A herd of wildebeests, a shoal of fish, a flock of birds. Many animals gather in large groups that are among the most wonderful spectacles in the natural world. But why do these groups form? The common answers include things like seeking safety in numbers or hunting in packs or gathering to mate or breed, and all of these explanations, while often true, make a huge assumption about animal behavior, that the animals are in control of their own actions, that they are in charge of their bodies. And that is often not the case.
Một đàn dê rừng, một đàn cá hay một đàn chim. Rất nhiều động vật sống thành đàn lớn giữa khung cảnh hùng vĩ của thế giới tự nhiên. Tại sao chúng lại sống thành đàn? Câu trả lời thường gặp: để tìm kiếm sự an toàn đi săn theo nhóm hoặc để kết đôi, sinh sản, tất cả những câu trả lời đó, thường là đúng, đưa ra một kết luận lớn về hành vi của động vật, rằng chúng tự kiểm soát hành vi, chịu trách nhiệm với cơ thể mình. Điều đó không phải lúc nào cũng đúng.
This is Artemia, a brine shrimp. You probably know it better as a sea monkey. It's small, and it typically lives alone, but it can gather in these large red swarms that span for meters, and these form because of a parasite. These shrimp are infected with a tapeworm. A tapeworm is effectively a long, living gut with genitals at one end and a hooked mouth at the other. As a freelance journalist, I sympathize. (Laughter) The tapeworm drains nutrients from Artemia's body, but it also does other things. It castrates them, it changes their color from transparent to bright red, it makes them live longer, and as biologist Nicolas Rode has found, it makes them swim in groups. Why? Because the tapeworm, like many other parasites, has a complicated life cycle involving many different hosts. The shrimp are just one step on its journey. Its ultimate destination is this, the greater flamingo. Only in a flamingo can the tapeworm reproduce, so to get there, it manipulates its shrimp hosts into forming these conspicuous colored swarms that are easier for a flamingo to spot and to devour, and that is the secret of the Artemia swarm. They aren't sociable through their own volition, but because they are being controlled. It's not safety in numbers. It's actually the exact opposite. The tapeworm hijacks their brains and their bodies, turning them into vehicles for getting itself into a flamingo.
Đây là Artemia, một loài tôm nước mặn. còn gọi là khỉ biển. Nó nhỏ, thường sống một mình nhưng lại có thể tập hợp thành những đám lớn màu đỏ kéo dài đến hàng mét, bởi vì đây là một loài kí sinh. Những con tôm này bị nhiễm sán dây, Sán dây có ruột rất dài bộ phận sinh dục ở một đầu và miệng hình móc câu ở đầu còn lại. Là một nhà báo tự do, tôi rất thông cảm điều đó. ( Tiếng cười) Sán dây không chỉ hút chất dinh dưỡng từ cơ thể tôm mà nó còn tấn công những con tôm thay đổi màu sắc của chúng từ trong suốt sang màu đỏ tươi, giúp tôm sống lâu hơn như nhà sinh vật học Nicolas Rode đã tìm ra, nó khiến tôm bơi theo đàn. Tại sao? Vì sán dây, như nhiều loại kí sinh khác, có một vòng đời rất phức tạp liên quan đến rất nhiều vật chủ khác nhau. Tôm chỉ là một phần của chuyến hành trình. Điểm đến cuối cùng của nó là đây, những con hồng hạc lớn hơn. Sán dây chỉ có thể sinh sản trên hồng hạc, để tới đó, chúng điều khiển những con tôm tập hợp thành những đám màu mà con hồng hạc có thể dễ dàng phát hiện và xơi tái, đó là bí mật của đàn tôm Artemia. Chúng không sống thành đàn vì muốn vậy, mà vì chúng bị điều khiển. Tập trung thành đám lớn rất nguy hiểm, đối lập hoàn toàn so với bình thường. Sán dây điều khiển bộ não và cơ thể biến chúng thành phương tiện đến chỗ hồng hạc.
And here is another example of a parasitic manipulation. This is a suicidal cricket. This cricket swallowed the larvae of a Gordian worm, or horsehair worm. The worm grew to adult size within it, but it needs to get into water in order to mate, and it does that by releasing proteins that addle the cricket's brain, causing it to behave erratically. When the cricket nears a body of water, such as this swimming pool, it jumps in and drowns, and the worm wriggles out of its suicidal corpse. Crickets are really roomy. Who knew?
Đây là một ví dụ khác về sự điều khiển của kí sinh vật. Đây là một con dế tự tử Con dế này đã nuốt ấu trùng giun Gordian hay còn gọi là giun lông ngựa. Con giun đã trưởng thành trong người con dế và cần xuống nước để sinh sản nó đã làm vậy bằng cách tiết ra protein làm rối loạn bộ não con dế, khiến con dế có hành động thất thường. Khi đến gần nước, bể bơi này chẳng hạn, nó sẽ nhảy xuống và chết đuối, rồi con giun sẽ luồn lách ra khỏi xác con dế. Ai biết được bên trong con dế lại rộng đến vậy?
The tapeworm and the Gordian worm are not alone. They are part of an entire cavalcade of mind-controlling parasites, of fungi, viruses, and worms and insects and more that all specialize in subverting and overriding the wills of their hosts. Now, I first learned about this way of life through David Attenborough's "Trials of Life" about 20 years ago, and then later through a wonderful book called "Parasite Rex" by my friend Carl Zimmer. And I've been writing about these creatures ever since. Few topics in biology enthrall me more. It's like the parasites have subverted my own brain. Because after all, they are always compelling and they are delightfully macabre. When you write about parasites, your lexicon swells with phrases like "devoured alive" and "bursts out of its body." (Laughter)
Sán dây và giun Gordian không phải là duy nhất. Chúng chỉ là một phần tập đoàn kí sinh vật điều khiển ý chí, như nấm, virus, giun, côn trùng... phá hoại và giày xéo ý chí của sinh vật chủ. Tôi lần đầu được biết về điều này qua cuốn " Trải nghiệm cuộc sống" của David Attenborough, 20 năm về trước, sau đó là cuốn sách kì diệu có tên " Chúa tể loài kí sinh vật" của bạn tôi Carl Zimmer. Sau đó, tôi đã viết về những sinh vật này. Có rất ít chủ đề sinh học có thể cuốn hút tôi đến vậy. Giống như loài kí sinh đó cũng đang điều khiển bộ não của tôi. Sau tất cả, chúng lôi cuốn và rùng rợn theo một cách thú vị. Khi viết về loài kí sinh, bạn thường dùng những cụm từ như " thèm khát được sống" hay " thoát ra khỏi cơ thể" (Tiếng cười)
But there's more to it than that. I'm a writer, and fellow writers in the audience will know that we love stories. Parasites invite us to resist the allure of obvious stories. Their world is one of plot twists and unexpected explanations. Why, for example, does this caterpillar start violently thrashing about when another insect gets close to it and those white cocoons that it seems to be standing guard over? Is it maybe protecting its siblings? No. This caterpillar was attacked by a parasitic wasp which laid eggs inside it. The eggs hatched and the young wasps devoured the caterpillar alive before bursting out of its body. See what I mean? Now, the caterpillar didn't die. Some of the wasps seemed to stay behind and controlled it into defending their siblings which are metamorphosing into adults within those cocoons. This caterpillar is a head-banging zombie bodyguard defending the offspring of the creature that killed it.
Nhưng có nhiều thứ hơn thế. Tôi là nhà văn, và đồng nghiệp của tôi hiểu rằng chúng ta rất thích những câu chuyện. Loài kí sinh khiến ta cưỡng lại sức lôi cuốn của những câu chuyện hiển nhiên. Thế giới của chúng có những diễn biến bất ngờ và những lời giải thích không ngờ. Tại sao? Ví dụ, con sâu bướm này bắt đầu đập xung quanh một cách dữ dội khi côn trùng khác đến gần nó còn với cái tổ kén màu trắng nó có vẻ như đang bảo vệ chúng? Bảo vệ anh chị em ruột của chúng ư? Không Nó đã bị tấn công bởi một loài côn trùng kí sinh đẻ trứng bên trong nó. Trứng vỡ ra và côn trùng con muốn con sâu bướm còn sống trước khi chúng thoát ra khỏi cái xác. Hiểu ý tôi rồi chứ? Giờ, con sâu bướm không chết. Có vẻ như một vài con côn trùng đứng sau điều khiển nó để bảo vệ chị em ruột của chúng những con đang trưởng thành trong cái tổ kén đó. Con sâu bướm này như một vệ sĩ xác sống bảo vệ con cái của loài sinh vật sẽ giết chết nó.
(Applause)
(Vỗ tay)
We have a lot to get through. I only have 13 minutes. (Laughter)
Còn rất nhiều điều để trao đổi. Và tôi chỉ còn 13 phút (Tiếng cười)
Now, some of you are probably just desperately clawing for some solace in the idea that these things are oddities of the natural world, that they are outliers, and that point of view is understandable, because by their nature, parasites are quite small and they spend a lot of their time inside the bodies of other things. They're easy to overlook, but that doesn't mean that they aren't important. A few years back, a man called Kevin Lafferty took a group of scientists into three Californian estuaries and they pretty much weighed and dissected and recorded everything they could find, and what they found were parasites in extreme abundance. Especially common were trematodes, tiny worms that specialize in castrating their hosts like this unfortunate snail. Now, a single trematode is tiny, microscopic, but collectively they weighed as much as all the fish in the estuaries and three to nine times more than all the birds. And remember the Gordian worm that I showed you, the cricket thing? One Japanese scientist called Takuya Sato found that in one stream, these things drive so many crickets and grasshoppers into the water that the drowned insects make up some 60 percent of the diet of local trout. Manipulation is not an oddity. It is a critical and common part of the world around us, and scientists have now found hundreds of examples of such manipulators, and more excitingly, they're starting to understand exactly how these creatures control their hosts.
Một vài người tại đây có thể đang tự trấn an một cách tuyệt vọng rằng đây là những sinh vật kì dị trong tự nhiên, rằng chúng nằm ngoài những quan điểm có thể hiểu được, bởi chúng khá nhỏ và dành hầu hết thời gian bên trong cơ thể con khác. Chúng rất dễ bị bỏ qua, không có nghĩa là chúng không quan trọng. Vài năm trước, Kevin Lafferty, đưa một nhóm nhà khoa học đến 3 cửa sông ở vùng California họ đã cân nhắc, phân tích và ghi lại mọi thứ họ tìm thấy họ nhận thấy rằng số lượng kí sinh vật là rất lớn. Phổ biến hơn cả là sán lá, những loài sán rất nhỏ có thể phá hoại sinh vật chủ như là chú ốc sên xấu số này. Một con sán lá thì có vẻ rất nhỏ nhưng tập hợp chúng lại xấp xỉ lũ cá ở vùng cửa sông và gấp 3 đến 9 lần tập hợp các loài chim. Bạn có nhớ giun Gordian sống trong những con dế không? Takuya Sato, một nhà khoa học người Nhật tìm ra rằng trong một dòng sông, loài giun này đã làm chết rất nhiều dế và châu chấu số côn trùng bị chết đuối chiếm khoảng 60 phần trăm khẩu phần ăn của loài cá hồi địa phương. Tác động này không phải là hiếm. Nó rất quan trọng và phần nào phổ biến trong thế giới quanh ta, những nhà khoa học đã tìm ra hàng trăm ví dụ về những tác động này, thú vị hơn, họ bắt đầu hiểu một cách chính xác làm thế nào để những sinh vật này kiểm soát vật chủ. Một trong những ví dụ ưa thích của tôi.
And this is one of my favorite examples. This is Ampulex compressa, the emerald cockroach wasp, and it is a truth universally acknowledged that an emerald cockroach wasp in possession of some fertilized eggs must be in want of a cockroach. When she finds one, she stabs it with a stinger that is also a sense organ. This discovery came out three weeks ago. She stabs it with a stinger that is a sense organ equipped with small sensory bumps that allow her to feel the distinctive texture of a roach's brain. So like a person blindly rooting about in a bag, she finds the brain, and she injects it with venom into two very specific clusters of neurons. Israeli scientists Frederic Libersat and Ram Gal found that the venom is a very specific chemical weapon. It doesn't kill the roach, nor does it sedate it. The roach could walk away or fly or run if it chose to, but it doesn't choose to, because the venom nixes its motivation to walk, and only that. The wasp basically un-checks the escape-from-danger box in the roach's operating system, allowing her to lead her helpless victim back to her lair by its antennae like a person walking a dog. And once there, she lays an egg on it, egg hatches, devoured alive, bursts out of body, yadda yadda yadda, you know the drill. (Laughter) (Applause)
Đây là loài Ampulex Compressa, một loài bọ gián màu ngọc lục bảo, một sự thật toàn cầu đã công nhận rằng loài côn trùng này nếu muốn thụ tinh cho trứng thì cần một con gián. Khi tìm thấy một con gián, nó sẽ đâm vào 1 chiếc vòi, đồng thời là cơ quan cảm giác, điều mới được khám phá 3 tuần trước. Nó đâm con gián bằng 1 chiếc vòi, cơ quan cảm giác được trang bị một cái bướu nhỏ giúp nó cảm nhận bề mặt não của con gián. Như một người mò mẫm tìm kiếm trong túi khi nó tìm thấy phần não, nó tiêm nọc độc vào hai bó noron đặc biệt. Nhà khoa học người Israel Frederic Libersat và Ram Gal tìm ra rằng nọc độc đó là loại vũ khí hóa học đặc biệt. Nó không giết chết hay làm con gián bất tỉnh. Con gián có thể đi bay hoặc chạy tùy thích, nhưng nó lại không muốn thế vì nọc độc đã ngăn chặn động lực di chuyển của con gián. Con bọ cơ bản đã xóa bỏ khả năng thoát thân trong hệ thống điều hành của con gián điều khiển nạn nhân tới hang ổ bằng râu giống như dắt chó đi dạo vậy. Tới nơi, nó đẻ trứng, trứng nở, ăn sống vật chủ, chui ra ngoài yadda yadda yadda, bạn đã biết thủ tục này. (Tiếng cười) ( Vỗ tay)
Now I would argue that, once stung, the cockroach isn't a roach anymore. It's more of an extension of the wasp, just like the cricket was an extension of the Gordian worm. These hosts won't get to survive or reproduce. They have as much control over their own fates as my car. Once the parasites get in, the hosts don't get a say.
Giờ tôi muốn nói rằng, một khi bị đốt, con gián sẽ không còn là nó nữa. Nó giống như phiên bản lớn của con côn trùng, cũng như dế là phiên bản lớn của giun Gordian. Những vật chủ này không thể sống sót hay sinh sản. Chúng chỉ có quyền kiểm soát số mệnh của mình như một chiếc ô tô. Một khi ký sinh vật xâm nhập, vật chủ sẽ không còn quyền quyết định.
Now humans, of course, are no stranger to manipulation. We take drugs to shift the chemistries of our brains and to change our moods, and what are arguments or advertising or big ideas if not an attempt to influence someone else's mind? But our attempts at doing this are crude and blundering compared to the fine-grained specificity of the parasites. Don Draper only wishes he was as elegant and precise as the emerald cockroach wasp. Now, I think this is part of what makes parasites so sinister and so compelling. We place such a premium on our free will and our independence that the prospect of losing those qualities to forces unseen informs many of our deepest societal fears. Orwellian dystopias and shadowy cabals and mind-controlling supervillains -- these are tropes that fill our darkest fiction, but in nature, they happen all the time.
Tất nhiên, loài người không còn xa lạ với sự kiểm soát này. Ta uống thuốc để thay đổi thành phần hóa học trong não và tâm trạng, những tranh luận, quảng cáo hay ý tưởng lớn không phải là đang cố gắng thay đổi suy nghĩ của người khác sao? Nhưng nỗ lực của chúng ta còn rất thô sơ và khờ dại so với năng lực của loài kí sinh. Don Draper chỉ ao ước được sáng suốt và tỉ mỉ như con bọ gián màu xanh. Giờ, tôi nghĩ đây là phần làm cho kí sinh vật trở nên rất hung hãn và cũng rất hấp dẫn Chúng ta quá đề cao tự do ý chí và sự độc lập đến việc mất đi khả năng đó cho những thế lực vô hình để lại rất nhiều nỗi sợ hãi xã hội trong sâu thẳm. Lầm lạc của hệ thống chính trị Orwellian, bè phái đen tối, những kẻ muốn kiểm soát ý thức-- đó là phép ẩn dụ cho những câu chuyện viễn tưởng mơ hồ nhất, thực tế, điều đó xảy ra thường xuyên.
Which leads me to an obvious and disquieting question: Are there dark, sinister parasites that are influencing our behavior without us knowing about it, besides the NSA? If there are any — (Laughter) (Applause) I've got a red dot on my forehead now, don't I? (Laughter)
Điều này đặt ra cho tôi một câu hỏi hiển nhiên và gây tranh cãi: Liệu loài nham hiểm và độc ác này ảnh hưởng đến hành vi của chúng ta mà ta không hay biết ngoại trừ cơ quan an ninh quốc gia Hoa Kỳ? Nếu là vậy-- (Tiếng cười) (Vỗ tay) Hình như tôi vừa tiết lộ bí mật quốc gia? (Tiếng cười) Một ứng cử viên tốt.
If there are any, this is a good candidate for them. This is Toxoplasma gondii, or Toxo, for short, because the terrifying creature always deserves a cute nickname. Toxo infects mammals, a wide variety of mammals, but it can only sexually reproduce in a cat. And scientists like Joanne Webster have shown that if Toxo gets into a rat or a mouse, it turns the rodent into a cat-seeking missile. If the infected rat smells the delightful odor of cat piss, it runs towards the source of the smell rather than the more sensible direction of away. The cat eats the rat. Toxo gets to have sex. It's a classic tale of Eat, Prey, Love. (Laughter) (Applause)
Đây là động vật nguyên sinh sống kí sinh họ Toxoplasma loài sinh vật đáng sợ này xứng đáng có một biệt danh dễ thương. Toxo gây bệnh cho động vật, rất nhiều loài động vật có vú, nhưng chúng chỉ có thể sinh sản trong cơ thể mèo Nhà khoa học Joanne Webster đã cho thấy nếu Toxo xâm nhập vào chuột hay động vật gặm nhấm nó sẽ biến con vật trở thành tên lửa săn mèo Nếu con chuột bị nhiễm độc ngửi thấy mùi nước tiểu mèo nó sẽ chạy ngay tới chỗ phát ra mùi chứ không chạy đi như ta thường thấy. Mèo sẽ ăn con chuột. Và Toxo có thể sinh sản. Một câu chuyện điển hình cho Ăn, Con mồi, Tình yêu. (Tiếng cười) ( Vỗ tay)
You're very charitable, generous people. Hi, Elizabeth, I loved your talk.
Các bạn thật tốt bụng và rộng lượng. Chào Elizabeth, tôi rất thích bài nói chuyện của cô.
How does the parasite control its host in this way? We don't really know. We know that Toxo releases an enzyme that makes dopamine, a substance involved in reward and motivation. We know it targets certain parts of a rodent's brain, including those involved in sexual arousal. But how those puzzle pieces fit together is not immediately clear. What is clear is that this thing is a single cell. This has no nervous system. It has no consciousness. It doesn't even have a body. But it's manipulating a mammal? We are mammals. We are more intelligent than a mere rat, to be sure, but our brains have the same basic structure, the same types of cells, the same chemicals running through them, and the same parasites. Estimates vary a lot, but some figures suggest that one in three people around the world have Toxo in their brains. Now typically, this doesn't lead to any overt illness. The parasite holds up in a dormant state for a long period of time. But there's some evidence that those people who are carriers score slightly differently on personality questionnaires than other people, that they have a slightly higher risk of car accidents, and there's some evidence that people with schizophrenia are more likely to be infected. Now, I think this evidence is still inconclusive, and even among Toxo researchers, opinion is divided as to whether the parasite is truly influencing our behavior. But given the widespread nature of such manipulations, it would be completely implausible for humans to be the only species that weren't similarly affected.
Làm thế nào kí sinh vật kiểm soát vật chủ theo cách này? Ta thực sự không biết. Ta biết rằng Toxo sẽ sản sinh một loại enzim, tạo dopamine, chất giúp tạo động lực. Nó nhắm tới vài phần nhất định trong não chuột, bao gồm phần khơi gợi tình dục. Nhưng ta không biết những mảnh ghép khít với nhau như thế nào. Ta chỉ biết loài này là một đơn bào. Chúng không có hệ thần kinh, không có ý thức, thậm chí không có cơ thể. Nhưng chúng đang kiểm soát một con vật? Chúng ta cũng là loài có vú. Và chắc chắn, ta thông minh hơn chuột, nhưng bộ não của chúng ta có cùng cấu trúc cơ bản cùng loại tế bào, cùng hợp chất bên trong cơ thể, và có cùng loài kí sinh. Có nhiều ước lượng, nhưng một vài con số cho thấy một phần ba dân số trên thế giới có kí sinh Toxo trong não. Nó không dẫn đến một căn bệnh rõ ràng. Kí sinh vật âm thầm duy trì hoạt động trong khoảng thời gian dài. Một vài bằng chứng cho thấy những người mang bệnh có câu trả lời về vấn đề cá nhân khác với những người khác, có khả năng bị tai nạn xe hơi cao hơn một chút và bằng chứng cho thấy bệnh nhân tâm thần phân liệt dễ bị mắc bệnh hơn. Những bằng chứng này chưa đủ để kết luận thậm chí những người nghiên cứu về Toxo cũng tranh cãi liệu loài kí sinh có thực sự tác động đến hành vi của chúng ta Nhưng với sự tồn tại ngày càng nhiều sự kiểm soát ấy Thực sự đáng ngờ liệu loài người có là loài duy nhất không bị ảnh hưởng. Và tôi nghĩ chính khả năng
And I think that this capacity to constantly subvert our way of thinking about the world makes parasites amazing. They're constantly inviting us to look at the natural world sideways, and to ask if the behaviors we're seeing, whether they're simple and obvious or baffling and puzzling, are not the results of individuals acting through their own accord but because they are being bent to the control of something else. And while that idea may be disquieting, and while parasites' habits may be very grisly, I think that ability to surprise us makes them as wonderful and as charismatic as any panda or butterfly or dolphin.
lật ngược cách ta hiểu về thế giới làm cho loài kí sinh trở nên thú vị. Chúng lôi kéo ta nhìn thế giới tự nhiên theo một cách khác, và tự hỏi liệu hành động ta nhìn thấy là đơn giản và hiển nhiên hay trở ngại và khó hiểu, có là kết quả của ý chí đang bị khuất phục bị kiểm soát bởi những thứ khác. Khi mà ý kiến đó còn nhiều tranh cãi và cách phát triển của loài kí sinh còn rất kinh khủng tôi nghĩ rằng khả năng gây ngạc nhiên làm cho chúng thật tuyệt vời và lôi cuốn như gấu trúc, bươm bướm hay cá heo.
At the end of "On the Origin of Species," Charles Darwin writes about the grandeur of life, and of endless forms most beautiful and most wonderful, and I like to think he could easily have been talking about a tapeworm that makes shrimp sociable or a wasp that takes cockroaches for walks.
Trong đoạn kết của "Nguồn gốc các loài", Charles Darwin đã viết về sự vĩ đại của cuộc sống của sự tiến hóa tạo ra vô số những sinh thể đẹp và kì diệu, và tôi nghĩ rất có thể ông ấy đang nói về một con sán dây làm con tôm trở nên hòa đồng hơn hay một con giun làm con dế phải đi theo ý mình.
But perhaps, that's just a parasite talking.
Cũng có thể, đó chỉ là bài nói chuyện về loài kí sinh
Thank you.
Cảm ơn.
(Applause)
(Vỗ tay)