So how many of you have ever been in a cave before? Okay, a few of you. When you think of a cave, most of you think of a tunnel going through solid rock, and in fact, that's how most caves are. Around this half of the country, most of your caves are made of limestone. Back where I'm from, most of our caves are made of lava rock, because we have a lot of volcanoes out there. But the caves I want to share with you today are made completely of ice, specifically glacier ice that's formed in the side of the tallest mountain in the state of Oregon, called Mount Hood.
Sa prej jush kanë qënë në ndonjë shpellë më parë? Dakord, vetëm disa. Kur mendoni për shpellën, shumica prej jush mendon për një tunel që kalon përmes një shkëmbi të fortë, dhe në fakt, shumica e shpellave janë të tilla. Në rreth gjysmën e shtetit, pjesa më e madhe e shpellave janë prej guri gëlqeror. Andej nga vij unë, shumica e shpellave janë krijuar nga llava vullkanike, sepse ne andej kemi shumë vullkane. Por shpellat që dua të ndaj me ju sot janë të ndërtuara totalisht nga akulli, më saktësisht nga akullnaja që është formuar në anët e malit më të lartë në shtetin Oregon, të quajtur Mount Hood.
Now Mount Hood's only one hour's drive from Portland, the largest city in Oregon, where over two million people live. Now the most exciting thing for a cave explorer is to find a new cave and be the first human to ever go into it. The second most exciting thing for a cave explorer is to be the first one to make a map of a cave. Now these days, with so many people hiking around, it's pretty hard to find a new cave, so you can imagine how excited we were to find three new caves within sight of Oregon's largest city and realize that they had never been explored or mapped before. It was kind of like being an astronaut, because we were getting to see things and go places that no one had ever seen or gone to before.
Mali Mount Hood gjendet vetëm një orë larg me makinë nga Portland, qyteti më i madh i Oregon-it, ku banojnë më shumë se dy milionë banorë. Gjëja më emocionuese për një eksplorues shpellash është të gjejë një shpellë të re dhe këmba e tij të jetë këmba e parë njerëzore që shkel në të. Gjëja e dytë më emocionuese për një eksplorues shpellash është të jetë ai i pari që të projektojë hartën e shpellës. Në ditët e sotme, me kaq shumë njerëz që ecin rreth e qark, është pak e vështirë të gjesh një shpellë të re, kështu që mund ta merrni me mend emocionin tonë kur gjetëm tri shpella të reja në rrethinat e qytetit më të madh të Oregon-it dhe kur kuptuam se ato nuk ishin eksploruar apo nuk ishin hartëzuar të tyre kurrë më parë. Ishte tamam sikur të ishe një astronaut, sepse do të shikonim gjëra dhe vende të cilat nuk i kishte parë askush më parë.
So what is a glacier? Well, those of you who have ever seen or touched snow, you know that it's really light, because it's just a bunch of tiny ice crystals clumped together, and it's mostly air. If you squish a handful of snow to make a snowball, it gets really small, hard and dense. Well, on a mountain like Hood, where it snows over 20 feet a year, it crushes the air out of it and gradually forms it into hard blue ice. Now each year, more and more ice stacks up on top of it, and eventually it gets so heavy that it starts to slide down the mountain under its own weight, forming a slow-moving river of ice. When ice packed like that starts to move, we call it a glacier, and we give it a name. The name of the glacier these caves are formed in is the Sandy Glacier. Now each year, as new snow lands on the glacier, it melts in the summer sun, and it forms little rivers of water on the flow along the ice, and they start to melt and bore their way down through the glacier, forming big networks of caves, sometimes going all the way down to the underlying bedrock. Now the crazy thing about glacier caves is that each year, new tunnels form. Different waterfalls pop up or move around from place to place inside the cave. Warm water from the top of the ice is boring its way down, and warm air from below the mountain actually rises up, gets into the cave, and melts the ceilings back taller and taller. But the weirdest thing about glacier caves is that the entire cave is moving, because it's formed inside a block of ice the size of a small city that's slowly sliding down the mountain.
Pra, çfarë është një akullnajë? Ata që kanë parë apo kanë prekur ndonjëherë dëborën, e dinë që është shumë e lehtë, sepse përbëhet nga kristale shumë të vogla, të grumbullura bashkë, dhe ka më shumë ajër. Nëse shtrydh një grusht borë të bësh një top bore, ajo do të mblidhet, dhe do të jetë e fortë dhe e dendur. Në male si Hood, ku bie borë dhe trashësia është rreth gjashtë metra në vit, kjo bën që ajri që mban bora të dali jashtë dhe gradualisht krijohet një shtresë e trashë akulli blu. Çdo vit, akoma më shumë akull bëhet stivë, dhe përfundimisht bëhet edhe më i rëndë, aq sa fillon të rrëshqasë tatëpjetë malit nën peshën e vet, duke formuar një lumë akulli që lëviz ngadalë. Akullin e presuar në këtë mënyrë që fillon të lëvizë, e quajmë akullnajë, dhe i japim një emër. Emri që i kemi dhënë akullnajave që krijojnë këto shpella është Akullnajat Sandy. Çdo vit, bora e re bie mbi akullnajë. shkrin nga dielli veror, dhe krijon lumenj të vegjël uji, në rrjedhën përgjatë akullnajave, dhe ato fillojnë të shkrijnë dhe hapin një tunel gjatë rrugës së tyre përmes akullnajës, duke krijuar rrjete të mëdha shpellash, të cilat ndonjëherë shkojnë deri në shtratin nëntokësor. Gjëja tërheqëse rreth shpellave akullnajore është se çdo vit, ato krijojnë tunele të reja. Ujëvara të ndryshme shfaqen apo lëvizin nga një vend në tjetrin brenda shpellës. Uji i ngrohtë që hyn nga lart akullit gjen rrugën e tij tatëpjetë, dhe ajri i ngrohtë nga poshtë malit ngjitet lart, arrin deri në shpellë, dhe shkrin tavanin e saj gjithmonë e më lart. Por gjëja më e çuditshme rreth shpellave akullnajore është se lëviz e gjthë shpella, sepse ajo është e formuar brenda një blloku akulli i cili ka përmasat e një qyteti të vogël që rrëshket dalëngadalë tatëpjetë malit.
Now this is Brent McGregor, my cave exploration partner. He and I have both been exploring caves a long time and we've been climbing mountains a long time, but neither one of us had ever really explored a glacier cave before. Back in 2011, Brent saw a YouTube video of a couple of hikers that stumbled across the entrance to one of these caves. There were no GPS coordinates for it, and all we knew was that it was somewhere out on the Sandy Glacier. So in July of that year, we went out on the glacier, and we found a big crack in the ice. We had to build snow and ice anchors so that we could tie off ropes and rappel down into the hole. This is me looking into the entrance crevasse. At the end of this hole, we found a huge tunnel going right up the mountain underneath thousands of tons of glacier ice. We followed this cave back for about a half mile until it came to an end, and then with the help of our survey tools we made a three-dimensional map of the cave on our way back out.
Ky është Brent McGregor, partneri im në eksplorimin e shpellave. Ai dhe unë kemi një kohë të gjatë që eksplorojmë shpellat, dhe jemi ngjitur nëpër male prej shumë kohësh, por asnjëri prej nesh nuk kishte eksploruar ndonjëherë më parë një shpellë akullnajore. Në vitin 2011, Brent pa një video në You Tube të një çifti që bënin ecje në male dhe që kishin hasur rastësisht në hyrjen e një prej këtyre shpellave. Nuk kishim koordinata GPS për këtë, dhe ajo çka dinim ishte se ishte diku atje tej në Akullnajat Sandy. Kështu që, në Korrik të atij viti, shkuam te akullnajat, dhe gjetëm një të çarë të madhe në akull. Na u desh të ndërtonim spiranca për borën dhe akullin që të mund të lidhnim litarë dhe të zbrisnim deri poshtë brimës. Ky jam unë, duke parë në hyrjen e të çarës. Në fund të kësaj çarjeje, ne gjetëm një tunel të madh që ngjitej malit përpjetë nën mijëra tonë akullnaja. Ne ndoqëm rrugën në këtë shpellë, për rreth gjysmë milje derisa vajtëm në fund të saj, dhe më pas me ndihmën e pajisjeve studiuese ne ndërtuam një hartë tre-dimensionale të shpellës në rrugën e kthimit.
So how do you map a cave? Well, cave maps aren't like trail maps or road maps because they have pits and holes going to overlapping levels. To make a cave map, you have to set up survey stations every few feet inside the cave, and you use a laser to measure the distance between those stations. Then you use a compass and an inclinometer to measure the direction the cave is headed and measure the slope of the floor and the ceilings. Now those of you taking trigonometry, that particular type of math is very useful for making maps like this because it allows you to measure heights and distances without actually having to go there. In fact, the more I mapped and studied caves, the more useful I found all that math that I originally hated in school to be. So when you're done surveying, you take all this data and you punch it into a computer and you find someone that can draw really well, and you have them draft up a map that looks something like this, and it'll show you both a bird's-eye view of the passage as well as a profile view of the passage, kind of like an ant farm view. We named this cave Snow Dragon Cave because it was like a big dragon sleeping under the snow. Now later this summer, as more snow melted off the glacier, we found more caves, and we realized they were all connected.
Pra, si mund të ndërtosh hartën e një shpelle? Mirë pra, hartat e shpellave nuk ngjasojnë me hartat e rrugëve sepse ato përmbajnë gropa të cilat shtrihen ngado. Të ndërtosh një hartë shpelle, duhet të instalosh stacione studiuese në çdo hap brenda shpellës, dhe përdor lazer për të matur distancat ndërmjet atyre stacioneve. Pastaj, përdor një busull dhe një inklinometër për të matur drejtimin e shpellës dhe për të matur pjerrësinë e dyshemesë dhe tavaneve. Për ata që merren me trigonometrinë, atë degë të matematikës e cila është shumë e përdorshme për të ndërtuar harta të tilla sepse lejon që të matni lartësitë dhe distancat pa qënë nevoja të shkoni në terren. Në fakt, sa më shumë që studioja ndërtimin e shpellave, aq më e dobishme ishte matematika të cilë fillimisht e kam urryer në shkollë. Pra, pasi ke mbaruar vëzhgimin, merr të gjitha të dhënat dhe i hedh në kompjuter dhe gjen dikë që mund të vizatojë mirë, dhe u kërkon të skicojnë një hartë e cila ngjan pak a shumë si kjo, dhe që do t'ju tregojë edhe një pamje nga lart por edhe një pamje anësore të kalimit, që ngjasojnë paksa me pamjet e fermës së milingonave. Këtë shpellë e emërtuam Shpella e Dragoit të Borës, sepse ngjasonte me një dragua të madh që flinte në dëborë. Këtë verë, sa më shumë shkrinte bora nga akullnajat, arritëm të gjenim më shumë shpella, dhe kuptuam se ishin të gjitha të lidhura me njëra tjetrën.
Not long after we mapped Snow Dragon, Brent discovered this new cave not very far away. The inside of it was coated with ice, so we had to wear big spikes on our feet called crampons so we could walk around without slipping. This cave was amazing. The ice in the ceiling was glowing blue anad green because the sunlight from far above was shining through the ice and lighting it all up. And we couldn't understand why this cave was so much colder than Snow Dragon until we got to the end and we found out why. There was a huge pit or shaft called a moulin going 130 feet straight up to the surface of the glacier. Cold air from the top of the mountain was flowing down this hole and blasting through the cave, freezing everything inside of it. And we were so excited about finding this new pit, we actually came back in January the following year so we could be the first ones to explore it. It was so cold outside, we actually had to sleep inside the cave. There's our camp on the left side of this entrance room. The next morning, we climbed out of the cave and hiked all the way to the top of the glacier, where we finally rigged and rappelled this pit for the very first time. Brent named this cave Pure Imagination, I think because the beautiful sights we saw in there were beyond what we could have ever imagined.
Jo shumë kohë pasi bëmë hartën e Dragoit të Borës, Brent zbuloi këtë shpellë të re, jo shumë larg prej andej. Brenda e saj kishte kishte një veshje akulli, kështu që na u desh të vishnim thumba të mëdhenj të hekurt në këmbë në mënyrë që të ecnim pa rrëshkitur. Kjo shpellë ishte e mrekullueshme. Akulli i tavanit të shpellës kishte nuancat e blusë në jeshile sepse drita e diellit nga lart ndriçonte përmes akullit dhe e ndriçonte atë. Nuk mund të kuptonim pse kjo shpellë ishte më e ftohtë se shpella e Dragoit të Borës derisa arritëm të shkonim deri në fund të saj dhe e kuptuam pse. Kishte një aks të madh që quhet "mulliri" i cili ishte i lartë 40 metra mbi sipërfaqen e akullnajës. Ajri i ftohtë nga maja e malit hynte brenda kësaj çarjeje, duke fryrë brenda në shpellë, dhe ngrinte gjithçka kishte brenda saj. Ne ishim kaq shumë të emocionuar që gjetëm këtë çarje të re, saqë u rikthyem përsëri në Janar të vitit pasardhës, në mënyrë që të ishim të parët t'a eksploronim. Jashtë bënte shumë ftohtë, saqë na u desh të flinim brenda në shpellë. Ja ku është kampi ynë në të majtë të dhomës hyrëse. Mëngjesin tjetër, u ngitëm lart në shpellë, dhe ecëm deri në majë të akullnajës, ku përfundimisht bëmë instalimet dhe zbritëm nëpër të çarë për herë të parë. Brent e emërtoi këtë shpellë Imagjinata e Pastër, ndoshta për faktin se pamjet mrekulluese që pamë atje e kapërcenin atë që ne mund të kishim imagjinuar.
So besides really cool ice, what else is inside these caves? Well not too much lives in them because they're so cold and the entrance is actually covered up with snow for about eight months of the year. But there are some really cool things in there. There's weird bacteria living in the water that actually eat and digest rocks to make their own food to live under this ice. In fact, this past summer, scientists collected samples of water and ice specifically to see if things called extremophiles, tiny lifeforms that are evolved to live in completely hostile conditions, might be living under the ice, kind of like what they hope to find on the polar icecaps of Mars someday. Another really cool things is that, as seeds and birds land on the surface of the glacier and die, they get buried in the snow and gradually become part of the glacier, sinking deeper and deeper into the ice. As these caves form and melt their way up into the ice, they make these artifacts rain down from the ceiling and fall onto the cave floor, where we end up finding them. For example, this is a noble fir seed we found. It's been frozen in the ice for over 100 years, and it's just now starting to sprout. This mallard duck feather was found over 1,800 feet in the back of Snow Dragon Cave. This duck died on the surface of the glacier long, long ago, and its feathers have finally made it down through over 100 feet of ice before falling inside the cave. And this beautiful quartz crystal was also found in the back of Snow Dragon.
Pra përveç akullit çfarë ka tjetër në këto shpella? Brenda tyre nuk jetojnë shumë gjëra sepse bën shumë ftohtë, dhe hyrja në fakt është e mbuluar me borë, për rreth tetë muaj të vitit. Por atje ka disa gjëra vërtet shumë të lezetshme. Ka një bakter të çuditshëm që jeton në ato ujëra i cili ha dhe tret shkëmbinjtë për të prodhuar ushqimin e tij që të jetojë nën këtë shtresë akulli. Në fakt, këtë verë, shkencëtarët mblodhën kampionë të ujit dhe akullit që te shihnin më saktësisht nëse këto krijesa të quajtura ekstremofile, këto forma mikroskopike jetësore që janë përshtatur me jetesën në kushte ekstreme, mund të jetojnë nën akull, gjë e cila ngjason me atë që ata shpresojnë të gjejnë në akullnajat e planetit Mars, një ditë. Një gjë tjetër e lezetshme është se, ndërsa farat dhe zogjtë ulen në sipërfaqen e akullnajës dhe vdesin, ato varrosen në borë dhe bëhen gradualisht pjesë e akullnajës, duke u zhytur gjithmonë e më thellë në akull. Ndërsa këto shpella formohen dhe shkrihen, kjo bën që këto artifakte të bien nga tavani në dyshemenë e shpellës, nga ku i gjejmë edhe ne. Për shembull, kjo është fara e një peme tipike konifere që kemi gjetur. Ka qënë e ngrirë në akull për më shumë se 100 vjet, dhe tani sapo ka filluar të çelë. Kjo pendë e rosës së egër u gjet në një lartësi 5480 metra, në pjesën e prapme të Shpellës së Dragoit të Borës. Kjo rosë, vdiq në sipërfaqen e akullnajës, para shumë, shumë kohësh, dhe pendët e saj kanë bërë një rrugë prej 35 metër përmes akullnajës para se të binin brenda në shpellë. Kurse ky kristal i bukur kuarci u gjet gjithashtu në pjesën e pasme të Dragoit të Borës.
Even now, Brent and I find it hard to believe that all these discoveries were essentially in our own backyard, hidden away, just waiting to be found. Like I said earlier, the idea of discovering in this busy world we live in kind of seems like something you can only do with space travel now, but that's not true. Every year, new caves get discovered that no one has ever been in before. So it's actually not too late for one of you to become a discoverer yourself. You just have to be willing to look and go where people don't often go and focus your eyes and your mind to recognize the discovery when you see it, because it might be in your own backyard.
Edhe në këto momente, unë dhe Brent e kemi të vështirë ta besojmë se gjithë këto zbulime u bënë në oborrin tonë të pasëm, të fshehura, dhe në pritje për t'u zbuluar. Ashtu si thashë, ideaja e zbulimit në këtë botë të zënë me punë, në të cilën jetojmë duket sikur ka të bëjë vetëm me hapësirat e udhëtimeve në ditët tona, por kjo nuk është e vërtetë. Çd vit, zbulohen shpella të reja në të cilat askush nuk ka shkelur më parë. Pra, nuk është vonë në fakt për secilin prej jush të beheni zbulues shpellash. Duhet të keni vullnetin e mirë të kërkoni dhe të shkoni atje ku nuk para shkojnë njerëzit dhe të përqëndroni vështimin dhe mendimin tuaj që të identifikoni zbulimin tuaj sapo ta shihni, sepse mund të gjendet edhe në oborrin e pasëm të shtëpisë.
Thank you very much.
Faleminderit shumë.
(Applause)
(Duartrokitje)