"Can you taste words?"
“A mund të shijohen fjalët?”
It was a question that caught me by surprise. This summer, I was giving a talk at a literary festival, and afterwards, as I was signing books, a teenage girl came with her friend, and this is what she asked me. I told her that some people experience an overlap in their senses so that they could hear colors or see sounds, and many writers were fascinated by this subject, myself included. But she cut me off, a bit impatiently, and said, "Yeah, I know all of that. It's called synesthesia. We learned it at school. But my mom is reading your book, and she says there's lots of food and ingredients and a long dinner scene in it. She gets hungry at every page. So I was thinking, how come you don't get hungry when you write? And I thought maybe, maybe you could taste words. Does it make sense?"
Ishte një pyetje që më zuri në befasi. Këtë verë, po mbaja një fjalim në një festival letrar, dhe më vonë, teksa firmosja librat, një adoleshente erdhi me një miken e saj, dhe më bëri këtë pyetje. I thashë se disa njerëz përjetojnë ngatërrim shqisash ndaj ata mund të dëgjonjë ngjyrat ose të shikojnë tingujt, e shumë shkrimtarë janë mahnitur nga kjo temë, përfshirë dhe mua. Por ajo më ndërpreu, paksa padurimisht, dhe tha, “Po, e di këtë. Quhet sinestezi. E kemi mësuar në shkollë. Por ime më po lexon librin tuaj, dhe ajo thotë se ka plot ushqime e ingredientë dhe një skenë të plotë darke në të. Atë e merr uria pas çdo faqeje. Prandaj po mendoja, Përse ju nuk ju merr uria kur shkruani? Dhe mendova se mbase, mbase ju mund ti shijoni fjalët. A ka kjo kuptim?”
And, actually, it did make sense, because ever since my childhood, each letter in the alphabet has a different color, and colors bring me flavors. So for instance, the color purple is quite pungent, almost perfumed, and any words that I associate with purple taste the same way, such as "sunset" -- a very spicy word. But I was worried that if I tell all of this to the teenager, it might sound either too abstract or perhaps too weird, and there wasn't enough time anyhow, because people were waiting in the queue, so it suddenly felt like what I was trying to convey was more complicated and detailed than what the circumstances allowed me to say. And I did what I usually do in similar situations: I stammered, I shut down, and I stopped talking. I stopped talking because the truth was complicated, even though I knew, deep within, that one should never, ever remain silent for fear of complexity.
Dhe, në të vërtetë, kishte kuptim, sepse që nga femijëria, çdo shkronjë e alfabetit kishte një ngjyrë ndryshe, dhe ngjyrat më kujtojnë shijet. Prandaj për shembull, ngjyra lejla është ca djegëse, pothuajse e parfumuar, dhe çdo fjalë që lidh me lejlanë shijon si e tillë, si “perëndimi”—një fjalë tepër pikante. Por u shqetësova se nëse ia tregoja diçka të tillë një adoleshenteje, mund të tingëllonte ose shumë abstrakte, ose ndoshta shumë e çuditshme, dhe s’kishte shumë kohë gjithësesi, sepse njerëzit po prisnin në radhë, ndaj papritur ajo për të cilën po përpiqesha ta bindja ishte më e komplikuar dhe e detajtuar se sa mundësia për të folur në ato kushte. Dhe bëra atë që bëj në situata të ngjashme: U bllokova, pushova dhe ndalova së foluri. Ndalova së foluri sepse e vërteta ishte e komplikuar, edhe pse e dija, thellë meje, se kurrë s’duhet të hesht nga frika e kompleksietit.
So I want to start my talk today with the answer that I was not able to give on that day. Yes, I can taste words -- sometimes, that is, not always, and happy words have a different flavor than sad words. I like to explore: What does the word "creativity" taste like, or "equality," "love," "revolution?"
Prandaj dua ta nis fjalën time sot me përgjigjen të cilën s’isha në gjendje t'a jepja atë ditë. Po, fjalët mund të shijohen – Ndonjëherë, kjo është, jo gjithmonë, Dhe fjalët e gëzuara kanë një shije ndryshe nga ato të trishtat. Më pëlqen të eksploroj: ç’shije ka fjala “kreativitet”, Apo “barazi,” “dashuri,” “revolucion?”
And what about "motherland?" These days, it's particularly this last word that troubles me. It leaves a sweet taste on my tongue, like cinnamon, a bit of rose water and golden apples. But underneath, there's a sharp tang, like nettles and dandelion. The taste of my motherland, Turkey, is a mixture of sweet and bitter.
Po “atdhe?” Këto ditë, veçanërisht kjo e fundit më shqetëson. Ajo lë një shije të ëmbël në gjuhën time, si kanellë, me pak ujë trëndafili dhe mollë të arta. Por nën të, është një shije e mprehtë pikante, si hithra dhe luleradhiqe. Shija e atdheut tim, Turqisë, është një përzierje e ëmbël dhe e hidhur.
And the reason why I'm telling you this is because I think there's more and more people all around the world today who have similarly mixed emotions about the lands they come from. We love our native countries, yeah? How can we not? We feel attached to the people, the culture, the land, the food. And yet at the same time, we feel increasingly frustrated by its politics and politicians, sometimes to the point of despair or hurt or anger.
Dhe arsyeja përse po jua them këtë është sepse mendoj se ka gjithnjë e më shumë njerëz rreth botës sot të cilët kanë emocione të ngjashme rreth tokës prej të cilës vijnë. Ne i duam vendlindjet tona, apo jo? Si mund të mos i duam? Ndihemi të lidhur me njerëzit, kulturën, tokën, ushqimin. E megjithatë në të njëjtën kohë, ndjehemi gjithnjë e më të irrituar nga politika e politikanët e saj, ndonjëherë deri në pikën e dëshpërimit ose dëmtimit ose zemërimit.
I want to talk about emotions and the need to boost our emotional intelligence. I think it's a pity that mainstream political theory pays very little attention to emotions. Oftentimes, analysts and experts are so busy with data and metrics that they seem to forget those things in life that are difficult to measure and perhaps impossible to cluster under statistical models. But I think this is a mistake, for two main reasons. Firstly, because we are emotional beings. As human beings, I think we all are like that. But secondly, and this is new, we have entered a new stage in world history in which collective sentiments guide and misguide politics more than ever before. And through social media and social networking, these sentiments are further amplified, polarized, and they travel around the world quite fast. Ours is the age of anxiety, anger, distrust, resentment and, I think, lots of fear. But here's the thing: even though there's plenty of research about economic factors, there's relatively few studies about emotional factors.
Dua të flas rreth emocioneve dhe nevojës për të rritur inteligjencën tonë emocionale. Mendoj se është për të ardhur keq që pjesa dërrmuese e teorive politike i kushtojnë shumë pak vëmendje emocioneve. Shpesh, analistët e ekspertët janë kaq të zënë me të dhënat dhe matjet saqë duket se harrojnë ato gjëra në jetë që janë të vështira për t'u matur e mbase të pamundura të mblidhen sipas modeleve statistikore. Por unë mendoj se ky është një gabim, për dy arsye kryesore. Së pari, sepse ne jemi qenie emocionale. Si qenie njerëzore, mendoj se të gjithë jemi të tillë. Por së dyti, dhe kjo është e re, ne kemi hyrë një fazë e re në historinë botërore ku ndjenjat kolektive udhëheqin dhe ngatërrojnë politikën më shumë se kurrë më parë. Dhe përmes mediave sociale dhe rrjeteve sociale, këto ndjenja janë zgjeruar më tej, polarizuar, dhe ato udhëtojnë nëpër botë mjaft shpejt. E jona është epoka e ankthit, zemërimit, mosbesimit, pakënaqësisë dhe, mendoj, e frikës me shumicë. Por ja si është puna: edhe pse ka shumë hulumtime për faktorët ekonomikë, ka relativisht pak studime për faktorët emocionalë.
Why is it that we underestimate feelings and perceptions? I think it's going to be one of our biggest intellectual challenges, because our political systems are replete with emotions. In country after country, we have seen illiberal politicians exploiting these emotions. And yet within the academia and among the intelligentsia, we are yet to take emotions seriously. I think we should. And just like we should focus on economic inequality worldwide, we need to pay more attention to emotional and cognitive gaps worldwide and how to bridge these gaps, because they do matter.
Pse i nënvlerësojmë ndjenjat dhe perceptimet? Mendoj se do të jetë një nga sfidat tona më të mëdha intelektuale, sepse sistemet tona politike janë të mbushura me emocione. Në vend pas vendi, kemi parë politikanë joliberalë që shfrytëzojnë këto emocione. E megjithatë brenda akademisë dhe midis inteligjencës, ende nuk i marrim seriozisht emocionet. Mendoj se duhet. Dhe duhet të përqëndrohemi në pabarazinë ekonomike globale, duhet t'i kushtojmë më shumë vëmendje boshllëqeve emocionale e njohëse botërore dhe si ti tejkalojmë këto boshllëqe, sepse ato kanë rëndësi.
Years ago, when I was still living in Istanbul, an American scholar working on women writers in the Middle East came to see me. And at some point in our exchange, she said, "I understand why you're a feminist, because, you know, you live in Turkey." And I said to her, "I don't understand why you're not a feminist, because, you know, you live in America."
Vite më parë, kur jetoja akoma në Stamboll, një studiuese amerikane që po vëzhgonte shkrimtaret në Lindjen e Mesme erdhi të më takonte. Dhe në një pikë të bisedës, ajo tha, "E kuptoj pse jeni feministe, sepse, ju e dini, ju jetoni në Turqi ". Dhe unë i thashë asaj, "S‘e kuptoj pse nuk jeni feministe, sepse, ju e dini, ju jetoni në Amerikë ".
(Laughter)
(Të qeshura)
(Applause) And she laughed. She took it as a joke, and the moment passed.
(Duartrokitje) Dhe ajo qeshi. Ajo e mori si shaka, dhe momenti kaloi.
(Laughter)
(Të qeshura)
But the way she had divided the world into two imaginary camps, into two opposite camps -- it bothered me and it stayed with me. According to this imaginary map, some parts of the world were liquid countries. They were like choppy waters not yet settled. Some other parts of the world, namely the West, were solid, safe and stable. So it was the liquid lands that needed feminism and activism and human rights, and those of us who were unfortunate enough to come from such places had to keep struggling for these most essential values. But there was hope. Since history moved forward, even the most unsteady lands would someday catch up. And meanwhile, the citizens of solid lands could take comfort in the progress of history and in the triumph of the liberal order. They could support the struggles of other people elsewhere, but they themselves did not have to struggle for the basics of democracy anymore, because they were beyond that stage.
Por mënyra se si ajo e kish ndarë botën në 2 kampe imagjinare, në dy kampe të kundërta – më shqetësoi dhe mbeti brenda meje. Sipas kësaj harte imagjinare, disa pjesë të botës ishin vende të paqendrueshme. Ishin si ujëra të copëtuara akoma te pavendosura. Disa pjesë të tjera të botës, domethënë Perëndimi, ishin të forta, të sigurta dhe të qëndrueshme. Pra, ishin tokat e paqendrueshme që kishin nevojë për feminizëm për aktivizëm e për të drejtat e njerëzve, dhe ata si ne që ishin mjaft fatkeq për të ardhur nga vende të tilla duhet te vazhdonin të luftonin për këto vlera thelbësore. Por kishte shpresë. Meqenëse historia eci përpara, edhe tokat më të paqëndrueshme një ditë do të arrinin të tjerët. Dhe ndërkohë, qytetarët e tokave të forta mund të rehatoheshin në përparimin e historisë dhe në triumfin e rendit liberal. Ata mund të mbështetnin betejat e njerëzve të tjerë diku tjetër, por ata vetë nuk kishin përse të luftonin më për bazat e demokracisë, sepse ato ishin përtej asaj faze.
I think in the year 2016, this hierarchical geography was shattered to pieces. Our world no longer follows this dualistic pattern in the scholar's mind, if it ever did. Now we know that history does not necessarily move forward. Sometimes it draws circles, even slides backwards, and that generations can make the same mistakes that their great-grandfathers had made. And now we know that there's no such thing as solid countries versus liquid countries. In fact, we are all living in liquid times, just like the late Zygmunt Bauman told us. And Bauman had another definition for our age. He used to say we are all going to be walking on moving sands.
Më duket se në vitin 2016, kjo gjeografi hierarkike ishte copëtuar në copëza. Bota jonë nuk e ndjek më këtë model dualist në mendjen e studiuesve, nëse e ka ndjekur ndonjëherë. Tani e dimë se historia nuk ecën domosdomërisht përpara. Ndonjëherë krijon rrathë, madje rrëshqet prapa, e se gjeneratat mund të bëjnë të njëjtat gabime që kanë bërë stërgjyshërit e tyre. Dhe tani e dimë se nuk ka diçka të tillë si vende të forta përkundrejt vendeve të jo të forta. Në fakt, të gjithë po jetojmë në kohë të paqendrueshme, ashtu si na tha i ndjeri Zygmunt Bauman. Bauman kishte një përkufizim tjetër për epokën tonë. Ai thoshte se të gjithë po ikim të ecim në rërë lëvizëse.
And if that's the case, I think, it should concern us women more than men, because when societies slide backwards into authoritarianism, nationalism or religious fanaticism, women have much more to lose. That is why this needs to be a vital moment, not only for global activism, but in my opinion, for global sisterhood as well.
Nëse ky është rasti, unë mendoj, duhet të na shqetësojë grave më shumë sesa burrat, sepse kur shoqëritë kthehen prapa në autoritarizëm, nacionalizëm ose fanatizëm fetar, gratë kanë shumë më tepër për të humbur. Kjo është arsyeja pse ky duhet të jetë një moment jetësor, jo vetëm për aktivizmin global, por per mendimin tim, edhe për bashkësinë globale të femrave.
(Applause)
(Duartrokitje)
But I want to make a little confession before I go any further. Until recently, whenever I took part in an international conference or festival, I would be usually one of the more depressed speakers.
Por dua të bëj një rrëfim të shkurtër para se të shkoj më tej. Së fundmi, sa herë kam marrë pjesë në konferenca a festivale ndërkombëtare, Zakonisht do të isha një nga shumë folësit depresivë.
(Laughter)
(Të qeshura)
Having seen how our dreams of democracy and how our dreams of coexistence were crushed in Turkey, both gradually but also with a bewildering speed, over the years I've felt quite demoralized. And at these festivals there would be some other gloomy writers, and they would come from places such as Egypt, Nigeria, Pakistan, Bangladesh, Philippines, China, Venezuela, Russia. And we would smile at each other in sympathy, this camaraderie of the doomed.
Duke parë sesi ëndrrat tona për demokraci dhe për bashkëjetesë u shtypën në Turqi, të dyja gradualisht por edhe me një shpejtësi mahnitëse, me kalimin e viteve jam ndjerë mjaft e demoralizuar. Dhe në këto festa do të kishte disa shkrimtarë të tjerë të zymtë, dhe ata do të vinin nga vende të tilla si Egjipti, Nigeria, Pakistani, Bangladeshi, Filipine, Kina, Venezuela, Rusia. E ne do ti buzëqeshnim njëri-tjetrit në simpati, kjo shoqëri e të dënuarve.
(Laughter)
(Të qeshura)
And you could call us WADWIC: Worried and Depressed Writers International Club.
Dhe ju mund të na quani WADWIC: Klubi Ndërkombëtar i Shkrimtarëve të Shqetësuar dhe të Dëshpëruar
(Laughter)
(Të qeshura)
But then things began to change, and suddenly our club became more popular, and we started to have new members. I remember --
Por atëherë gjërat filluan të ndryshojnë, dhe papritmas klubi ynë u bë më i njohur, dhe filluam të kishim anëtarë të rinj. Me kujtohet –
(Laughter)
(Të qeshura)
I remember Greek writers and poets joined first, came on board. And then writers from Hungary and Poland, and then, interestingly, writers from Austria, the Netherlands, France, and then writers from the UK, where I live and where I call my home, and then writers from the USA. Suddenly, there were more of us feeling worried about the fate of our nations and the future of the world. And maybe there were more of us now feeling like strangers in our own motherlands.
Mbaj mend që shkrimtarët e poetët grekë u bashkuan së pari, erdhën në bord. Dhe pastaj shkrimtarët nga Hungaria dhe Polonia, dhe më pas, çuditërisht, shkrimtarët nga Austria, Hollanda, Franca, dhe pastaj shkrimtarët nga B.M. , ku jetoj dhe që quaj shtëpinë time, dhe më pas shkrimtarët nga Sh.B.A. Papritur, kishte më shumë nga ne që ndiheshin të shqetësuar për fatin e kombeve tona dhe të ardhmen e botës. Dhe mbase kishte më shumë prej nesh tani qe ndieshim si të huaj në tokat tona amtare.
And then this bizarre thing happened. Those of us who used to be very depressed for a long time, we started to feel less depressed, whereas the newcomers, they were so not used to feeling this way that they were now even more depressed.
Dhe pastaj ndodhi kjo gjë e çuditshme. Ata që ishin të depresionuar për një kohë të gjatë, filluam të ndjeheshin më pak të dëshpëruar, ndërsa të ardhurit, ata nuk ishin mësuar të ndjeheshin në këtë mënyrë se ata tani ishin edhe më të dëshpëruar.
(Laughter)
(Të qeshura)
So you could see writers from Bangladesh or Turkey or Egypt trying to console their colleagues from Brexit Britain or from post-election USA.
Kështu që mund të shihje shkrimtarët nga Bangladeshi ose Turqia apo Egjipti duke u përpjekur të ngushëllonin kolegët e tyre për Brexit-in e Britanisë dhe Sh.B.A. pas zgjedhjeve.
(Laughter)
(Të qeshura)
But joking aside, I think our world is full of unprecedented challenges, and this comes with an emotional backlash, because in the face of high-speed change, many people wish to slow down, and when there's too much unfamiliarity, people long for the familiar. And when things get too confusing, many people crave simplicity. This is a very dangerous crossroads, because it's exactly where the demagogue enters into the picture.
Por duke lënë shakanë mënjanë, Unë mendoj se bota jonë është plot sfida të padëgjuara, dhe kjo vjen me një reagim emocional, sepse përballë ndryshimit me shpejtësi të lartë, shumë njerëz dëshirojnë të ngadalësohet shpejtësia, dhe kur ka shumë të panjohura, njerëzit kërkojnë për “të njohurat”. Dhe kur gjërat bëhen shumë konfuzuese, shumë njerëz dëshirojnë thjeshtësinë. Ky është një udhëkryq shumë i rrezikshëm, sepse është pikërisht aty ku demagogu hyn në lojë.
The demagogue understands how collective sentiments work and how he -- it's usually a he -- can benefit from them. He tells us that we all belong in our tribes, and he tells us that we will be safer if we are surrounded by sameness. Demagogues come in all sizes and in all shapes. This could be the eccentric leader of a marginal political party somewhere in Europe, or an Islamist extremist imam preaching dogma and hatred, or it could be a white supremacist Nazi-admiring orator somewhere else. All these figures, at first glance -- they seem disconnected. But I think they feed each other, and they need each other.
Demagogu e kupton si funksionojnë ndjenjat kolektive dhe si ai -- zakonisht është mashkull -- mund të përfitojnë prej tyre. Ai na thotë se ne të gjithë jemi në klanet tona, na thotë se do të jemi më të sigurt nëse rrethohemi nga njëmendësia. Demagogët janë në të gjitha madhësitë dhe format. Ky mund të jetë udhëheqësi i pazakontë të një partie politike diku në Evropë, ose një imam ekstremist islamik që predikon dogmën dhe urrejtjen, ose një supremacist i bardhë, orator nazist-admirues diku tjetër. Të gjitha këto figura, në shikim të parë-- duken të shkëputura. Por unë mendoj se ata ushqejnë njëri-tjetrin, dhe ata kanë nevojë për njëri-tjetrin.
And all around the world, when we look at how demagogues talk and how they inspire movements, I think they have one unmistakable quality in common: they strongly, strongly dislike plurality. They cannot deal with multiplicity. Adorno used to say, "Intolerance of ambiguity is the sign of an authoritarian personality." But I ask myself: What if that same sign, that same intolerance of ambiguity -- what if it's the mark of our times, of the age we're living in? Because wherever I look, I see nuances withering away. On TV shows, we have one anti-something speaker situated against a pro-something speaker. Yeah? It's good ratings. It's even better if they shout at each other. Even in academia, where our intellect is supposed to be nourished, you see one atheist scholar competing with a firmly theist scholar, but it's not a real intellectual exchange, because it's a clash between two certainties.
Dhe në të gjithë botën, kur shikojmë sesi demagogët flasin e si frymëzojnë lëvizje, mendoj se ata kanë një cilësi të pakuptueshme të përbashkët: Ata e kanë shumë, shumë zët shumllojshmërinë. Ata nuk mund të merren me shumëllojshmërinë. Adorno thoshte, "Intoleranca e së paqartës është shenja e një personaliteti autoritar." Por pyes veten: Po sikur të njëjtën shenjë, po ajo e intolerancës së paqartësisë - po sikur të jetë shenja e kohërave tona, të moshës ku po jetojmë? Sepse kudo ku shikoj, shoh nuanca duke u zhdukur. Në shfaqjet televizive, ne kemi një folës anti-diçkaje i vendosur kundër një folësi pro diçkaje. Saktë? Është balancim i mirë. Është edhe më mirë nëse i bërtasin njëri-tjetrit. Edhe në akademi, ku mendohet të ushqehet intelekti ynë, ju shihni studiues ateist duke garuar me studiues të fortë teist, por nuk është një debat i vërtetë intelektual, sepse është përplasje midis dy sigurive.
I think binary oppositions are everywhere. So slowly and systematically, we are being denied the right to be complex. Istanbul, Berlin, Nice, Paris, Brussels, Dhaka, Baghdad, Barcelona: we have seen one horrible terror attack after another. And when you express your sorrow, and when you react against the cruelty, you get all kinds of reactions, messages on social media. But one of them is quite disturbing, only because it's so widespread. They say, "Why do you feel sorry for them? Why do you feel sorry for them? Why don't you feel sorry for civilians in Yemen or civilians in Syria?"
Unë mendoj se të kundërtat binare janë kudo. Kështu ngadalë dhe sistematikisht, na është mohuar e drejta e të qenurit kompleks. Stamboll, Berlin, Nise, Paris, Bruksel, Dhaka, Bagdad, Barcelone: ne kemi parë sulme te tmerrshme terroriste njëri pas tjetrit. Dhe kur shpreh dhimbjen e kur reagon kundër mizorisë, merr të gjitha llojet e reagimeve, mesazhe në mediat sociale. Por njëri prej tyre është mjaft shqetësues, vetëm sepse është kaq i përhapur. Ata thonë: "Pse ju vjen keq për ta? Pse ju vjen keq për ta? Pse nuk të vjen keq për civilët në Jemen apo civilët në Siri? "
And I think the people who write such messages do not understand that we can feel sorry for and stand in solidarity with victims of terrorism and violence in the Middle East, in Europe, in Asia, in America, wherever, everywhere, equally and simultaneously. They don't seem to understand that we don't have to pick one pain and one place over all others. But I think this is what tribalism does to us. It shrinks our minds, for sure, but it also shrinks our hearts, to such an extent that we become numb to the suffering of other people.
Dhe unë mendoj se njerëzit që shkruajnë mesazhe të tilla nuk e kuptojnë që mund të ndjehemi keq e të qëndrojmë në solidaritet për viktimat e terrorizmit e dhunës në Lindjen e Mesme, në Evropë, në Azi, në Amerikë, kudo, çdokund, në mënyrë të barabartë dhe njëherësh. Ata s‘duket se e kuptojnë që s‘kemi pse të zgjedhim një dhimbje dhe një vend mbi të gjithë të tjerët. Por unë mendoj se kjo është ajo që na bën tribalizmi. Ajo na copëton mendjet, me siguri, por gjithashtu na copëton zemrat, në atë masë sa të bëhemi të pandjeshëm për vuajtjet e njerëzve të tjerë.
And the sad truth is, we weren't always like this. I had a children's book out in Turkey, and when the book was published, I did lots of events. I went to many primary schools, which gave me a chance to observe younger kids in Turkey. And it was always amazing to see how much empathy, imagination and chutzpah they have. These children are much more inclined to become global citizens than nationalists at that age. And it's wonderful to see, when you ask them, so many of them want to be poets and writers, and girls are just as confident as boys, if not even more.
Dhe e vërteta e trishtë është se, ne s’kemi qenë gjithmonë kështu. Unë botova një libër për fëmijë në Turqi, dhe kur libri u publikua, bëra shumë evente. Shkova në shumë shkolla fillore, gjë që më dha një shans për të vëzhguar fëmijët më të vegjël në Turqi. Dhe ishte gjithmonë e mahnitshme të shihje sa shumë empati, imagjinatë dhe vetëbesim ata kishin. Këta fëmijë janë shumë më të prirur të bëhen qytetarë globalë sesa nacionalistë në atë moshë. Eshtë e mrekullueshme të shohësh, kur i pyet, shumë prej tyre duan të jenë poetë dhe shkrimtarë, dhe vajzat janë po aq të sigurt sa djemtë, në mos më shumë.
But then I would go to high schools, and everything has changed. Now nobody wants to be a writer anymore, now nobody wants to be a novelist anymore, and girls have become timid, they are cautious, guarded, reluctant to speak up in the public space, because we have taught them -- the family, the school, the society -- we have taught them to erase their individuality.
Por me pas shkoja në shkolla të mesme, dhe gjithçka ka ndryshuar. Askush nuk dëshiron të jetë më shkrimtar, askush nuk dëshiron të jetë më shkrimtar romanesh, dhe vajzat janë bërë të ndrojtura, ato janë të kujdesshme, të mbrojtura, hezituese të flasin në hapësirën publike, sepse ne i kemi mësuar ato -- që familja, shkolla, shoqeria -- ne i kemi mësuar ato të fshijnë individualitetin e tyre.
I think East and West, we are losing multiplicity, both within our societies and within ourselves. And coming from Turkey, I do know that the loss of diversity is a major, major loss. Today, my motherland became the world's biggest jailer for journalists, surpassing even China's sad record. And I also believe that what happened over there in Turkey can happen anywhere. It can even happen here. So just like solid countries was an illusion, singular identities is also an illusion, because we all have a multiplicity of voices inside. The Iranian, the Persian poet, Hafiz, used to say, "You carry in your soul every ingredient necessary to turn your existence into joy. All you have to do is to mix those ingredients."
Unë mendoj se Lindja dhe Perëndimi, ne po humbasim shumellojshmerinë, të dyja, përfshirë shoqëritë tona dhe veten tonë. Dhe duke ardhur nga Turqia, e di se humbja e diversitetit është një humbje e madhe. Sot, atdheu im u bë burgosësi më i madh në botë për gazetarët, duke tejkaluar edhe rekordin e trishtë të Kinës. Dhe unë gjithashtu besoj se ajo që ndodhi atje në Turqi mund të ndodhë kudo. Mund edhe të ndodhë këtu. Pra, ashtu sic vendet e ngurta ishin një iluzion, identitetet individuale janë gjithashtu një iluzion, sepse të gjithë kemi brenda një shumëllojshmëri zërash. Iraniani, poeti persian, Hafiz, dikur thoshte: "Ju mbani në shpirtin tuaj çdo përbërës të nevojshëm ta ktheni ekzistencën tuaj në gëzim. Gjithçka duhet të bëni është të përzieni ato përbërës ".
And I think mix we can. I am an Istanbulite, but I'm also attached to the Balkans, the Aegean, the Mediterranean, the Middle East, the Levant. I am a European by birth, by choice, the values that I uphold. I have become a Londoner over the years. I would like to think of myself as a global soul, as a world citizen, a nomad and an itinerant storyteller. I have multiple attachments, just like all of us do. And multiple attachments mean multiple stories.
Dhe unë mendoj se mundemi. Unë jam një Stambolliste, por gjithashtu kam lidhje me Ballkanasit, ata të Egjeut e Mesdheut, Lindjes së Mesme, Levantit. Unë jam evropiane nga lindja, sipas zgjedhjes, së vlerave që i mbështes. Jam bërë një londineze me kalimin e viteve. Do të doja të mendoja veten si shpirt global, si qytetare botëror, një nomade e një tregimtare udhëtuese. Unë kam shumë shtojca,ashtu si gjithësecili prej nesh. Dhe shtojcat e shumta nënkuptojnë histori të shumta.
As writers, we always chase stories, of course, but I think we are also interested in silences, the things we cannot talk about, political taboos, cultural taboos. We're also interested in our own silences. I have always been very vocal about and written extensively about minority rights, women's rights, LGBT rights. But as I was thinking about this TED Talk, I realized one thing: I have never had the courage to say in a public space that I was bisexual myself, because I so feared the slander and the stigma and the ridicule and the hatred that was sure to follow. But of course, one should never, ever, remain silent for fear of complexity.
Si shkrimtarë, ne gjithmonë ndjekim histori, sigurisht, por mendoj se gjithashtu jemi të interesuar për heshtjet, gjërat për të cilat s‘mund të flasim, tabutë politikë, tabutë kulturore. Ne gjithashtu jemi të interesuar në heshtjet tona. Unë gjithmonë kam qenë “e zhurmshme” e kam shkruar shumë në lidhje me të drejtat e pakicave, të drejtat e grave, të drejtat e LGBT. Por teksa mendoja për këtë TED Talk, Kam kuptuar një gjë: Unë kurrë s’kam pasur guxim të them në një hapësirë publike se isha biseksuale, sepse kisha kaq frikë nga shpifjet nga turpi dhe tallja dhe sigurisht nga urrejtja që do të pasonte. Por sigurisht, nuk duhet kurrë, kurrë , të heshtësh nga frika e kompleksitetit.
(Applause)
(Duartrokitje)
And although I am no stranger to anxieties, and although I am talking here about the power of emotions -- I do know the power of emotions -- I have discovered over time that emotions are not limitless. You know? They have a limit. There comes a moment -- it's like a tipping point or a threshold -- when you get tired of feeling afraid, when you get tired of feeling anxious. And I think not only individuals, but perhaps nations, too, have their own tipping points. So even stronger than my emotions is my awareness that not only gender, not only identity, but life itself is fluid. They want to divide us into tribes, but we are connected across borders. They preach certainty, but we know that life has plenty of magic and plenty of ambiguity. And they like to incite dualities, but we are far more nuanced than that.
Dhe megjithëse nuk jam e huaj për ankthet, dhe megjithëse po flas këtu për fuqinë e emocioneve -- Ia di fuqinë e emocioneve - Kam zbuluar me kalimin e kohës që emocionet nuk janë të pakufizuara. E dini? Ato kanë një kufi. Vjen një moment -- është si një pikë tërheqëse ose një prag - kur lodhesh nga frika, kur lodhesh nga ankthi. Dhe unë mendoj se jo vetëm individët, por ndoshta kombet, gjithashtu, kanë pikat e tyre të drejtimit. Kështu që më e fortë se emocionet e mia është vetëdija ime se jo vetëm gjinia, jo vetëm identiteti, por vetë jeta është e paqendrueshme. Ata duan të na ndajnë në fise, por ne jemi të lidhur përtej kufijve. Ata predikojnë siguri, por ne e dimë që jeta ka plot magji dhe shumë paqartësi. Dhe atyre u pëlqen të nxisin dualitete, por ne kemi shumë më shumë nuancua se aq.
So what can we do? I think we need to go back to the basics, back to the colors of the alphabet. The Lebanese poet Khalil Gibran used to say, "I learned silence from the talkative and tolerance from the intolerant and kindness from the unkind." I think it's a great motto for our times.
Atëherë, çfarë mund të bëjmë? Unë mendoj se duhet të kthehemi te bazat, përsëri te ngjyrat e alfabetit. Poeti libanez Khalil Gibran thoshte, "Mësova heshtjen nga llafazani dhe tolerancën nga jotoleranti dhe dashamirësinë nga të rreptët." Mendoj se është një moto e shkëlqyer për kohërat tona.
So from populist demagogues, we will learn the indispensability of democracy. And from isolationists, we will learn the need for global solidarity. And from tribalists, we will learn the beauty of cosmopolitanism and the beauty of diversity.
Pra, nga demagogët populistë, do të mësojmë domosdoshmërinë e demokracisë. Dhe nga izolimi, do të mësojmë nevojën për solidaritet global. Dhe nga tribalistët, do të mësojmë bukurinë e kozmopolitizmit dhe bukurinë e diversitetit.
As I finish, I want to leave you with one word, or one taste. The word "yurt" in Turkish means "motherland." It means "homeland." But interestingly, the word also means "a tent used by nomadic tribes." And I like that combination, because it makes me think homelands do not need to be rooted in one place. They can be portable. We can take them with us everywhere. And I think for writers, for storytellers, at the end of the day, there is one main homeland, and it's called "Storyland." And the taste of that word is the taste of freedom.
Teksa mbaroj, dua t'ju lë me një fjalë, ose “një shije”. Fjala "yurt" në turqisht do të thotë "atdhe". Do të thotë "atdhe". Por në fakt, fjala do të thotë gjithashtu "një tendë e përdorur nga fiset nomade". Dhe më pëlqen ai kombinimi, sepse më bën të mendoj që atdheu nuk ka nevojë të jetë i rrënjosur në një vend. Ai mund të jetë i lëvizshëm. Ne mund t'a marrim atë me vete kudo. Dhe mendoj se për shkrimtarët, për tregimtarët, në fund të ditës, ka një atdhe kryesor, dhe quhet "Toka e tregimeve". Dhe shija e asaj fjale është shija e lirisë.
Thank you.
Faleminderit.
(Applause)
(Duartrokitje)