Since their emergence over 200,000 years ago, modern humans have established homes and communities all over the planet. But they didn’t do it alone. Whatever corner of the globe you find homo sapiens in today, you’re likely to find another species nearby: Canis lupus familiaris. Whether they’re herding, hunting, sledding, or slouching the sheer variety of domestic dogs is staggering. But what makes the story of man’s best friend so surprising is that they all evolved from a creature often seen as one of our oldest rivals: Canis lupus, or the gray wolf.
Từ khi xuất hiện, hơn 200.000 năm trước, người hiện đại đã xây dựng nhà cửa và cộng đồng khắp hành tinh. Nhưng họ không làm điều đó một mình. Bất cứ nơi nào trên thế giới có con người, rất có khả năng bạn sẽ tìm thấy một loài khác gần đó: Chó nhà - Canis lupus familiaris. Dù là chăn gia súc, săn mồi, kéo xe hay nằm ườn, sự đa dạng của chó nhà luôn khiến ta ngạc nhiên. Nhưng điều bất ngờ trong câu chuyện về bạn thân nhất của con người là tất cả chúng đều tiến hóa từ một loài thường được xem là một trong các kẻ thù lâu đời nhất của ta: Canis lupus, hay sói xám.
When our Paleolithic ancestors first settled Eurasia roughly 100,000 years ago, wolves were one of their main rivals at the top of the food chain. Able to exert over 300 lbs. of pressure in one bone-crushing bite and sniff out prey more than a mile away, these formidable predators didn’t have much competition. Much like human hunter-gatherers, they lived and hunted in complex social groups consisting of a few nuclear families, and used their social skills to cooperatively take down larger creatures. Using these group tactics, they operated as effective persistence hunters, relying not on outrunning their prey, but pursuing it to the point of exhaustion.
Khoảng 100.000 năm trước, vào thời đồ đá, khi tổ tiên ta bắt đầu định cư ở Á-Âu, sói là một trong những đối thủ chính ở đầu chuỗi thức ăn. Có thể tạo ra lực cắn lên đến 136 ki-lô-gam trong một cú táp, và đánh hơi được con mồi cách hơn 1.6 ki-lô-mét, không nhiều loài có thể cạnh tranh với đối thủ đáng gờm này. Giống với người, săn bắn-hái lượm, chúng sống và đi săn theo các nhóm xã hội phức tạp, gồm một vài gia đình, sử dụng kỹ năng bầy đàn để hạ gục những con mồi lớn. Dùng chiến thuật nhóm, sói xám là những thợ săn kiên nhẫn và đáng gờm. Ngoài tốc độ hơn hẳn, sói xám còn đeo đuổi dai dẳng khiến con mồi kiệt sức.
But when pitted against the similar strengths of their invasive new neighbors, wolves found themselves at a crossroads. For most packs, these bourgeoning bipeds represented a serious threat to their territory. But for some wolves, especially those without a pack, human camps offered new opportunities. Wolves that showed less aggression towards humans could come closer to their encampments, feeding on leftovers. And as these more docile scavengers outlasted their aggressive brethren, their genetic traits were passed on, gradually breeding tamer wolves in areas near human populations.
Nhưng khi đối đầu với những kẻ xâm lăng mạnh ngang ngửa, sói buộc phải chọn lựa. Với hầu hết các đàn, loài hai chân có số lượng tăng nhanh này là mối đe dọa nghiêm trọng tới lãnh thổ. Nhưng với một số khác, nhất là những con không sống theo bầy đàn, trại của con người đem đến những cơ hội mới. Những con sói ít hung hãn, có thể tiếp cận các khu trại của con người, ăn thức ăn thừa. Do kẻ ăn mót ngoan ngoãn sống lâu hơn những anh em hiếu chiến, các đặc điểm di truyền của chúng được truyền lại, dần dà, sói thuần hóa được nhân giống ở gần những khu dân cư. Theo thời gian,
Over time humans found a multitude of uses for these docile wolves. They helped to track and hunt prey, and might have served as sentinels to guard camps and warn of approaching enemies. Their similar social structure made it easy to integrate with human families and learn to understand their commands. Eventually they moved from the fringes of our communities into our homes, becoming humanity’s first domesticated animal.
con người thấy được nhiều lợi ích của những con sói ngoan ngoãn này. Chúng giúp theo dấu và săn mồi, còn có thể giúp canh gác bảo vệ trại, và cảnh báo khi có kẻ địch tiếp cận. Cấu trúc xã hội tương tự khiến chúng dễ dàng hòa nhập vào gia đình con người và học cách hiểu mệnh lệnh của họ. Cuối cùng, từ những kẻ xa lạ, chúng đã bước vào nhà chúng ta,
The earliest of these Proto-Dogs or Wolf-Dogs, seem to have appeared around 33,000 years ago, and would not have looked all that different from their wild cousins. They were primarily distinguished by their smaller size and a shorter snout full of comparatively smaller teeth. But as human cultures and occupations became more diverse and specialized, so did our friends. Short stocky dogs to herd livestock by nipping their heels; elongated dogs to flush badgers and foxes out of burrows; thin and sleek dogs for racing; and large, muscular dogs for guard duty. With the emergence of kennel clubs and dog shows during England’s Victorian era, these dog types were standardized into breeds, with many new ones bred purely for appearance. Sadly, while all dog breeds are the product of artificial selection, some are healthier than others. Many of these aesthetic characteristics come with congenital health problems, such as difficulty breathing or being prone to spinal injuries.
trở thành động vật được thuần hóa đầu tiên của loài người. Chó cổ hay chó lai sói này, xuất hiện khoảng 33,000 năm trước. và không khác mấy với anh em hoang dã của chúng. Chúng chủ yếu được phân biệt qua kích thước nhỏ hơn, mõm ngắn hơn, răng nhỏ hơn. Khi văn hóa và nghề nghiệp của con người phát triển đa dạng và chuyên biệt hơn, chó cũng phát triển theo. Giống chó ngắn, mập dùng để chăn, lùa gia súc; giống chó thon dài để xua lửng và cáo ra khỏi hang; chó thân mỏng và dáng đẹp sử dụng cho các cuộc đua, và chó to lớn, cơ bắp để canh gác. Với sự xuất hiện của câu lạc bộ chó giống, và các buổi trình diễn chó thời Victoria ở Anh, những loài chó này đã được chọn làm tiêu chuẩn để nhân giống, nhiều loài chó mới được tạo ra chỉ thuần do ngoại hình đẹp. Đáng buồn thay, dù mọi giống chó đều là sản phẩm của chọn lọc nhân tạo, thể trạng của chúng lại không giống nhau. Nhiều tính trạng đẹp đi kèm với các vấn đề sức khỏe,
Humanity’s longest experiment in controlled evolution has had other side effects as well. Generations of selection for tameness have favored more juvenile and submissive traits that were pleasing to humans. This phenomenon of selecting traits associated with youth is known as neoteny, and can be seen in many domestic animals. Thousands of years of co-evolution may even have bonded us chemically. Not only can canines understand our emotions and body language, but when dogs and humans interact, both our bodies release oxytocin; a hormone commonly associated with feelings of love and protectiveness.
như khó thở hoặc dễ bị chấn thương cột sống, Thực nghiệm lâu dài nhất của loài người về tiến hóa có kiểm soát cũng có những tác dụng phụ khác. Qua nhiều thế hệ chọn lọc, thuần hóa, tính trạng trẻ lâu, phục tùng được ưa thích, làm con người hài lòng. Hiện tượng chọn lọc tính trạng liên quan đến tuổi trẻ gọi là ấu nhi, có thể bắt gặp ở nhiều vật nuôi. Hàng ngàn năm đồng tiến hóa, thậm chí, có thể tạo ra mối liên kết chó-người về mặt hoá học. Không chỉ hiểu được cảm xúc và ngôn ngữ cơ thể của chúng ta, khi chó và người tương tác, hai bên đều giải phóng oxytocin; hormon gắn liền với cảm giác yêu thương và bảo vệ.
It might be difficult to fathom how every Pomeranian, Chihuahua, and Poodle are descended from fierce wolves. But the diversity of breeds today is the result of a relationship that precedes cities, agriculture, and even the disappearance of our Neanderthal cousins. And it’s heartening to know that given enough time, even our most dangerous rivals can become our fiercest friends.
Thật khó có thể tưởng tượng những chú chó Pomeranian, Chihuahua và Poodle lại là hậu duệ của loài sói hung dữ. Nhưng sự đa dạng của các giống chó ngày nay, là thành quả của mối quan hệ xuất hiện trước cả thành thị, nền nông nghiệp, và cả người anh em Neanderthal đã tuyệt chủng của chúng ta. Và thật ấm lòng khi biết rằng chỉ cần có đủ thời gian, ngay cả kẻ thù nguy hiểm nhất cũng có thể trở thành người bạn dũng mãnh nhất.