We all make decisions every day; we want to know what the right thing is to do -- in domains from the financial to the gastronomic to the professional to the romantic. And surely, if somebody could really tell us how to do exactly the right thing at all possible times, that would be a tremendous gift.
Minden nap hozunk döntéseket; és tudni akarjuk, mi a helyes út - a pénzügyektől kezdve a gasztronómián, a szakmaiságon át a romantikáig. És biztos, hogy ha valaki meg tudná nekünk mondani, hogyan cselekedjünk helyesen bármilyen körülmények között, az egy óriási ajándék lenne.
It turns out that, in fact, the world was given this gift in 1738 by a Dutch polymath named Daniel Bernoulli. And what I want to talk to you about today is what that gift is, and I also want to explain to you why it is that it hasn't made a damn bit of difference.
Valójában a világ már 1738-ban megkapta ezt az ajándékot egy Daniel Bernoulli nevű holland polihisztortól. Arról szeretnék ma beszélni, hogy mi is ez az ajándék, és azt is el szeretném magyarázni, miért van az, hogy semmi sem változott meg ettől.
Now, this is Bernoulli's gift. This is a direct quote. And if it looks like Greek to you, it's because, well, it's Greek. But the simple English translation -- much less precise, but it captures the gist of what Bernoulli had to say -- was this: The expected value of any of our actions -- that is, the goodness that we can count on getting -- is the product of two simple things: the odds that this action will allow us to gain something, and the value of that gain to us.
Ez Bernoulli ajándéka. Ez egy közvetlen idézet. És ha ez Önöknek kínai, az azért van, mert, nos, ez görög (lefordíthatatlan szójáték). De az egyszerű fordítás - sokkal kevésbé pontos, de jól megfogja a lényegét annak, amit Bernoulli mondott, miszerint: Cselekedeteink várható értéke azaz az elvárt jóság két egyszerű dolog szorzata: az esélye annak, hogy ezzel a cselekedettel nyerünk valamit, és a nyert dolog értéke számunkra.
In a sense, what Bernoulli was saying is, if we can estimate and multiply these two things, we will always know precisely how we should behave.
Bizonyos értelemben, Bernoulli azt mondja, hogy ha meg tudjuk becsülni és össze tudjuk szorozni ezt a két dolgot, mindig pontosan tudni fogjuk, hogyan kell viselkednünk.
Now, this simple equation, even for those of you who don't like equations, is something that you're quite used to. Here's an example: if I were to tell you, let's play a little coin toss game, and I'm going to flip a coin, and if it comes up heads, I'm going to pay you 10 dollars, but you have to pay four dollars for the privilege of playing with me, most of you would say, sure, I'll take that bet. Because you know that the odds of you winning are one half, the gain if you do is 10 dollars, that multiplies to five, and that's more than I'm charging you to play. So, the answer is, yes. This is what statisticians technically call a damn fine bet.
Ez az egyszerű egyenlet, még azoknak is, akik nem szeretik az egyenleteket, olyan, amilyet elég gyakran használunk. Íme egy példa: játsszunk egy kis pénzfeldobós játékot. Én feldobok egy érmét, ami ha fej lesz, én fizetek Önöknek 10 dollárt, de Önöknek fizetniük kell nekem 4 dollárt azért a kiváltságért, hogy játszhatnak velem. A legtöbben azt mondanák, persze, elfogadom az ajánlatot. Mert tudják, hogy a nyerés esélye 50%, a nyert érték ekkor 10 dollár, amiből 5 lesz, ami több, mint amennyit fizetni kell nekem a játékért. Tehát a válasz, igen. Ez az, amit a statisztikusok szaknyelven átkozottul jó fogadásnak hívnak.
Now, the idea is simple when we're applying it to coin tosses, but in fact, it's not very simple in everyday life. People are horrible at estimating both of these things, and that's what I want to talk to you about today.
Nos, az elképzelés egyszerű ha pénzfeldobásra alkalmazzuk, de nem ilyen egyszerű a mindennapi életben. Az emberek szörnyűek e két dolog megbecsülésében, és ma erről szeretnék beszélni.
There are two kinds of errors people make when trying to decide what the right thing is to do, and those are errors in estimating the odds that they're going to succeed, and errors in estimating the value of their own success. Now, let me talk about the first one first. Calculating odds would seem to be something rather easy: there are six sides to a die, two sides to a coin, 52 cards in a deck. You all know what the likelihood is of pulling the ace of spades or of flipping a heads. But as it turns out, this is not a very easy idea to apply in everyday life. That's why Americans spend more -- I should say, lose more -- gambling than on all other forms of entertainment combined. The reason is, this isn't how people do odds.
Kétfajta hibát követnek el az emberek miközben megpróbálják eldönteni mit kellene tenniük, és ezeket a hibákat akkor követik el, amikor megbecsülik annak az esélyét, hogy nyernek, illetve megbecsülik saját sikerük értékét. Először hadd beszéljek az elsőről. Az esélyek kiszámolása elég könnyű dolognak tűnhet: hat oldala van egy kockának, kettő egy érmének, 52 lap van egy pakliban. Mindannyian tudják a pikk ász kihúzásának vagy pénzfeldobásnál a fej valószínűségét. De amint az kiderül, egyáltalán nem könnyű alkalmazni a mindennapi életben. Ezért van az, hogy az amerikaiak többet költenek vagyis inkább veszítenek szerencsejátékokon, mint amennyit bármilyen más szórakozásra költenek összesen. Ennek az az oka, hogy az emberek nem így számítják az esélyeket.
The way people figure odds requires that we first talk a bit about pigs. Now, the question I'm going to put to you is whether you think there are more dogs or pigs on leashes observed in any particular day in Oxford. And of course, you all know that the answer is dogs. And the way that you know that the answer is dogs is you quickly reviewed in memory the times you've seen dogs and pigs on leashes. It was very easy to remember seeing dogs, not so easy to remember pigs. And each one of you assumed that if dogs on leashes came more quickly to your mind, then dogs on leashes are more probable. That's not a bad rule of thumb, except when it is.
Annak megértéséhez, hogyan állapítják meg az emberek az esélyeket, először a malacokról kell beszélnünk. A kérdésem az, mit gondolnak, vajon több kutyát vagy több malacot figyelhetünk meg pórázon egy átlagos napon Oxfordban? És, természetesen, mindannyian tudják, a válasz: kutyát. És azért tudják, hogy a válasz a kutya, mert gyorsan visszagondoltak rá, hogy hányszor láttak kutyát és malacot pórázon. A kutyákra könnyen visszaemlékeztek, a malacokra viszont már nem annyira könnyen. És mindannyian azt feltételezték, hogy ha könnyebben jutottak eszükbe kutyák pórázon, akkor valószínűbbek a kutyák pórázon. Ez nem egy rossz szabály, kivéve amikor az.
So, for example, here's a word puzzle. Are there more four-letter English words with R in the third place or R in the first place? Well, you check memory very briefly, make a quick scan, and it's awfully easy to say to yourself, Ring, Rang, Rung, and very hard to say to yourself, Pare, Park: they come more slowly. But in fact, there are many more words in the English language with R in the third than the first place. The reason words with R in the third place come slowly to your mind isn't because they're improbable, unlikely or infrequent. It's because the mind recalls words by their first letter. You kind of shout out the sound, S -- and the word comes. It's like the dictionary; it's hard to look things up by the third letter. So, this is an example of how this idea that the quickness with which things come to mind can give you a sense of their probability --
Példának okáért itt egy szójáték. Több olyan négybetűs angol szó van, amiben az R a harmadik, vagy több olyan, amiben az R az első helyen van? Átvizsgálják emlékezetüket, gyorsan átfutják, és borzasztóan könnyen jön, hogy Ring, Rang, Rung, miközben sokkal nehezebben jön az, hogy Pare, Park: ezek lassabban jutnak eszünkbe. Azonban a valóság az, hogy több olyan szó van az angolban, ahol az R a harmadik helyen van, mint ahol az elsőn. Az, hogy a szavak, melyeknek harmadik betűje R, lassabban jutnak eszünkbe, nem azért van, mert valószínűtlenek vagy ritkák. Azért van, mert az agy az első betűk alapján emlékszik vissza a szavakra. Szinte csak kimondják az S hangot, és már jön is a szó. Olyan, mint a szótár; nehéz a harmadik betű alapján keresni dolgokat. Íme egy példa arra, hogy ez az ötlet, miszerint ami hamarabb jut eszünkbe, az egyfajta előfordulási gyakoriságot is jelent -
how this idea could lead you astray. It's not just puzzles, though. For example, when Americans are asked to estimate the odds that they will die in a variety of interesting ways -- these are estimates of number of deaths per year per 200 million U.S. citizens. And these are just ordinary people like yourselves who are asked to guess how many people die from tornado, fireworks, asthma, drowning, etc. Compare these to the actual numbers.
hogyan tud félrevezetni. Például, amerikai polgárokat kérünk meg, hogy becsüljék meg annak az esélyét, hogy milyen érdekes módon fognak meghalni... ezek az éves elhalálozások becsült adatai 200 millió amerikai polgárra. Ezek egyszerű emberek, épp mint Önök, akiket megkértek, hogy becsüljék meg, hány ember hal meg tornádótól, tűzijátéktól, asztmától, fulladástól és így tovább. Vessék ezt össze a valós számokkal.
Now, you see a very interesting pattern here, which is first of all, two things are vastly over-estimated, namely tornadoes and fireworks. Two things are vastly underestimated: dying by drowning and dying by asthma. Why? When was the last time that you picked up a newspaper and the headline was, "Boy dies of Asthma?" It's not interesting because it's so common. It's very easy for all of us to bring to mind instances of news stories or newsreels where we've seen tornadoes devastating cities, or some poor schmuck who's blown his hands off with a firework on the Fourth of July. Drownings and asthma deaths don't get much coverage. They don't come quickly to mind, and as a result, we vastly underestimate them.
Nagyon érdekes mintát láthatnak itt: két dolgot nagyon túlbecsültek, mégpedig a tornádókat és tűzijátékokat; két dolgot pedig nagyon alulbecsültek: a fulladás és asztma okozta elhalálozásokat. Miért? Legutoljára mikor történt az, hogy felkapott egy újságot és a főcím az volt, "Egy fiú belehalt az asztmába"? Ez nem érdekes, mert annyira gyakori. Nagyon könnyen eszünkbe jutnak olyan esetek az újságokból vagy híradásokból, ahol városokat letaroló tornádókat láthattunk, vagy szegény fickókat, akiknek a kezét egy tűzijáték vitte le egy július negyedikei ünnepségen. Fulladások és asztmák nem kapnak nagy hírverést. Nem jutnak hamar az eszünkbe, ennek következtében nagyon alulbecsüljük a számukat.
Indeed, this is kind of like the Sesame Street game of "Which thing doesn't belong?" And you're right to say it's the swimming pool that doesn't belong, because the swimming pool is the only thing on this slide that's actually very dangerous. The way that more of you are likely to die than the combination of all three of the others that you see on the slide.
Valójában ez olyan, mint a Szezám utca "Melyik a kakukktojás?" játéka. És igazuk van amikor azt mondják, hogy az úszómedence a kakukktojás, mert az úszómedence az egyetlen olyan dolog ezen a képen, ami valójában nagyon veszélyes. Sokkal valószínűbb, hogy így haljanak meg, mint a képen látható többi három módon.
The lottery is an excellent example, of course -- an excellent test-case of people's ability to compute probabilities. And economists -- forgive me, for those of you who play the lottery -- but economists, at least among themselves, refer to the lottery as a stupidity tax, because the odds of getting any payoff by investing your money in a lottery ticket are approximately equivalent to flushing the money directly down the toilet -- which, by the way, doesn't require that you actually go to the store and buy anything.
A lottózás egy nagyszerű példa - egy nagyszerű teszt arra, hogy megvizsgáljuk az emberek valószínűségszámítási képességét. A közgazdászok - elnézést azoktól, akik lottóznak - de a közgazdászok, legalábbis egymás között, a lottót ostobasági adóként nevezik, mert annak a valószínűsége, hogy bármi nyereségük is származik ha lottószelvénybe fektetik a pénzüket megegyezik körülbelül azzal, mint ha lehúznák a pénzt a vécén - amihez egyébként nem szükséges elmenniük az üzletbe bármit is vásárolni.
Why in the world would anybody ever play the lottery? Well, there are many answers, but one answer surely is, we see a lot of winners. Right? When this couple wins the lottery, or Ed McMahon shows up at your door with this giant check -- how the hell do you cash things that size, I don't know. We see this on TV; we read about it in the paper. When was the last time that you saw extensive interviews with everybody who lost? Indeed, if we required that television stations run a 30-second interview with each loser every time they interview a winner, the 100 million losers in the last lottery would require nine-and-a-half years of your undivided attention just to watch them say, "Me? I lost." "Me? I lost." Now, if you watch nine-and-a-half years of television -- no sleep, no potty breaks -- and you saw loss after loss after loss, and then at the end there's 30 seconds of, "and I won," the likelihood that you would play the lottery is very small.
Egyáltalán miért is játszana valaki a lottón? Nos, erre sok válasz van, de az egyik válasz biztosan az, hogy egy csomó lottónyertest látunk. Igaz? Amikor ez a pár nyer a lottón, vagy Ed McMahon megjelenik az ajtónk előtt ezzel az óriási csekkel... nem is tudom, hogy a csudába lehet egy ekkora csekket beváltani. Látjuk a tévében, olvasunk róla az újságokban. Mikor láttak utoljára terjedelmes interjút mindazokkal akik veszítettek? Igazából ha megkövetelnénk, hogy a tévéadók egy harmincmásodperces interjút sugározzanak minden vesztessel, minden alkalommal amikor meginterjúvolnak egy nyertest, a százmillió vesztes, akik a legutolsó húzáson veszítettek, kilenc és fél évig venné igénybe az Önök szakadatlan figyelmét, csak azért, hogy azt mondják "Én? Veszítettem." "Én? Veszítettem." Nos, ha kilenc és fél évig tévét néznek alvás és pisiszünet nélkül - és látnák a sok vesztest, a végén egy harmincmásodpercnyi "és én nyertem"-mel, annak valószínűsége, hogy lottózni fognak, nagyon kicsi.
Look, I can prove this to you: here's a little lottery. There's 10 tickets in this lottery. Nine of them have been sold to these individuals. It costs you a dollar to buy the ticket and, if you win, you get 20 bucks. Is this a good bet? Well, Bernoulli tells us it is. The expected value of this lottery is two dollars; this is a lottery in which you should invest your money. And most people say, "OK, I'll play."
Nézzék, bebizonyítom: itt van egy kis lottójáték. 10 szelvény van ebben a lottóban. Ezekből kilencet már eladtak különböző személyeknek. Egy szelvény egy dollárba kerül és ha nyer, 20 dollárt kap. Jó üzlet ez? Nos, Bernoulli megmondja nekünk: ennek a játéknak a várható értéke két dollár; ez egy olyan játék, amibe érdemes pénzt fektetni. És a legtöbb ember azt mondja, "Rendben, játszok."
Now, a slightly different version of this lottery: imagine that the nine tickets are all owned by one fat guy named Leroy. Leroy has nine tickets; there's one left. Do you want it? Most people won't play this lottery. Now, you can see the odds of winning haven't changed, but it's now fantastically easy to imagine who's going to win. It's easy to see Leroy getting the check, right? You can't say to yourself, "I'm as likely to win as anybody," because you're not as likely to win as Leroy. The fact that all those tickets are owned by one guy changes your decision to play, even though it does nothing whatsoever to the odds.
Most pedig egy kissé más változata ennek a játéknak: képzeljék el, hogy a kilenc szelvény mindegyikét egyetlen fickó, a dagadt Leroy birtokolja. Leroy-nak kilenc szelvénye van; egyetlen maradt. Akarják? A legtöbb ember nem játszana ebben a játékban. A nyerés esélyei nem változtak, de mostmár nagyon könnyű elképzelni ki fog nyerni. Könnyű elképzelni Leroy-t, ahogy átveszi a nyereményt, igaz? Nem mondhatják önmaguknak, "Ugyanannyi esélyem van nyerni, mint bárki másnak," mert nem annyi a nyerési esélyünk, mint Leroy-nak. A tény, hogy mindezek a szelvények egyetlen embernél vannak, megváltoztatja döntésünket a játékban való részvételről, akkor is, ha ennek semmi köze nincs az esélyekhez.
Now, estimating odds, as difficult as it may seem, is a piece of cake compared to trying to estimate value: trying to say what something is worth, how much we'll enjoy it, how much pleasure it will give us. I want to talk now about errors in value. How much is this Big Mac worth? Is it worth 25 dollars? Most of you have the intuition that it's not -- you wouldn't pay that for it.
Nos, az esélyek becslése, bármennyire is nehéznek tűnik, semmiség az érték becsléséhez képest: annak megállapítása, hogy mennyit ér valami, mennyire fogjuk élvezni, mennyi örömet fog okozni nekünk. Most az értékekkel kapcsolatos hibákról szeretnék beszélni. Mennyit ér egy Big Mac? Megér 25 dollárt? Legtöbbjük úgy gondolja, hogy nem - nem fizetnének érte annyit.
But in fact, to decide whether a Big Mac is worth 25 dollars requires that you ask one, and only one question, which is: What else can I do with 25 dollars? If you've ever gotten on one of those long-haul flights to Australia and realized that they're not going to serve you any food, but somebody in the row in front of you has just opened the McDonald's bag, and the smell of golden arches is wafting over the seat, you think, I can't do anything else with this 25 dollars for 16 hours. I can't even set it on fire -- they took my cigarette lighter! Suddenly, 25 dollars for a Big Mac might be a good deal.
De valójában, annak eldöntéséhez, hogy egy Big Mac megér-e 25 dollárt, fel kell tenni egy, mindössze egyetlen kérdést, miszerint: Mi mást csinálhatnék 25 dollárral? Ha valaha is repültek Ausztráliába, és a hosszú repülőúton ráeszméltek, hogy nem fognak semmilyen ételt felszolgálni, de valaki az előttük levő sorban épp kinyitott egy McDonalds-os zacskót, és az illata átlebeg az ülés fölött, azt gondolják, 16 órán át semmi mást nem tudok csinálni ezzel a 25 dollárral. Még csak meg se gyújthatom - elvették az öngyújtómat! Hirtelen jó üzletnek tűnhet 25 dollárt adni egy Big Mac-ért.
On the other hand, if you're visiting an underdeveloped country, and 25 dollars buys you a gourmet meal, it's exorbitant for a Big Mac. Why were you all sure that the answer to the question was no, before I'd even told you anything about the context? Because most of you compared the price of this Big Mac to the price you're used to paying. Rather than asking, "What else can I do with my money," comparing this investment to other possible investments, you compared to the past. And this is a systematic error people make. What you knew is, you paid three dollars in the past; 25 is outrageous.
Másrészről, ha egy fejletlen országba látogat, és 25 dollárért ínyenc lakomát vehet magának, akkor az rengeteg pénz egy Big Mac-ért. Miért voltak mindannyian annyira biztosak abban, hogy a kérdésre a válasz nem, mielőtt bármit is mondtam volna a kontextusról? Mert legtöbbjük ennek a Big Mac-nek az árát ahhoz hasonlította, amennyit szokott érte fizetni. Ahelyett, hogy megkérdezte volna, "Mi mást csinálhatok a pénzemmel," összevetve ezt a befektetést más lehetséges befektetésekkel, a múlttal vetette össze. Ezt a hibát az emberek rendszeresen elkövetik. Amit tudtak az, hogy a múltban 3 dollárt fizettek; 25 iszonyúan sok.
This is an error, and I can prove it to you by showing the kinds of irrationalities to which it leads. For example, this is, of course, one of the most delicious tricks in marketing, is to say something used to be higher, and suddenly it seems like a very good deal. When people are asked about these two different jobs: a job where you make 60K, then 50K, then 40K, a job where you're getting a salary cut each year, and one in which you're getting a salary increase, people like the second job better than the first, despite the fact they're all told they make much less money. Why? Because they had the sense that declining wages are worse than rising wages, even when the total amount of wages is higher in the declining period. Here's another nice example.
Ez egy hiba, és be is bizonyítom azzal, hogy megmutatom a hasonló irracionalitásokat, melyekhez ez vezet. Például, és ez az egyik legpompásabb marketing-trükk, azt mondjuk, hogy valami régebben drágább volt, és hirtelen nagyon jó vételnek tűnik. Amikor az embereket megkérdezik két különböző munkáról: egy munka ahol 60e-t, aztán 50e-t, majd 40e-t keresnek, vagyis ahol minden évben csökken a fizetés, és egy, ahol növekszik a fizetés, az embereknek jobban tetszene a második munka, annak ellenére, hogy megmondták nekik, kevesebbet fognak keresni. Miért? Mert az az érzésük, hogy a csökkenő bérek rosszabbak, mint a növekvők, még akkor is, ha a bérek végösszege magasabb a csökkenő időszakban. Itt egy újabb kedves példa.
Here's a $2,000 Hawaiian vacation package; it's now on sale for 1,600. Assuming you wanted to go to Hawaii, would you buy this package? Most people say they would. Here's a slightly different story: $2,000 Hawaiian vacation package is now on sale for 700 dollars, so you decide to mull it over for a week. By the time you get to the ticket agency, the best fares are gone -- the package now costs 1,500. Would you buy it? Most people say, no. Why? Because it used to cost 700, and there's no way I'm paying 1,500 for something that was 700 last week.
Tekintsünk egy 2000 dolláros Hawaii utazási csomagot; ez most akcióban csak 1600 dollár. Feltéve, hogy el akarnak menni Hawaii-ra, megvennék ezt a csomagot? A legtöbb ember azt mondaná, hogy igen. Itt egy kissé eltérő történet: a 2000 dolláros Hawaii utazási csomag most akciósan 700 dollárba kerül, és Önök úgy döntenek, gondolkodnak rajta egy hétig. Mire eljutnak a jegyirodába, a legjobb utak mind elkeltek - a csomag díja most 1500 dollár. Megvennék? A legtöbb ember azt mondaná, hogy nem. Miért? Mert ez valamikor 700 dollárba került, kizárt, hogy 1500 dollárt fizessek valamiért, ami múlt héten még 700 volt.
This tendency to compare to the past is causing people to pass up the better deal. In other words, a good deal that used to be a great deal is not nearly as good as an awful deal that was once a horrible deal.
A hajlamosság, hogy a múlttal vetjük össze a dolgokat okozza azt, hogy az emberek elszalasztják a jobb lehetőséget. Másszóval, egy jó üzlet, ami valamikor egy nagyszerű üzlet volt, közel sem olyan jó, mint egy szörnyű üzlet, ami valaha pocsék volt.
Here's another example of how comparing to the past can befuddle our decisions. Imagine that you're going to the theater. You're on your way to the theater. In your wallet you have a ticket, for which you paid 20 dollars. You also have a 20-dollar bill. When you arrive at the theater, you discover that somewhere along the way you've lost the ticket. Would you spend your remaining money on replacing it? Most people answer, no. Now, let's just change one thing in this scenario. You're on your way to the theater, and in your wallet you have two 20-dollar bills. When you arrive you discover you've lost one of them. Would you spend your remaining 20 dollars on a ticket? Well, of course, I went to the theater to see the play. What does the loss of 20 dollars along the way have to do?
Itt van egy újabb példa arra, hogy a múlthoz való hasonlítás megzavarhatja döntéseinket. Képzelje el, hogy színházba megy. Úton van a színházba. Tárcájában van a jegy, amiért 20 dollárt fizetett. Van még egy 20 dolláros bankjegye is. Amikor a színházhoz ér, észreveszi, hogy útközben valahol elveszítette a jegyét. Elköltené a maradék pénzét egy újra? A legtöbb ember nemmel válaszolna. És most változtassunk meg egyetlen dolgot a forgatókönyvben. Úton van a színházba, és a tárcájában van két 20 dolláros bankjegy. A színházhoz érve észreveszi, hogy elveszítette az egyiket. Elköltené a maradék 20 dollárost egy jegyre? Természetesen: azért mentem a színházba, hogy megnézzem az előadást. Mi köze ehhez az útközben elveszített 20 dollárnak?
Now, just in case you're not getting it, here's a schematic of what happened, OK? (Laughter) Along the way, you lost something. In both cases, it was a piece of paper. In one case, it had a U.S. president on it; in the other case it didn't. What the hell difference should it make? The difference is that when you lost the ticket you say to yourself, I'm not paying twice for the same thing. You compare the cost of the play now -- 40 dollars -- to the cost that it used to have -- 20 dollars -- and you say it's a bad deal. Comparing with the past causes many of the problems that behavioral economists and psychologists identify in people's attempts to assign value. But even when we compare with the possible, instead of the past, we still make certain kinds of mistakes. And I'm going to show you one or two of them.
Nos, arra az esetre ha nem értenék, itt egy vázlata a történteknek, rendben? (Nevetés) Útközben elveszített valamit. Mindkét esetben egy darab papírt. Egyik esetben egy amerikai elnök volt rajta, a másik esetben nem. Mi a fenéért számít ez? A különbség az, hogy amikor elveszítette a jegyet, azt mondja önmagának, nem fizetek kétszer ugyanazért a dologért. Összehasonlítja az előadás árát - a 40 dollárt - a régi árral - 20 dollárral - és azt mondja, hogy ez egy rossz üzlet. A múlttal való összehasonlítás okozza a problémák nagy részét, amivel a behaviorista közgazdászok és pszichológusok szerint, az emberek megkísérelnek értéket rendelni a dolgokhoz. De még akkor is, ha a lehetségessel hasonlítunk össze a múlt helyett, továbbra is elkövetünk bizonyos hibákat. Megmutatok egyet vagy kettőt ezekből.
One of the things we know about comparison: that when we compare one thing to the other, it changes its value. So in 1992, this fellow, George Bush, for those of us who were kind of on the liberal side of the political spectrum, didn't seem like such a great guy. Suddenly, we're almost longing for him to return. (Laughter) The comparison changes how we evaluate him.
Az egyik dolog, amit az összehasonlításról tudunk: amikor egy dolgot egy másikkal összehasonlítunk, az megváltoztatja annak értékét. Így 1992-ben ez a fickó, George Bush, azoknak, akik a politikai spektrum liberális oldalán voltunk, nem tűnt valami nagyszerű pasasnak. Hirtelen, majdnemhogy kívánjuk a visszatérését. (Nevetés) Az összehasonlítás megváltoztatja azt, hogy hogyan értékeljük őt.
Now, retailers knew this long before anybody else did, of course, and they use this wisdom to help you -- spare you the undue burden of money. And so a retailer, if you were to go into a wine shop and you had to buy a bottle of wine, and you see them here for eight, 27 and 33 dollars, what would you do? Most people don't want the most expensive, they don't want the least expensive. So, they will opt for the item in the middle. If you're a smart retailer, then, you will put a very expensive item that nobody will ever buy on the shelf, because suddenly the $33 wine doesn't look as expensive in comparison.
Nos, a kereskedők ezt már jóval mindenki más előtt tudták, természetesen, és használják is ezen tudományukat, hogy segítsenek Önöknek... megszabadulni a sok pénz terhétől. Ha bemennének egy borüzletbe egy üveg bort vásárolni, és az lenne 8, 27, illetve 33 dolláros áron, mit tennének? A legtöbb ember nem akarja a legdrágábbat, de nem akarják a legkevésbé drágát sem. Tehát a középső mellett döntenek. Egy okos kereskedő egy nagyon drágát tenne a polcra, amit senki nem vesz meg, mert hirtelen a 33 dolláros bor nem tűnik olyan drágának az összehasonlításban.
So I'm telling you something you already knew: namely, that comparison changes the value of things. Here's why that's a problem: the problem is that when you get that $33 bottle of wine home, it won't matter what it used to be sitting on the shelf next to. The comparisons we make when we are appraising value, where we're trying to estimate how much we'll like things, are not the same comparisons we'll be making when we consume them. This problem of shifting comparisons can bedevil our attempts to make rational decisions.
Tehát elmondom, amit Önök már tudnak: mégpedig azt, hogy az összehasonlítás megváltoztatja a dolgok értékét. És ezzel az a gond, hogy amikor hazaviszi ezt a 33 dolláros bort, már nem számít mi mellett is volt a polcon. Az összehasonlítások, amiket értékbecsléseknél teszünk, amikor megpróbáljuk felbecsülni, mennyire fogjuk a dolgokat szeretni, nem ugyanaz az összehasonlítás, mint amit elfogyasztásukkor teszünk majd. A változó összehasonlítások problémája megnehezítheti az ésszerű döntések meghozatalát.
Let me just give you an example. I have to show you something from my own lab, so let me sneak this in. These are subjects coming to an experiment to be asked the simplest of all questions: How much will you enjoy eating potato chips one minute from now? They're sitting in a room with potato chips in front of them. For some of the subjects, sitting in the far corner of a room is a box of Godiva chocolates, and for others is a can of Spam. In fact, these items that are sitting in the room change how much the subjects think they're going to enjoy the potato chips. Namely, those who are looking at Spam think potato chips are going to be quite tasty; those who are looking at Godiva chocolate think they won't be nearly so tasty. Of course, what happens when they eat the potato chips? Well, look, you didn't need a psychologist to tell you that when you have a mouthful of greasy, salty, crispy, delicious snacks, what's sitting in the corner of the room makes not a damn bit of difference to your gustatory experience. Nonetheless, their predictions are perverted by a comparison that then does not carry through and change their experience.
Hadd mondjak egy példát. A saját laboromból kell valamit megmutatnom, szóval hadd csempésszem ezt be. Ezek tárgyak egy kísérlethez, amelyben felteszik a létező legegyszerűbb kérdést: Mennyire fogja élvezni a csipszevést 1 perc múlva? Egy szobában ülnek, előttük burgonyaszirom. Az alanyok egy részénél a szoba túlsó végében van egy doboz Godiva csokoládé, a többieknél pedig egy löncshús konzerv. Valójában ezek a dolgok a szoba túlsó végében, megváltoztatják azt, mennyire gondolják az alanyok, hogy élvezni fogják a burgonyaszirmot. Mégpedig azok akik a löncshúst nézik, azt gondolják, a burgonyaszirom egészen finom lesz; míg akik a csokoládét nézik úgy gondolják, közel sem lesz olyan finom. Mi történik, amikor megeszik a burgonyaszirmot? Nos, nincs szükségünk pszichológusra ahhoz, hogy megmondja, amikor van egy falat zsíros, sós, ropogós, finom rágcsálnivalónk, az, hogy mi van a szoba túlsó végében, semmit nem változtat az ízérzésen. Mindazonáltal, az előrejelzést rontja az összehasonlítás, ami nem megy végbe és változtatja meg a tapasztalatot.
You've all experienced this yourself, even if you've never come into our lab to eat potato chips. So here's a question: You want to buy a car stereo. The dealer near your house sells this particular stereo for 200 dollars, but if you drive across town, you can get it for 100 bucks. So would you drive to get 50 percent off, saving 100 dollars? Most people say they would. They can't imagine buying it for twice the price when, with one trip across town, they can get it for half off.
Mindannyian átélték már ezt, akkor is ha soha nem jönnek a laborunkba csipszet enni, tehát itt egy kérdés: Akar venni egy autórádiót. A kereskedő a közelben ezt a típust 200 dollárért árulja, de ha átautózik a városon, megkaphatja 100 dollárért. Elautózna tehát azért, hogy 50% kedvezményt kapjon, megspórolva így 100 dollárt? A legtöbb ember azt mondaná, megtenné. Nem tudják elképzelni, hogy dupla áron vennék meg, amikor egyetlen úttal megkaphatják a feléért is.
Now, let's imagine instead you wanted to buy a car that had a stereo, and the dealer near your house had it for 31,000. But if you drove across town, you could get it for 30,900. Would you drive to get it? At this point, 0.003 savings -- the 100 dollars. Most people say, no, I'm going to schlep across town to save 100 bucks on the purchase of a car?
Most képzeljük el, hogy egy autót akar venni, amiben van rádió, és a közeli kereskedő 31 000 dollárért árulja. De ha átautózik a városon megkaphatja 30 900-ért. Átautózna, hogy megvegye? Most 3 ezrelék megtakarítást jelent a 100 dollár. A legtöbben azt mondják, hogy nem. Vergődjek át a városon, hogy megtakarítsak 100 dollárt egy autóvásárláson?
This kind of thinking drives economists crazy, and it should. Because this 100 dollars that you save -- hello! -- doesn't know where it came from. It doesn't know what you saved it on. When you go to buy groceries with it, it doesn't go, I'm the money saved on the car stereo, or, I'm the dumb money saved on the car. It's money. And if a drive across town is worth 100 bucks, it's worth 100 bucks no matter what you're saving it on. People don't think that way. That's why they don't know whether their mutual fund manager is taking 0.1 percent or 0.15 percent of their investment, but they clip coupons to save one dollar off of toothpaste.
Ez a fajta gondolkodás megőrjíti a közgazdászokat és meg is kell, hogy őrjítse. Mert ez a 100 dollár, amit megspórol - hahó - nem tudja, honnan jön. Nem tudja, min spórolta meg. Amikor elmegy a boltba vele, nem úgy megy, hogy én vagyok az a pénz, amit az autórádión spóroltak, vagy én vagyok az az ostoba pénz, amit az autón. Ez pénz. És ha a városon átautózás megér 100 dollárt, akkor megér 100 dollárt függetlenül attól, hogy min spórolja meg. Az emberek nem így gondolkodnak. Ezért nem tudják, hogy a befektetési alap kezelője a befektetésük 0,1 vagy 0,15 százalékát kapja, de kivágják a szelvényeket, hogy megspóroljanak 1 dollárt a fogkrémen.
Now, you can see, this is the problem of shifting comparisons, because what you're doing is, you're comparing the 100 bucks to the purchase that you're making, but when you go to spend that money you won't be making that comparison. You've all had this experience.
Nos, láthatják, ez a gond a változó összehasonlításokkal. Mert a 100 dollárt azzal vetik össze, amit vásárolnak. De ha elköltik azt a pénzt, akkor nem fogják megtenni ugyanezt az összevetést. Mindannyiuknak volt ilyen élménye.
If you're an American, for example, you've probably traveled in France. And at some point you may have met a couple from your own hometown, and you thought, "Oh, my God, these people are so warm. They're so nice to me. I mean, compared to all these people who hate me when I try to speak their language and hate me more when I don't, these people are just wonderful." And so you tour France with them, and then you get home and you invite them over for dinner, and what do you find? Compared to your regular friends, they are boring and dull, right? Because in this new context, the comparison is very, very different. In fact, you find yourself disliking them enough almost to qualify for French citizenship.
Ha Ön például amerikai, akkor biztosan utazott már Franciaországba. És valahol találkozott egy párral saját szülővárosából, és azt gondolta, "Ó Istenem, ezek az emberek olyan szívélyesek. Olyan kedvesek hozzám. Úgy értem, ezekhez az emberekhez hasonlítva, akik mind utálnak engem, amikor megpróbálok az ő nyelvükön beszélni, és méginkább amikor nem, ezek az emberek annyira fantasztikusak." És bejárja velük Franciaországot, és aztán hazamegy és áthívja őket vacsorázni, és mire jut? Saját, régi barátaival összehasonlítva, unalmasak és buták, igaz? Mert ebben az új környezetben, az összehasonlítás nagyon, nagyon különbözik. Sőt, azon veszi észre magát, hogy annyira nem kedveli őket, hogy majdnem benyújtja a francia állampolgársági kérelmet.
Now, you have exactly the same problem when you shop for a stereo. You go to the stereo store, you see two sets of speakers -- these big, boxy, monoliths, and these little, sleek speakers, and you play them, and you go, you know, I do hear a difference: the big ones sound a little better. And so you buy them, and you bring them home, and you entirely violate the décor of your house. And the problem, of course, is that this comparison you made in the store is a comparison you'll never make again. What are the odds that years later you'll turn on the stereo and go, "Sounds so much better than those little ones," which you can't even remember hearing.
Pontosan ugyanaz a probléma, mint amikor rádiót vásárol. Elmegy a boltba, lát ott két hangszórópárt - a nagy, dobozos monolitokat és a kis csillogó hangszórókat, és meghallgatja őket, és azt mondja, hallom a különbséget: a nagyok egy kissé jobban szólnak. Tehát megveszi és hazaviszi azokat, és teljesen elrontja a ház berendezését. A probléma természetesen az, hogy a boltban tett összehasonlítás olyan összehasonlítás, amit soha többé nem tesz meg újra. Mi az esélye annak, hogy évekkel később bekapcsolja rádiót és azt mondja, "Sokkal jobban szólnak, mint azok a kicsik," amikre már nem is emlékszik, hogyan szóltak.
The problem of shifting comparisons is even more difficult when these choices are arrayed over time. People have a lot of trouble making decisions about things that will happen at different points in time. And what psychologists and behavioral economists have discovered is that by and large people use two simple rules. So let me give you one very easy problem, a second very easy problem and then a third, hard, problem.
A változó hasonlítások problémája még bonyolultabb, amikor ezek a választásokat időrendbe helyezzük. Az emberek gondban vannak, amikor döntéseket kell hozniuk olyan dolgokról, amelyek különböző időpontokban történnek. Pszichológusok és behaviorista közgazdászok azt fedezték fel, hogy az emberek többsége két egyszerű szabályt alkalmaz. Hadd adjak egy nagyon egyszerű problémát, egy újabb nagyon egyszerű problémát és aztán egy harmadik, nehéz problémát.
Here's the first easy problem: You can have 60 dollars now or 50 dollars now. Which would you prefer? This is what we call a one-item IQ test, OK? All of us, I hope, prefer more money, and the reason is, we believe more is better than less.
Íme az első egyszerű probléma: Kaphat 60 dollárt most vagy 50 dollárt most. Melyiket szeretné? Ez az, amit mindannyian egykérdéses IQ tesztnek hívunk, igaz? Mindannyian - remélem - jobban szeretjük a több pénzt, azért, mert úgy hisszük, a több jobb, mint a kevesebb.
Here's the second problem: You can have 60 dollars today or 60 dollars in a month. Which would you prefer? Again, an easy decision, because we all know that now is better than later. What's hard in our decision-making is when these two rules conflict. For example, when you're offered 50 dollars now or 60 dollars in a month. This typifies a lot of situations in life in which you will gain by waiting, but you have to be patient. What do we know? What do people do in these kinds of situations? Well, by and large people are enormously impatient. That is, they require interest rates in the hundred or thousands of percents in order to delay gratification and wait until next month for the extra 10 dollars. Maybe that isn't so remarkable, but what is remarkable is how easy it is to make this impatience go away by simply changing when the delivery of these monetary units will happen. Imagine that you can have 50 dollars in a year -- that's 12 months -- or 60 dollars in 13 months. What do we find now? People are gladly willing to wait: as long as they're waiting 12, they might as well wait 13.
Íme a második probléma: Kaphat 60 dollárt most vagy 60 dollárt egy hónap múlva. Melyiket választaná? Ismét egy könnyű döntés, mert mindannyian tudjuk, hogy jobb most, mint később. Ami megnehezíti a döntéshozatalunkat az, amikor ez a két szabály ellentmondásba kerül egymással. Például, amikor felajánlanak 50 dollárt most vagy 60 dollárt egy hónap múlva. Ez sok élethelyzetre jellemző, amikor is nyer ha vár, de türelmesnek kell lennie. Mit tudunk? Mit tesznek az emberek ilyen helyzetekben? Nos, az emberek nagy része rettentően türelmetlen. Azaz száz vagy ezer százalékos kamatokat várnak el ahhoz, hogy elhalasszák jutalmukat és várjanak a következő hónapig a 10 dollár többletre. Ez talán nem annyira meglepő, de ami meglepő az az, mennyire könnyű eltüntetni ezt a türelmetlenséget egyszerűen azzal, hogy megváltoztatjuk az összeg átadásának időpontját. Képzelje el, hogy kaphat 50 dollárt egy év múlva - ez 12 hónap - vagy 60 dollárt 13 hónap múlva. Mire jutunk ebben az esetben? Az emberek szívesen várnak: ha már várnak 12 hónapot, akkor ugyanúgy várhatnak 13-at.
What makes this dynamic inconsistency happen? Comparison. Troubling comparison. Let me show you.
Mi okozza ezt a dinamikus következetlenséget? Összehasonlítás. Zavaró összehasonlítás. Hadd mutassam meg.
This is just a graph showing the results that I just suggested you would show if I gave you time to respond, which is, people find that the subjective value of 50 is higher than the subjective value of 60 when they'll be delivered in now or one month, respectively -- a 30-day delay -- but they show the reverse pattern when you push the entire decision off into the future a year. Now, why in the world do you get this pattern of results?
Ez a grafikon mutatja azon eredményeket, amiket Önöktől kapnék, ha hagynék időt a válaszra, azaz az emberek úgy gondolják, hogy az 50 szubjektív értéke magasabb, mint a 60 szubjektív értéke, ha most adnák át ezeket vagy egy hónap - azaz 30 nap - múlva. De ellentétes mintát mutatnak, ha a döntést kitolják jövő évre. Nos, mi a csudáért kapunk ilyen mintájú eredményt?
These guys can tell us. What you see here are two lads, one of them larger than the other: the fireman and the fiddler. They are going to recede towards the vanishing point in the horizon, and I want you to notice two things. At no point will the fireman look taller than the fiddler. No point. However, the difference between them seems to be getting smaller. First it's an inch in your view, then it's a quarter-inch, then a half-inch, and then finally they go off the edge of the earth.
Ezek a srácok meg tudják nekünk mondani. Két fickót látnak itt, egyikük magasabb, mint a másik: a tűzoltó és a hegedűs. Távolodnak tőlünk és lassan eltűnnek a láthatáron, és szeretném, ha megfigyelnének két dolgot. Sehol sem tűnik a tűzoltó magasabbnak, mint a hegedűs (sic!). Sehol. Azonban a köztük lévő különbség egyre kisebbnek tűnik. Először csak egy hüvelyknyi, aztán egy negyedhüvelyknyi, félhüvelyknyi, majd végül eltűnnek a föld szélén.
Here are the results of what I just showed you. This is the subjective height -- the height you saw of these guys at various points. And I want you to see that two things are true. One, the farther away they are, the smaller they look; and two, the fireman is always bigger than the fiddler. But watch what happens when we make some of them disappear. Right. At a very close distance, the fiddler looks taller than the fireman, but at a far distance their normal, their true, relations are preserved. As Plato said, what space is to size, time is to value. These are the results of the hard problem I gave you: 60 now or 50 in a month? And these are subjective values, and what you can see is, our two rules are preserved.
Íme az eredmények, amiket mutattam. Ez a szubjektív magasság - a magasság, amilyennek ezeket a fickókat látták különböző pontokban. Szeretném ha észrevennék a következő két dolgot. Egy: minél messzebb vannak, annál kisebbnek tűnnek; kettő: a tűzoltó mindig magasabb, mint a hegedűs. De nézzék mi történik, ha eltüntetjük valamelyiküket. Nagyon közeli távolságnál a hegedűs magasabbnak tűnik, mint a tűzoltó, de távolabbról normális, valós relációjuk megmarad. Ahogy Platón mondta, a távolság úgy viszonyul a mérethez, mint az idő az értékhez. Ezek az eredményei a nehéz feladatnak, amit az előbb adtam: 60 most vagy 50 egy hónap múlva? Ezek szubjektív értékek, és amint láthatják, két szabályunk megmaradt.
People always think more is better than less: 60 is always better than 50, and they always think now is better than later: the bars on this side are higher than the bars on this side. Watch what happens when we drop some out. Suddenly we have the dynamic inconsistency that puzzled us. We have the tendency for people to go for 50 dollars now over waiting a month, but not if that decision is far in the future. Notice something interesting that this implies -- namely, that when people get to the future, they will change their minds. That is, as that month 12 approaches, you will say, what was I thinking, waiting an extra month for 60 dollars? I'll take the 50 dollars now.
Az emberek mindig úgy gondolják, a több jobb, mint a kevesebb: 60 mindig jobb, mint 50; és úgy gondolják, jobb most, mint később: az oszlopok ezen az oldalon magasabbak, mint az oszlopok a másik oldalon. Nézzük, mi történik ha kiveszünk néhányat. Hirtelen megvan a dinamikus következetlenség, ami megzavart minket. Az emberek hajlamosak elfogadni az 50 dollárt most, mint várni rá egy hónapig, kivéve ha ez a döntés a távoli jövőben van. Vegyük észre az érdekességet, amit ez jelent - mégpedig azt, hogy amikor az emberek eljutnak a jövőbe, meggondolják magukat. Azaz, amint a 12. hónap közeledik, azt mondják, hogy képzeltem én ezt, várni még egy hónapot 60 dollárra? Elfogadom az 50 dollárt most.
Well, the question with which I'd like to end is this: If we're so damn stupid, how did we get to the moon? Because I could go on for about two hours with evidence of people's inability to estimate odds and inability to estimate value.
A kérdés, amivel szeretném befejezni a következő: Ha ennyire ostobák vagyunk, hogyan jutottunk el a Holdra? Akár két órán át folytathatnám a bizonyítékok sorát, hogy az emberek képtelenek megbecsülni az esélyeket és az értéket.
The answer to this question, I think, is an answer you've already heard in some of the talks, and I dare say you will hear again: namely, that our brains were evolved for a very different world than the one in which we are living. They were evolved for a world in which people lived in very small groups, rarely met anybody who was terribly different from themselves, had rather short lives in which there were few choices and the highest priority was to eat and mate today.
A válasz erre a kérdésre az, amit már hallottak néhány előadásban, és fogadni merek, hogy fogják is még: nevezetesen azt, hogy az agyunk egy másfajta világhoz fejlődött, nem olyanhoz, mint amiben élünk. Olyan világhoz fejlődött, melyben az emberek nagyon kis csoportokban éltek, ritkán találkoztak olyanokkal, akik nagyon különbözőek voltak tőlük, eléggé rövid életük volt, amiben kevés döntést kellett hozniuk, a legfontosabb pedig a napi étkezés és párzás volt számukra.
Bernoulli's gift, Bernoulli's little formula, allows us, it tells us how we should think in a world for which nature never designed us. That explains why we are so bad at using it, but it also explains why it is so terribly important that we become good, fast. We are the only species on this planet that has ever held its own fate in its hands. We have no significant predators, we're the masters of our physical environment; the things that normally cause species to become extinct are no longer any threat to us. The only thing -- the only thing -- that can destroy us and doom us are our own decisions. If we're not here in 10,000 years, it's going to be because we could not take advantage of the gift given to us by a young Dutch fellow in 1738, because we underestimated the odds of our future pains and overestimated the value of our present pleasures.
Bernoulli ajándéka, Bernoulli kis képlete megmondja, hogyan kellene gondolkodnunk egy olyan világban, amilyet a természet sosem tervezett számunkra. Ez megmagyarázza, miért használjuk ilyen rosszul, de szintén megmagyarázza, miért is olyan nagyon fontos, hogy jóvá váljunk gyorsan. Mi vagyunk az egyetlen faj ezen a bolygón, amely valaha is a kezében tartotta saját sorsát. Nincs jelentős ellenségünk, mesterei vagyunk fizikai környezetünknek; azok a dolgok, melyek egy faj kihalását veszélyeztetik többé már nem fenyegetnek bennünket. Az egyetlen dolog - az egyetlen dolog - ami elpusztíthat minket, azok a saját döntéseink. Ha nem leszünk itt 10 000 év múlva, az azért lesz, mert nem tudtuk kihasználni az ajándékot amit kaptunk egy holland fickótól 1738-ban, mert alábecsültük jövőbeni szenvedéseink esélyét, és túlbecsültük jelen gyönyöreink értékeit.
Thank you. (Applause)
Köszönöm. (Taps)
Chris Anderson: That was remarkable. We have time for some questions for Dan Gilbert. One and two.
Chris Anderson: Ez lenyűgöző volt. Van még időnk néhány Dan Gilberthez szóló kérdésre. Egy és kettő.
Bill Lyell: Would you say that this mechanism is in part how terrorism actually works to frighten us, and is there some way that we could counteract that?
Bill Lyell: Egyetért Ön azzal, hogy ez a mechanizmus részben ugyanúgy működik, mint ahogyan a terrorizmus kelt bennünk félelmet, és van valami módja annak, hogy szembeszálljunk ezzel?
Dan Gilbert: I actually was consulting recently with the Department of Homeland Security, which generally believes that American security dollars should go to making borders safer. I tried to point out to them that terrorism was a name based on people's psychological reaction to a set of events, and that if they were concerned about terrorism they might ask what causes terror and how can we stop people from being terrified, rather than -- not rather than, but in addition to stopping the atrocities that we're all concerned about. Surely the kinds of play that at least American media give to -- and forgive me, but in raw numbers these are very tiny accidents. We already know, for example, in the United States, more people have died as a result of not taking airplanes -- because they were scared -- and driving on highways, than were killed in 9/11. OK? If I told you that there was a plague that was going to kill 15,000 Americans next year, you might be alarmed if you didn't find out it was the flu. These are small-scale accidents, and we should be wondering whether they should get the kind of play, the kind of coverage, that they do. Surely that causes people to overestimate the likelihood that they'll be hurt in these various ways, and gives power to the very people who want to frighten us.
Dan Gilbert: Tulajdonképpen nemrég tanácskoztam a Védelmi Minisztériummal, amely úgy hiszi, hogy a határok biztonságosabbá tételére kellene költeni a védelmi pénzeket. Próbáltam rámutatni, hogy a terrorizmus szó egy elnevezés az embereknek valamely események sorozata által kiváltott pszichológiai reakciójára, és ha a terrorizmus miatt aggódnak, megkérdezhetnék, mi okozza a rettegést és hogyan szüntethetnénk meg az emberek félelmét, ahelyett - nem is ahelyett, hanem amelett -, hogy a minket aggasztó atrocitásokat szüntetjük meg. Bizonyára az a fajta játék, amit az amerikai média rendez - és bocsássanak meg, de a számokat tekintve ezek apró balesetek. Tudjuk például, hogy az Egyesült Államokban több ember halt meg attól, hogy nem szálltak fel repülőre - mert féltek - és inkább autóval utaztak, mint amennyien szeptember 11-én haltak meg. Igaz? Ha azt mondtam volna, hogy van egy járvány, ami 15 000 amerikait öl meg jövőre, megrémülne, ha nem tudná, hogy ez az influenza. Ezek kismértékű balesetek, és azzal kellene foglalkoznunk, hogy kapják-e meg ezt a fajta bemutatást, azt a visszhangot, amit megkapnak. Világos, hogy az emberek ezért becsülik túl annak valószínűségét, hogy ilyen módon sérülnek meg, és ez adja az erőt azoknak az embereknek, akik meg akarnak minket rémíteni.
CA: Dan, I'd like to hear more on this. So, you're saying that our response to terror is, I mean, it's a form of mental bug? Talk more about it.
CA: Dan, szeretnék erről többet hallani. Tehát azt mondod, hogy a terrorizmusra adott válaszunk egyfajta szellemi hiba? Mondj erről többet.
DG: It's out-sized. I mean, look. If Australia disappears tomorrow, terror is probably the right response. That's an awful large lot of very nice people. On the other hand, when a bus blows up and 30 people are killed, more people than that were killed by not using their seatbelts in the same country. Is terror the right response?
DG: Fel van fújva. Figyelj: ha Ausztrália eltűnik holnap, a helyes válasz valószínűleg a rettegés. Ez rengeteg nagyon kedves embert jelent. Másrészről, ha egy busz felrobban és 30 ember meghal, annál már több ember halt meg abban, hogy nem használták a biztonsági övet ugyanebben az országban. Rettegés a helyes válasz?
CA: What causes the bug? Is it the drama of the event -- that it's so spectacular? Is it the fact that it's an intentional attack by, quote, outsiders? What is it?
CA: Mi okozza ezt a hibát? Az esemény drámaisága - az, hogy annyira látványos? Az, hogy ez egy belső támadás, idézőjelben, kívülállóktól? Mi okozza?
DG: Yes. It's a number of things, and you hit on several of them. First, it's a human agent trying to kill us -- it's not a tree falling on us by accident. Second, these are enemies who may want to strike and hurt us again. People are being killed for no reason instead of good reason -- as if there's good reason, but sometimes people think there are. So there are a number of things that together make this seem like a fantastic event, but let's not play down the fact that newspapers sell when people see something in it they want to read. So there's a large role here played by the media, who want these things to be as spectacular as they possibly can.
DG: Igen. Több dolog okozza, és eltaláltál ezek közül néhányat. Először is, egy ember próbál minket megölni - nem egy fa zuhan ránk véletlenül. Másodszor, ezek ellenségek, akik újra lecsaphatnak és bánthatnak bennünket. Az emberek ok nélkül halnak meg ahelyett, hogy okkal tennék - nem mintha létezne jó ok, de néha az emberek azt hiszik, hogy van. Szóval sok dolog, amelyek együtt egy fantasztikus eseménnyé változtatják ezt, de ne becsüljük le a tényt, hogy az újságokat akkor tudják eladni, ha az emberek látnak bennük olyasmit, amit el akarnak olvasni. Szóval nagy szerepe van ebben a médiának is, ami ezeket a dolgokat a lehető leglátványosabban akarja bemutatni.
CA: I mean, what would it take to persuade our culture to downplay it?
CA: Hogyan győzhetnénk meg a kultúránkat, hogy ne tulajdonítson nagy jelentőséget ezeknek?
DG: Well, go to Israel. You know, go to Israel. And a mall blows up, and then everybody's unhappy about it, and an hour-and-a-half later -- at least when I was there, and I was 150 feet from the mall when it blew up -- I went back to my hotel and the wedding that was planned was still going on. And as the Israeli mother said, she said, "We never let them win by stopping weddings." I mean, this is a society that has learned -- and there are others too -- that has learned to live with a certain amount of terrorism and not be quite as upset by it, shall I say, as those of us who have not had many terror attacks.
DG: Nos, menj el Izraelbe. Tudod, menj Izraelbe. Felrobban egy bevásárlóközpont, és mindenki szomorú emiatt, és aztán másfél óra múlva - legalábbis amikor én voltam ott, 50 méterre voltam az épülettől amikor felrobbant - visszamentem a szállodámba és az akkorra tervezett esküvő még mindig tartott. És ahogyan az izraeli anya mondta, azt mondta, "Soha nem hagyjuk őket nyerni azzal, hogy abbahagyjuk az esküvőket." Ez egy társadalom, amely megtanult - és vannak még mások is - amelyek megtanultak élni egy bizonyos mértékű terrorizmussal, és nem izgatják fel magukat annyira, mint mi, akiket nem ért annyi terrortámadás.
CA: But is there a rational fear that actually, the reason we're frightened about this is because we think that the Big One is to come?
CA: De létezik valójában egy racionális félelem, azért félünk, mert azt gondoljuk, elérkezik a Vég?
DG: Yes, of course. So, if we knew that this was the worst attack there would ever be, there might be more and more buses of 30 people -- we would probably not be nearly so frightened. I don't want to say -- please, I'm going to get quoted somewhere as saying, "Terrorism is fine and we shouldn't be so distressed." That's not my point at all. What I'm saying is that, surely, rationally, our distress about things that happen, about threats, should be roughly proportional to the size of those threats and threats to come. I think in the case of terrorism, it isn't. And many of the things we've heard about from our speakers today -- how many people do you know got up and said, Poverty! I can't believe what poverty is doing to us. People get up in the morning; they don't care about poverty. It's not making headlines, it's not making news, it's not flashy. There are no guns going off. I mean, if you had to solve one of these problems, Chris, which would you solve? Terrorism or poverty? (Laughter) (Applause) That's a tough one.
DG: Igen, természetesen. Ha tudnánk, hogy ez volt a legrosszabb támadás, ami valaha is bekövetkezik, lehetne egyre több és több harmincfős busz - talán közel sem lennének ennyire rémültek. Nem azt akarom mondani - valahol biztos úgy fognak idézni, hogy azt mondtam: "A terrorizmus rendben van, nem kellene ennyire aggódnunk." Egyáltalán nem ez a mondandóm lényege. Azt mondom, hogy racionálisan tekintve a dolgokat, a történtek, a fenyegetések miatti aggodalmunknak arányban kellene lennie ezekkel és a jövőbeli fenyegetésekkel. Úgy gondolom, hogy a terrorizmus esetében ez nincs így. És sok dolog, amit ma este az előadóktól hallhattunk - hány olyan emberről tudnak, aki felállt és azt mondta, Szegénység! Nem hiszem el, mit tesz a szegénység velünk. Az emberek felkelnek reggel; nem érdekli őket a szegénység. Nem jelenik meg főcimekben, nem kerül bele a hírekbe, nem feltűnő. Nem sülnek el fegyverek. Ha meg kellene oldanod ezek közül a problémák közük az egyiket, Chris, melyiket oldanád meg? A terrorizmust vagy a szegénységet? (Nevetés) (Taps) Kemény kérdés.
CA: There's no question. Poverty, by an order of magnitude, a huge order of magnitude, unless someone can show that there's, you know, terrorists with a nuke are really likely to come. The latest I've read, seen, thought is that it's incredibly hard for them to do that. If that turns out to be wrong, we all look silly, but with poverty it's a bit --
CA: Nem kérdéses. A szegénységet, egy nagyságrenddel, egy jókora nagyságrenddel, hacsak valaki nem tudja bebizonyítani, hogy nagy valószínűséggel jön egy terrorista egy atombombával. Legutoljára azt olvastam, láttam, gondoltam, hogy hihetetlenül nehezen tudnák ezt megtenni. Ha kiderül, hogy ez nem igaz, mindannyian hülyén néznénk ki, de a szegénység egy kicsit...
DG: Even if that were true, still more people die from poverty.
Még ha ez igaz is lenne, még mindig több ember hal meg szegénységben.
CA: We've evolved to get all excited about these dramatic attacks. Is that because in the past, in the ancient past, we just didn't understand things like disease and systems that cause poverty and so forth, and so it made no sense for us as a species to put any energy into worrying about those things? People died; so be it. But if you got attacked, that was something you could do something about. And so we evolved these responses. Is that what happened?
CA: Úgy fejlődtünk, hogy izgatottak legyünk ezektől a drámai eseményektől. Azért van ez, mert a múltban, a régmúltban egyszerűen nem értettünk olyan dolgokat, mint a betegség és a rendszerek, amelyek szegénységet okoznak és így tovább, és nem volt értelme energiát fektetnünk az ezeken való aggódásba? Emberek haltak meg; hát legyen. De ha megtámadnak, az olyasvalami, ami ellen lehetett volna tenni, így kialakítottuk ezeket a reakciókat. Ez történt?
DG: Well, you know, the people who are most skeptical about leaping to evolutionary explanations for everything are the evolutionary psychologists themselves. My guess is that there's nothing quite that specific in our evolutionary past. But rather, if you're looking for an evolutionary explanation, you might say that most organisms are neo-phobic -- that is, they're a little scared of stuff that's new and different. And there's a good reason to be, because old stuff didn't eat you. Right? Any animal you see that you've seen before is less likely to be a predator than one that you've never seen before. So, you know, when a school bus is blown up and we've never seen this before, our general tendency is to orient towards that which is new and novel is activated. I don't think it's quite as specific a mechanism as the one you alluded to, but maybe a more fundamental one underlying it.
DG: Nos, azok az emberek, akik legfőképpen szkeptikusak afelől, hogy mindenre létezik evolúciós magyarázat, azok maguk az evolúciós pszichológusok. Szerintem nincs semmiféle ilyen jellegzetesség az evolúciós múltunkban. De ha evolúciós magyarázatot keresünk, mondhatjuk azt, hogy a legtöbb organizmus neofóbiás - azaz kicsit félnek az olyan dolgoktól, amelyek újak és mások. És ennek jó oka van, mert a régi dolog nem evett meg minket. Igaz? Bármely állat, amit már láttunk korábban, kevésbé valószínű, hogy egy ragadozó, mint az, amit még sosem láttunk. Amikor egy iskolabuszt felrobbantanak, és korábban még nem láttunk ilyet, általános tendencia, hogy az új és szokatlan felé fordulunk. Nem gondolom, hogy ez annyira különleges mechanizmus, mint az, amire célzott, de talán alapvetőbb, ami alapjául szolgál annak.
Jay Walker: You know, economists love to talk about the stupidity of people who buy lottery tickets. But I suspect you're making the exact same error you're accusing those people of, which is the error of value. I know, because I've interviewed about 1,000 lottery buyers over the years. It turns out that the value of buying a lottery ticket is not winning. That's what you think it is. All right? The average lottery buyer buys about 150 tickets a year, so the buyer knows full well that he or she is going to lose, and yet she buys 150 tickets a year. Why is that? It's not because she is stupid or he is stupid. It's because the anticipation of possibly winning releases serotonin in the brain, and actually provides a good feeling until the drawing indicates you've lost. Or, to put it another way, for the dollar investment, you can have a much better feeling than flushing the money down the toilet, which you cannot have a good feeling from. Now, economists tend to -- (Applause) -- economists tend to view the world through their own lenses, which is: this is just a bunch of stupid people. And as a result, many people look at economists as stupid people. And so fundamentally, the reason we got to the moon is, we didn't listen to the economists. Thank you very much. (Applause)
Jay Walker: A közgazdászok imádnak azok butaságáról beszélni, akik lottószelvényeket vásárolnak. De gyanítom, hogy Ön ugyanazt a hibát követi el, aminek elkövetésével az embereket vádolja, amit az érték hibájának nevezünk. Tudom, mert meginterjúvoltam kb. 1000 lottózót az évek során. Kiderült, hogy a lottózás értéke nem a nyeremény. Azt gondolja, hogy azért teszik. Igaz? Az átlagos lottózó nagyjából 150 szelvényt vásárol évente, tehát a vevő tisztában van vele, hogy veszíteni fog, és mégis 150 szelvényt vesz évente. Miért? Nem azért mert ostoba. A lehetséges nyeremény utáni várakozás szerotonint szabadít fel az agyban, és jó érzést okoz addig, amíg a húzásnál kiderül, hogy veszített. Vagy másképpen fogalmazva, az egy dollár befektetésért sokkal jobban érzi magát, mint ha lehúzná a pénzt a vécén, amitől semmiképpen sem lehet jó érzésünk. Nos, a közgazdászok szokása... (Taps) ... a közgazdászok szokása, hogy saját szemszögükből nézik a világot, miszerint: ez csak egy csapat ostoba ember. És ezért sok ember úgy tekint a közgazdászokra, mint ostoba emberekre. Tehát lényegében azért jártunk a Holdon, mert nem hallgattunk a közgazdászokra. Köszönöm. (Taps)
DG: Well, no, it's a great point. It remains to be seen whether the joy of anticipation is exactly equaled by the amount of disappointment after the lottery. Because remember, people who didn't buy tickets don't feel awful the next day either, even though they don't feel great during the drawing. I would disagree that people know they're not going to win. I think they think it's unlikely, but it could happen, which is why they prefer that to the flushing. But certainly I see your point: that there can be some utility to buying a lottery ticket other than winning. Now, I think there's many good reasons not to listen to economists. That isn't one of them, for me, but there's many others.
DG: Nos, ez egy nagyszerű gondolat. Majd később elválik, hogy a várakozás öröme pontosan egyenlő-e a húzás utáni csalódottsággal. Mert, emlékezzen, azok, akik nem vesznek szelvényt, nem érzik magukat szörnyen a következő napon, még ha nem is érzik magukat nagyszerűen a húzás alatt. Nem értek egyet azzal, hogy az emberek tudják, nem fognak nyerni. Szerintem úgy hiszik, nem túl valószínű, de megtörténhet, ezért részesítik előnyben a vécén való lehúzással szemben. De értem, mire céloz: arra, hogy lehet más haszna is a lottózásnak a nyereményen kívül. Azt hiszem sok jó oka van annak, hogy ne hallgassunk a közgazdászokra. Ez nem egy ilyen ok számomra, de sok egyéb ilyen van.
CA: Last question.
CA: Utolsó kérdés.
Aubrey de Grey: My name's Aubrey de Grey, from Cambridge. I work on the thing that kills more people than anything else kills -- I work on aging -- and I'm interested in doing something about it, as we'll all hear tomorrow. I very much resonate with what you're saying, because it seems to me that the problem with getting people interested in doing anything about aging is that by the time aging is about to kill you it looks like cancer or heart disease or whatever. Do you have any advice? (Laughter)
Aubrey de Grey: Aubrey de Grey vagyok Cambridge-ből. Azzal a dologgal foglalkozom, ami több embert öl meg, mint bármi más... Az öregedéssel foglalkozom - és szeretnék tenni ellene valamit, amint azt mindannyian hallani fogják majd holnap. Sokban egyetértek azzal, amit mond, mert úgy tűnik számomra, hogy azért nehéz az embereket rávenni, hogy tegyenek az öregedés ellen valamit, mert mikor már az idős kor miatt haldokolnak, akkor az rák, vagy szívinfarktus vagy más betegség formájában jelentkezik. Van valamilyen tanácsa? (Nevetés)
DG: For you or for them?
DG: Önnek vagy nekik?
AdG: In persuading them.
AdG: A meggyőzésükre.
DG: Ah, for you in persuading them. Well, it's notoriously difficult to get people to be farsighted. But one thing that psychologists have tried that seems to work is to get people to imagine the future more vividly. One of the problems with making decisions about the far future and the near future is that we imagine the near future much more vividly than the far future. To the extent that you can equalize the amount of detail that people put into the mental representations of near and far future, people begin to make decisions about the two in the same way. So, would you like to have an extra 100,000 dollars when you're 65 is a question that's very different than, imagine who you'll be when you're 65: will you be living, what will you look like, how much hair will you have, who will you be living with. Once we have all the details of that imaginary scenario, suddenly we feel like it might be important to save so that that guy has a little retirement money. But these are tricks around the margins. I think in general you're battling a very fundamental human tendency, which is to say, "I'm here today, and so now is more important than later."
DG: Á, Önnek, hogy meggyőzze őket. Nos, közismerten nehéz az embereket rávenni arra, hogy előre tekintsenek. De amivel a pszichológusok próbálkoztak és úgy tűnik, működik az, hogy vegyük rá az embereket arra, hogy élénkebben lássák a jövőt. Az egyik gond a távoli és közeli jövővel kapcsolatos döntéshozatalban az, hogy a közeljövőt sokkal élénkebben képzeljük el, mint a távoli jövőt. Ha kiegyenlítjük a részletességet, amivel az emberek a közeli és a távoli jövőt elképzelik, az emberek elkezdenek mindkettőről hasonló módon döntéseket hozni. Tehát az a kérdés, hogy szeretne-e 100 000 dollárt amikor 65 éves lesz, teljesen más, mint az, hogy képzelje el, ki is lesz 65 évesen: él-e még, hogyan néz ki, mennyi haja lesz, kivel fog élni. Amint megvan az összes részlet ehhez a képzeletbeli lehetőséghez, hirtelen úgy érezzük, talán fontos lehet félretenni, hogy az embernek legyen egy kis pénze nyugdíjas éveire. De ezek csak trükkök. Úgy gondolom, általában egy nagyon alapvető emberi hajlammal küzdünk, miszerint, "Ma vagyok itt, tehát a most fontosabb, mint a később."
CA: Dan, thank you. Members of the audience, that was a fantastic session. Thank you. (Applause)
CA: Dan, köszönjük. Tisztelt közönség, ez egy fantasztikus ülés volt. Köszönjük. (Taps)