«Έχουν γεύση οι λέξεις;»
"Can you taste words?"
Αυτή η ερώτηση με αιφνιδίασε. Φέτος το καλοκαίρι έδινα μια ομιλία σε ένα λογοτεχνικό φεστιβάλ, και μετά, καθώς υπέγραφα βιβλία, μια έφηβη κοπέλα με πλησίασε με την φίλη της, και μου έκανε αυτή την ερώτηση. Της είπα ότι κάποιοι άνθρωποι έχουν μια επικάλυψη στις αισθήσεις κι έτσι μπορούν να ακούσουν χρώματα ή να δουν ήχους και αυτό συνάρπαζε πολλούς συγγραφείς, μαζί κι εμένα. Αλλά αυτή με διέκοψε λίγο ανυπόμονα και μου είπε, «Ναι, τα ξέρω όλα αυτά. Λέγεται συναισθησία. Το μάθαμε στο σχολείο. Αλλά η μαμά μου διαβάζει το βιβλίο σου και μου λέει ότι υπάρχουν σε αυτό πολλά φαγητά και υλικά και μια μακριά σκηνή με δείπνο. Σε κάθε σελίδα την πιάνει πείνα. Κι έτσι σκεφτόμουν, πώς και δεν σε πιάνει πείνα όταν γράφεις; Έτσι σκέφτηκα, ότι μάλλον μπορείς να γευτείς τις λέξεις. Έχει αυτό κάποια λογική;»
It was a question that caught me by surprise. This summer, I was giving a talk at a literary festival, and afterwards, as I was signing books, a teenage girl came with her friend, and this is what she asked me. I told her that some people experience an overlap in their senses so that they could hear colors or see sounds, and many writers were fascinated by this subject, myself included. But she cut me off, a bit impatiently, and said, "Yeah, I know all of that. It's called synesthesia. We learned it at school. But my mom is reading your book, and she says there's lots of food and ingredients and a long dinner scene in it. She gets hungry at every page. So I was thinking, how come you don't get hungry when you write? And I thought maybe, maybe you could taste words. Does it make sense?"
Κι όντως είχε κάποια λογική, γιατί από παιδί νιώθω ότι κάθε γράμμα της αλφαβήτου έχει διαφορετικό χρώμα, και τα χρώματα μου φέρνουν γεύσεις. Για παράδειγμα, το μοβ χρώμα είναι αρκετά πικάντικο, σχεδόν αρωματισμένο, κι όλες οι λέξεις που συσχετίζω με το μοβ έχουν την ίδια γεύση, όπως το «ηλιοβασίλεμα» - μια λέξη γεμάτη άρωμα. Αλλά ανησυχούσα ότι αν τα έλεγα σε μια έφηβη όλα αυτά, ή θα της φαίνονταν πολύ αφηρημένα ή ίσως πολύ αλλόκοτα, και ούτως ή άλλως δεν είχα αρκετό χρόνο γιατί περίμεναν άνθρωποι στην ουρά, και ξαφνικά είχα την αίσθηση ότι αυτό που προσπαθούσα να της περάσω ήταν πιο λεπτομερές και πιο πολύπλοκο απ' όσο επέτρεπαν οι περιστάσεις να πω. Κι έκανα ό,τι συνήθως κάνω σε παρόμοιες περιπτώσεις: Άρχισα να τραυλίζω, μπλόκαρα και σταμάτησα να μιλάω. Σταμάτησα να μιλάω επειδή η αλήθεια ήταν περίπλοκη, αν και βαθιά μέσα μου ήξερα ότι ποτέ μα ποτέ δεν πρέπει να σωπαίνεις φοβούμενος την πολυπλοκότητα.
And, actually, it did make sense, because ever since my childhood, each letter in the alphabet has a different color, and colors bring me flavors. So for instance, the color purple is quite pungent, almost perfumed, and any words that I associate with purple taste the same way, such as "sunset" -- a very spicy word. But I was worried that if I tell all of this to the teenager, it might sound either too abstract or perhaps too weird, and there wasn't enough time anyhow, because people were waiting in the queue, so it suddenly felt like what I was trying to convey was more complicated and detailed than what the circumstances allowed me to say. And I did what I usually do in similar situations: I stammered, I shut down, and I stopped talking. I stopped talking because the truth was complicated, even though I knew, deep within, that one should never, ever remain silent for fear of complexity.
Θέλω λοιπόν να αρχίσω τη σημερινή μου ομιλία με την απάντηση που δεν μπόρεσα να δώσω εκείνη την ημέρα. Ναι, μπορώ να γευτώ τις λέξεις - μερικές φορές όμως, όχι πάντα - και οι χαρούμενες λέξεις έχουν διαφορετική γεύση από τις λυπηρές. Θα ήθελα να εξερευνήσω τι γεύση έχει η λέξη «δημιουργικότητα», ή η «ισότητα», η «αγάπη», η «επανάσταση».
So I want to start my talk today with the answer that I was not able to give on that day. Yes, I can taste words -- sometimes, that is, not always, and happy words have a different flavor than sad words. I like to explore: What does the word "creativity" taste like, or "equality," "love," "revolution?"
Και τι γεύση έχει η λέξη «πατρίδα»; Ειδικά αυτές τις ημέρες με απασχολεί αυτή η τελευταία λέξη. Μου αφήνει μια γλυκιά γεύση στο στόμα, σαν κανέλα, λίγο σαν ροδόνερο, και σαν χρυσά μήλα. Αλλά από κάτω κρύβεται μια οξεία γεύση σαν τσουκνίδα και πικραλίδα. Η γεύση της πατρίδας μου της Τουρκίας είναι ένα μείγμα γλυκού και πικρού.
And what about "motherland?" These days, it's particularly this last word that troubles me. It leaves a sweet taste on my tongue, like cinnamon, a bit of rose water and golden apples. But underneath, there's a sharp tang, like nettles and dandelion. The taste of my motherland, Turkey, is a mixture of sweet and bitter.
Και ο λόγος που σας τα λέω αυτά είναι επειδή πιστεύω ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο σήμερα έχουν παρόμοια ανάμικτα συναισθήματα για τις δικές τους πατρίδες. Την αγαπάμε την πατρίδα μας, έτσι δεν είναι; Γίνεται μην την αγαπάμε; Νιώθουμε ένα δέσιμο με τους ανθρώπους, την κουλτούρα, τη γη, το φαγητό. Και ταυτόχρονα, μας εξοργίζουν όλο και περισσότερο η πολιτική και οι πολιτικοί μας, πολλές φορές σε σημείο απελπισίας ή θυμού.
And the reason why I'm telling you this is because I think there's more and more people all around the world today who have similarly mixed emotions about the lands they come from. We love our native countries, yeah? How can we not? We feel attached to the people, the culture, the land, the food. And yet at the same time, we feel increasingly frustrated by its politics and politicians, sometimes to the point of despair or hurt or anger.
Θέλω να μιλήσω για συναισθήματα και την ανάγκη να ενισχύσουμε τη συναισθηματική μας ευφυία. Νομίζω ότι είναι κρίμα που η επικρατούσα πολιτική θεωρία δίνει ελάχιστη προσοχή στα συναισθήματα. Συχνά, αναλυτές και ειδικοί είναι τόσο απασχολημένοι με δεδομένα και μετρήσεις που φαίνονται να ξεχνούν εκείνα τα πράγματα στη ζωή που είναι δύσκολο να μετρηθούν και ίσως απίθανο να ενταχθούν σε στατιστικά μοντέλα. Αλλά θεωρώ ότι έιναι λάθος για δύο βασικούς λόγους. Πρώτον, γιατί είμαστε συναισθηματικά όντα. Ως ανθρώπινα όντα, νομίζω ότι έτσι είμαστε όλοι μας. Αλλά δεύτερον, και αυτό είναι νέο, μπήκαμε σε ένα νέο στάδιο της παγκόσμιας ιστορίας στο οποίο το συλλογικό αίσθημα καθοδηγεί και παραπλανεί την πολιτική πολύ περισσότερο από ποτέ. Και μέσα από τα κοινωνικά μέσα και την κοινωνική δικτύωση αυτό το αίσθημα ενισχύεται περισσότερο, πολώνεται, και ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο ταχύτατα. Ζούμε στην εποχή του άγχους, του θυμού, της καχυποψίας, της αγανάκτησης, και νομίζω του διαρκούς φόβου. Παρόλα αυτά, αν και γίνονται πολλές έρευνες για τους οικονομικούς παράγοντες, υπάρχουν σχετικά λίγες μελέτες για τους συναισθηματικούς παράγοντες.
I want to talk about emotions and the need to boost our emotional intelligence. I think it's a pity that mainstream political theory pays very little attention to emotions. Oftentimes, analysts and experts are so busy with data and metrics that they seem to forget those things in life that are difficult to measure and perhaps impossible to cluster under statistical models. But I think this is a mistake, for two main reasons. Firstly, because we are emotional beings. As human beings, I think we all are like that. But secondly, and this is new, we have entered a new stage in world history in which collective sentiments guide and misguide politics more than ever before. And through social media and social networking, these sentiments are further amplified, polarized, and they travel around the world quite fast. Ours is the age of anxiety, anger, distrust, resentment and, I think, lots of fear. But here's the thing: even though there's plenty of research about economic factors, there's relatively few studies about emotional factors.
Γιατί υποτιμούμε τα συναισθήματα και την αντίληψη; Νομίζω ότι θα είναι από τις μεγαλύτερες πνευματικές προκλήσεις μας, επειδή τα πολιτικά μας συστήματα βρίθουν από συναισθήματα. Όλο και σε περισσότερες χώρες βλέπουμε ανελεύθερους πολιτικούς να εκμεταλλεύονται αυτά τα συναισθήματα. Κι όμως, και στον ακαδημαϊκό χώρο αλλά και σε αυτό της διανόησης, ακόμη δεν έχουμε πάρει τα συναισθήματα στα σοβαρά. Νομίζω ότι θα έπρεπε. Και όπως πρέπει να εστιάσουμε στην οικονομική ανισότητα ανά τον κόσμο, πρέπει να δώσουμε περισσότερη προσοχή στα συναισθηματικά και γνωστικά χάσματα και να προσπαθήσουμε να τα γεφυρώσουμε, γιατί όντως έχουν σημασία.
Why is it that we underestimate feelings and perceptions? I think it's going to be one of our biggest intellectual challenges, because our political systems are replete with emotions. In country after country, we have seen illiberal politicians exploiting these emotions. And yet within the academia and among the intelligentsia, we are yet to take emotions seriously. I think we should. And just like we should focus on economic inequality worldwide, we need to pay more attention to emotional and cognitive gaps worldwide and how to bridge these gaps, because they do matter.
Πριν από χρόνια, όταν ακόμη ζούσα στην Κωνσταντινούπολη, μια Αμερικανίδα ακαδημαϊκός, που μελετούσε τις γυναίκες συγγραφείς στη Μέση Ανατολή, ήρθε να με δει. Και σε κάποιο σημείο της συνομιλίας μας, μου είπε, «Κατανοώ γιατί είσαι φεμινίστρια, γιατί προφανώς ζεις στην Τουρκία». Κι εγώ της είπα, «Εγώ δεν καταλαβαίνω γιατί δεν είσαι φεμινίστρια, εφόσον προφανώς ζεις στην Αμερική».
Years ago, when I was still living in Istanbul, an American scholar working on women writers in the Middle East came to see me. And at some point in our exchange, she said, "I understand why you're a feminist, because, you know, you live in Turkey." And I said to her, "I don't understand why you're not a feminist, because, you know, you live in America."
(Γέλιο)
(Laughter)
(Χειροκρότημα) Και γέλασε. Το εξέλαβε ως αστείο, κι έτσι το προσπέρασε.
(Applause) And she laughed. She took it as a joke, and the moment passed.
(Γέλιο)
(Laughter)
Αλλά ο τρόπος με τον οποίον είχε μοιράσει τον κόσμο σε δύο νοητά στρατόπεδα, δυο αντίθετα στρατόπεδα - με ενόχλησε και γύριζε στο μυαλό μου. Σύμφωνα με αυτόν τον φανταστικό χάρτη, κάποια μέρη του κόσμου ήταν ρευστές χώρες. Ήταν σαν τρικυμίες που δεν είχαν ακόμα σιγάσει. Κάποια άλλα μέρη του κόσμου, συγκεκριμένα στη Δύση, ήταν στέρεα, ασφαλή και σταθερά. Έτσι λοιπόν, οι ρευστές χώρες χρειάζονταν τον φεμινισμό, τον ακτιβισμό και τα ανθρώπινα δικαιώματα, και όσοι από εμάς είχαν την ατυχία να κατάγονται από τέτοια μέρη έπρεπε να συνεχίσουν να αγωνίζονται γι' αυτές τις πολύ βασικές αξίες. Αλλά υπήρχε ελπίδα. Εφόσον η ιστορία προχωρούσε, ακόμη και οι πιο ασταθείς χώρες κάποια μέρα θα προχωρούσαν μπροστά. Εν τω μεταξύ, οι πολίτες των στέρεων χωρών μπορούσαν να επαναπαυθούν στην πρόοδο της ιστορίας και τον θρίαμβο της προοδευτικής τάξης. Μπορούσαν να στηρίζουν τους αγώνες άλλων ανθρώπων σε άλλα μέρη, αλλά οι ίδιοι δεν χρειαζόταν να αγωνιστούν πλέον για τα ουσιώδη της δημοκρατίας, γιατί είχαν περάσει αυτό το στάδιο.
But the way she had divided the world into two imaginary camps, into two opposite camps -- it bothered me and it stayed with me. According to this imaginary map, some parts of the world were liquid countries. They were like choppy waters not yet settled. Some other parts of the world, namely the West, were solid, safe and stable. So it was the liquid lands that needed feminism and activism and human rights, and those of us who were unfortunate enough to come from such places had to keep struggling for these most essential values. But there was hope. Since history moved forward, even the most unsteady lands would someday catch up. And meanwhile, the citizens of solid lands could take comfort in the progress of history and in the triumph of the liberal order. They could support the struggles of other people elsewhere, but they themselves did not have to struggle for the basics of democracy anymore, because they were beyond that stage.
Νομίζω ήταν 2016, που διαλύθηκε αυτή η ιεραρχική γεωγραφία. Ο κόσμος μας δεν ακολουθεί πλέον αυτό το δυαδικό μοτίβο που σκεφτόταν η ακαδημαϊκός, αν ποτέ το ακολουθούσε. Τώρα γνωρίζουμε ότι η ιστορία δεν πάει κατ' ανάγκην εμπρός. Μερικές φορές κάνει κύκλους, ή ακόμη κάνει προς τα πίσω, και ότι κάποιες γενιές μπορεί να κάνουν τα ίδια λάθη που είχαν κάνει οι πρόγονοί τους. Και τώρα ξέρουμε ότι δεν υφίσταται η διαφορά μεταξύ στέρεων και ρευστών χωρών. Στην ουσία, όλοι μας ζούμε σε ρευστούς καιρούς, όπως μας είπε και ο Ζίγκμουντ Μπάουμαν που πέθανε πρόσφατα. Ο Μπάουμαν είχε έναν άλλον ορισμό για την εποχή μας Συνήθιζε να λέει ότι όλοι θα περπατάμε πάνω σε κινούμενη άμμο.
I think in the year 2016, this hierarchical geography was shattered to pieces. Our world no longer follows this dualistic pattern in the scholar's mind, if it ever did. Now we know that history does not necessarily move forward. Sometimes it draws circles, even slides backwards, and that generations can make the same mistakes that their great-grandfathers had made. And now we know that there's no such thing as solid countries versus liquid countries. In fact, we are all living in liquid times, just like the late Zygmunt Bauman told us. And Bauman had another definition for our age. He used to say we are all going to be walking on moving sands.
Κι αν είναι έτσι τα πράγματα, θα πρέπει να απασχολεί περισσότερο εμάς τις γυναίκες παρά τους άνδρες, γιατί όταν οι κοινωνίες οπισθοδρομούν προς τον απολυταρχισμό, τον εθνικισμό, ή το θρησκευτικό φανατισμό, οι γυναίκες έχουν περισσότερα να χάσουν. Γι' αυτό χρειάζεται να είναι μια σημαντική στιγμή, όχι μόνο για τον παγκόσμιο ακτιβισμό, αλλά κατά τη γνώμη μου, και για την παγκόσμια αδελφότητα επίσης.
And if that's the case, I think, it should concern us women more than men, because when societies slide backwards into authoritarianism, nationalism or religious fanaticism, women have much more to lose. That is why this needs to be a vital moment, not only for global activism, but in my opinion, for global sisterhood as well.
(Χειροκρότημα)
(Applause)
Αλλά θέλω να ομολογήσω κάτι, πριν προχωρήσω. Μέχρι πρόσφατα, οποτεδήποτε συμμετείχα σε ένα παγκόσμιο συνέδριο ή φεστιβάλ, ήμουν συνήθως από τους πιο απαισιόδοξους ομιλητές.
But I want to make a little confession before I go any further. Until recently, whenever I took part in an international conference or festival, I would be usually one of the more depressed speakers.
(Γέλια)
(Laughter)
Έχοντας δει πώς έγιναν συντρίμμια στην Τουρκία τα όνειρά μας για δημοκρατία και συνύπαρξη, σταδιακά μεν, αλλά και με απίστευτη ταχύτητα, με τα χρόνια άρχισα να νιώθω πολύ αποκαρδιωμένη. Και σε αυτά τα φεστιβάλ ήταν και κάποιοι άλλοι ψυχοπλακωτικοί συγγραφείς που κατάγονταν από μέρη όπως η Αίγυπτος, η Νιγηρία, το Πακιστάν, το Μπαγκλαντές, οι Φιλιππίνες, η Κίνα, η Βενεζουέλα, η Ρωσσία. Και χαμογελούσαμε συμπονετικά η μία με την άλλη, με τη συναδελφικότητα των καταδικασμένων.
Having seen how our dreams of democracy and how our dreams of coexistence were crushed in Turkey, both gradually but also with a bewildering speed, over the years I've felt quite demoralized. And at these festivals there would be some other gloomy writers, and they would come from places such as Egypt, Nigeria, Pakistan, Bangladesh, Philippines, China, Venezuela, Russia. And we would smile at each other in sympathy, this camaraderie of the doomed.
(Γέλια)
(Laughter)
Θα μπορούσατε να μας πείτε ΣΑΜΠΣ: Σύλλογος Ανήσυχων και Μελαγχολικών Παγκόσμιων Συγγραφέων.
And you could call us WADWIC: Worried and Depressed Writers International Club.
(Γέλια)
(Laughter)
Μετά όμως οι καταστάσεις άρχισαν να αλλάζουν, και ξαφνικά ο σύλλογός μας έγινε πιο δημοφιλής, κι αρχίσαμε να έχουμε νέα μέλη. Θυμάμαι -
But then things began to change, and suddenly our club became more popular, and we started to have new members. I remember --
(Γέλια)
(Laughter)
Θυμάμαι ότι πρώτοι βρέθηκαν στο πλάι μας οι Έλληνες συγγραφείς και ποιητές. Μετά συγγραφείς από την Ουγγαρία και την Πολωνία, και μετά, όλως περιέργως, συγγραφείς από Αυστρία, Ολλανδία, Γαλλία, και κατόπιν συγγραφείς από την Αγγλία, τη χώρα όπου ζω και θεωρώ σπίτι μου, και μετά οι συγγραφείς από τις ΗΠΑ. Ξαφνικά γίναμε πολλοί αυτοί που ανησυχούσαμε για τη μοίρα των χωρών μας και το μέλλον του κόσμου. Και ίσως είμαστε περισσότεροι τώρα που νιώθαμε ξένοι στη ίδια την πατρίδα μας.
I remember Greek writers and poets joined first, came on board. And then writers from Hungary and Poland, and then, interestingly, writers from Austria, the Netherlands, France, and then writers from the UK, where I live and where I call my home, and then writers from the USA. Suddenly, there were more of us feeling worried about the fate of our nations and the future of the world. And maybe there were more of us now feeling like strangers in our own motherlands.
Μετά συνέβη κάτι αλλόκοτο. Όσοι ήμασταν πολύ μελαγχολικοί για πολύ καιρό, αρχίσαμε να νιώθουμε λιγότερη μελαγχολία, ενώ οι νεοφερμένοι, δεν είχαν συνηθίσει να νιώθουν έτσι και ένιωθαν ακόμη μεγαλύτερη μελαγχολία.
And then this bizarre thing happened. Those of us who used to be very depressed for a long time, we started to feel less depressed, whereas the newcomers, they were so not used to feeling this way that they were now even more depressed.
(Γέλια)
(Laughter)
Έτσι μπορούσατε να δείτε συγγραφείς από Μπαγκλαντές, Τουρκία, ή Αύγυπτο να προσπαθούν να παρηγορήσουν τους συναδέλφους τους από τη Βρετανία του Brexit ή τις ΗΠΑ μετά τις εκλογές.
So you could see writers from Bangladesh or Turkey or Egypt trying to console their colleagues from Brexit Britain or from post-election USA.
(Γέλια)
(Laughter)
Αλλά πέρα από την πλάκα, νομίζω ότι ο κόσμος μας είναι γεμάτος από πρωτοφανείς προκλήσεις, κι αυτό έχει συναισθηματικό αντίκτυπο διότι όταν οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με την ταχεία αλλαγή, πολλοί θέλουν να κόψουν ταχύτητα, κι όταν τα πράγματα δεν είναι πολύ οικεία, οι άνθρωποι αποζητούν το οικείο. Κι όταν τα πράγματα γίνονται περίπλοκα, πολλοί άνθρωποι λαχταρούν την απλότητα. Είναι ένα πολύ επικίνδυνο σταυροδρόμι, γιατί εκεί μπαίνουν στο παιχνίδι οι δημαγωγοί.
But joking aside, I think our world is full of unprecedented challenges, and this comes with an emotional backlash, because in the face of high-speed change, many people wish to slow down, and when there's too much unfamiliarity, people long for the familiar. And when things get too confusing, many people crave simplicity. This is a very dangerous crossroads, because it's exactly where the demagogue enters into the picture.
Ο δημαγωγός καταλαβαίνει πώς λειτουργεί το συλλογικό συναίσθημα και πώς αυτός -συνήθως είναι άνδρες- μπορεί να επωφεληθεί από αυτό. Μας λέει ότι όλοι ανήκουμε στις φυλές μας, και μας λέει ότι θα είναι ασφαλέστερο να περιστοιχιζόμαστε από ομοίους μας. Οι δημαγωγοί μπορεί να είναι κάθε είδους άνθρωποι. Μπορεί να είναι ο εκκεντρικός ηγέτης ενός ακραίου πολιτικού κόμματος κάπου στην Ευρώπη, ή ένας Ισλαμιστής εξτρεμιστής ιμάμης που κηρύττει το δόγμα και το μίσος, ή κάπου αλλού μπορεί να είναι ένας ρήτορας λευκός, ρατσιστής και λάτρης των Ναζί. Όλες αυτές οι μορφές, εκ πρώτης όψεως, φαίνονται άσχετες μεταξύ τους. Αλλά νομίζω ότι αλληλοτροφοδοτούνται και η μία χρειάζεται την άλλη.
The demagogue understands how collective sentiments work and how he -- it's usually a he -- can benefit from them. He tells us that we all belong in our tribes, and he tells us that we will be safer if we are surrounded by sameness. Demagogues come in all sizes and in all shapes. This could be the eccentric leader of a marginal political party somewhere in Europe, or an Islamist extremist imam preaching dogma and hatred, or it could be a white supremacist Nazi-admiring orator somewhere else. All these figures, at first glance -- they seem disconnected. But I think they feed each other, and they need each other.
Και σε όλον τον κόσμο, αν δούμε πώς μιλούν οι δημαγωγοί και πώς ξεσηκώνουν τον κόσμο, νομίζω ότι έχουν κοινή μια σαφέστατη ιδιότητα: έχουν μια τρομερή αντιπάθεια για την πολυφωνία. Δεν μπορούν να διαχειριστούν την πολλαπλότητα. Ο Τέοντορ Αντόρνο έλεγε, «Η δυσανεξία στην αμφισημία είναι σημάδι μιας απολυταρχικής προσωπικότητας». Αλλά αναρωτιέμαι: Μήπως τυχόν αυτό το ίδιο σημάδι, -αυτή ακριβώς η δυσανεξία στην αμφισημία- μήπως είναι το σημάδι της εποχής μας και των καιρών που διανύουμε; Γιατί όπου και να κοιτάξω, βλέπω εννοιολογικές αποχρώσεις να ξεθωριάζουν. Στις τηλεοπτικές εκπομπές έχουμε έναν ομιλητή κατά ενός θέματος ενάντια σε έναν ομιλητή υπέρ αυτού του θέματος. Έτσι δεν ανεβαίνει η τηλεθέαση; Ακόμα καλύτερα αν βάλουν και τις φωνές. Ακόμη και στον ακαδημαϊκό χώρο που υποτίθεται ότι προωθεί πνεύμα, θα δείτε λόγιους να διαμάχονται υπέρ και κατά του αθεϊσμού, αλλά αυτό δεν είναι μια πραγματική πνευματική διαμοιβή, γιατί είναι μια διένεξη δύο πεποιθήσεων.
And all around the world, when we look at how demagogues talk and how they inspire movements, I think they have one unmistakable quality in common: they strongly, strongly dislike plurality. They cannot deal with multiplicity. Adorno used to say, "Intolerance of ambiguity is the sign of an authoritarian personality." But I ask myself: What if that same sign, that same intolerance of ambiguity -- what if it's the mark of our times, of the age we're living in? Because wherever I look, I see nuances withering away. On TV shows, we have one anti-something speaker situated against a pro-something speaker. Yeah? It's good ratings. It's even better if they shout at each other. Even in academia, where our intellect is supposed to be nourished, you see one atheist scholar competing with a firmly theist scholar, but it's not a real intellectual exchange, because it's a clash between two certainties.
Νομίζω ότι οι δυαδικές αντιθέσεις βρίσκονται παντού. Έτσι, αργά και συστηματικά, μας στερείται το δικαίωμα να είμαστε πολύπλοκοι. Σε Κωνσταντινούπολη, Βερολίνο, Νίκαια, Παρίσι, Βρυξέλλες, Ντάκα, Βαγδάτη, Βαρκελώνη: έχουμε δει αλλεπάλληλες τρομοκρατικές επιθέσεις. Και όταν εκφράζετε τη λύπη σας και αντιδράτε κατά της βίας, δέχεστε κάθε είδους αντίδραση, διάφορα μηνύματα στα κοινωνικά δίκτυα. Αλλά ένα από αυτά είναι αρκετά ανησυχητικό, απλώς και μόνο επειδή είναι τόσο ευρέως διαδεδομένο. Λένε, «Γιατί τους λυπάστε; Γιατί λυπάστε γι' αυτούς; Γιατί δεν λυπάστε τους άμαχους στην Υεμένη ή τους άμαχους στη Συρία;»
I think binary oppositions are everywhere. So slowly and systematically, we are being denied the right to be complex. Istanbul, Berlin, Nice, Paris, Brussels, Dhaka, Baghdad, Barcelona: we have seen one horrible terror attack after another. And when you express your sorrow, and when you react against the cruelty, you get all kinds of reactions, messages on social media. But one of them is quite disturbing, only because it's so widespread. They say, "Why do you feel sorry for them? Why do you feel sorry for them? Why don't you feel sorry for civilians in Yemen or civilians in Syria?"
Και νομίζω ότι όσοι γράφουν αυτά τα μηνύματα δεν καταλαβαίνουν ότι μπορούμε να λυπόμαστε και να τασσόμαστε αλληλέγγυοι με τα θύματα βίας και τρομοκρατίας στη Μέση Ανατολή, στην Ευρώπη, στην Ασία, στην Αμερική, παντού και οπουδήποτε, εξίσου και ταυτόχρονα. Δεν φαίνεται να καταλαβαίνουν ότι δεν είμαστε υποχρεωμένοι να πάρουμε έναν πόνο και να τον βάλουμε πάνω από όλους τους άλλους. Αλλά νομίζω ότι ο φυλετισμός αυτό ακριβώς κάνει. Μας συρρικνώνει το μυαλό, σαφέστατα, αλλά συρρικνώνει και τις καρδιές μας, σε σημείο που να αναισθητοποιούμαστε στον πόνο των άλλων ανθρώπων.
And I think the people who write such messages do not understand that we can feel sorry for and stand in solidarity with victims of terrorism and violence in the Middle East, in Europe, in Asia, in America, wherever, everywhere, equally and simultaneously. They don't seem to understand that we don't have to pick one pain and one place over all others. But I think this is what tribalism does to us. It shrinks our minds, for sure, but it also shrinks our hearts, to such an extent that we become numb to the suffering of other people.
Και πικρή αλήθεια είναι ότι δεν ήμασταν πάντα έτσι. Έβγαλα ένα παιδικό βιβλίο στην Τουρκία και όταν δημοσιεύτηκε έκανα κάποιες εκδηλώσεις. Πήγα σε πολλά δημοτικά σχολεία, όπου είχα την ευκαιρία να παρατηρήσω τα μικρά παιδιά στην Τουρκία. Και πάντα έβλεπα με έκπληξη πόση συμπόνοια, φαντασία και θάρρος έχουν. Αυτά τα παιδιά έχουν πολύ περισσότερη διάθεση να γίνουν πολίτες του κόσμου από ό,τι οι εθνικιστές σε αυτή την ηλικία. Κι όταν τα ρωτάτε, είναι υπέροχο να δείτε πόσοι πολλά από αυτά θέλουν να γίνουν ποιητές και συγγραφείς, και τα κορίτσια έχουν την ίδια αυτοπεποίθηση με τα αγόρια, αν όχι ακόμη περισσότερη.
And the sad truth is, we weren't always like this. I had a children's book out in Turkey, and when the book was published, I did lots of events. I went to many primary schools, which gave me a chance to observe younger kids in Turkey. And it was always amazing to see how much empathy, imagination and chutzpah they have. These children are much more inclined to become global citizens than nationalists at that age. And it's wonderful to see, when you ask them, so many of them want to be poets and writers, and girls are just as confident as boys, if not even more.
Αλλά μετά πήγαινα στα γυμνάσια, και όλα είχαν αλλάξει. Τώρα πλέον κανένας δεν θέλει να γίνει συγγραφέας, κανείς δεν θέλει να γράψει μυθιστορήματα, και τα κορίτσια είναι συνεσταλμένα, είναι πιο μαζεμένα, επιφυλακτικά, διστάζουν να μιλήσουν ανοικτά δημοσίως, επειδή τους έχουμε μάθει -οικογένεια, σχολείο, κοινωνία- τους μάθαμε να διαγράφουν την ατομικότητά τους.
But then I would go to high schools, and everything has changed. Now nobody wants to be a writer anymore, now nobody wants to be a novelist anymore, and girls have become timid, they are cautious, guarded, reluctant to speak up in the public space, because we have taught them -- the family, the school, the society -- we have taught them to erase their individuality.
Νομίζω ότι σε Ανατολή και Δύση, χάνουμε την πολλαπλότητά μας, και στην κοινωνία μας και στον εαυτό μας. Και καταγόμενη από την Τουρκία, ξέρω ότι η απώλεια της διαφορετικότητας είναι μια πολύ μεγάλη απώλεια. Σήμερα η πατρίδα μου έχει γίνει η μεγαλύτερη φυλακή του κόσμου για τους δημοσιογράφους, ξεπερνώντας ακόμη και το θλιβερό ρεκόρ της Κίνας. Κι επίσης πιστεύω πως ό,τι συνέβη στην Τουρκία μπορεί να συμβεί παντού. Μπορεί να συμβεί ακόμη κι εδώ. Όπως λοιπόν οι ρευστές χώρες ήταν μια ψευδαίσθηση, και οι απλές ταυτότητες είναι επίσης μια ψευδαίσθηση, γιατί μέσα σε όλους μας υπάρχει πλήθος από φωνές. Ο Πέρσης ποιητής Χαφέζ έλεγε, «Έχεις μέσα στην ψυχή σου όλα τα απαραίτητα συστατικά για να κάνεις την ύπαρξή σου ευτυχία. Χρειάζεται μόνο να αναμίξεις αυτά τα συστατικά».
I think East and West, we are losing multiplicity, both within our societies and within ourselves. And coming from Turkey, I do know that the loss of diversity is a major, major loss. Today, my motherland became the world's biggest jailer for journalists, surpassing even China's sad record. And I also believe that what happened over there in Turkey can happen anywhere. It can even happen here. So just like solid countries was an illusion, singular identities is also an illusion, because we all have a multiplicity of voices inside. The Iranian, the Persian poet, Hafiz, used to say, "You carry in your soul every ingredient necessary to turn your existence into joy. All you have to do is to mix those ingredients."
Και νομίζω ότι μπορούμε να το κάνουμε. Είμαι από την Κωνσταντινούπολη, αλλά έχω δεσμούς και με τα Βαλκάνια, με το Αιγαίο, με τη Μεσόγειο, με τη Μέση Ανατολή. Είμαι Ευρωπαία εκ γενετής, από επιλογή, από τις αξίες που υποστηρίζω. Με τα χρόνια έγινα Λονδρέζα. Μου αρέσει να θεωρώ τον εαυτό μου ως παγκόσμια ψυχή, ως πολίτη του κόσμου, ως νομάδα και πλανόδιο αφηγητή. Έχω πολλαπλές συνδέσεις, όπως έχουμε όλοι. Και οι πολλαπλές συνδέσεις σημαίνουν πολλαπλές ιστορίες.
And I think mix we can. I am an Istanbulite, but I'm also attached to the Balkans, the Aegean, the Mediterranean, the Middle East, the Levant. I am a European by birth, by choice, the values that I uphold. I have become a Londoner over the years. I would like to think of myself as a global soul, as a world citizen, a nomad and an itinerant storyteller. I have multiple attachments, just like all of us do. And multiple attachments mean multiple stories.
Ως συγγραφείς πάντα κυνηγάμε τις ιστορίες, φυσικά, αλλά νομίζω ότι επίσης μας ενδιαφέρουν οι σιωπές, τα πράγματα για τα οποία δεν μπορούμε να μιλήσουμε, τα πολιτικά και κοινωνικά ταμπού. Επίσης μας ενδιαφέρουν και οι δικές μας σιωπές. Πάντα μιλούσα ανοιχτά κι έγραφα εκτενώς για τα δικαιώματα των μειονοτήτων, τα δικαιώματα των γυναικών, τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ. Αλλά καθώς σκεφτόμουν αυτή την ομιλία TED, συνειδητοποίησα ένα πράγμα: ποτέ δεν είχα το θάρρος να πω δημοσίως ότι κι εγώ ήμουν αμφιφυλόφιλη, γιατί φοβόμουν τόσο πολύ τον διασυρμό, το στιγματισμό και το χλευασμό και το μίσος που σίγουρα θα ακολουθούσαν. Αλλά βεβαίως κανείς, ποτέ μα ποτέ, δεν πρέπει να μένει σιωπηλός φοβούμενος την πολυπλοκότητα.
As writers, we always chase stories, of course, but I think we are also interested in silences, the things we cannot talk about, political taboos, cultural taboos. We're also interested in our own silences. I have always been very vocal about and written extensively about minority rights, women's rights, LGBT rights. But as I was thinking about this TED Talk, I realized one thing: I have never had the courage to say in a public space that I was bisexual myself, because I so feared the slander and the stigma and the ridicule and the hatred that was sure to follow. But of course, one should never, ever, remain silent for fear of complexity.
(Χειροκρότημα)
(Applause)
Και παρότι δεν μου είναι άγνωστες οι αβεβαιότητες, και παρόλο που μιλάω εδώ για τη δύναμη των συναισθημάτων -γνωρίζω τη δύναμη των συναισθημάτων- έχω με τα χρόνια ανακαλύψει ότι τα συναισθήματα δεν είναι απεριόριστα. Έχουν ένα όριο, ξέρετε. Έρχεται μια στιγμή -είναι κάτι σαν κατώφλι ή οριακό σημείο- που βαριέσαι να νιώθεις φόβο, που δεν θέλεις πια να στεναχωριέσαι. Και νομίζω ότι όχι μόνο τα άτομα, αλλά ίσως και τα έθνη να έχουν το δικό τους οριακό σημείο. Έτσι, ακόμη πιο δυνατή από τα συναισθήματά μου είναι η επίγνωσή μου ότι εκτός από το φύλο και την ταυτότητα, και η ίδια η ζωή είναι ρευστή. Θέλουν να μας χωρίσουν σε ομάδες, αλλά εμείς συνδεόμαστε πέρα από σύνορα. Αυτοί κηρύττουν την βεβαιότητα, αλλά εμείς γνωρίζουμε ότι η ζωή έχει πολλή μαγεία και πολλή αμφισημία. Κι αυτοί αρέσκονται να εισάγουν δυαδισμούς αλλά εμείς είμαστε πολύ πιο πολύπλευροι.
And although I am no stranger to anxieties, and although I am talking here about the power of emotions -- I do know the power of emotions -- I have discovered over time that emotions are not limitless. You know? They have a limit. There comes a moment -- it's like a tipping point or a threshold -- when you get tired of feeling afraid, when you get tired of feeling anxious. And I think not only individuals, but perhaps nations, too, have their own tipping points. So even stronger than my emotions is my awareness that not only gender, not only identity, but life itself is fluid. They want to divide us into tribes, but we are connected across borders. They preach certainty, but we know that life has plenty of magic and plenty of ambiguity. And they like to incite dualities, but we are far more nuanced than that.
Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε; Νομίζω ότι χρειάζεται να πάμε πίσω στις αρχές, πίσω στα χρώματα της αλφαβήτου. Ο Λιβανέζος ποιητής Χαλίλ Γκιμπράν έλεγε, «Έμαθα την ησυχία από τους ομιλητικούς, την ανεκτικότητα από τους μισαλλόδοξους, την ευγένεια από τους αγενείς». Νομίζω ότι αρμόζει άριστα στην εποχή μας.
So what can we do? I think we need to go back to the basics, back to the colors of the alphabet. The Lebanese poet Khalil Gibran used to say, "I learned silence from the talkative and tolerance from the intolerant and kindness from the unkind." I think it's a great motto for our times.
Έτσι, από τους λαοπλάνους δημαγωγούς θα μάθουμε την αναγκαιότητα της δημοκρατίας. Κι από τους απομονωτιστές θα μάθουμε την ανάγκη για παγκόσμια αλληλεγγύη. Και από όσους θέλουν να μας κλείσουν σε ομάδες θα μάθουμε την ομορφιά του κοσμοπολιτισμού και της διαφορετικότητας.
So from populist demagogues, we will learn the indispensability of democracy. And from isolationists, we will learn the need for global solidarity. And from tribalists, we will learn the beauty of cosmopolitanism and the beauty of diversity.
Κλείνοντας, θα σας αφήσω με μια λέξη, ή μια γεύση. Στα Τουρκικά η λέξη «yurt» σημαίνει «πατρίδα». Σημαίνει τη χώρα καταγωγής μου. Αλλά είναι ενδιαφέρον να μάθετε ότι η λέξη επίσης σημαίνει «η σκηνή που χρησιμοποιούν οι νομαδικές φυλές». Και μου αρέσει αυτός ο συνδυασμός γιατί με κάνει να σκέφτομαι ότι οι πατρίδες δεν χρειάζεται να είναι ριζωμένες σε ένα μέρος. Μπορεί να είναι φορητές. Μπορούμε να τις πάρουμε μαζί μας παντού. Και νομίζω ότι οι συγγραφείς και οι αφηγητές ιστοριών, στο τέλος της ημέρας, έχουν μια μόνο κύρια πατρίδα, και λέγεται «Χώρα των Ιστορίων». Και η γεύση αυτής της λέξης είναι η γεύση της ελευθερίας.
As I finish, I want to leave you with one word, or one taste. The word "yurt" in Turkish means "motherland." It means "homeland." But interestingly, the word also means "a tent used by nomadic tribes." And I like that combination, because it makes me think homelands do not need to be rooted in one place. They can be portable. We can take them with us everywhere. And I think for writers, for storytellers, at the end of the day, there is one main homeland, and it's called "Storyland." And the taste of that word is the taste of freedom.
Σας ευχαριστώ.
Thank you.
(Χειροκρότημα)
(Applause)