Two weeks ago, I was sitting at the kitchen table with my wife Katya, and we were talking about what I was going to talk about today. We have an 11-year-old son; his name is Lincoln. He was sitting at the same table, doing his math homework. And during a pause in my conversation with Katya, I looked over at Lincoln and I was suddenly thunderstruck by a recollection of a client of mine.
Hai tuần trước, tôi đã ngồi ở bàn bếp với vợ mình Katya, và thảo luận về chủ đề tôi định sẽ thuyết trình hôm nay. Chúng tôi có một cậu con trai 11 tuổi; tên Lincoln. Cháu đang ngồi chung bàn làm bài tập về nhà môn Toán. Và trong lúc tôi tạm dừng trò chuyện với Katya, tôi nhìn sang Lincoln và bất giác rùng mình khi nhớ lại một thân chủ của mình.
My client was a guy named Will. He was from North Texas. He never knew his father very well, because his father left his mom while she was pregnant with him. And so, he was destined to be raised by a single mom, which might have been all right except that this particular single mom was a paranoid schizophrenic, and when Will was five years old, she tried to kill him with a butcher knife.
Thân chủ của tôi là một chàng trai tên Will. Cậu ta đến từ Bắc Texas. Cậu không bao giờ biết rõ cha mình, vì ông ta đã bỏ đi khi mẹ đang mang thai cậu. Và vì thế, số phận của cậu định sẵn là được nuôi dạy bởi một bà mẹ đơn thân. Điều đó cũng không sao nếu bà mẹ đơn thân này không bị tâm thần phân liệt, và khi Will năm tuổi, bà ta cố giết cậu bằng một con dao chặt thịt.
She was taken away by authorities and placed in a psychiatric hospital, and so for the next several years Will lived with his older brother, until he committed suicide by shooting himself through the heart. And after that Will bounced around from one family member to another, until, by the time he was nine years old, he was essentially living on his own.
Bà ta bị chính quyền chuyển vào viện tâm thần, và thế là những năm sau đó Will sống với anh trai cho đến khi anh ta bắn vào ngực tự sát. Sau đó, Will bị đùn đẩy từ hết người này sang người khác trong nhà, đến khi chín tuổi, cậu chuyển sang sống một mình.
That morning that I was sitting with Katya and Lincoln, I looked at my son, and I realized that when my client, Will, was his age, he'd been living by himself for two years. Will eventually joined a gang and committed a number of very serious crimes, including, most seriously of all, a horrible, tragic murder. And Will was ultimately executed as punishment for that crime.
Buổi sáng đó khi đang ngồi với Katya và Lincoln, tôi nhìn con trai mình, và chợt nhận ra khi khách hàng của tôi, Will ở cùng độ tuổi của cháu, cậu đã phải sống tự lập suốt hai năm trời. Cuối cùng cậu gia nhập băng đảng và phạm những tội ác cực kỳ nghiêm trọng, bao gồm cả loại nghiêm trọng nhất là giết người dã man. Cuối cùng Will bị tử hình để đền tội.
But I don't want to talk today about the morality of capital punishment. I certainly think that my client shouldn't have been executed, but what I would like to do today instead is talk about the death penalty in a way I've never done before, in a way that is entirely noncontroversial.
Nhưng hôm nay tôi không muốn thảo luận về vấn đề đạo đức của án tử hình. Hẳn nhiên tôi tin rằng thân chủ của mình đáng nhẽ không nên bị xử tử, hôm nay tôi vẫn muốn nói về án tử hình theo cách mình chưa từng làm bao giờ, theo một cách hoàn toàn không gây tranh cãi.
I think that's possible, because there is a corner of the death penalty debate -- maybe the most important corner -- where everybody agrees, where the most ardent death penalty supporters and the most vociferous abolitionists are on exactly the same page. That's the corner I want to explore.
Tôi tin tôi có thể làm thế, bởi vì có một khía cạnh của việc tranh cãi về án tử... có thể là khía cạnh quan trọng nhất... mà mọi người đều đồng tình, kể cả phần đông những người ủng hộ án tử và phần đông những người ủng hộ việc bãi bỏ án tử đều cùng nhất trí.
Before I do that, though, I want to spend a couple of minutes telling you how a death penalty case unfolds, and then I want to tell you two lessons that I have learned over the last 20 years as a death penalty lawyer from watching well more than a hundred cases unfold in this way.
Đó là khía cạnh mà tôi muốn khám phá. Dù vậy, trước tiên, tôi muốn dành vài phút để nói với các bạn điều mà một án tử sẽ tiết lộ, và rồi sẽ kể cho bạn nghe về hai bài học tôi học được suốt 20 năm qua khi làm luật sư cho những vụ tử hình, sau khi nhìn nhận hơn một trăm vụ án theo cách này.
You can think of a death penalty case as a story that has four chapters. The first chapter of every case is exactly the same, and it is tragic. It begins with the murder of an innocent human being, and it's followed by a trial where the murderer is convicted and sent to death row, and that death sentence is ultimately upheld by the state appellate court.
Các bạn có thể xem mỗi vụ án tử như một câu chuyện có bốn chương. Chương đầu của mọi vụ án đều y hệt nhau, và đều rất bi thảm. Nó bắt đầu khi kẻ giết người còn là một con người ngây thơ, và sau đó phải hầu tòa bị kết án và xử tội chết, và án tử đó cuối cùng sẽ được tòa án phúc thẩm của bang xác nhận.
The second chapter consists of a complicated legal proceeding known as a state habeas corpus appeal. The third chapter is an even more complicated legal proceeding known as a federal habeas corpus proceeding. And the fourth chapter is one where a variety of things can happen. The lawyers might file a clemency petition, they might initiate even more complex litigation, or they might not do anything at all. But that fourth chapter always ends with an execution.
Chương thứ hai kể về một thủ tục pháp lý phức tạp được gọi là kháng cáo toà án bang. Chương ba là một thủ tục pháp lý còn phức tạp hơn được gọi là tiến trình xem xét chứng cứ phạm tội. Và chương thứ tư là chương mà rất nhiều chuyện sẽ xảy ra. Luật sư có thể đệ đơn khoan hồng, họ có thể tiến hành một vụ kiện tụng phức tạp hơn, hoặc có thể sẽ chẳng làm gì cả. Chương bốn luôn kết thúc bằng một vụ tử hình.
When I started representing death row inmates more than 20 years ago, people on death row did not have a right to a lawyer in either the second or the fourth chapter of this story. They were on their own. In fact, it wasn't until the late 1980s that they acquired a right to a lawyer during the third chapter of the story. So what all of these death row inmates had to do was rely on volunteer lawyers to handle their legal proceedings. The problem is that there were way more guys on death row than there were lawyers who had both the interest and the expertise to work on these cases.
Khi tôi bắt đầu đại diện cho phạm nhân tử hình hơn 20 năm trước, tử tù không có quyền thuê luật sư trong cả chương hai hay chương bốn của câu chuyện. Họ chỉ có một mình. Thực tế, mãi đến cuối những năm 1980 họ mới có quyền có luật sư trong chương ba của câu chuyện. Nên tất cả những tử tù này chỉ có thể dựa vào những luật sư tình nguyện giúp họ xử lý việc tố tụng. Vấn đề là có quá nhiều tử tù so với số luật sư vừa có hứng thú vừa có năng lực để theo đuổi vụ kiện.
And so inevitably, lawyers drifted to cases that were already in chapter four -- that makes sense, of course. Those are the cases that are most urgent; those are the guys who are closest to being executed. Some of these lawyers were successful; they managed to get new trials for their clients. Others of them managed to extend the lives of their clients, sometimes by years, sometimes by months.
Vậy nên việc các luật sư có khuynh hướng tham gia vào những vụ đã ở chương bốn... cũng hợp lý thôi, dĩ nhiên. Đó là những vụ khẩn cấp nhất; của những người gần án tử nhất. Vài luật sư trong số này thành công; họ thu xếp được vụ xử mới cho khách hàng. Người khác thì giúp kéo dài thời gian sống cho khách hàng, đôi lúc là vài năm, hoặc là vài tháng.
But the one thing that didn't happen was that there was never a serious and sustained decline in the number of annual executions in Texas. In fact, as you can see from this graph, from the time that the Texas execution apparatus got efficient in the mid- to late 1990s, there have only been a couple of years where the number of annual executions dipped below 20.
Nhưng một điều đã không xảy ra là số lượng các vụ án tử hàng năm ở Texas không hề giảm một cách đáng kể. Thực tế, bạn có thể thấy từ biểu đồ này, kể từ khi án tử hình ở Texas có hiệu lực vào nửa cuối những năm 90, chỉ có vài năm có số lượng án tử thường niên giảm xuống dưới 20 vụ.
In a typical year in Texas, we're averaging about two people a month. In some years in Texas, we've executed close to 40 people, and this number has never significantly declined over the last 15 years. And yet, at the same time that we continue to execute about the same number of people every year, the number of people who we're sentencing to death on an annual basis has dropped rather steeply.
Trong một năm điển hình ở Texas, chúng tôi ước tính có hai người bị tử hình một tháng. Trong vài năm ở Texas, chúng ta đã xử tử gần 40 người, và con số này chưa bao giờ giảm xuống đáng kể trong suốt 15 năm qua. Vậy mà, cùng lúc chúng ta tiếp tục xử tử cùng số lượng người mỗi năm, thì số lượng người bị tuyên án tử hàng năm
So we have this paradox,
lại sụt giảm đáng kể.
which is that the number of annual executions has remained high but the number of new death sentences has gone down. Why is that? It can't be attributed to a decline in the murder rate, because the murder rate has not declined nearly so steeply as the red line on that graph has gone down. What has happened instead is that juries have started to sentence more and more people to prison for the rest of their lives without the possibility of parole, rather than sending them to the execution chamber.
Vậy là ta có nghịch lý này, số lượng người bị tử hình vẫn cao nhưng số lượng bị tuyên án tử mới đã giảm xuống. Tại sao vậy? Nó không thể đổ cho tỉ lệ giết người đã giảm, bởi vì tỉ lệ này vẫn chưa giảm xuống đáng kể để đường kẻ đỏ trên biểu đồ đi xuống. Thay vào đó điều đã xảy ra là các thẩm phán đã bắt đầu tuyên án tù chung thân vĩnh viễn cho ngày càng nhiều người, thay vì đưa họ đến phòng xử tử.
Why has that happened? It hasn't happened because of a dissolution of popular support for the death penalty. Death penalty opponents take great solace in the fact that death penalty support in Texas is at an all-time low. Do you know what all-time low in Texas means? It means that it's in the low 60 percent. Now, that's really good compared to the mid-1980s, when it was in excess of 80 percent, but we can't explain the decline in death sentences and the affinity for life without the possibility of parole by an erosion of support for the death penalty, because people still support the death penalty.
Tại sao lại có chuyện đó? Nó không phải vì không giải quyết được số đông ủng hộ cho hình phạt tử hình. Những người phản đối án tử đã thuyết phục mạnh mẽ đến nỗi số lượng ủng hộ án tử ở Texas đã giảm xuống còn thấp nhất từ trước đến giờ. Bạn có hiểu thấp nhất ở Texas từ trước đến giờ là gì không? Có nghĩa là dưới 60%. Hiện tại con số này đã là quá tốt so với giữa những năm 80, khi có đến hơn 80%, nhưng ta không thể giải thích mối liên hệ giữa giảm án tử với án tù chung thân bởi sự sụt giảm của sự ủng hộ với án tử hình, bởi vì nhiều người vẫn còn ủng hộ nó.
What's happened to cause this phenomenon? What's happened is that lawyers who represent death row inmates have shifted their focus to earlier and earlier chapters of the death penalty story.
Điều gì đã gây nên hiện tượng này? Điều xảy ra là các luật sư đại diện cho tử tù đã chuyển sự chú ý của mình sang những chương sớm hơn trong câu chuyện về án tử hình.
So 25 years ago, they focused on chapter four. And they went from chapter four 25 years ago to chapter three in the late 1980s. And they went from chapter three in the late 1980s to chapter two in the mid-1990s. And beginning in the mid- to late 1990s, they began to focus on chapter one of the story.
Vậy là 25 năm trước, họ chú ý đến chương bốn. Và chuyển từ chương bốn ở 25 năm trước sang chương ba vào cuối những năm 80. Và họ chuyển từ chương ba ở cuối năm 80 sang chương hai vào giữa những năm 90. Và bắt đầu từ giữa đến cuối những năm 90, họ bắt đầu chú ý đến chương một của câu chuyện.
Now, you might think that this decline in death sentences and the increase in the number of life sentences is a good thing or a bad thing. I don't want to have a conversation about that today. All that I want to tell you is that the reason that this has happened is because death penalty lawyers have understood that the earlier you intervene in a case, the greater the likelihood that you're going to save your client's life. That's the first thing I've learned.
Giờ thì bạn có thể nghĩ sự sụt giảm về án tử và gia tăng về án chung thân là tốt hay xấu. Nhưng tôi không muốn thảo luận vấn đề đó hôm nay. Tất cả những gì tôi muốn nói là lí do điều này xảy ra là vì những luật sư bào chữa cho án tử hình đã nhận ra họ càng sớm tham gia vào vụ án, thì khả năng cứu được tính mạng khách hàng càng cao. Đó là điều đầu tiên tôi học được.
Here's the second thing I learned: My client Will was not the exception to the rule; he was the rule. I sometimes say, if you tell me the name of a death row inmate -- doesn't matter what state he's in, doesn't matter if I've ever met him before -- I'll write his biography for you. And eight out of 10 times, the details of that biography will be more or less accurate.
Còn đây là điều thứ hai: Thân chủ tôi, cậu Will không phải trường hợp ngoại lệ của luật; cậu ta vẫn phải chịu án. Thỉnh thoảng tôi nói, nếu bạn cho tôi biết tên của một tử tù.. không cần biết anh ta ở bang nào, hay tôi đã từng gặp anh ta chưa tôi vẫn viết được tiểu sử của anh ta cho bạn. Và khoảng 8 trong số 10 lần, những chi tiết của tiểu sử đó
And the reason for that is that 80 percent of the people on death row are people who came from the same sort of dysfunctional family that Will did. Eighty percent of the people on death row are people who had exposure to the juvenile justice system. That's the second lesson that I've learned.
sẽ gần như chính xác. Và lí do là 80% tử tù là những người lớn lên từ cùng kiểu gia đình tan vỡ như của Will. 80% tử tù là những người đã từng vào trại cải tạo tuổi vị thành niên. Đó là bài học thứ hai
Now we're right on the cusp of that corner
tôi học được.
where everybody's going to agree. People in this room might disagree about whether Will should have been executed, but I think everybody would agree that the best possible version of his story would be a story where no murder ever occurs. How do we do that?
Giờ chúng ta đã đến chóp của góc độ nơi mọi người sẽ cùng tán đồng. Mọi người trong phòng này có thể đồng ý hay không về việc Will bị tử hình, nhưng tôi nghĩ mọi người sẽ đồng ý rằng phiên bản tốt nhất có thể có của câu chuyện này sẽ là không có vụ giết người nào xảy ra cả.
When our son Lincoln was working on that math problem two weeks ago,
Chúng ta làm điều đó bằng cách nào?
it was a big, gnarly problem. And he was learning how, when you have a big old gnarly problem, sometimes the solution is to slice it into smaller problems. That's what we do for most problems -- in math, in physics, even in social policy -- we slice them into smaller, more manageable problems. But every once in a while, as Dwight Eisenhower said, the way you solve a problem is to make it bigger.
Khi con trai Lincoln của chúng tôi phải giải một bài toán hai tuần trước, một bài toán khá rối rắm và phức tạp. Cháu học được rằng khi đối mặt với những vấn đề phức tạp, thỉnh thoảng cách giải quyết là chẻ nó thành những vấn đề nhỏ hơn. Đó là cách giải quyết hầu hết rắc rối trong toán học và vật lý, ngay cả chính sách xã hội ta chia nó thành những phần nhỏ hơn dễ giải quyết hơn. Nhưng thỉnh thoảng, như cựu tổng thống Dwight Eisenhower có nói, cách để giải quyết một vấn đề là nhìn nó ở một góc độ khái quát hơn.
The way we solve this problem is to make the issue of the death penalty bigger. We have to say, all right. We have these four chapters of a death penalty story, but what happens before that story begins? How can we intervene in the life of a murderer before he's a murderer? What options do we have to nudge that person off of the path that is going to lead to a result that everybody -- death penalty supporters and death penalty opponents -- still think is a bad result: the murder of an innocent human being?
Và cách để giải quyết vấn đề này là nhìn nhận án tử hình một cách bao quát hơn. Chúng ta phải có quy định à, được thôi. Chúng ta có một câu chuyện 4 chương về án tử hình, nhưng điều gì xảy ra trước khi câu chuyện đó bắt đầu? Làm cách nào chúng ta can thiệp vào cuộc sống của một kẻ giết người trước khi hắn trở thành kẻ giết người? Chúng ta có những lựa chọn nào để kéo con người này ra khỏi con đường sẽ dẫn đến kết cục mà mọi người - những người ủng hộ và phản đối án tử - đều nghĩ là một kết cục tồi tệ: giết hại mạng sống của một người vô tội?
You know, sometimes people say that something isn't rocket science. And by that, what they mean is rocket science is really complicated and this problem that we're talking about now is really simple. Well that's rocket science; that's the mathematical expression for the thrust created by a rocket. What we're talking about today is just as complicated. What we're talking about today is also rocket science.
Bạn biết đấy, đôi khi mọi người nói điều đó chẳng phải phát kiến tân tiến gì. Và họ nói vậy vì những phát kiến vượt bậc rất phức tạp và vấn đề chúng ta đang nói đến hiện nay thì chỉ nhỏ nhặt thôi. Đó là khoa học tên lửa; đó là biểu hiện toán học cho động lực được thúc đẩy bởi một quả tên lửa. Vấn đề chúng ta đang nói hôm nay cũng phức tạp tương tự vậy. Vấn đề chúng ta đang nói hôm nay cũng
My client Will and 80 percent of the people on death row
là một phát hiện vượt bậc.
had five chapters in their lives that came before the four chapters of the death penalty story. I think of these five chapters as points of intervention, places in their lives when our society could've intervened in their lives and nudged them off of the path that they were on that created a consequence that we all -- death penalty supporters or death penalty opponents -- say was a bad result.
Khách hàng của tôi Will và 80% những người đang bị án tử có năm chương cuộc đời diễn ra trước bốn chương của câu chuyện về án tử. Tôi nghĩ ta có thể can thiệp vào năm chương này, những thời điểm trong cuộc sống của họ mà xã hội có thể can dự vào và kéo họ khỏi ra con đường dẫn đến kết cục mà tất cả chúng ta - những người ủng hộ hoặc phản đối án tử - đều cho rằng rất tồi tệ.
Now, during each of these five chapters: when his mother was pregnant with him; in his early childhood years; when he was in elementary school; when he was in middle school and then high school; and when he was in the juvenile justice system -- during each of those five chapters, there were a wide variety of things that society could have done. In fact, if we just imagine that there are five different modes of intervention, the way that society could intervene in each of those five chapters, and we could mix and match them any way we want, there are 3,000 -- more than 3,000 -- possible strategies that we could embrace in order to nudge kids like Will off of the path that they're on.
Giờ thì, trong mỗi chương của năm chương: khi mẹ cậu ta mang thai cậu ta; trong những năm tháng trẻ thơ của cậu ta; khi cậu ta ở tiểu học; khi cậu ta vào cấp hai và cấp ba; khi ở trại cải tạo trẻ vị thành niên, trong mỗi chương của 5 chương đó, có hàng loạt những việc mà xã hội có thể làm. Thực ra, nếu ta chỉ cần tưởng tượng về năm cách can thiệp khác nhau, nhiều cách xã hội có thể tham gia trong mỗi chương trong năm chương đó, và phối trộn chúng theo bất kì cách nào ta muốn thì sẽ có 3000, hoặc hơn, cách thức ta có thể làm để đưa những đứa trẻ như Will ra khỏi bãi lầy chúng đang sa vào.
So I'm not standing here today with the solution. But the fact that we still have a lot to learn, that doesn't mean that we don't know a lot already. We know from experience in other states that there are a wide variety of modes of intervention that we could be using in Texas, and in every other state that isn't using them, in order to prevent a consequence that we all agree is bad.
Nên hôm nay tôi không đứng đây để nói về các giải pháp. Nhưng việc chúng ta còn nhiều điều phải học, không có nghĩa ta chưa hiểu biết gì. Chúng ta học được kinh nghiệm từ những bang khác rằng có cực kì nhiều cách can thiệp có thể sử dụng ở Texas, và ở những bang chưa dùng đến, để ngăn chặn cái hậu quả mà chúng ta cùng đồng ý là rất tồi tệ.
I'll just mention a few. I won't talk today about reforming the legal system. That's probably a topic that is best reserved for a room full of lawyers and judges. Instead, let me talk about a couple of modes of intervention that we can all help accomplish, because they are modes of intervention that will come about when legislators and policymakers, when taxpayers and citizens, agree that that's what we ought to be doing and that's how we ought to be spending our money.
Tôi xin chỉ nêu lên vài cách. Hôm nay tôi sẽ không nói đến việc phải chấn chỉnh lại hệ thống pháp luật. Đó là đề tài tốt nhất nên được thảo luận ở nơi chỉ gồm những luật sự và thẩm phán. Thay vào đó, hãy để tôi nói về vài cách thức can thiệp có thể hiện thực hóa, bởi vì chúng là những cách sẽ được thực hiện khi những nhà làm luật và hoạch định chính sách, khi người đóng thuế và các công dân, cùng đồng thuận rằng đó là điều cần làm và là cách ta nên sử dụng tiền của mình.
We could be providing early childhood care for economically disadvantaged and otherwise troubled kids, and we could be doing it for free. And we could be nudging kids like Will off of the path that we're on. There are other states that do that, but we don't.
Ta có thể hỗ trợ dịch vụ chăm sóc trẻ em cho những đứa trẻ thiệt thòi về kinh tế và những mặt khác, và ta có thể cung cấp dịch vụ miễn phí. Và ta có thể kéo những đứa trẻ như Will ra khỏi vũng lầy chúng đang sa vào. Có những bang đã làm điều đó, chúng ta thì chưa.
We could be providing special schools, at both the high school level and the middle school level, but even in K-5, that target economically and otherwise disadvantaged kids, and particularly kids who have had exposure to the juvenile justice system. There are a handful of states that do that; Texas doesn't.
Ta có thể có những trường học đặc biệt, cả ở bậc cấp ba lẫn cấp hai, nhưng ngay cả ở lớp 5, những đứa trẻ thiệt thòi về kinh tế và nhiều yếu tố khác, và cụ thể là những trẻ đã bị đưa vào trại giáo dưỡng. Đã có rất nhiều bang thực hiện được;
There's one other thing we can be doing -- well, there are a bunch of other things --
Texas thì chưa.
there's one other thing that I'm going to mention, and this is going to be the only controversial thing that I say today. We could be intervening much more aggressively into dangerously dysfunctional homes, and getting kids out of them before their moms pick up butcher knives and threaten to kill them. If we're going to do that, we need a place to put them.
Một điều ta có thể làm... à, có cả tá điều ta có thể làm, nhưng có một điều tôi xin được nhắc đến, và là điều gây tranh cãi duy nhất tôi nói hôm nay. Ta có thể can dự xông xáo hơn vào những gia đình tan vỡ nghiêm trọng, và đưa lũ trẻ ra khỏi đó trước khi mẹ chúng xách dao lên và dọa giết chúng. Nếu làm điều đó,
Even if we do all of those things, some kids are going to fall through the cracks and they're going to end up in that last chapter before the murder story begins, they're going to end up in the juvenile justice system. And even if that happens, it's not yet too late. There's still time to nudge them, if we think about nudging them rather than just punishing them.
ta sẽ cần một chỗ cho chúng trú ngụ. Và dù ta có làm điều đó, thì cũng sẽ có những đứa trẻ bị sa lầy và sẽ kết thúc như kết cục của chương cuối trước khi câu chuyện giết người bắt đầu, cuối cùng chúng sẽ bị đưa vào trại cải tạo. Và dù chuyện đó có xảy ra, thì nó vẫn chưa trễ. Vẫn còn thời gian để chỉnh đốn chúng, nếu chúng ta tính đến việc sửa sai,
There are two professors in the Northeast -- one at Yale and one at Maryland -- they set up a school that is attached to a juvenile prison. And the kids are in prison, but they go to school from eight in the morning until four in the afternoon. Now, it was logistically difficult. They had to recruit teachers who wanted to teach inside a prison, they had to establish strict separation between the people who work at the school and the prison authorities, and most dauntingly of all, they needed to invent a new curriculum because you know what? People don't come into and out of prison on a semester basis.
chứ không phải trừng phạt chúng. Có hai giáo sư ở Đông Bắc, một ở Yale và một ở Maryland đã lập nên một ngôi trường kết nối với một trại giam giữ trẻ vị thành niên. Bọn trẻ ở trong tù, nhưng vẫn đến trường mỗi sáng từ tám giờ đến bốn giờ chiều. Công tác chuẩn bị khá khó khăn. Họ phải tuyển giáo viên những người muốn dạy trong tù, họ phải vạch ra ranh giới chặt chẽ giữa những người làm việc tại trường và hội đồng trại giam, và mệt mỏi hơn cả, là họ phải tạo ra một chương trình giáo dục mới vì bạn biết sao không? Người ta không ra vào trại giam theo những kì học thông thường.
(Laughter)
But they did all those things.
Nhưng họ đã làm tất cả những điều đó.
Now, what do all of these things have in common? What all of these things have in common is that they cost money. Some of the people in the room might be old enough to remember the guy on the old oil filter commercial. He used to say, "Well, you can pay me now or you can pay me later." What we're doing in the death penalty system is we're paying later.
Vậy thì những thứ này có điểm chung nào? Điểm chung của chúng là chúng đều tốn tiền. Vài người trong phòng này có thể sống đủ lâu để nhớ đến một gã trên quảng cáo lọc dầu cũ. Anh ta từng nói, "À, bạn có thể trả tôi ngay hoặc trả sau cũng được." Điều chúng ta đang làm với hệ thống án tử hình là đang trả sau.
But the thing is that for every 15,000 dollars that we spend intervening in the lives of economically and otherwise disadvantaged kids in those earlier chapters, we save 80,000 dollars in crime-related costs down the road. Even if you don't agree that there's a moral imperative that we do it, it just makes economic sense.
Nhưng vấn đề là với mỗi 15,000 đô ta dùng để can thiệp vào cuộc sống của những đứa trẻ thiệt thòi về kinh tế và mặt khác trong những chương sớm hơn, ta sẽ tiết kiệm được 80,000 đô tổn thất cho những vấn đề liên quan đến phạm tội. Cho dù bạn không đồng ý về vấn đề đạo đức của việc chúng ta làm, thì nó cũng sẽ có lợi về mặt kinh tế.
I want to tell you about the last conversation that I had with Will. It was the day that he was going to be executed, and we were just talking. There was nothing left to do in his case. And we were talking about his life. And he was talking first about his dad, who he hardly knew, who had died, and then about his mom, who he did know, who was still alive.
Tôi muốn kể cho các bạn nghe cuộc trò chuyện cuối tôi có với Will. Đó là ngày cậu ấy bị tử hình, và chúng tôi chỉ nói chuyện. Không còn làm gì được cho trường hợp của cậu nữa. Và chúng tôi nói về cuộc đời của cậu. Và đầu tiên cậu kể về cha mình, người cậu chẳng biết tí gì, người đã chết, và rồi đến mẹ cậu, người mà cậu biết,
And I said to him, "I know the story. I've read the records. I know that she tried to kill you." I said, "But I've always wondered whether you really actually remember that." I said, "I don't remember anything from when I was five years old. Maybe you just remember somebody telling you."
người vẫn còn sống. Và tôi bảo cậu, "Tôi biết. Tôi đã đọc hồ sơ. Tôi biết là bà ta muốn giết cậu." Tôi nói, "Nhưng tôi luôn băn khoăn liệu cậu có thực sự nhớ đến nó không." Tôi nói, "Tôi chẳng nhớ được gì lúc mình năm tuổi cả.
And he looked at me and he leaned forward, and he said, "Professor," -- he'd known me for 12 years, he still called me Professor. He said, "Professor, I don't mean any disrespect by this, but when your mama picks up a butcher knife that looks bigger than you are, and chases you through the house screaming she's going to kill you, and you have to lock yourself in the bathroom and lean against the door and holler for help until the police get there," he looked at me and he said, "that's something you don't forget."
Có thể cậu nhớ do có ai đó kể lại." Và cậu ta nhìn tôi và rướn người về trước, rồi nói, "Giáo sư", cậu ta biết tôi 12 năm rồi nhưng vẫn gọi tôi là Giáo sư. Cậu nói, "Giáo sư, tôi không muốn tỏ ra bất kính, nhưng khi mẹ ông cầm một con dao trông to hơn ông nhiều, và rượt đuổi ông khắp nhà gào thét rằng muốn giết ông, và ông phải giam mình trong nhà tắm vừa chặn cửa vừa hét lên kêu cứu cho tới khi cảnh sát tới," cậu ta nhìn tôi rồi nói, "đó là thứ ông không bao giờ quên được."
I hope there's one thing you all won't forget: In between the time you arrived here this morning and the time we break for lunch, there are going to be four homicides in the United States. We're going to devote enormous social resources to punishing the people who commit those crimes, and that's appropriate because we should punish people who do bad things. But three of those crimes are preventable.
Tôi hi vọng có một điều tất cả các bạn sẽ không quên: Trong khoảng thời gian từ lúc bạn tới đây sáng nay tới khi nghỉ ăn trưa, sẽ có khoảng 4 kẻ giết người trên toàn nước Mỹ. Chúng ta sẽ cống hiến một nguồn lực xã hội khổng lồ để trừng phạt tội phạm, và đó là điều đúng, vì chúng ta cần trừng trị những kẻ làm điều xấu. Nhưng ba trong số những tội ác đó có thể được ngăn chặn.
If we make the picture bigger and devote our attention to the earlier chapters, then we're never going to write the first sentence that begins the death penalty story.
Nếu ta nhìn bao quát hơn và dành sự chú ý lên những chương trước, thì sẽ không bao giờ phải đặt bút viết dòng đầu tiên bắt đầu câu chuyện về án tử hình.
Thank you.
Xin cảm ơn.
(Applause)
(Vỗ tay)