In 1956, during a diplomatic reception in Moscow, Soviet leader Nikita Khrushchev told Western Bloc ambassadors, "My vas pokhoronim!" His interpreter rendered that into English as, "We will bury you!" This statement sent shockwaves through the Western world, heightening the tension between the Soviet Union and the US who were in the thick of the Cold War. Some believe this incident alone set East/West relations back a decade. As it turns out, Khrushchev's remark was translated a bit too literally. Given the context, his words should have been rendered as, "We will live to see you buried," meaning that Communism would outlast Capitalism, a less threatening comment. Though the intended meaning was eventually clarified, the initial impact of Khrushchev's apparent words put the world on a path that could have led to nuclear armageddon. So now, given the complexities of language and cultural exchange, how does this sort of thing not happen all the time? Much of the answer lies with the skill and training of interpreters to overcome language barriers. For most of history, interpretation was mainly done consecutively, with speakers and interpreters making pauses to allow each other to speak. But after the advent of radio technology, a new simultaneous interpretations system was developed in the wake of World War II. In the simultaneous mode interpreters instantaneously translate a speaker's words into a microphone while he speaks. Without pauses, those in the audience can choose the language in which they want to follow. On the surface, it all looks seamless, but behind the scenes, human interpreters work incessantly to ensure every idea gets across as intended. And that is no easy task. It takes about two years of training for already fluent bilingual professionals to expand their vocabulary and master the skills necessary to become a conference interpreter. To get used to the unnatural task of speaking while they listen, students shadow speakers and repeat their every word exactly as heard in the same language. In time, they begin to paraphrase what is said, making stylistic adjustments as they go. At some point, a second language is introduced. Practicing in this way creates new neural pathways in the interpreter's brain, and the constant effort of reformulation gradually becomes second nature. Over time and through much hard work, the interpreter masters a vast array of tricks to keep up with speed, deal with challenging terminology, and handle a multitude of foreign accents. They may resort to acronyms to shorten long names, choose generic terms over specific, or refer to slides and other visual aides. They can even leave a term in the original language, while they search for the most accurate equivalent. Interpreters are also skilled at keeping aplomb in the face of chaos. Remember, they have no control over who is going to say what, or how articulate the speaker will sound. A curveball can be thrown at any time. Also, they often perform to thousands of people and in very intimidating settings, like the UN General Assembly. To keep their emotions in check, they carefully prepare for an assignment, building glossaries in advance, reading voraciously about the subject matter, and reviewing previous talks on the topic. Finally, interpreters work in pairs. While one colleague is busy translating incoming speeches in real time, the other gives support by locating documents, looking up words, and tracking down pertinent information. Because simultaneous interpretation requires intense concentration, every 30 minutes, the pair switches roles. Success is heavily dependent on skillful collaboration. Language is complex, and when abstract or nuanced concepts get lost in translation, the consequences may be catastrophic. As Margaret Atwood famously noted, "War is what happens when language fails." Conference interpreters of all people are aware of that and work diligently behind the scenes to make sure it never does.
1956 жылы Мәскеудегі дипломатиялық қабылдау кезінде Совет Одағының жетекшісі Никита Хрущев Батыс блок елшілеріне: «Мы вас похороним!» дейді. Аудармашы оны ағылшын тіліне былай деп аударды: «Біз сендерді жерлейміз!» Бұл мәлімдеме Батыс әлемін дүр сілкіндірді. Совет Одағы мен АҚШ арасындағы шиеленісті күшейтті, олар онсыз да қырғи-қабақ соғыс алдында тұр еді. Осының өзі Шығыс/Батыс қарым-қатынасын он жылға артқа шегерді деп санайды. Кейін Хрущевтің айтқаны сөзбе-сөз аударылғаны белгілі болды. Оның сөзінің мағынасы: «Жерленгеніңді көргенше өмір сүреміз» деп берілуі керек еді. Коммунизм капитализмнен ұзағырақ өмір сүреді дегенді білдіреді, бұл қаупі азырақ түсініктеме. Уақыт өте сөздің мағынасы нақтыланғанымен, Хрущевтің айтқанының алғашқы әсері әлемді ядролық соғысқа жеткізу жолына түсіруі мүмкін еді. Енді тіл мен мәдениеттегі күрделі ерекшелікті ескере отырып, мұндай жағдайды болдырмау үшін не істеу керек? Жауап негізі тіл үйренудегі қиындықтарды жеңудегі аудармашылардың шеберлігі мен дайындығына байланысты. Тарихтың көп бөлігінде ауызша аударма негізінен ізбе-із түрде жасалды, сөйлеуші мен аудармашы бір-біріне сөйлеуге мүмкіндік беру үшін үзіліс жасады. Бірақ радиотехника пайда болғаннан кейін Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін жаңа синхронды аударма жүйесі жасалды. Синхронды режимде аудармашылар сөйлеушіге ілесіп, сөзін микрофонға бірден аударады. Үзіліс жасамай тыңдаушылар қалаған тілін таңдай алады. Сырттай қарағанда, бәрі мінсіз көрінеді, бірақ сахна артында, аудармашылар тынымсыз жұмыс істейді олар әр идея мақсатына сай аударылуын қамтамасыз етеді. Ал бұл оңай жұмыс емес. Тілді жетік білетін билингв маман екі жылға жуық оқып сөздік қорын кеңейтіп, қажет дағдыларды меңгеріп конференция аудармашысы бола алады. Тыңдап отырып сөйлеу - табиғи емес міндет, оған үйрену үшін, студенттер спикерді қайталайды және оның әрбір сөзін дәл сол тілде естігендей қайталайды. Уақыт өте келе олар айтылған ойды ықшамдап жеткізе бастайды: барынша стилистикасын ретке келтіреді. Бір кезде екінші тіл енгізіледі. Осындай жаттығу аудармашы миында жаңа нейрон жолдарын қалыптастырады, тұрақты түрде сөйлемді қайта құрып айту бірте-бірте екінші болмысына айналады. Уақыт өте келе және көп еңбек арқасында, аудармашы жылдамдыққа ілесу үшін түрлі амалдарды меңгереді, күрделі терминологиямен жұмыс істейді, түрлі шетел акцентін түсінеді. Ұзын атауларды қысқарту үшін олар акронимдерге жүгінуі мүмкін, нақты емес жалпы терминдерді таңдауды, немесе слайдтар мен басқа көрнекі құралдарды пайдаланады. Олар тіпті ең дәл баламасын іздей отырып, терминді түпнұсқа тілінде қалдыра алады. Аудармашылар хаосқа қарсы тұруға да шебер. Есіңізде болсын, олар кімнің не айтатынын немесе спикер сөзді қалай дыбыстайтынын басқара алмайды. Күтпеген сәт кез келген сәтте туындауы мүмкін. Олар мыңдаған адамның алдында және жауапкершілігі зор жағдайда жиі сөз сөйлейді, мысалы, БҰҰ Бас Ассамблеясында. Өз эмоциясын бақылауда ұстау үшін олар тапсырмаға мұқият дайындалады, алдын ала глоссарий құрады, тақырып бойынша мәтіндерді жіті оқиды және тақырып бойынша алдыңғы келіссөздерді қарап шығады. Оған қоса, аудармашылар жұпта жұмыс істейді. Бір әріптесім нақты уақыт режимінде аудармамен айналысып жатыр, екіншісі құжаттарды локализациялау арқылы қолдау көрсетеді, сөздерді іздеу және сәйкес ақпаратты қадағалау арқылы қолдау көрсетеді. Ілеспе аударма ойды жинақтауды қажет ететіндіктен, әр 30 минут сайын жұп ауысып отырады. Табысты болу көп жағдайда шебер ынтымақтастыққа байланысты. Тіл күрделі, сондықтан аудармада абстракт немесе ерекше ұғымдар мәнін жоғалтса, оның салдары қиын болуы мүмкін. Атақты Маргарет Этвуд атап өткендей, «Соғы – тіл жеңілген кезде болады». Конференция аудармашылары мұны жақсы біледі және мұны ешқашан болдырмау үшін сахна артында мұқият жұмыс істейді.