In 1956, during a diplomatic reception in Moscow, Soviet leader Nikita Khrushchev told Western Bloc ambassadors, "My vas pokhoronim!" His interpreter rendered that into English as, "We will bury you!" This statement sent shockwaves through the Western world, heightening the tension between the Soviet Union and the US who were in the thick of the Cold War. Some believe this incident alone set East/West relations back a decade. As it turns out, Khrushchev's remark was translated a bit too literally. Given the context, his words should have been rendered as, "We will live to see you buried," meaning that Communism would outlast Capitalism, a less threatening comment. Though the intended meaning was eventually clarified, the initial impact of Khrushchev's apparent words put the world on a path that could have led to nuclear armageddon. So now, given the complexities of language and cultural exchange, how does this sort of thing not happen all the time? Much of the answer lies with the skill and training of interpreters to overcome language barriers. For most of history, interpretation was mainly done consecutively, with speakers and interpreters making pauses to allow each other to speak. But after the advent of radio technology, a new simultaneous interpretations system was developed in the wake of World War II. In the simultaneous mode interpreters instantaneously translate a speaker's words into a microphone while he speaks. Without pauses, those in the audience can choose the language in which they want to follow. On the surface, it all looks seamless, but behind the scenes, human interpreters work incessantly to ensure every idea gets across as intended. And that is no easy task. It takes about two years of training for already fluent bilingual professionals to expand their vocabulary and master the skills necessary to become a conference interpreter. To get used to the unnatural task of speaking while they listen, students shadow speakers and repeat their every word exactly as heard in the same language. In time, they begin to paraphrase what is said, making stylistic adjustments as they go. At some point, a second language is introduced. Practicing in this way creates new neural pathways in the interpreter's brain, and the constant effort of reformulation gradually becomes second nature. Over time and through much hard work, the interpreter masters a vast array of tricks to keep up with speed, deal with challenging terminology, and handle a multitude of foreign accents. They may resort to acronyms to shorten long names, choose generic terms over specific, or refer to slides and other visual aides. They can even leave a term in the original language, while they search for the most accurate equivalent. Interpreters are also skilled at keeping aplomb in the face of chaos. Remember, they have no control over who is going to say what, or how articulate the speaker will sound. A curveball can be thrown at any time. Also, they often perform to thousands of people and in very intimidating settings, like the UN General Assembly. To keep their emotions in check, they carefully prepare for an assignment, building glossaries in advance, reading voraciously about the subject matter, and reviewing previous talks on the topic. Finally, interpreters work in pairs. While one colleague is busy translating incoming speeches in real time, the other gives support by locating documents, looking up words, and tracking down pertinent information. Because simultaneous interpretation requires intense concentration, every 30 minutes, the pair switches roles. Success is heavily dependent on skillful collaboration. Language is complex, and when abstract or nuanced concepts get lost in translation, the consequences may be catastrophic. As Margaret Atwood famously noted, "War is what happens when language fails." Conference interpreters of all people are aware of that and work diligently behind the scenes to make sure it never does.
1956 թվականին, Մոսկվայում դիվանագիտական մի հանդիպման ժամանակ ԽՍՀՄ-ի առաջնորդ Նիկիտա Խրուշչովը Արևմտյան Բլոկի դիվանագետներին ասաց. «Мы вас похороним!» Նրա թարգմանիչը սա թարգմանեց որպես. «Մենք ձեզ կթաղե՛նք»: Այս պնդումը հարվածային ալիք առաջացրեց Արևմուտքում՝ ավելի լարված իրավիճակ ստեղծելով ԽՍՀՄ-ի և ԱՄՆ-ի միջև, որոնք այդ ժամանակ Սառը պատերազմի մեջ էին: Ոմանք գտնում են, որ այս միջադեպը տասը տարի հետ գցեց Արևելք-Արևմուտք հարաբերությունները: Ինչպես հետագայում պարզվում է, Խրուշչովի ակնարկը չափից շատ բառացի էր թարգմանվել: Ըստ համատեքստի, նրա խոսքերը պետք է թարգմանվեին, որպես. «Մենք կապրենք և կմասնակցենք ձեր հողարկավորմանը»՝ նշանակելով, որ Կոմունիզմը կհաղթի Կապիտալիզմին, ինչը ինքնին ավելի քիչ սպառնող ակնարկ է: Չնայած, որ սկզբնական իմաստը վերջիվերջո պարզաբանվեց, Խրուշչովի բացահայտ բառերի սկզբնական ազդեցությունը աշխարհը կանգնեցրեց ատոմային աղետի ուղու վրա: Իսկ այժմ, երբ այդքան շատ են լեզվային և մշակութային շփման բարդությունները, ինչու՞ են նման դեպքերը հազվադեպ լինում: Այս հարցի պատասխանը թաքնված է թարգմանիչների վարպետության և պատրաստվածության մեջ, որոնց շնորհիվ հաղթահարվում են լեզվային արգելքները: Պատմության ընթացքում, թարգմանությունը գերազանցապես հետևողական էր, խոսողները և թարգմանիչները դադարներ էին անում՝ թույլ տալով միմյանց խոսել: Սակայն ռադիո տեխնոլոգիաների գյուտից հետո, II համաշխարհային պատերազմի շեմին ստեղծվեց համաժամանակյա թարգմանության մի նոր եղանակ: Դրա ընթացքում թարգմանիչները ակնթարթորեն խոսափողի մեջ թարգմանում են խոսողի բառերը, մինչդեռ նա ելույթ է ունենում: Ունկնդիրները կարող են առանց դադարների ընտրել այն լեզուն, որով ցանկանում են լսել ելույթը: Մակերեսորեն ամեն բան հեշտ է թվում, սակայն «վարագույրի ետևում» թարգմանիչները անդադար աշխատում են՝ երաշխավորելու, որ խոսողի յուրաքանչյուր միտք հստակորեն թարգմանվի: Եվ սա հեշտ չէ: Երկու լեզուների գերազանց տիրապետող մասնագետներից պահանջվում է մոտ երկու տարի՝ հարստացնելու իրենց բառապաշարը և ձեռք բերելու հմտություններ՝ համագումարների թարգմանիչ դառնալու համար: Միաժամանակ խոսելու և լսելու անբնական սովորություն ձեռք բերելու համար ուսանողները խոսողի ետևից կրկնում են ամեն բառ՝ ճիշտ նույն կերպ, ինչպես բուն լեզվում է հնչում: Ժամանակի ընթացքում սկսում են բառափոխություն կատարել՝ խոսելու ընթացքում ոճաբանական շտկումներ անելով: Ի վերջո երկրորդ լեզուն է գործի մեջ մտնում: Այսպիսի գործունեությունը թարգմանչի ուղեղում նոր նեյրոնային ուղիներ է առաջացնում, և բառափոխությունը աստիճանաբար դառնում է երկրորդ «ես»: Ժամանակի և ժրաջան աշխատանքի շնորհիվ թարգմանիչը վարպետորեն սկսում է տիրապետել խոսքի արագությանը հետևելու բազում հնարքներին, կարողանում է հաղթահարել մարտահրավեր նետող տերմինները և հասկանալ անթիվ-անհամար բարբառները: Նրանք կարող են կիրառել հապավումներ՝ երկար բառերը կրճատելու համար, կոնկրետ հասկացությունների փոխարեն նախապատվությունը տալ ընդհանուրներին կամ էլ օգտագործել սլայդեր և պատկերներ: Նրանք նույնիսկ կարող են հիմնական լեզվից տերմիններ բաց թողնել, մինչդեռ փնտրում են ամենաճշգրիտ համարժեքը: Թարգմանիչները նաև հմտանում են քաոսային իրավիճակում իրենց չկորցնել: Հիշե՛ք, նրանք չեն կարող որոշել, թե ով, ինչ կասի, կամ էլ որքան հստակ կլինի ելույթ ունեցողի խոսքը: Ամեն բանի պետք է պատրաստ լինել: Նաև, նրանք հաճախ ելույթ են ունենում հազարավոր մարդկանց առջև և չափազանց ճնշող վայրերում, ինչպես օրինակ ՄԱԿ միջազգային ժողովի ժամանակ: Իրենց հույզերը կառավարելու համար նրանք մանրակրկիտ կերպով նախապատրաստվում են միջոցառմանը՝ նախօրոք բառացանկ կազմելով, անհագորեն կարդալով թեմայի վերաբերյալ նյութեր և վերանայելով նախորդ ելույթները: Վերջապես, թարգմանիչներն աշխատում են զույգերով: Մինչդեռ մեկը «ուղիղ եթերում» թարգմանելով է զբաղված, մյուսը օգնում է՝ փաստաթղթերի վրա նշումներ կատարելով, փնտրելով անհրաժեշտ բառեր և տեղեկություն: Քանի որ համաժամանակյա թարգմանությունը լարված կենտրոնացում է պահանջում, զույգերը ամեն 30 րոպեն մեկ իրենց դերերով են փոխվում: Հաջողության հիմքում ընկած է հմուտ համագործակցությունը: Լեզուն խրթին է, և երբ վերացական կամ չնչին հասկացությունները սխալ են թարգմանվում, հետևանքները կարող են աղետաբեր լինել: Ինչպես Մարգարեթ Էթվուդն է ասել. «Երբ լեզուն անզոր է, պատերազմ է սկսում»: Բոլորից լավ այս մասին գիտեն բանակցությունների թարգմանիչները, որ քրտնաջան աշխատում են ետնաբեմում՝ անելով ամեն հնարավոր բան, որ դա չլինի: