I'm a lexicographer. I make dictionaries. And my job as a lexicographer is to try to put all the words possible into the dictionary. My job is not to decide what a word is; that is your job.
Tôi là một nhà từ vựng học. Tôi soạn từ điển. Công việc của tôi là gắn xếp hết các từ có thể vào từ điển. Việc của tôi không phải là quyết định từ nào; đó là việc của các bạn.
Everybody who speaks English decides together what's a word and what's not a word. Every language is just a group of people who agree to understand each other. Now, sometimes when people are trying to decide whether a word is good or bad, they don't really have a good reason. So they say something like, "Because grammar!" (Laughter) I don't actually really care about grammar too much -- don't tell anybody.
Bất kể ai nói tiếng Anh cũng có quyền quyết định thế nào là một từ và thế nào là không. Ngôn ngữ là một nhóm những người đồng ý hiểu nhau. Ngày nay, khi cố quyết định một từ là tốt hay xấu, người ta không thật sự có lý do rõ ràng. Họ nói đại loại như "Vì đó là ngữ pháp!” (Tiếng cười) Tôi không quan tâm quá nhiều đến ngữ pháp – đừng nói với ai nha!
But the word "grammar," actually, there are two kinds of grammar. There's the kind of grammar that lives inside your brain, and if you're a native speaker of a language or a good speaker of a language, it's the unconscious rules that you follow when you speak that language. And this is what you learn when you learn a language as a child. And here's an example: This is a wug, right? It's a wug. Now there is another one. There are two of these. There are two ... Audience: Wugs. Erin McKean: Exactly! You know how to make the plural of wug. That rule lives in your brain. You never had to be taught this rule, you just understand it. This is an experiment that was invented by a professor at [Boston University] named Jean Berko Gleason back in 1958. So we've been talking about this for a long time.
Nhưng thật ra “ngữ pháp” có hai loại. Một loại ngữ pháp nằm trong đầu bạn, và nếu là người bản xứ hay thuần thục ngôn ngữ đó, đó là những nguyên tắc vô thức mà bạn áp dụng khi nói. Đó là những gì bạn biết khi học ngôn ngữ lúc còn nhỏ. Và đây là một ví dụ: Đây là một con wug, phải không? Nó là một con wug Bây giờ có một con nữa. Có hai con này Có hai … Khán giả: con wug. Erin McKean: Chính xác! Bạn biết cách tạo số nhiều của con wug. Quy tắc này nằm trong đầu bạn. bạn không bao giờ phải học, bạn chỉ hiểu nó thôi. Đây là một thử nghiệm do một giáo sư (ở Đại học Boston) tên là Jean Berko Gleason nghĩ ra năm 1958. Chúng ta đã nói về chuyện này lâu lắm rồi.
Now, these kinds of natural rules that exist in your brain, they're not like traffic laws, they're more like laws of nature. And nobody has to remind you to obey a law of nature, right? When you leave the house in the morning, your mom doesn't say, "Hey, honey, I think it's going to be cold, take a hoodie, don't forget to obey the law of gravity." Nobody says this. Now, there are other rules that are more about manners than they are about nature. So you can think of a word as like a hat. Once you know how hats work, nobody has to tell you, "Don't wear hats on your feet." What they have to tell you is, "Can you wear hats inside? Who gets to wear a hat? What are the kinds of hats you get to wear?" Those are more of the second kind of grammar, which linguists often call usage, as opposed to grammar.
Những loại quy tắc này tồn tại trong đầu bạn, chúng không giống luật giao thông, mà giống quy luật tự nhiên hơn. Chẳng ai phải nhắc bạn tuân thủ luật tự nhiên phải không? Khi bạn ra khỏi nhà buổi sáng, mẹ bạn không nói là: "Nè, mẹ nghĩ trời sắp lạnh, nhớ mang áo trùm đầu, đừng quên tuân thủ quy luật trọng lực.” Không ai nói vậy cả. Ngày nay, có nhiều luật khác nghiêng về cách cư xử hơn là tự nhiên. Bạn có thể nghĩ một từ như cái nón. Khi bạn biết cái nón sử dụng làm sao, không ai phải nói với bạn, "Đừng có đội nón dưới chân.” Người ta chỉ nói là: “Có thể đội nói trong nhà không? "Ai phải đội nón?" "Được đội loại nón nào?” Giống như loại ngữ pháp thứ nhì, mà các nhà ngữ nghĩa học thường gọi là cách sử dụng, trái với ngữ pháp.
Now, sometimes people use this kind of rules-based grammar to discourage people from making up words. And I think that is, well, stupid. So, for example, people are always telling you, "Be creative, make new music, do art, invent things, science and technology." But when it comes to words, they're like, "Don't! No. Creativity stops right here, whippersnappers. Give it a rest." (Laughter) But that makes no sense to me. Words are great. We should have more of them. I want you to make as many new words as possible. And I'm going to tell you six ways that you can use to make new words in English.
Đôi khi người ta dùng loại ngữ pháp dựa theo luật lệ này để ngăn cản mọi người tạo ra từ vựng. Tôi nghĩ điều đó thật ngu ngốc. Ví dụ, người ta luôn nói với bạn, "Sáng tạo, sáng tác, làm nghệ thuật, tạo nhiều thứ, khoa học và công nghệ.” Với từ ngữ, họ thế này: "Đừng! Sáng tạo dừng ở đây đi, kẻ quấy rối. Để nó yên.” (Tiếng cười) Điều này vô nghĩa với tôi. Từ ngữ thì tuyệt vời. Nên có nhiều từ ngữ hơn. Tôi muốn các bạn sáng tạo càng nhiều từ càng tốt. Và tôi sẽ chỉ bạn sáu cách để tạo từ mới trong tiếng Anh.
The first way is the simplest way. Basically, steal them from other languages. ["Go rob other people"] (Laughter) Linguists call this borrowing, but we never give the words back , so I'm just going to be honest and call it stealing. We usually take words for things that we like, like delicious food. We took "kumquat" from Chinese, we took "caramel" from French. We also take words for cool things like "ninja," right? We took that from Japanese, which is kind of a cool trick because ninjas are hard to steal from. (Laughter)
Cách thứ nhất là cách đơn giản nhất. Chủ yếu là ăn cắp từ ngôn ngữ khác. ["Đi cướp người khác"] (Tiếng cười) Nhà ngôn ngữ học gọi đó là vay mượn, nhưng vì ta không bao giờ trả lại, nên tôi chỉ thành thật gọi đó là ăn cắp. Ta thường "chôm" từ về những thứ yêu thích chẳng hạn như đồ ăn ngon. Ta lấy “kumquat” từ tiếng Trung Quốc, "caramel" từ tiếng Pháp. Ta cũng lấy từ cho những thứ độc đáo như “ninja” từ tiếng Nhật, một mẹo hay bởi vì rất khó để ăn cắp từ ninja. (Tiếng cười)
So another way that you can make words in English is by squishing two other English words together. This is called compounding. Words in English are like Lego: If you use enough force, you can put any two of them together. (Laughter) We do this all the time in English: Words like "heartbroken," "bookworm," "sandcastle" all are compounds. So go ahead and make words like "duckface," just don't make duckface. (Laughter)
Cách khác để tạo từ trong tiếng Anh là nhét hai từ lại với nhau. Gọi là ghép từ. Từ tiếng Anh như đồ chơi Lego: Dùng đủ lực, bạn có thể gắn hai cái lại với nhau. (Tiếng cười) Chúng ta làm vậy hoài: Những từ như “heartbroken,” “bookworm,” “sandcastle” là những từ ghép. Cứ làm và tạo từ như “duckface" (chu miệng) chứ đừng làm mặt vịt. (Tiếng cười)
Another way that you can make words in English is kind of like compounding, but instead you use so much force when you squish the words together that some parts fall off. So these are blend words, like "brunch" is a blend of "breakfast" and "lunch." "Motel" is a blend of "motor" and "hotel." Who here knew that "motel" was a blend word? Yeah, that word is so old in English that lots of people don't know that there are parts missing. "Edutainment" is a blend of "education" and "entertainment." And of course, "electrocute" is a blend of "electric" and "execute." (Laughter)
Một cách khác để tạo từ trong tiếng Anh tương tự với ghép từ nhưng thay vì dùng thật nhiều lực để ghép từ vào với nhau khiến một vài bộ phận rơi ra. thì đây là pha trộn chúng, như “brunch” là sự pha trộn giữa ”breakfast” và “lunch.” “Motel” pha trộn giữa “motor” và “hotel.” Ai ở đây biết rằng “motel” là một từ pha? Vâng, từ đó có từ rất lâu đến nỗi nhiều người không biết còn có nhiều phần bị thiếu “Edutainment” là sự pha trộn giữa “education” và “enterteinment". Và, “electrocute” là pha trộn giữa “electric” và “execute." (Tiếng cười)
You can also make words by changing how they operate. This is called functional shift. You take a word that acts as one part of speech, and you change it into another part of speech. Okay, who here knew that "friend" hasn't always been a verb? "Friend" used to be noun and then we verbed it. Almost any word in English can be verbed. You can also take adjectives and make them into nouns. "Commercial" used to be an adjective and now it's a noun. And of course, you can "green" things.
Bạn cũng có thể tạo từ bằng việc đổi vai trò của chúng. Gọi là chuyển đổi chức năng. Bạn lấy một từ đóng vai trò ngữ pháp này, chuyển nó sang vai trò ngữ pháp khác. Có ai ở đây biết từ "friend” không nhất thiết phải luôn là động từ? “Friend” từng là một danh từ và rồi chúng ta động từ hóa nó. Hầu như bất cứ từ nào trong tiếng Anh cũng có thể được động từ hóa. Bạn cũng có thể chuyển tính từ thành danh từ. “Commercial” từng là một tính từ và giờ nó là danh từ. Dĩ nhiên, bạn có thể “green" (làm xanh) nhiều thứ.
Another way to make words in English is back-formation. You can take a word and you can kind of squish it down a little bit. So for example, in English we had the word "editor" before we had the word "edit." "Edit" was formed from "editor." Sometimes these back-formations sound a little silly: Bulldozers bulldoze, butlers butle and burglers burgle. (Laughter)
Một cách tạo từ ngữ nữa trong tiếng Anh là tạo ngược. Bạn có thể lấy một từ và ép nó lại một chút. Ví dụ, trong tiếng Anh, chúng ta có từ “editor” trước khi có từ “edit.” “Edit” được tạo từ chữ “editor.” đôi khi cách tạo ngược này nghe hơi tức cười: Bulldozers rồi bulldoze, butlers rồi có butle, và rồi burglers sinh ra burgle. (Tiếng cười)
Another way to make words in English is to take the first letters of something and squish them together. So National Aeronautics and Space Administration becomes NASA. And of course you can do this with anything, OMG!
Cách nữa để tạo từ ngữ trong tiếng Anh là lấy các chữ cái đầu tiên rồi ghép chúng lại với nhau. National Aeronautics and Space Administration trở thành NASA. Và dĩ nhiên bạn có thể tạo với bất cứ thứ gì, OMG (Oh my God)!
So it doesn't matter how silly the words are. They can be really good words of English. "Absquatulate" is a perfectly good word of English. "Mugwump" is a perfectly good word of English. So the words don't have have to sound normal, they can sound really silly.
Không thành vấn đề gì khi chúng nghe thật tức cười. Chúng vẫn có thể là những từ tiếng Anh hay. “Absquatulate (biến đi với cái gì hay ai đó)" là một từ tiếng Anh hoàn hảo. “Mugwump (người trung lập chính trị)" là từ tiếng Anh hoàn hảo. Từ ngữ không cần phải bình thường, chúng có thể nghe thật tức cười.
Why should you make words? You should make words because every word is a chance to express your idea and get your meaning across. And new words grab people's attention. They get people to focus on what you're saying and that gives you a better chance to get your meaning across. A lot of people on this stage today have said, "In the future, you can do this, you can help with this, you can help us explore, you can help us invent." You can make a new word right now. English has no age limit. Go ahead, start making words today, send them to me, and I will put them in my online dictionary, Wordnik. Thank you so much. (Applause)
Tại sao nên tạo từ ngữ? Bởi vì mỗi một từ là một cơ hội diễn tả và gói trọn điều mà bạn muốn nói. Và từ ngữ mới thu hút sự chú ý của người khác. Chúng khiến người khác chú ý đến những gì bạn nói và cho bạn một cơ hội tốt hơn để diễn đạt ý trọn vẹn. Nhiều người trong khán phòng hôm nay nói: “Tương lai, bạn có thể làm điều đó, giúp nó, giúp chúng tôi khám phá, giúp chúng tôi sáng tạo.” Bạn có thể tạo từ mới ngay tại đây. Tiếng Anh không có giới hạn tuổi. Làm đi, hãy tạo từ ngữ ngay hôm nay, gửi chúng cho tôi, và tôi sẽ để lên từ điển trực tuyến, Wordnik của tôi. Cảm ơn rất nhiều. (Tiếng vỗ tay)