A male firefly glows above a field on a summer’s night, emitting a series of enticing flashes. He hopes a nearby female will respond with her own lightshow and mate with him. Sadly for this male, it won’t turn out quite the way he plans. A female from a different species mimics his pulsing patterns: by tricking the male with her promise of partnership, she lures him in– and turns him into an easy meal. He’s been deceived.
W letnią noc samiec świetlika migocze nad łąką, wysyłając serię wabiących błysków. Ma nadzieję, że samica odpowie podobnym spektaklem światła i ulegnie jego czarowi. Niestety historia potoczy się inaczej. Samica innego gatunku imituje jego sygnały. Podstępnie snując wizję związku, wabi go i zjada na kolację. Samiec został oszukany. Biolodzy behawioralni określili trzy cechy charakterystyczne oszustwa
Behavioral biologists have identified three defining hallmarks of deception by non-human animals: it must mislead the receiver, the deceiver must benefit, and it can’t simply be an accident. In this case we know that the predatory firefly’s signal isn’t an accident because she flexibly adjusts her flash pattern to match males of different species.
u zwierząt innych niż człowiek: musi wprowadzać odbiorcę w błąd, oszust musi osiągać korzyść i nie może być po prostu przypadkowe. W tym przypadku drapieżny sygnał samicy nie jest przypadkowy, bo dostosowuje ona wzór błysków odpowiednio do gatunku samca. Odwołując się do tej definicji,
Based on this definition, where is animal deception seen in nature?
jak zwierzęta oszukują? Zacznijmy od kamuflażu.
Camouflage is a good starting point– and one of the most familiar examples of animal trickery. The leaf-tailed gecko and the octopus fool viewers by blending into the surfaces on which they rest. Other animals use mimicry to protect themselves. Harmless scarlet kingsnakes have evolved red, yellow, and black patterns resembling those of the venomous eastern coral snake to benefit from the protective warnings these markings convey. Even some plants use mimicry: there are orchids that look and smell like female wasps to attract hapless males, who end up pollinating the plant.
To jeden z najbardziej znanych przykładów oszustwa wśród zwierząt. Gekon z ogonem w kształcie liścia oraz ośmiornica oszukują otoczenie, wtapiając się w powierzchnię, na której się znajdują. Inne zwierzęta wykorzystują mimikrę, żeby się chronić. Niegroźny lancetogłów szkarłatny wykształcił czerwono-żółto-czarne wzory, upodabniając się do jadowitej koralówki arlekina. I tak wykorzystuje swoje barwy jako sygnał ostrzegawczy. Nawet niektóre rośliny wykorzystują mimikrę: są storczyki, które wyglądają i pachną jak samica osy. Wabią nieszczęsne samce, które w efekcie zapylają kwiat.
Some of these animals benefit by having fixed characteristics that are evolutionary suited to their environments. But in other cases, the deceiver seems to anticipate the reactions of other animals and to adjust its behavior accordingly. Sensing a threat, the octopus will rapidly change its colors to match its surroundings. Dwarf chameleons color-match their environments more closely when they see a bird predator rather than a snake– birds, after all, have better color vision.
Niektóre z tych zwierząt mają trwałe cechy, dopasowane w toku ewolucji do ich środowiska. Są jednak tacy oszuści, którzy przewidują reakcje innych zwierząt i odpowiednio dostosowują zachowanie. Wyczuwając zagrożenie, ośmiornica szybko zmienia kolor, dopasowując się do otoczenia. Kameleony karłowate lepiej dopasowują kolor do otoczenia, gdy widzą drapieżnego ptaka niż gdy widzą węża. W końcu ptaki lepiej widzą barwy.
One of the more fascinating examples of animal deception comes from the fork-tailed drongo. This bird sits atop tall trees in the Kalahari Desert, surveying the landscape for predators and calling when it senses a threat. That sends meerkats, pied babblers, and others dashing for cover. But the drongo will also sound a false alarm when those other species have captured prey. As the meerkats and babblers flee, the drongo swoops down to steal their catches. This tactic works about half the time– and it provides drongos with much of their food.
Jednym z najbardziej fascynujących zwierzęcych oszustów jest dziwogon żałobny. Ptak ten siada na wysokich drzewach na pustyni Kalahari, wypatrując drapieżników i wznosząc alarm na widok zagrożenia. A wtedy surykatki, tymale dwubarwne i inne zwierzęta szybko się chowają. Ale dziwogon daje fałszywy alarm, gdy widzi, że zwierzęta te schwytały ofiarę. Kiedy surykatki i tymale uciekają, dziwogon nurkuje, żeby skraść ich zdobycz. Taka taktyka sprawdza się w połowie przypadków i zapewnia dziwogonom znaczną część pożywienia.
There are fewer solid cases of animals using signals to trick members of their own species, but that happens too. Consider the mantis shrimp. Like other crustaceans, it molts as it grows, which leaves its soft body vulnerable to attack. But it’s still driven to protect its home against rivals. So it has become a masterful bluffer. Despite being fragile, a newly molted shrimp is actually more likely to threaten intruders, spreading the large limbs it usually uses to strike or stab its opponents. And that works – bluffers are more likely to keep their homes than non-bluffers.
Mniej zwierząt oszukuje członków własnego gatunku, ale to też się zdarza. Przyjrzyjmy się ustonogom. Tak jak inne skorupiaki, kiedy rosną, zrzucają pancerz. W efekcie ich miękkie ciało jest narażone na atak. Zwierzę wciąż jednak chce chronić swój dom przed rywalami, ucieka się zatem do blefu. Choć jest delikatne, tak naprawdę stanowi teraz większe zagrożenie dla intruzów, rozkładając duże odnóża i uderzając nimi lub kłując przeciwników. Strategia działa. Blefujące ustonogi częściej zachowują swój dom niż te nieblefujące. Bez pancerza
In its softened condition, a mantis shrimp couldn’t withstand a fight– which is why we can be confident that its behavior is a bluff. Biologists have even noticed that its bluffs are tactical: newly molted mantis shrimp are more likely to bluff against smaller rivals, who are especially likely to be driven away. It would seem that instead of just threatening reflexively, the mantis shrimp is swiftly gauging the situation and predicting others’ behavior, to get the best result.
ustonóg nie wytrzymałby walki, stąd mamy pewność, że jego zachowanie to blef. Biologowie zauważyli nawet, że jego blef jest taktyczny: świeżo wyliniały ustonóg częściej oszukuje mniejszych rywali, których łatwiej przepędzić. Zamiast zatem automatycznie grozić każdemu intruzowi, ustonóg ocenia szybko sytuację i przewiduje zachowanie innych, tak by uzyskać najlepszy efekt.
So we know that animals can deceive, but do they do so with intent? That’s a difficult question, and many scientists think we'll never be able to answer it. We can't observe animals’ internal thoughts. But we don’t need to know what an animal is thinking in order to detect deception. By watching behavior and its outcomes, we learn that animals manipulate predators, prey, and rivals, and that their capacity for deception can be surprisingly complex.
Zwierzęta potrafią zatem oszukiwać, ale czy robią to celowo? To trudne pytanie i wielu naukowców uważa, że nie poznamy na nie odpowiedzi. Nie możemy śledzić myśli zwierząt. Nie musimy jednak wiedzieć, co zwierzę myśli, żeby rozpoznać oszustwo. Obserwując zachowanie zwierząt i jego skutki, dowiadujemy się, że zwierzęta manipulują drapieżnikami, ofiarami i rywalami i że ich zdolność oszustwa może być zaskakująco złożona.