On the edge of the vast Sahara desert, citizens snuck out of the city of Timbuktu and took to the wilderness. They buried chests in the desert sand, hid them in caves, and sealed them in secret rooms. Inside these chests was a treasure more valuable than gold: the city’s ancient books.
Aan de rand van de enorme Saharawoestijn, slopen burgers de stad Timboektoe uit en trokken de wildernis in. Ze begroeven kisten in het woestijnzand, verstopten ze in grotten, en deden ze in geheime kamers achter slot en grendel. In deze kisten zat een schat die meer waard was dan goud: de oude boeken van de stad.
Founded around 1100 CE in what is now Mali, the city of Timbuktu started out as an unremarkable trading post. But its unique location soon changed that. Timbuktu marked the intersection of two essential trade routes, where caravans bringing salt across the Sahara met with traders bringing gold from the African interior. By the late 1300s, these trade routes made Timbuktu rich, and the city’s rulers, the kings of the Mali Empire, built monuments and academies that drew scholars from Egypt, Spain, and Morocco.
Opgericht rond 1100 na Christus in wat nu Mali is, begon de stad Timboektoe als een onopvallende handelspost. Maar door zijn unieke locatie kwam daar snel verandering in. Timboektoe lag op een kruispunt van twee essentiële handelsroutes, waar karavanen die zout door de Sahara vervoerden, handelaren tegenkwamen die goud uit het Afrikaanse binnenland meebrachten. Eind 14e eeuw werd Timboektoe rijk van deze handelsroutes, en de leiders van de stad, de koningen van het Koninkrijk Mali, bouwden monumenten en scholen die geleerden aantrokken uit Egypte, Spanje en Marokko.
The city’s prime location also made it a target for warlords and conquerors. As the Mali Empire declined, one of its domains, Songhai, began to gain power. In 1468, the Songhai king conquered Timbuktu, burning buildings and murdering scholars.
De unieke locatie van de stad trok ook krijgsheren en veroveraars aan. Toen het Koninkrijk Mali afliep, begon één van z’n gebieden, Songhai, meer macht te krijgen. In 1468 veroverde de koning van Songhai Timboektoe door gebouwen in brand te steken en geleerden te vermoorden.
But in time, intellectual life in the city flourished again. The reign of the second king of the Songhai Empire, Askia Mohammed Toure, marked the beginning of a golden age in Timbuktu. He reversed his predecessor’s regressive policies and encouraged learning.
Maar na verloop van tijd bloeide het intellectuele leven weer op in de stad. Met de heerschappij van de tweede koning van het Songhairijk, Askia Mohammed Toure, begon een gouden eeuw in Timboektoe. Hij maakte het beleid van zijn voorgangers ongedaan en moedigde het leren weer aan.
The Songhai rulers and most of Timbuktu’s population were Muslim, and the scholars of Timbuktu studied Islam alongside secular topics like mathematics and philosophy. In the libraries of Timbuktu, tracts of Greek philosophy stood alongside the writings of local historians, scientists, and poets. The city’s most prominent scholar, Ahmed Baba, challenged prevailing opinions on subjects ranging from smoking to slavery.
De heersers van Songhai en de meeste inwoners van Timboektoe waren moslim, en de geleerden van Timboektoe bestudeerden de Islam naast niet-religieuze onderwerpen zoals wiskunde en filosofie. In de bibliotheken van Timboektoe stond Griekse filosofie naast de geschriften van lokale historici, wetenschappers en dichters. De meest vooraanstaande geleerde van de stad, Ahmed Baba, sprak zich uit tegen heersende opvattingen over onderwerpen die liepen van roken tot slavernij.
Gold and salt trade had funded the city’s transformation into a center of learning. Now, the products of that intellectual culture became the most sought-after commodity. With paper from faraway Venice and vibrant ink from local plants and minerals, the scribes of Timbuktu produced texts in both Arabic and local languages. Written in calligraphy and decorated with intricate geometric designs, the books of Timbuktu were in demand among the wealthiest members of society.
Handel in goud en zout had de stad getransformeerd tot een centrum van educatie. De producten van die intellectuele cultuur werden het meest gewilde handelsartikel. Met papier uit het verre Venetië en inkt van plaatselijke planten en mineralen, maakten de schrifgeleerden uit Timboektoe teksten in zowel het Arabisch als in lokale talen. Gekalligrafeerd en versierd met ingewikkelde geometrische vormen was er veel vraag naar de boeken bij de rijkste leden van de samenleving.
In 1591, the golden age came to an abrupt end when the Moroccan king captured Timbuktu. Moroccan forces imprisoned Ahmed Baba and other prominent scholars and confiscated their libraries. In the centuries that followed, the city weathered a succession of conquests. In the mid-1800s, Sufi Jihadists occupied Timbuktu and destroyed many non-religious manuscripts. 1894, French colonial forces seized control of the city, stealing even more manuscripts and sending them to Europe. French became the official language taught in schools, and new generations in Timbuktu couldn’t read the Arabic manuscripts that remained.
In 1591 kwam plotseling een eind aan de gouden eeuw toen Timboektoe werd veroverd door de Marokkaanse koning. Marokkaanse autoriteiten sloten Ahmed Baba en andere geleerden op en namen hun bibliotheken in beslag. In de daaropvolgende eeuwen werd de stad meerdere keren veroverd. Midden 19e eeuw bezetten soefistische jihadisten Timboektoe en vernietigden veel niet-religieuze manuscripten. In 1894 grepen Franse kolonialen de macht over de stad en stalen nog meer manuscripten die ze naar Europa stuurden. Frans werd de officiële taal op school, en nieuwe generaties in Timboektoe konden de overgebleven Arabische manuscripten niet meer lezen.
Through it all, the literary tradition of Timbuktu didn’t die— it went underground. Some families built secret libraries in their homes, or buried the books in their gardens. Others stashed them in abandoned caves or holes in the desert. The priceless manuscripts of Timbuktu dispersed to villages throughout the surrounding area, where regular citizens guarded them for hundreds of years. As desertification and war impoverished the region, families held on to the ancient books even as they faced desperate poverty and near-starvation.
Ondanks alles stierf de literaire traditie van Timboektoe niet uit. Hij ging ondergronds. Sommige families bouwden een geheime bibliotheek in hun huis, of begroeven de boeken in hun tuin. Anderen borgen ze op in verlaten grotten of gaten in de woestijn. De onbetaalbare manuscripten van Timboektoe werden verspreid naar dorpen in het hele gebied eromheen, waar gewone burgers ze honderden jaren beschermden. Toen het gebied verarmde door verwoestijning en oorlog, bleven de families aan de boeken vasthouden, ook al hadden ze te maken met schrijnende armoede en ondervoeding.
Even today, the struggle to protect the books continues. From the 1980s to the early 2000s, Timbuktu scholar Abdel Kader Haidara painstakingly retrieved hidden manuscripts from all over northern Mali and brought them back to Timbuktu. But in 2012, civil war in Mali once again threatened the manuscripts, most of which were evacuated to nearby Bamako. Their future remains uncertain, as they face both human and environmental threats. These books represent our best— and often only— sources on the pre-colonial history of the region. Many of them have never been read by modern scholars, and still more remain lost or hidden in the desert. At stake in the efforts to protect them is the history they contain— and the efforts of countless generations to protect that history from being lost.
Zelfs nu nog gaat de strijd om de boeken te beschermen door. Van de jaren ’80 tot het begin van de 21e eeuw, vond de geleerde Abdel Kadar Haidara goed verstopte manuscripten terug uit heel Noord-Mali, en bracht ze terug naar Timboektoe. Maar in 2012 bracht een burgeroorlog in Mali de manuscripten opnieuw in gevaar. Ze werden geëvacueerd naar het nabije Bamako. Hun toekomst blijft onzeker, omdat er zowel menselijk als natuurlijk gevaar dreigt. Deze boeken bevatten onze beste, en soms zelfs enige bronnen over de pre-koloniale geschiedenis van het gebied. Vele ervan zijn nooit gelezen door hedendaagse geleerden, en nog meer zijn kwijt of in de woestijn verstopt. Terwijl wordt geprobeerd ze te beschermen, staat hun historische inhoud het spel en de moeite van vele generaties,