We've been told to go out on a limb and say something surprising. So I'll try and do that, but I want to start with two things that everyone already knows. And the first one, in fact, is something that has been known for most of recorded history, and that is, that the planet Earth, or the solar system, or our environment or whatever, is uniquely suited to sustain our evolution -- or creation, as it used to be thought -- and our present existence, and most important, our future survival.
Powiedziano nam, żebyśmy zaryzykowali swoją reputację i powiedzieli coś zaskakującego. Więc spróbuję tutaj to zrobić. Ale... chciałbym zacząć od dwóch dobrze znanych nam spraw. Pierwsza z nich, to coś o czym wiedziano od zarania dziejów, mianowicie, że Ziemia, czy też Układ Słoneczny, czy też otaczające nas środowisko jest unikalnie dostosowane do podtrzymywania ewolucji lub, jak to kiedyś sądzono, stworzenia, jak również naszej obecnej egzystencji i co najważniejsze, przetrwania.
Nowadays, this idea has a dramatic name: Spaceship Earth. And the idea there is that outside the spaceship, the universe is implacably hostile, and inside is all we have, all we depend on, and we only get the one chance: if we mess up our spaceship, we've got nowhere else to go. Now, the second thing that everyone already knows is that, contrary to what was believed for most of human history, human beings are not, in fact, the hub of existence. As Stephen Hawking famously said, we're just a chemical scum on the surface of a typical planet that's in orbit around a typical star, which is on the outskirts of a typical galaxy, and so on.
W dzisiejszych czasach ta idea nosi dramatyczne imię: statek kosmiczny Ziemia. W koncepcji tej, wszystko co znajduje się poza statkiem kosmicznym jest nieubłagalnie wrogie, natomiast wszystko czym dysponujemy i dzięki czemu możemy przetrwać znajduje się wewnątrz. I mamy tylko jedną taką szansę, jeżeli zniszczymy nasz statek to nie mamy dokąd iść. A teraz druga sprawa każdemu znana, to fakt - w przeciwieństwie do tego w co wierzono przez większość dziejów ludzkości - że ludzie nie są punktem centralnym egzystencji. Znana wypowiedź Stephena Hawkinga głosi, że jesteśmy tylko chemiczną szumowiną pokrywającą powierzchnię typowej planety, która krąży wokół typowej gwiazdy, znajdującej się na obrzeżach typowej galaktyki, i tak dalej, i tak dalej.
Now, the first of those two things that everyone knows is kind of saying that we're at a very untypical place, uniquely suited and so on. And the second one is saying that we're at a typical place. And, especially if you regard these two as deep truths to live by and to inform your life decisions, then they seem a little bit to conflict with each other. But that doesn't prevent them from both being completely false.
I teraz ta pierwsza z tych dwóch spraw, znana każdemu sugeruje, że znajdujemy się w bardzo nietypowym miejscu, wyjątkowo dopasowanym, i tak dalej, natomiast ta druga mówi, że znajdujemy się w miejscu typowym. Zwłaszcza kiedy uznamy te dwie sprawy za tak wiarygodne, że według nich żyjemy i podejmujemy decyzje, to wydają się one być trochę w konflikcie ze sobą. Ale nie oznacza to, że obie nie mogą być całkowicie fałszywe. (Śmiech)
(Laughter)
I takie właśnie są. Pozwolą więc państwo, że zacznę od tej drugiej:
And they are. So let me start with the second one: typical. Well, is this a typical place? Well, let's look around, you know, look in a random direction, and we see a wall and chemical scum --
Typowe. Cóż, czy jest to typowe miejsce? Spójrzmy wokół, popatrzmy w dowolnym kierunku i co widzimy, ścianę i chemiczną szumowinę (Śmiech)
(Laughter)
a to wcale nie jest typowe we wszechświecie.
and that's not typical of the universe at all. All you've got to do is go a few hundred miles in that same direction and look back, and you won't see any walls or chemical scum at all -- all you see is a blue planet. And if you go further than that, you'll see the Sun, the solar system and the stars and so on, but that's still not typical of the universe, because stars come in galaxies. And most places in the universe, a typical place in the universe, is nowhere near any galaxies.
Żeby się o tym przekonać wystarczy udać się kilkaset mil w dowolnym kierunku i spojrzeć za siebie a nie zobaczą państwo żadnych ścian ani chemicznych szumowin -- wszystko co widać to błękitna planeta. A jeżeli oddalimy się jeszcze bardziej, zobaczymy słońce, układ słoneczny, gwiazdy i tak dalej. Ale wtedy nadal nie będziemy w typowym miejscu we wszechświecie ponieważ gwiazdy znajdują się w galaktykach. A w większośći miejsc we wszechświecie, takie typowe miejsce znajduje się z dala od jakichkolwiek galaktyk.
So let's go out further, till we're outside the galaxy, and look back, and yeah, there's the huge galaxy with spiral arms laid out in front of us. And at this point, we've come 100,000 light-years from here. But we're still nowhere near a typical place in the universe. To get to a typical place, you've got to go 1,000 times as far as that, into intergalactic space. And so, what does that look like -- "typical?" What does a "typical" place in the universe look like? Well, at enormous expense, TED has arranged a high-resolution immersion virtual reality rendering of the view from intergalactic space. Can we have the lights off, please, so we can see it?
Więc lećmy dalej, aż znajdziemy się poza galaktyką i spójrzmy za siebie, i oto widzimy przed sobą potężną galaktykę wraz z ramionami ułożonymi w spiralę. W tym momencie przejechaliśmy na odległość 100,000 lat świetlnych stąd. Ale nadal nie jesteśmy nawet w pobliżu typowego miejsca we wszechświecie. By tam dotrzeć, musielibyśmy polecieć jeszcze 1,000 razy dalej w głąb międzygalaktycznej przestrzeni. A więc jak to wygląda? Takie typowe miejsce. Jak wygląda typowe miejsce we wszechświecie? Przy olbrzymim nakładzie środków, TED zafundował nam to doświadczenie w wysokiej rozdzielczości. Wirtualna rzeczywistość międzygalaktycznej przestrzeni -- oto widok z międzygalaktycznej przestrzeni. Czy moglibyśmy prosić o wyłączenie świateł żeby to zobaczyć?
Well, not quite, not quite perfect.
Cóź, nie wyszło za idealnie -- widzą państwo, w przestrzeni międzygalaktycznej
You see, intergalactic space is completely dark, pitch dark. It's so dark, that if you were to be looking at the nearest star to you, and that star were to explode as a supernova, and you were to be staring directly at it at the moment when its light reached you, you still wouldn't be able to see even a glimmer. That's how big and how dark the universe is. And that's despite the fact that a supernova is so bright, so brilliant an event, that it would kill you stone dead at a range of several light-years.
-- przestrzeń międzygalaktyczna jest kompletnie ciemna, czarna jak smoła. Jest tak ciemno, że gdybyście patrzyli w kierunku najbliższej gwiazdy i ta gwiazda eksplodowałaby właśnie jako supernowa a wy wpatrywalibyście się dokładnie w nią to w tym momencie kiedy jej światło dotarłoby do was, i tak nie moglibyście dostrzec nawet najmniejszego światełka. Oto jak wielki i ciemny jest wszechświat. I wszystko pomimo, że wybuch supernowej jest tak intensywnie jasny, że natychmiast uśmierciłby was nawet z odległości kilkunastu lat świetlnych.
(Laughter)
And yet, from intergalactic space, it's so far away you wouldn't even see it. It's also very cold out there -- less than three degrees above absolute zero. And it's very empty. The vacuum there is one million times less dense than the highest vacuum that our best technology on Earth can currently create. So that's how different a typical place is from this place. And that is how untypical this place is. So can we have the lights back on please? Thank you.
Natomiast w przestrzeni międzygalaktycznej odległość jest tak ogromna, że nawet takiego wybuchu byście nie zauważyli. Jest tam też bardzo zimno -- mniej niż trzy stopnie powyżej zera absolutnego. Jest też bardzo pusto. Próżnia, która tam panuje jest milion razy mniej gęsta niż największa próżnia jaką udało nam się uzyskać na Ziemi za pomocą dzisiejszej technologii. Widzimy teraz jak różni się typowe miejsce od tego miejsca tutaj. A z kolei widzimy też jak nietypowe jest to miejsce tu. Czy możemy prosić znowu o włączenie świateł? Dziękuję.
Now, how do we know about an environment that's so far away and so different and so alien from anything we're used to? Well, the Earth -- our environment, in the form of us -- is creating knowledge. Well, what does that mean? Well, look out even further than we've just been -- I mean from here, with a telescope -- and you'll see things that look like stars, they're called quasars. "Quasars" originally meant "quasi-stellar object," which means "things that look a bit like stars."
Skąd jednak wiemy o warunkach jakie panują aż tak daleko stąd, tak innych, tak obcych temu do czego jesteśmy przyzwyczajeni? Ziemia -- nasze środowisko, w formie nas samych -- tworzy wiedzę. Cóż to takiego znaczy? Spójrzmy jeszcze dalej niż dotychczas pojechaliśmy. Ale tym razem z tego miejsca używając teleskopu zobaczymy obiekty, które wyglądają jak gwiazdy. Nazywają się kwazarami. Słowo to pochodzi od kwazi-gwiezdne obiekty, co z kolei znaczy, obiekty które wyglądają trochę jak gwiazdy, (Śmiech) lecz gwiazdami nie są.
(Laughter)
But they're not stars. And we know what they are. Billions of years ago and billions of light-years away, the material at the center of a galaxy collapsed towards a supermassive black hole. And then intense magnetic fields directed some of the energy of that gravitational collapse and some of the matter back out in the form of tremendous jets, which illuminated lobes with the brilliance of -- I think it's a trillion -- suns.
A my wiemy czym one są. Miliardy lat temu, miliardy lat świetlnych stąd, materia w centrum galaktyki zaczęła być wciągana przez super masywną czarną dziurę. Wtedy, intensywne pola magnetyczne pokierowały część energii stworzonej przez tę grawitacyjną zapaść oraz część materii, na zewnątrz w formie olbrzymich strumieni, które świeciły z jasnością bodajże tryliona słońc.
Now, the physics of the human brain could hardly be more unlike the physics of such a jet. We couldn't survive for an instant in it. Language breaks down when trying to describe what it would be like in one of those jets. It would be a bit like experiencing a supernova explosion, but at point-blank range and for millions of years at a time.
Fizyczność ludzkiego mózgu nie mogła by różnić się bardziej od fizycznośći takiego strumienia. Nie moglibyśmy przeżyć nawet przez moment w takich warunkach. Mowa ludzka nie ma słów aby opisać warunki jakich byśmy doświadczyli, gdybyśmy znaleźli się w takim strumieniu. Prawdopodobnie byłoby to jak doświadczanie eksplozji supernowej ale z bliska i przez miliony lat. (Śmiech)
(Laughter)
I taki strumień zdarzył się właśnie w taki sposób, że miliardy lat później,
And yet, that jet happened in precisely such a way that billions of years later, on the other side of the universe, some bit of chemical scum could accurately describe and model and predict and explain, above all -- there's your reference -- what was happening there, in reality. The one physical system, the brain, contains an accurate working model of the other, the quasar. Not just a superficial image of it, though it contains that as well, but an explanatory model, embodying the same mathematical relationships and the same causal structure.
na drugim końcu wszechświata, trochę tej szumowiny chemicznej mogło to zjawisko właściwie opisać, stworzyć model, przewidzieć i co najważniejsze wyjaśnić -- oto przypis dla was -- co naprawdę tam się zdarzyło. Jeden system fizyczny, mózg, zawiera prawidłowy model roboczy innego systemu -- kwazara. Nie tylko powierzchownie, bo taki też zawiera, ale objaśniający model, przedstawiający te same matematyczne relacje i ten sam związek przyczynowy. To jest właśnie wiedza. I gdyby to nie było dostatecznie zadziwiające,
Now, that is knowledge. And if that weren't amazing enough, the faithfulness with which the one structure resembles the other is increasing with time. That is the growth of knowledge. So, the laws of physics have this special property, that physical objects as unlike each other as they could possibly be can, nevertheless, embody the same mathematical and causal structure and to do it more and more so over time.
odwzorowanie z jakim jedna struktura przypomina drugą wzrasta w czasie. To jest wzrost wiedzy. Tak więc, prawa fizyki mają specyficzną właściwość. Obiekty fizyczne, tak różniące się od siebie jak tylko to możliwe, mogą niemniej jednak zawierać tę samą matematyczną i przyczynową strukturę oraz zwiększać ją w czasie.
So we are a chemical scum that is different. This chemical scum has universality. Its structure contains, with ever-increasing precision, the structure of everything. This place, and not other places in the universe, is a hub which contains within itself the structural and causal essence of the whole of the rest of physical reality. And so, far from being insignificant, the fact that the laws of physics allow this or even mandate that this can happen is one of the most important things about the physical world.
Jesteśmy więc chemiczą szumowiną, która jest unikatowa. Ta chemiczna szumowina jest uniwersalna. Jej struktura zawiera coraz bardziej precyzyjną strukturę wszystkiego. Właśnie to miejsce, a nie inne miejsca we wszechświecie, jest osią, która zawiera sama w sobie strukturalną i przyczynową esencję całej reszty fizycznej rzeczywistości. I już sam wielce znaczący fakt, że prawa fizyki na to pozwalają a wręcz nakazują możliwość istnienia czegoś takiego, jest jednym z najważniejszych aspektów naszego fizycznego świata.
Now, how does the solar system -- our environment, in the form of us -- acquire this special relationship with the rest of the universe? Well, one thing that's true about Stephen Hawking's remark -- I mean, it is true, but it's the wrong emphasis -- one thing that's true about it is that it doesn't do it with any special physics, there's no special dispensation, no miracles involved. It does it simply with three things that we have here in abundance. One of them is matter, because the growth of knowledge is a form of information processing. Information processing is computation, computation requires a computer, and there's no known way of making a computer without matter. We also need energy to make the computer, and most important, to make the media, in effect, onto which we record the knowledge that we discover.
Jak więc układ słoneczny -- oraz nasze środowisko, w formie nas -- uzyskuje tę specjalną więź z resztą wszechświata? Jedyną rzeczą, która jest prawdziwa w powiedzeniu Stephena Hawkinga, lecz posiada niewłaściwą wymowę jest to, że nie czyni tego przy pomocy jakichś specjalnych praw fizycznych. Nie ma ani specjalnego zrządzenia losu, ani cudów. Robi to po prostu używając trzech rzeczy, których mamy tu pod dostatkiem. Jedną z nich jest materia, ponieważ wzrost wiedzy jest formą przetwarzania informacji. Z kolei, przetwarzanie informacji jest formą obliczeń, obliczenia wymagają komputera -- a nie ma żadnej znanej metody wykonania go bez użycia materii. Do skonstruowania komputera potrzeba również energii i co najważniejsze, stworzenia nośnika na którym gromadzilibyśmy odkrywaną wiedzę.
And then thirdly, less tangible but just as essential for the open-ended creation of knowledge, of explanations, is evidence. Now, our environment is inundated with evidence. We happened to get round to testing, let's say, Newton's law of gravity, about 300 years ago. But the evidence that we used to do that was falling down on every square meter of the Earth for billions of years before that, and we'll continue to fall for billions of years afterwards. And the same is true for all the other sciences. As far as we know, evidence to discover the most fundamental truths of all the sciences is here just for the taking, on our planet.
I po trzecie, mniej namacalne ale również bardzo istotne dla tworzenia elastycznej wiedzy i wyjaśniania zjawisk, są dowody. Nasze otoczenie zawiera całę masę dowodów. Powiedzmy, że zabieramy się do testowania prawa ciążenia Newtona -- około 300 lat temu. Ale dowody, których użyliśmy do tego celu spadały już na każdy metr kwadratowy Ziemi przez milardy lat i przez miliardy lat spadać będą nadal. Dotyczy to również wszystkich innych dziedzin nauki. Jak wiemy, dowody na odkrycie najbardziej fundamentalnych prawd we wszystkich dziedzinach nauki znajdują się na naszej planecie. Nasze miejsce jest nasycone dowodami oraz materią i energią.
Our location is saturated with evidence and also with matter and energy. Out in intergalactic space, those three prerequisites for the open-ended creation of knowledge are at their lowest possible supply -- as I said, it's empty, it's cold and it's dark out there. Or is it? Now actually, that's just another parochial misconception.
W przestrzeni międzygalaktycznej, te trzy wymagania do tworzenia elastycznej wiedzy są akurat najmniej dostępne. Tak więc jak już mówiłem, jest tam pusto, zimno i ciemno. Ale czy jednak? Tak naprawdę, jest to kolejne zaściankowe, błędne mniemanie. (Śmiech)
(Laughter)
Wyobraźmy sobie sześcian w przestrzeni międzygalaktycznej, takiego samego rozmiaru jak
Because imagine a cube out there in intergalactic space, the same size as our home, the solar system. Now, that cube is very empty by human standards, but that still means that it contains over a million tons of matter. And a million tons is enough to make, say, a self-contained space station, on which there's a colony of scientists that are devoted to creating an open-ended stream of knowledge, and so on.
nasz układ słoneczny. Według ludzkich standardów, taki sześcian jest bardzo pusty a jednak zawiera on ponad milion ton materii. A milion ton to wystarczająco dużo by zbudować np. samowystarczalną stację kosmiczną, na której przebywa kolonia naukowców pracujących wyłącznie nad tworzeniem strumienia elastycznej wiedzy, i tak dalej.
Now, it's way beyond present technology to even gather the hydrogen from intergalactic space and form it into other elements and so on. But the thing is, in a comprehensible universe, if something isn't forbidden by the laws of physics, then what could possibly prevent us from doing it, other than knowing how? In other words, it's a matter of knowledge, not resources. If we could do that, we'd automatically have an energy supply, because this transmutation would be a fusion reactor.
Nawet gromadzenie wodoru z przestrzeni międzygalaktycznej i przetwarzanie go na cięższe pierwiastki wykracza poza możliwości dzisiejszej technologi. Rzecz w tym, że w rozumianym przez nas wszechświecie, jeżeli coś nie jest zabronione prawami fizyki, to nic nie mogło by nam przeszkodzić oprócz braku wiedzy jak to zrobić. Innymi słowy, chodzi tu o wiedzę a nie zasoby. Podobnie -- gdybyśmy mogli tego dokonać, mielibyśmy również źródło energii, ponieważ przekształcanie wodoru w pierwiastki cięższe byłoby reaktorem fuzji -- no a dowody?
And evidence? Well, again, it's dark out there to human senses, but all you've got to do is take a telescope, even one of present-day design, look out, and you'll see the same galaxies as we do from here. And with a more powerful telescope, you'll be able to see stars and planets in those galaxies, you'll be able to do astrophysics and learn the laws of physics. And locally there, you could build particle accelerators and learn elementary particle physics and chemistry, and so on. Probably the hardest science to do would be biology field trips --
Cóź, ponownie, jest tam ciemno dla ludzkich zmysłów. Wystarczy jednak użyć teleskopu, nawet takiego jakimi dysponujemy dzisiaj, spojrzeć przez niego i zobaczylibyśmy te same galaktyki, które widać stąd. Przez jeszcze silniejszy teleskop można byłoby zobaczyć gwiazdy i planety. W tych galaktykach moglibyśmy zajmować się astrofizyką i odkrywać rządzące nią prawa. A tam na miejscu budować przyśpieszacze cząstek i odkrywać prawa fizyki rządzące cząstkami elementarnymi i tak dalej. Prawdopodobnie najtrudniejszą dziedziną nauki byłyby terenowe badania biologiczne, ponieważ
(Laughter)
because it would take several hundred million years to get to the nearest life-bearing planet and back. But I have to tell you -- and sorry, Richard -- but I never did like biology field trips much --
dotarcie tam i z powrotem do najbliższej zasiedlonej przez życie planety zajęło by sto milionów lat. Ale muszę wam powiedzieć -- i wybacz Richard -- ale nigdy nie przepadałem za biologicznymi wyprawami w teren,
(Laughter)
i sądzę, że wystarczyłaby nam jedna taka wyprawa co jakieś sto milionów lat.
and I think we can just about make do with one every few hundred million years.
(Śmiech)
(Laughter)
Tak więc, przestrzeń międzygalaktyczna zawiera wszystkie warunki do tworzenia
So, in fact, intergalactic space does contain all the prerequisites for the open-ended creation of knowledge. Any such cube anywhere in the universe could become the same kind of hub that we are, if the knowledge of how to do so were present there. So, we're not in a uniquely hospitable place. If intergalactic space is capable of creating an open-ended stream of explanations, then so is almost every other environment, so is the Earth. So is a polluted Earth. And the limiting factor, there and here, is not resources -- because they're plentiful -- but knowledge, which is scarce.
elastycznej wiedzy. Każdy taki sześcian, znajdujący się gdziekolwiek we wszechświecie, mógłby stać się właśnie taką osią jaką stanowimy my, gdyby wiedza jak taką oś stworzyć byłaby tam obecna. Tak więc nie jesteśmy w wyjątkowo gościnnym miejscu. Jeżeli więc przestrzeń międzygalaktyczna jest w stanie wytworzyć elastyczny strumień wyjaśnień, to także każde inne środowisko jest w stanie to uczynić. Również Ziemia jak i zanieczyszczona Ziemia. A czynnik ograniczający i tam i tu to nie zasoby, ponieważ te są obfite, lecz wiedza, która jest deficytowa.
Now, this cosmic knowledge-based view may -- and, I think, ought to -- make us feel very special. But it should also make us feel vulnerable, because it means that without the specific knowledge that's needed to survive the ongoing challenges of the universe, we won't survive them. All it takes is for a supernova to go off a few light-years away, and we'll all be dead!
Ten pogląd oparty na wiedzy o kosmosie mógłby, a ja myślę, że nawet powinien sprawić, że poczulibyśmy się wyjątkowi ale także zagrożeni ponieważ znaczy to, że bez specyficznej wiedzy, potrzebnej do przetrwania ciągle rzucanych przez wszechświat wyzwań, po prostu zginiemy. Wystarczyłoby żeby kilka lat świetlnych stąd wybuchła supernowa i już po nas! Martin Rees ostatnio napisał książkę o tym jacy jesteśmy podatni na wszelkiego rodzaju wydarzenia
Martin Rees has recently written a book about our vulnerability to all sorts of things, from astrophysics, to scientific experiments gone wrong, and most importantly, to terrorism with weapons of mass destruction. And he thinks that civilization has only a 50 percent chance of surviving this century. I think he's going to talk about that later in the conference.
poczynając od astrofizyki poprzez nieudane eksperymenty naukowe, a kończąc na terroryzmie z użyciem broni masowego rażenia. Uważa on, że nasza cywilizacja ma tylko 50 procent szans na przetrwanie tego wieku. Chyba właśnie o tym będzie mówił trochę później na tej konferencji.
Now, I don't think that probability is the right category to discuss this issue in, but I do agree with him about this: we can survive and we can fail to survive. But it depends, not on chance, but on whether we create the relevant knowledge in time. The danger is not at all unprecedented. Species go extinct all the time. Civilizations end. The overwhelming majority of all species and all civilizations that have ever existed are now history. And if we want to be the exception to that, then logically, our only hope is to make use of the one feature that distinguishes our species and civilization from all the others, namely, our special relationship with the laws of physics, our ability to create new explanations, new knowledge -- to be a hub of existence.
Myślę jednak, że prawdopodobieństwo nie jest idealną kategorią do dyskusji na ten temat. Zgadzam się natomiast z nim, że możemy przetrwać lub wyginąć. Zależy to jednak nie od szansy lecz od tego czy zdążymy stworzyć odpowiednią wiedzę zanim czas upłynie. Zagrożenie wcale nie jest czymś nowym. Gatunki wymierają bez przerwy. Cywilizacje się kończą. Przytłaczająca większość gatunków i cywilizacji, które zaistniały są już dziś historią. Jeżeli chcemy być wyjątkiem w tej regule, to logicznie rzecz biorąc naszą jedyną nadzieją jest wykorzystanie jedynej cechy, która odróżnia nas od innych gatunków, oraz naszą cywilizację od wszystkich poprzednich. Mianowicie, nasz szczególny związek z prawami fizyki. Nasza umiejętność kreowania nowych wyjaśnień oraz wiedzy -- by być osią egzystencji.
So let me now apply this to a current controversy, not because I want to advocate any particular solution, but just to illustrate the kind of thing I mean. And the controversy is global warming. Now, I'm a physicist, but I'm not the right kind of physicist. In regard to global warming, I'm just a layman. And the rational thing for a layman to do is to take seriously the prevailing scientific theory. And according to that theory, it's already too late to avoid a disaster, because, if it's true that our best option at the moment is to prevent CO2 emissions with something like the Kyoto Protocol, with its constraints on economic activity and its enormous cost of hundreds of billions of dollars, or whatever it is, then that is already a disaster by any reasonable measure. And the actions that are advocated are not even purported to solve the problem, merely to postpone it by a little. So it's already too late to avoid it, and it probably has been too late to avoid it ever since before anyone realized the danger. It was probably already too late in the 1970s, when the best available scientific theory was telling us that industrial emissions were about to precipitate a new ice age, in which billions would die.
Więc pozwólcie państwo, że zastosuję to do ostatnio popularnego sporu, nie dlatego, że chcę popierać jakieś konkretne rozwiązanie lecz tylko zilustrować dokładnie to co mam na myśli. A tą kontrowersją jest globalne ocieplenie. Jestem fizykiem ale nie o właściwej specjalizacji. W stosunku do globalnego ocieplenia jestem po prostu laikiem. A rozsądnym dla laika postępowaniem byłoby uznanie panującej teorii na ten temat. A według tej teorii, jest już za późno by uniknąć katastrofy. Gdyby okazało się prawdą, że naszą najlepszą opcją w tym momencie jest całkowite ograniczenie emisji dwutlenku węgla poprzez np. protokół z Kyoto, wraz z jego ograniczeniami narzucanymi na gospodarkę oraz jego olbrzymimi kosztami, opiewającymi na setki miliardów dolarów, to samo to jest już katastrofą na każdą rozsądną miarę. A czyny, które są popierane, nie są na tyle znaczące by ten problem rozwiązać lecz jedynie nieznacznie go opóźnić. Więc już teraz jest za późno by tego uniknąć, i zapewne było już za późno zanim ktokolwiek uświadomił sobie skalę tego zagrożenia. Prawdopodobnie było już za późno w latach siedemdziesiątych kiedy to najlepsze teorie naukowe głosiły, że zanieczyszczenia przemysłowe miały wkrótce spowodować ponowną epokę lodowcową przez którą miliardy istnień by wyginęły.
Now, the lesson of that seems clear to me, and I don't know why it isn't informing public debate. It is that we can't always know. When we know of an impending disaster and how to solve it at a cost less than the cost of the disaster itself, then there's not going to be much argument, really. But no precautions and no precautionary principle can avoid problems that we do not yet foresee.
Ta lekcja wydaje mi się całkowicie zrozumiała i nie rozumiem dlaczego nie wpływa na publiczną debatę. To nie jest tak, że nigdy nie możemy czegoś przewidzieć. Kiedy wiemy o nadchodzącej katastrofie, oraz jak jej zapobiec mniejszym nakładem niż koszt katastrofy, nie ma wtedy znacznej różnicy zdań. Ale żadne środki ostrożności ani zapobiegawcze nie pozwolą uniknąć problemów, których jeszcze nie znamy.
Hence, we need a stance of problem-fixing, not just problem-avoidance. And it's true that an ounce of prevention equals a pound of cure, but that's only if we know what to prevent. If you've been punched on the nose, then the science of medicine does not consist of teaching you how to avoid punches.
Dlatego potrzebujemy nastawienia na rozwiązywanie problemów a nie ich unikanie. Oczywiście, jest prawdą, że uncja zapobiegania równa się funtowi lekarstwa, ale tylko wtedy kiedy wiemy czemu mamy zapobiec. Kiedy dostałeś pięścią w nos, lekarstwem na to nie jest nauczenie Ciebie jak unikać ciosów.
(Laughter)
If medical science stopped seeking cures and concentrated on prevention only, then it would achieve very little of either.
Gdyby medycyna zaprzestała znajdowania lekarstw tylko koncentrowała się na zapobieganiu chorobom to rezultat obu byłby mierny.
The world is buzzing at the moment with plans to force reductions in gas emissions at all costs. It ought to be buzzing with plans to reduce the temperature and with plans to live at the higher temperature -- and not at all costs, but efficiently and cheaply. And some such plans exist, things like swarms of mirrors in space to deflect the sunlight away and encouraging aquatic organisms to eat more carbon dioxide. At the moment, these things are fringe research; they're not central to the human effort to face this problem or problems in general. And with problems that we are not aware of yet, the ability to put right -- not the sheer good luck of avoiding indefinitely -- is our only hope, not just of solving problems, but of survival.
Świat rozbrzmiewa planami wdrażającymi przymusową redukcję emisji gazów za wszelką cenę. A tak naprawdę powinien rozbrzmiewać planami redukcji temperatury oraz planami jak żyć w wyższej temperaturze. I nie za wszelką cenę ale skutecznie i tanio. I takie plany istnieją, jak na przykład skupiska luster w kosmosie, odbijających światło słoneczne oraz wspomaganie organizmów wodnych do wchłaniania większej ilości dwutlenku węgla. Obecnie, takie plany są na wstępnym etapie badań. Nie są one w centrum ludzkich wysiłków aby zmierzyć się z tym problemem oraz z innymi problemami. A zdolność rozwiązywania problemów, których jeszcze nie znamy -- zamiast odkładania ich na później -- jest naszą jedyną nadzieją nie tylko na rozwiązywanie problemów ale także na nasze przetrwanie.
So, take two stone tablets and carve on them. On one of them, carve: "Problems are soluble." And on the other one, carve: "Problems are inevitable."
Więc weźcie dwie tablice z kamienia i wyryjcie na nich: na pierwszej "Problemy można rozwiązać." A na drugiej "Problemy są nieuniknione."
Thank you.
Dziękuję. (Aplauz)
(Applause)