Fifty years ago in the old Soviet Union, a team of engineers was secretly moving a large object through a desolate countryside. With it, they were hoping to capture the minds of people everywhere by being the first to conquer outer space. The rocket was huge. And packed in its nose was a silver ball with two radios inside.
לפני חמישים שנה בברית המועצות לשעבר, קבוצת מדענים הובילה בסתר עצם גדול דרך איזור כפרי שומם. בעזרתו הם קיוו ללכוד את מוחותיהם של אנשים בכל מקום על-ידי כך שיהיו הראשונים לכבוש את החלל החיצון. הטיל היה עצום בגודלו. ובחרטומו היה ארוז כדור כסף עם שני משדרים בתוכו.
On October 4, 1957, they launched their rocket. One of the Russian scientists wrote at the time: "We are about to create a new planet that we will call Sputnik. In the olden days, explorers like Vasco da Gama and Columbus had the good fortune to open up the terrestrial globe. Now we have the good fortune to open up space. And it is for those in the future to envy us our joy."
ב-4 לאוקטובר, 1957, הם שיגרו את הטיל שלהם. אחד המדענים הרוסים כתב באותו הזמן: "אנו עומדים ליצור יקום חדש אשר נכנה בשם ספוטניק. בימי-קדם, מגלי-ארצות כמו וסקו דה-גמה וקולומבוס היו ברי-מזל בחשיפתם את העולם היבשתי. כעת אנו ברי-מזל בחושפנו את החלל. ויהיה זה תפקידם של אנשי העתיד לקנא באושרנו."
You're watching snippets from "Sputnik," my fifth documentary feature, which is just about completed. It tells the story of Sputnik, and the story of what happened to America as a result. For days after the launch, Sputnik was a wonderful curiosity. A man-made moon visible by ordinary citizens, it inspired awe and pride that humans had finally launched an object into space.
אתם צופים בקטעים מתוך "ספוטניק," הסרט הדוקומנטרי החמישי שלי, שכמעט והושלם. הוא מתאר את סיפורו של ספוטניק, ואת מה שקרה לאמריקה כתוצאה ממנו. במשך ימים לאחר השיגור, ספוטניק היה עניין מסקרן ונפלא. ירח מעשה ידי-אדם שאזרחים רגילים מסוגלים לראות, הוא עורר יראת-כבוד וגאווה שבני-אנוש שיגרו בסופו של דבר עצם לחלל.
But just three days later, on a day they called Red Monday, the media and the politicians told us, and we believed, that Sputnik was proof that our enemy had beaten us in science and technology, and that they could now attack us with hydrogen bombs, using their Sputnik rocket as an IBM missile.
אך רק שלושה ימים לאחר מכן, ביום שכונה יום שני האדום, אמצעי-התקשורת והפוליטיקאים סיפרו לנו, והאמנו להם, שספוטניק היה הוכחה לכך שאויבינו גברו עלינו במדע וטכנולוגיה, וכי כעת הם מסוגלים להתקיף אותנו בפצצות-מימן, בעודם משתמשים בטיל הספוטניק שלהם כטיל בין-יבשתי.
All hell broke loose. Sputnik quickly became one of the three great shocks to hit America -- historians say the equal of Pearl Harbor or 9/11. It provoked the missile gap. It exploded an arms race. It began the space race. Within a year, Congress funded huge weapons increases, and we went from 1,200 nuclear weapons to 20,000. And the reactions to Sputnik went far beyond weapons increases.
השתרר תוהו-ובוהו. ספוטניק הפך במהרה לאחד משלושת הזעזועים שהיכו באמריקה -- שווה בעוצמתו, לטענת היסטוריונים, לפרל-הרבור או 11.9. הוא עורר את פער הטילים. הוא ניפח את מירוץ החימוש. הוא החל את המירוץ לחלל. בתוך שנה, הקונגרס מימן תוספות נשקים עצומות, ומספר כלי-הנשק הגרעיניים שלנו צמח מ-1,200 ל-20,000. והתגובות לספוטניק חרגו מעבר לגידול בכלי-נשק.
For example, some here will remember this day, June 1958, the National Civil Defense Drill, where tens of millions of people in 78 cities went underground. Or the Gallup Poll that showed that seven in 10 Americans believed that a nuclear war would happen, and that at least 50 percent of our population was going to be killed.
למשל, כמה מכם יזכרו את היום הזה, ביוני 1958, התרגיל הארצי בביטחון אזרחי, בו עשרות מיליוני אנשים ב-78 ערים ירדו אל מתחת לאדמה. או את סקר גאלופ שהראה כי שבעה מתוך 10 אמריקנים האמינו שמלחמה גרעינית תפרוץ, וכי לפחות 50 אחוז מהאוכלוסיה שלנו תיהרג.
But Sputnik provoked wonderful changes as well. For example, some in this room went to school on scholarship because of Sputnik. Support for engineering, math and science -- education in general -- boomed. And Vint Cerf points out that Sputnik led directly to ARPA, and the Internet, and, of course, NASA.
אך ספוטניק עורר גם שינויים נפלאים. למשל, חלק מיושבי החדר הזה למדו בבית-הספר על מלגה בעקבות ספוטניק. תמיכה במקצועות ההנדסה, מתמטיקה ומדעים -- חינוך באופן כללי -- צמח במהירות. ווינט סרף טוען כי ספוטניק הוביל ישירות לארפ"א ולאינטרנט, וכמובן, לנאס"א.
My feature documentary shows how a free society can be stampeded by those who know how to use media. But it also shows how we can turn what appears at first to be a bad situation, into something that was overall very good for America. "Sputnik" will soon be released.
הסרט הדוקומנטרי שלי מראה כיצד חברה חופשית עלולה לנוס בבהלה מפני מי שיודעים כיצד להשתמש באמצעי-התקשורת. אך הוא מראה לנו גם כיצד אנו יכולים להפוך את מה שנראה בתחילה כמצב רע, למשהו שהיה באופן כללי טוב מאוד לאמריקה. "ספוטניק" ישוחרר בקרוב לאקרנים.
In closing, I would like to take a moment to thank one of my investors: longtime TEDster, Jay Walker. And I'd like to thank you all.
לסיכום, הייתי רוצה להודות לאחד מהמשקיעים שלי: נאמן TED מזה זמן רב, ג'יי ווקר. והייתי רוצה להודות לכולכם.
(Applause).
(מחיאות כפיים).
Thank you, Chris.
תודה לך, כריס.