On the edge of the vast Sahara desert, citizens snuck out of the city of Timbuktu and took to the wilderness. They buried chests in the desert sand, hid them in caves, and sealed them in secret rooms. Inside these chests was a treasure more valuable than gold: the city’s ancient books.
در حاشیه صحرای بزرگ آفریقا، شهروندان از شهر تیمبوکتو گریختند و به بیابان رفتند. آنها صندوقها را در شنهای صحرا دفن کردند، در غارها پنهان کردند، و در اتاقهای مخفی مهر و موم کردند. درون این صندوقها گنجینهای ارزشمندتر از طلا بود: کتابهای باستانی شهر.
Founded around 1100 CE in what is now Mali, the city of Timbuktu started out as an unremarkable trading post. But its unique location soon changed that. Timbuktu marked the intersection of two essential trade routes, where caravans bringing salt across the Sahara met with traders bringing gold from the African interior. By the late 1300s, these trade routes made Timbuktu rich, and the city’s rulers, the kings of the Mali Empire, built monuments and academies that drew scholars from Egypt, Spain, and Morocco.
شهر تیمبوکتو در حدود سال ۱۱۰۰ میلادی در محل کنونی شهر مالی تأسیس شده است، و به عنوان یک مرکز تجاری قابل توجه آغاز به کار کرد. اما موقعیت بینظیر آن خیلی زود تغییر کرد. تیمبوکتو تقاطع دو مسیر تجاری اساسی را مشخص کرد، مکانی که کاروانهایی که از طریق صحرا نمک میآوردند با تاجران طلا از داخل آفریقا دیدار میکردند. در اواخر دهه ۱۳۰۰، این راههای تجاری باعث ثروتمند شدن تیمبوکتو شد، و حکام این شهر، پادشاهان امپراتوری مالی، بناها و آکادمیهایی را بنا کردند که شاگردان را از مصر، اسپانیا و مراکش جذب میکرد.
The city’s prime location also made it a target for warlords and conquerors. As the Mali Empire declined, one of its domains, Songhai, began to gain power. In 1468, the Songhai king conquered Timbuktu, burning buildings and murdering scholars.
موقعیت اصلی شهر آن را به هدف جنگ سالاران و فاتحان تبدیل کرد. با افول امپراتوری مالی، یکی از قلمروهای آن، سنغای، شروع به قدرت گرفتن کرد. در سال ۱۴۶۸، پادشاه سنغای تیمبوکتو را فتح کرد، ساختمانها را سوزاند و دانشمندان را به قتل رساند.
But in time, intellectual life in the city flourished again. The reign of the second king of the Songhai Empire, Askia Mohammed Toure, marked the beginning of a golden age in Timbuktu. He reversed his predecessor’s regressive policies and encouraged learning.
اما به مرور زندگی فکری در شهر دوباره رونق گرفت. سلطنت دومین پادشاه امپراتوری سنغای، اَسکیا محمد توره، آغاز یک دوره طلایی در تیمبوکتو بود. او سیاستهای قبلی خود را تغییر داد و یادگیری را تشویق کرد.
The Songhai rulers and most of Timbuktu’s population were Muslim, and the scholars of Timbuktu studied Islam alongside secular topics like mathematics and philosophy. In the libraries of Timbuktu, tracts of Greek philosophy stood alongside the writings of local historians, scientists, and poets. The city’s most prominent scholar, Ahmed Baba, challenged prevailing opinions on subjects ranging from smoking to slavery.
حاکمان سنغای و بیشتر جمعیت تیمبوکتو مسلمان بودند، و دانشمندان تیمبوکتو در کنار مباحث سکولار مانند ریاضیات و فلسفه به مطالعه اسلام پرداختند. در کتابخانههای تیمبوکتو، بخشهایی از فلسفه یونان در کنار نوشتههای مورخان، دانشمندان و شاعران محلی قرار داشت. برجستهترین دانشمند شهر، احمد بابا، نظرات غالب را درباره موضوعات مختلف از سیگار کشیدن تا بردهداری به چالش کشید.
Gold and salt trade had funded the city’s transformation into a center of learning. Now, the products of that intellectual culture became the most sought-after commodity. With paper from faraway Venice and vibrant ink from local plants and minerals, the scribes of Timbuktu produced texts in both Arabic and local languages. Written in calligraphy and decorated with intricate geometric designs, the books of Timbuktu were in demand among the wealthiest members of society.
تجارت طلا و نمک، تحول شهر را به یک مرکز یادگیری تأمین کرده بود. اکنون، محصولات آن فرهنگ فکری به بیشترین کالای مورد جستجو تبدیل شد. کاتبان تیمبوکتو با کاغذ از ونیز دور و جوهر درخشان از گیاهان محلی و مواد معدنی متنهایی را به دو زبان عربی و محلی تولید میکردند. کتابهای تیمبوکتو که با خط نوشته شده و با طرحهای پیچیده هندسی تزئین شدهاند، در میان ثروتمندترین افراد جامعه مورد تقاضا قرار گرفتند.
In 1591, the golden age came to an abrupt end when the Moroccan king captured Timbuktu. Moroccan forces imprisoned Ahmed Baba and other prominent scholars and confiscated their libraries. In the centuries that followed, the city weathered a succession of conquests. In the mid-1800s, Sufi Jihadists occupied Timbuktu and destroyed many non-religious manuscripts. 1894, French colonial forces seized control of the city, stealing even more manuscripts and sending them to Europe. French became the official language taught in schools, and new generations in Timbuktu couldn’t read the Arabic manuscripts that remained.
در سال ۱۵۹۱، هنگامی که پادشاه مراکش تیمبوکتو را تصرف کرد، عصر طلایی به طور ناگهانی پایان یافت. نیروهای مراکشی احمد بابا و دیگر دانشمندان برجسته را زندانی و کتابخانههای آنها را مصادره کردند. در قرون بعدی، این شهر پیروزیهای پی در پی را پشت سر گذاشت. در اواسط دهه ۱۸۰۰، جهادگران صوفی تیمبوکتو را اشغال کردند و بسیاری از نسخههای خطی غیر مذهبی را نابود کردند. در سال ۱۸۹۴، نیروهای استعماری فرانسه کنترل شهر را به دست گرفتند، حتی نسخههای خطی بیشتری را سرقت کردند و آنها را به اروپا فرستادند. فرانسه به زبان رسمی آموزش داده شده در مدارس تبدیل شد، و نسلهای جدید در تیمبوکتو نمیتوانستند نسخههای خطی عربی باقی مانده را بخوانند.
Through it all, the literary tradition of Timbuktu didn’t die— it went underground. Some families built secret libraries in their homes, or buried the books in their gardens. Others stashed them in abandoned caves or holes in the desert. The priceless manuscripts of Timbuktu dispersed to villages throughout the surrounding area, where regular citizens guarded them for hundreds of years. As desertification and war impoverished the region, families held on to the ancient books even as they faced desperate poverty and near-starvation.
در این میان، سنت ادبی تیمبوکتو از بین نرفت - خود را پنهان کرد. برخی از خانوادهها کتابخانههای مخفی در خانههای خود میساختند، یا کتابها را در باغهای خود دفن میکردند. دیگران آنها را در غارهای متروک یا گودالهای صحرا دفع کردند. نسخههای خطی گرانبهای تیمبوکتو در روستاهای سراسر اطراف پخش شد، جایی که شهروندان عادی صدها سال از آنها محافظت میکردند. از آنجا که بیابان زدایی و جنگ منطقه را فقیر کره بود، خانوادهها از کتابهای باستانی حفاطت میکردند حتی وقتی با فقر ناامیدانه و گرسنگی شدید روبرو بودند.
Even today, the struggle to protect the books continues. From the 1980s to the early 2000s, Timbuktu scholar Abdel Kader Haidara painstakingly retrieved hidden manuscripts from all over northern Mali and brought them back to Timbuktu. But in 2012, civil war in Mali once again threatened the manuscripts, most of which were evacuated to nearby Bamako. Their future remains uncertain, as they face both human and environmental threats. These books represent our best— and often only— sources on the pre-colonial history of the region. Many of them have never been read by modern scholars, and still more remain lost or hidden in the desert. At stake in the efforts to protect them is the history they contain— and the efforts of countless generations to protect that history from being lost.
امروز نیز مبارزه برای محافظت از کتابها ادامه دارد. از دهه ۱۹۸۰ تا اوایل دهه ۲۰۰۰، عبدالقادر حیدر، دانشمند تیمبوكتو، با زحمت تمام نسخههای خطی مخفی را از سراسر شمال مالی بازیابی كرده و به تیمبوكتو برگرداند. اما در سال ۲۰۱۲، جنگ داخلی در مالی بار دیگر نسخههای خطی را تهدید کرد نوشتههایی که بیشتر آنها به نزدیکی باماکو منتقل شدند. آینده آنها همچنان نامشخص است، زیرا با تهدیدات انسانی و زیست محیطی روبرو هستند. این کتابها بهترین - و غالباً تنها - منابع ما در مورد تاریخِ قبل از استعمار منطقه هستند. بسیاری از آنها هرگز توسط دانشمندان مدرن خوانده نشده است، و هنوز هم بیشتر آنها در بیابان گمشده یا پنهان ماندهاند. در تلاش برای محافظت از آنها، تاریخچهای است که آنها در بر دارند - و تلاشهای نسلهای بیشماری برای محافظت از زیان دیدن این تاریخ.