For almost a decade, scientists chased the source of a deadly new virus through China’s tallest mountains and most isolated caverns.
Эрдэмтэд үхлийн аюултай шинэ вирусийн эх үүсвэрийг арваад жил Хятадын өндөр уулс, нууцлагдмал агуйгаар хайв.
They finally found it here: in the bats of Shitou Cave. The virus in question was a coronavirus that caused an epidemic of severe acute respiratory syndrome, or SARS, in 2003.
Эцэст нь хайж байсан зүйлээ олсон нь Шитоу агуйн сарьсан багваахай байлаа. Өнөөх вирус нь 2003 онд амьсгалын замын цочмог өвчин болох SARS-ыг үүсгэсэн коронавирус байв.
Coronaviruses are a group of viruses covered in little protein spikes that look like a crown— or "corona" in Latin. There are hundreds of known coronaviruses. Seven of them infect humans, and can cause disease. The coronavirus SARS-CoV causes SARS, MERS-CoV causes MERS, and SARS-CoV-2 causes the disease COVID-19.
Коронавирус нь титэм шиг уургаар бүрхэгдсэн вирусын бүлэг бөгөөд Латин хэлээр “corona” буюу титэм гэж нэрлэгдсэн. Бидний мэдэх 100 гаруй коронавирус байгаагаас долоо нь хүнд халдварлаж, өвчин үүсгэдэг. SARS-Cov SARS, MERS-CoV MERS SAR-CoV-2 нь Covid-19 өвчнийг үүсгэдэг байна.
Of the seven human coronaviruses, four cause colds, mild, highly contagious infections of the nose and throat. Two infect the lungs, and cause much more severe illnesses. The seventh, which causes COVID-19, has features of each: it spreads easily, but can severely impact the lungs.
Хүнд халддаг долоон вирусийн дөрөв нь томуу ба хамар хоолойн өндөр халдварт өвчин үүсгэдэг. Хоёр нь уушгинд халдварлаж хүнд өвчлөлд хүргэнэ. COVID-19-н үүсгэгч болох долоо дах вирус нь хурдан тархаж, уушгинд нөлөөлдөг онцлогтой.
When an infected person coughs, droplets containing the virus spray out. The virus can infect a new person when the droplets enter their nose or mouth. Coronaviruses transmit best in enclosed spaces, where people are close together. Cold weather keeps their delicate casing from drying out, enabling the virus to survive for longer between hosts, while UV exposure from sunlight may damage it. These seasonal variations matter more for established viruses. But because no one is yet immune to a new virus, it has so many potential hosts that it doesn’t need ideal conditions to spread.
Халдвартай хүн ханиахад вирустэй дуслууд агаарт цацагдана. Вирус ингэж өөр хүний хамар, амаар халдварлана. Коронавирус хүмүүс хоорондоо ойр байдаг битүү орчинд илүүтэй дамждаг. Хүйтэн цаг агаар вирусын бүрхүүл хатахаас хамгаалж илүү удаан амьдрахад тусладаг бол нарны хэт ягаан туяа вирусыг гэмтээдэг. Улирлын хэлбэлзэл вируст маш чухал. Гэхдээ бидэнд шинэ вирусийн дархлаа байхгүй тул вируст тархах тохиромжтой нөхцлүүд хэрэггүй.
In the body, the protein spikes embed in the host’s cells and fuse with them— enabling the virus to hijack the host cell’s machinery to replicate its own genes.
Вирусын уургууд биед ормогц эсэд наалдаж өөрийн генийг давтан үйлдвэрлэхийн тулд эсийн бүтцийг ашигладаг.
Coronaviruses store their genes on RNA. All viruses are either RNA viruses or DNA viruses. RNA viruses tend to be smaller, with fewer genes, meaning they infect many hosts and replicate quickly in those hosts. In general, RNA viruses don’t have a proofreading mechanism, whereas DNA viruses do. So when an RNA virus replicates, it’s much more likely to have mistakes called mutations.
Коронавирус удамшлын мэдээллээ РНХ-д хадгална. Бүх вирус РНХ эсвэл ДНХ вирус байдаг. РНХ вирус нь олон биед халдварлаж хурдан үрждэг жижиг, цөөн тооны гентэй. РНХ бүхий вируст ДНХ бүхий вирус шиг хянах механизм гэж байдаггүй. Иймд РНХ бүхий вирус үржихдээ мутацид орох магадлал өндөр байдаг.
Many of these mutations are useless or even harmful. But some make the virus better suited for certain environments— like a new host species. Epidemics often occur when a virus jumps from animals to humans. This is true of the RNA viruses that caused the Ebola, Zika, and SARS epidemics, and the COVID-19 pandemic. Once in humans, the virus still mutates— usually not enough to create a new virus, but enough to create variations, or strains, of the original one.
Эдгээр мутаци нь ашиггүй эсвэл бүр хор хөнөөлтэй байдаг. Гэвч зарим нь вирустыг тодорхой орчинд илүү тохиромжтой болгодог. Эпидемик нь вирус амьтнаас хүнд халдахад тохиолддог. Энэ Эбола, Зика, SARS ба Ковид-19 цар тахлыг үүсгэсэн РНХ бүхий вирусын мөн чанар юм. Хүний биед ороод вирус мутацид орсоор байдаг ба шинэ вирус үүсэхэд хангалттай биш ч анхны вирусээс салаалсан, шинэ хувилбарууд үүсгэдэг.
Coronaviruses have a few key differences from most RNA viruses. They’re some of the largest, meaning they have the most genes. That creates more opportunity for harmful mutations. To counteract this risk, coronaviruses have a unique feature: an enzyme that checks for replication errors and corrects mistakes. This makes coronaviruses much more stable, with a slower mutation rate, than other RNA viruses.
Коронавирус нь бусад РНХ бүхий вирусуудаас ялгаатай. Тэд илүү том, бөгөөд олон гентэй. Энэ нь илүү хор хөнөөлтэй мутациуд үүсгэдэг. Энэ эрсдлийг бууруулахын тулд коронавирус нь хуваагдлын алдааг засдаг өөрийн онцлогтой байдаг юм. Энэ нь вирусийг тогтвортой, бусад РНХ бүхий вирусээс удаан мутацитай болгодог.
While this may sound formidable, the slow mutation rate is actually a promising sign when it comes to disarming them. After an infection, our immune systems can recognize germs and destroy them more quickly if they infect us again so they don’t make us sick. But mutations can make a virus less recognizable to our immune systems— and therefore more difficult to fight off. They can also make antiviral drugs and vaccines less effective, because they’re tailored very specifically to a virus. That’s why we need a new flu vaccine every year— the influenza virus mutates so quickly that new strains pop up constantly. The slower mutation rate of coronaviruses means our immune systems, drugs, and vaccines might be able to recognize them for longer after infection, and therefore protect us better.
Энэ аймшигтай сонсогдож магадгүй ч удаан мутаци нь тэднийг аюулгүй болгоход илүү сайны тэмдэг юм. Халдварын дараа бидний дархлааны систем вирусыг таньж ахиж халдварлахаас өмнө устгадаг. Хэрэв ахин халдварлавал, бид өвдөхгүй. Гэвч мутаци нь вирусийг дархлааны системд таниулдаггүй ба тэмцэхэд илүү хэцүү болгодог. Тэд вирусийн эсрэг эм, вакцины үр дүнг бууруулдаг учир нь эдгээр нь тодорхой вируст тохирсон байдаг. Томуугийн вирус маш хурдан мутацид ордог учир бидэнд жил бүр томуугийн шинэ вакцин хэрэг болдог. Коронавирусийн удаан мутаци нь халдвар авснаас хойш удаан хугацаанд бидний дархлаа, эм, вакцин вирусыг танисаар байж, биднийг илүү хамгаална.
Still, we don’t know how long our bodies remain immune to different coronaviruses. There’s never been an approved treatment or vaccine for a coronavirus. We haven’t focused on treating the ones that cause colds, and though scientists began developing treatments for SARS and MERS, the epidemics ended before those treatments completed clinical trials.
Гэвч бид бусад коронавирусын эсрэг хэр удаан дархлаатай байхыг мэдэхгүй. Коронавируст батлагдсан эмчилгээ, вакцин гэж байгаагүй. Ханиад үүсгэдэг вирусыг эмчлэхэд бид анхаарч байгаагүй. Эрдэмтэд SARS ба MERS-ийн эмчилгээг хөгжүүлж эхэлсэн ч эмнэлзүйн туршилтууд тахлаас өмнө дуусчихсан.
As we continue to encroach on other animals’ habitats, some scientists say a new coronavirus jumping to humans is inevitable— but if we investigate these unknowns, it doesn’t have to be devastating.
Бид бусад амьтдын амьдрах орчинд заналхийлсээр байвал шинэ коронавирус хүмүүст халдах нь гарцаагүй. Гэвч бид судалж чадвал заавал гамшигаар төгсөх албагүй.