Преди петдесет години в стария Съветски съюз екип от инженери тайно местели един голям обект през пуста местност. С него се надявали да спечелят умовете на цялото човечество, като станат първите, покорили открития космос. Ракетата била огромна. А в носа й била монтирана сребърна топка, съдържаща две радиа.
Fifty years ago in the old Soviet Union, a team of engineers was secretly moving a large object through a desolate countryside. With it, they were hoping to capture the minds of people everywhere by being the first to conquer outer space. The rocket was huge. And packed in its nose was a silver ball with two radios inside.
На 4-ти октомври 1957 г. те пуснали ракетата си. Един от руските учени писал по онова време: "На път сме да създадем нова планета, която ще наречем Спутник. В стари времена откриватели като Васко да Гама и Колумб сполучили да открият земното кълбо. Сега ние имаме възможност да открием космоса. А онези от бъдещето ще завиждат на радостта ни."
On October 4, 1957, they launched their rocket. One of the Russian scientists wrote at the time: "We are about to create a new planet that we will call Sputnik. In the olden days, explorers like Vasco da Gama and Columbus had the good fortune to open up the terrestrial globe. Now we have the good fortune to open up space. And it is for those in the future to envy us our joy."
Гледате откъси от "Спутник", петия ми документален филм, който е почти завършен. Той разказва историята на Спутник и историята за случилото се в Америка като резултат. В продължение на дни след пускането си Спутник бил чудесен куриоз. Сътворена от човека луна, видима от обикновените граждани, той вдъхвал благоговение и гордост, че хората най-сетне са пуснали обект в космоса.
You're watching snippets from "Sputnik," my fifth documentary feature, which is just about completed. It tells the story of Sputnik, and the story of what happened to America as a result. For days after the launch, Sputnik was a wonderful curiosity. A man-made moon visible by ordinary citizens, it inspired awe and pride that humans had finally launched an object into space.
Но само три дни по-късно, в деня, наречен Червения понеделник, медиите и политиците ни казали, а ние сме повярвали, че Спутник е доказателство, че врагът ни е победил в науката и технологиите и че сега може да ни нападне с водородни бомби, като използва своята ракета Спутник като междуконтиненталнa балистичнa ракетa.
But just three days later, on a day they called Red Monday, the media and the politicians told us, and we believed, that Sputnik was proof that our enemy had beaten us in science and technology, and that they could now attack us with hydrogen bombs, using their Sputnik rocket as an IBM missile.
И се развихрил ад. Спутник бързо станал един от трите огромни шока, сполетяли Америка - според историците, не по-слаб от Пърл Харбър или 11-ти септември. Той предизвиква ракетната криза. Започва надпревара във въоръжаването. Поставя началото на космическата надпревара. До година Конгресът финансира огромни увеличения на въоръжението и стигаме от 1200 ядрени оръжия до 20 000. Реакциите на Спутник стигат далеч отвъд увеличаването на оръжията.
All hell broke loose. Sputnik quickly became one of the three great shocks to hit America -- historians say the equal of Pearl Harbor or 9/11. It provoked the missile gap. It exploded an arms race. It began the space race. Within a year, Congress funded huge weapons increases, and we went from 1,200 nuclear weapons to 20,000. And the reactions to Sputnik went far beyond weapons increases.
Например, някои ще си спомнят онзи ден през юни 1958-а, Националното обучение по гражданска отбрана, когато десетки милиони хора в 78 града слизат под земята. Или проучването на Галъп, което показва, че седем от десет американци вярват, че ще избухне ядрена война, и че поне 50 процента от нашето население ще бъде избито.
For example, some here will remember this day, June 1958, the National Civil Defense Drill, where tens of millions of people in 78 cities went underground. Or the Gallup Poll that showed that seven in 10 Americans believed that a nuclear war would happen, and that at least 50 percent of our population was going to be killed.
Но Спутник предизвиква също и чудесни промени. Например, някои хора в тази зала са учили със стипендия благодарение на Спутник. Процъфтява подкрепата за инженерството, математиката и науката, както и за образованието като цяло. Винт Сърф изтъква, че Спутник води пряко до ARPA (Агенция за перспективни научно-изследователски проекти) и Интернет, и, разбира се, НАСА.
But Sputnik provoked wonderful changes as well. For example, some in this room went to school on scholarship because of Sputnik. Support for engineering, math and science -- education in general -- boomed. And Vint Cerf points out that Sputnik led directly to ARPA, and the Internet, and, of course, NASA.
Моят пълнометражен документален филм показва как едно свободно общество може да бъде хвърлено в паника от онези, които знаят как да използват медиите. Но показва също и как можем да превърнем онова, което отначало изглежда лоша ситуация, в нещо, което като цяло е било много добро за Америка. "Спътник" излиза скоро.
My feature documentary shows how a free society can be stampeded by those who know how to use media. But it also shows how we can turn what appears at first to be a bad situation, into something that was overall very good for America. "Sputnik" will soon be released.
Накрая бих искал за момент да благодаря на един от моите инвеститори: дългогодишния TED-стър Джей Уокър. Бих искал да благодаря и на всички вас.
In closing, I would like to take a moment to thank one of my investors: longtime TEDster, Jay Walker. And I'd like to thank you all.
(Аплодисменти)
(Applause).
Благодаря ти, Крис.
Thank you, Chris.