Fifty years ago in the old Soviet Union, a team of engineers was secretly moving a large object through a desolate countryside. With it, they were hoping to capture the minds of people everywhere by being the first to conquer outer space. The rocket was huge. And packed in its nose was a silver ball with two radios inside.
Pięćdziesiąt lat temu w starym Związku Radzieckim grupa inżynierów w tajemnicy transportowała duży obiekt przez radzieckie pustkowia. Marzyli, że wynalazek ten zachwyci ludzi na całym świecie, jako pierwszy obiekt, który ruszy na podbój kosmosu. Rakieta była ogromna, a w jej czubie umieszczona była srebrna kula z dwoma radiami w środku.
On October 4, 1957, they launched their rocket. One of the Russian scientists wrote at the time: "We are about to create a new planet that we will call Sputnik. In the olden days, explorers like Vasco da Gama and Columbus had the good fortune to open up the terrestrial globe. Now we have the good fortune to open up space. And it is for those in the future to envy us our joy."
Czwartego października 1957 roku rakietę wystrzelono. Jeden z rosyjskich naukowców napisał wówczas: "Stworzymy nową planetę, którą nazwiemy Sputnik. Dawno temu odkrywcy tacy jak Vasco da Gama i Kolumb mieli szczęście otworzyć przed ludzkością cały glob. Teraz my mamy szczęście otworzyć ludziom drogę w przestrzeń kosmiczną. A przyszłe pokolenia mogą nam tylko zazdrościć tej radości."
You're watching snippets from "Sputnik," my fifth documentary feature, which is just about completed. It tells the story of Sputnik, and the story of what happened to America as a result. For days after the launch, Sputnik was a wonderful curiosity. A man-made moon visible by ordinary citizens, it inspired awe and pride that humans had finally launched an object into space.
Oglądacie fragmenty ze "Sputnika", mojego piątego filmu dokumentalnego, który jest teraz na ukończeniu. Opowiada on o Sputniku oraz o tym, co w rezultacie wydarzyło się w Ameryce. Długo po wystrzeleniu Sputnik pozostawał ciekawostką. Sztuczny księżyc widoczny przez zwykłych ludzi, budził zachwyt i dumę, że ludzkości nareszcie udało się wystrzelić obiekt w przestrzeń kosmiczną.
But just three days later, on a day they called Red Monday, the media and the politicians told us, and we believed, that Sputnik was proof that our enemy had beaten us in science and technology, and that they could now attack us with hydrogen bombs, using their Sputnik rocket as an IBM missile.
Trzy dni później, w Czerwony Poniedziałek media i politycy powiedzieli nam, a my uwierzyliśmy, że Sputnik był dowodem na to, że wróg pobił nas w rozwoju nauki i technologii i że mogą nas teraz zaatakować bombami wodorowymi używając rakiety Sputnika jako pocisku IBM.
All hell broke loose. Sputnik quickly became one of the three great shocks to hit America -- historians say the equal of Pearl Harbor or 9/11. It provoked the missile gap. It exploded an arms race. It began the space race. Within a year, Congress funded huge weapons increases, and we went from 1,200 nuclear weapons to 20,000. And the reactions to Sputnik went far beyond weapons increases.
Rozszalało się piekło. Sputnik stał się dla Ameryki wielkim szokiem, który historycy porównują z Pearl Harbor i 9/11. Sputnik pozostawił Amerykę daleko w tyle. Sputnik wywołał wyścig zbrojeń. Rozpoczął wyścig kosmiczny. W przeciągu roku Kongres przekazał ogromne sumy pieniędzy na dozbrajanie, i zamiast 1200 głowic jądrowych mieliśmy 20000. A wzrost finansowania zbrojeń to tylko jedna z licznych reakcji na wystrzelenie Sputnika.
For example, some here will remember this day, June 1958, the National Civil Defense Drill, where tens of millions of people in 78 cities went underground. Or the Gallup Poll that showed that seven in 10 Americans believed that a nuclear war would happen, and that at least 50 percent of our population was going to be killed.
Niektórzy z was będą pamiętać ten dzień w czerwcu 1958 roku, kiedy odbyły się ćwiczenia Obrony Cywilnej i dziesiątki milionów ludzi w 78 miastach schroniło się po ziemią. Albo sondaż Gallupa, który pokazał, że 7 na 10 Amerykanów wierzyło, że wojna jądrowa się wydarzy i że co najmniej 50% populacji zginie. i że co najmniej 50% populacji zginie.
But Sputnik provoked wonderful changes as well. For example, some in this room went to school on scholarship because of Sputnik. Support for engineering, math and science -- education in general -- boomed. And Vint Cerf points out that Sputnik led directly to ARPA, and the Internet, and, of course, NASA.
Ale Sputnik spowodował także wspaniałe zmiany. Niektórzy z was mogli iść do szkoły dzięki stypendiom, dzięki Sputnikowi. Wsparcie dla inżynierii, matematyki i nauki -- edukacji w ogóle -- wzrosło niesamowicie. Vint Cerf zauważył, że Sputnik doprowadził bezpośrednio do stworzenia ARPA oraz internetu. No i oczywiście do powstania NASA.
My feature documentary shows how a free society can be stampeded by those who know how to use media. But it also shows how we can turn what appears at first to be a bad situation, into something that was overall very good for America. "Sputnik" will soon be released.
Mój film dokumentalny pokazuje, jak łatwo jest straszyć całe społeczeństwo, jeśli się wie, jak użyć do tego mediów. Ale pokazuje też, że potrafimy zamienić coś, co w pierwszej chwili wygląda na złą sytuację, w coś, co ostatecznie było bardzo dobre dla Ameryki. "Sputnik" ukaże się już niedługo.
In closing, I would like to take a moment to thank one of my investors: longtime TEDster, Jay Walker. And I'd like to thank you all.
Na koniec chciałbym podziękować jednemu z moich inwestorów, wielokrotnemu prelegentowi TED, Jayowi Walkerowi. Chciałbym też podziękować wam wszystkim.
(Applause).
(Brawa)
Thank you, Chris.
Dziękuję Chris.