On a daily basis, you spend between a third and half your waking hours daydreaming. That may sound like a huge waste of time, but scientists think it must have some purpose, or humans wouldn’t have evolved to do so much of it. So to figure out what's going on here, let’s take a closer look at the mind-wanderer in chief: the bored teenager.
Күн сайын уақытыңыздың үш жарым сағатын армандауға жұмсайсыз. Бұл уақыт босқа кеткендей көрінуі мүмкін, бірақ ғалымдар мұның қандай да бір мақсаты бар, әйтпесе адамдар осы бағытта дамымаған болар еді дейді. Мұнда не болып жатқанын анықтау үшін үнемі қиял әлемінде жүретін адамды толығырақ қарастырайық: ол – жалыққан жасөспірім.
Wouldn’t it be cool to discover something, anything. Like even this plant. Just to be one of those explorers who sails around drawing stuff for years on end and everyone thinks they’re a genius. But does anyone even do that anymore? Is there anything left to discover? And would I be tough enough to deal with the dysentery or scurvy or piranhas or whatever? I barely have the endurance to make it through track practice... but I will. Any day now, I’ll have the discipline to show up before sunrise and practice. I’ll win all my races. Winning will become so easy, I’ll pick up other events just for fun. And once I'm in the Olympics, they’ll have no choice but to crown me team captain, which I will graciously accept. And will I be nasty to the teammate who yelled at me? No. I’ll just calmly say, “hope you’re in a better mood.”
Жаңалық ашу керемет емес пе?! Тіпті мына өсімдікті алайық. Сурет салатын заттарды қарайтын зерттеушінің бірі болып, жылдар бойы сонымен айналысып өзін данышпан санау қиын емес. Бірақ енді біреу-міреу мұны істей ме? Жаңалық қылып ашатын нәрсе қалды ма? Ал мен дизентериямен не цингамен күресуге дайын болар ма едім немесе пиранья не басқаларымен? Трек жаттығуларын жасау үшін менің шыдамым аз ... бірақ мен жасай аламын. Енді кез келген күні күн шыққанға дейін ұйқымнан ерте тұрып жаттығамын. Барлық жарысты жеңемін. Жеңіс оңай келетін сондай мен оларды көңіл көтеру үшін таңдаймын. Кейін Олимпиадаға қатысқанда, олардың мені команда капитаны етіп тағайындаудан басқа таңдауы болмайды, ал мен оны ықыласпен қабылдаймын. Ал айғайлаған командаласым мені әлі де жаман дей ме? Жоқ. Мен жай ғана сабырмен былай деймін: «Көңіл-күйің жақсы деп үміттенемін».
Okay. Yours and other people's daydreams might sound or feel something like that. Let's see what was going on. To see what parts of the brain are active when you’re doing a task, or thinking, or daydreaming, scientists use brain imaging techniques that show increased blood flow and energy expenditure in those areas.
Жақсы. Сіздің және басқа адамдардың армандары осыған ұқсас болуы мүмкін. Не болып жатқанын көрейік. Мидың қай бөліктері белсенді екені тапсырма жасағанда, не ойлағанда, не армандағанда көрінеді, ғалымдар визуализация әдістерін қолданады қан айналымы мен энергияның жоғарылауы соны көрсетеді.
These brain areas are active, working together and communicating with each other. Taken together, they're called the executive network. When your mind starts to wander, a different set of brain areas becomes active. These areas make up the default mode network. The name default mode makes it sound like nothing is going on. And in fact, for many years, scientists associated this pattern of activity with rest. But a closer look reveals that these are the brain areas involved when we revisit a memory, when we think about our plans and hopes, and yes, when our minds are wandering off on a wild daydream. The mind can wander to unproductive or distressing places and brood over negative past events, like an argument. It can also wander to neutral, everyday matters, like planning out the rest of one's afternoon. But where mind-wandering really gets interesting is when it crosses into the realm of free-moving associative thought that you aren’t consciously directing. This kind of mind-wandering is associated with increases in both ideas and positive emotions, and the evidence suggests that daydreaming can help people envision ways to reach their goals and navigate relationships and social situations.
Бұл ми аймақтары белсенді, бірлесе жұмыс істеп, бір-бірімен байланысады. Бірге жиналғанда олар орындаушы желі деп аталады. Ойыңыз жан-жаққа шашырағанда, мидың басқа бөліктері белсенді бола бастайды. Бұл аймақтар дефолт режимінде жасайды. Дефолт режимі ештеңе болып жатпағандай әсер қалдырады. Ал шын мәнінде, жылдар бойы ғалымдар бұл үлгіні демалыс кезіндегі белсенділікпен байланыстырды. Мұқият қарасақ, бұл ми аймақтары естелікке оралғанда, жоспарымыз бен үміттеріміз туралы ойланғанда, және, иә, біздің санамыз армандап жатқанда іске қосылады. Ой өнімсіз болып немесе проблемалық бөліктерді шарлап жүруі мүмкін және аргумент ретінде өткен жағымсыз оқиғалар еске түседі. Ол сондай-ақ бейтарап болып, күнделікті мәселеге өтеді, мысалы, күннің екінші бөлігін жоспарлау сияқты. Бірақ ақыл-ой шынымен қызықты болатын жер, ол еркін қозғалатын ой ассоциаця әлеміне өтетін кезде сіз оны саналы түрде басқармайсыз. Ойдың бұлай шарлап жүруі идеяның да өсуімен және оң эмоциямен байланысты, армандау адамдарға жол көрсетуге көмектесе алатыны дәлелденген, ол мақсаттарына жеткізіп, қарым-қатынас пен әлеуметтік жағдайды байытады.
Scientists think there may be two essential parts to this process: a generative phase of free-flowing ideas and spontaneous thoughts, courtesy of the default mode network, followed by a process of selecting, developing, and pursuing the best ideas from that generative burst, driven by logical thinking thanks to the executive network. A host of imaging studies suggest that these two networks working in sync is a crucial condition for creative thinking. Taken together, the evidence clearly suggests the logical realm of the executive network and the imaginative realm of the default mode network are closely related. And as you can see, the executive network is still playing a role when the default mode network is doing its thing during daydreaming.
Ғалымдар бұл процестің екі маңызды бөлігі болуы мүмкін деп есептейді: еркін идеялардың генератив кезеңі және аяқ астынан келетін ойлар, дефолт режим желісіне сүйеніп, содан кейін таңдау процесі, дамыту, жалғастыру жүреді, сол кезде пайда болған ең жақсы идея, логикалық ойлауға негізделеді, атқарушы желіге рақмет. Көптеген бейнелеу зерттеулері екі желі синхронды жұмыс істейтінін көрсетеді, ал бұл шығармашылық ойлаудың шешуші шарты. Бірге алғанда, дәлелдер мынаны анық көрсетеді: атқарушы желінің логикасы және қиял әлемі дефолт режим желісімен тығыз байланысты. Өздеріңіз көріп отырғандай, атқарушы желі әлі де маңызды рөл атқарады, желі дефолт режимде болғанда армандау кезінде өз ісімен айналысады.
In teenagers, the prefrontal cortex and other areas involved in executive function are still developing, but teens are perfectly capable of thinking through their problems and goals, especially when given space to do so on their own.
Жасөспірімдерде префронтал қыртыс және басқа аймақтар атқару қызметіне қатысып әлі де дамып келеді, бірақ жасөспірімдер өте қабілетті, олар проблемалар, мақсаттар туралы ойлайды, әсіресе мұны өз бетінше істеуге рұқсат бергенде.