It's wonderful to be back. I love this wonderful gathering. And you must be wondering, "What on earth? Have they put up the wrong slide?" No, no. Look at this magnificent beast, and ask the question: Who designed it?
Sa mirë të kthehesh këtu. Më pëlqen kjo shoqëri e mrekullueshme. Ndërsa ju po vrisni mendjen, "Ç'bëhet kështu? Mos kanë ngatërruar foton?" Jo, jo. Shikojeni këtë kafshë të mrekullueshme dhe mendoni - kush e ka projektuar? Këtu jemi në TED.
This is TED; this is Technology, Entertainment, Design, and there's a dairy cow. It's a quite wonderfully designed animal. And I was thinking, how do I introduce this? And I thought, well, maybe that old doggerel by Joyce Kilmer, you know: "Poems are made by fools like me, but only God can make a tree." And you might say, "Well, God designed the cow."
Që do të thotë Teknologji, Argëtim, Projektim, ndërsa kjo është lopë qumështi. Një kafshë e qetë, e projektuar mrekullisht. U mendova gjatë -- si do ta paraqes? Pastaj thashë, ndoshta me vjershën e vjetër të Xhois Kilmerit, e keni parasysh: "Budallenj si unë shkruajnë poemë por vetëm zoti mund të bëjë një pemë." "Lopën e ka projektuar zoti," do thoni ju.
But, of course, God got a lot of help. This is the ancestor of cattle. This is the aurochs. And it was designed by natural selection, the process of natural selection, over many millions of years. And then it became domesticated, thousands of years ago. And human beings became its stewards, and, without even knowing what they were doing, they gradually redesigned it and redesigned it and redesigned it. And then more recently, they really began to do reverse engineering on this beast and figure out just what the parts were, how they worked and how they might be optimized -- how they might be made better.
Megjithatë, zotit i kanë dhënë goxha ndihmë. Ja bagëtia paraardhëse. Ky është Oriksi. I projektuar nga përzgjedhja natyrore, procesi i përzgjedhjes natyrore për miliona e miliona vjet. Dhe më vonë, para disa mijëra vjetëve, atë e shndëruan në kafshë shtëpiake. Qeniet njerëzore u bënë kujdestarët e saj, e, pa e ditur ç`po bënin dalëngadalë filluan ta riprojektonin, ta riprojektonin e ta riprojektonin. Deri sa më në fund, para jo shumë kohësh, filluan t'i bënin kafshës një lloj ndërtimi sëprapthi për të marrë vesh cilat ishin pjesët përbërëse të saj, si punonin dhe si mund të përsoseshin - si mund të përmirsoheshin.
Now, why am I talking about cows? Because I want to say that much the same thing is true of religions. Religions are natural phenomena -- they're just as natural as cows. They have evolved over millennia. They have a biological base, just like the aurochs. They have become domesticated, and human beings have been redesigning their religions for thousands of years. This is TED, and I want to talk about design. Because what I've been doing for the last four years -- really since the first time you saw me -- some of you saw me at TED when I was talking about religion -- and in the last four years, I've been working just about non-stop on this topic. And you might say it's about the reverse engineering of religions. Now that very idea, I think, strikes terror in many people, or anger, or anxiety of one sort or another. And that is the spell that I want to break.
Pse po flas për lopët, do pyesni ju. Sepse dua të theksoj se e njëjta gjë është e vërtetë edhe për fetë. Fetë janë dukuri natyrore Janë po aq natyrore sa lopët Kanë evoluar gjatë mijëvjeçarëve. Kanë një bazë biologjike, ashtu si edhe Oriksi. Janë kthyer në shtëpiake, ndërsa qeniet njerëzore kanë vazhduar t'i riprojektojnë fetë e tyre për mijëra vjet. Këtu jemi në TED, prandaj po flas për projektim. Sepse këto katër vjetët e fundit në fakt, që herën e fundit kur u takuam - disa nga ju më kanë parë në TED kur flisja për fenë -- pra këto katër vjetët e fundit kam punuar pa pushim mbi këtë temë. Mund të thuhet se po punoj për ndërtimin seprapthi të feve. Vetëm ideja e një pune të tillë disave iu ngjall tmerr, ose zemërim, ose ankth, në një formë apo tjetrën. Pikërisht këtë pengesë do desha të kapërcej.
I want to say, no, religions are an important natural phenomenon. We should study them with the same intensity that we study all the other important natural phenomena, like global warming, as we heard so eloquently last night from Al Gore. Today's religions are brilliantly designed -- brilliantly designed. They are immensely powerful social institutions and many of their features can be traced back to earlier features that we can really make sense of by reverse engineering. And, as with the cow, there's a mixture of evolutionary design -- designed by natural selection itself -- and intelligent design -- more or less intelligent design -- and redesigned by human beings who are trying to redesign their religions.
Dua të them, jo, fetë janë dukuri natyrore shumë e rëndësishme. Duhet t'i studiojmë me të njëjtën vëmendje me të cilën studiojme gjithë dukuritë e tjera natyrore, si ngrohjen e tokës, që e përshkroi aq rrjedhshëm Al Gore mbrëmë. Fetë e sotme janë projektuar shkëlqyeshëm -- shkëlqyeshëm. Ato janë institucione shoqërore shumë të fuqishme ndërkohë që shumë tipare të tyre mund të gjurmohen në tipare më të hershme që mund të shpjegohen vetëm me anë të ndërtimit sëprapthi. Ashtu si dhe te lopa, kemi një përzjerje te projektimit evolucionar projektuar nga vetë përzgjedhja natyrore, dhe projektimit inteligjent, pak a shumë projektim inteligjent - realizuar nga qeniet njerëzore që vazhdimisht përpiqen t'i riprojektojnë fetë e tyre.
You don't do book talks at TED, but I'm going to have just one slide about my book, because there is one message in it which I think this group really needs to hear. And I would be very interested to get your responses to this. It's the one policy proposal that I make in the book, at this time, when I claim not to know enough about religion to know what other policy proposals to make. And it's one that echoes remarks that you've heard already today.
Në TED nuk reklamohen libra, megjithatë jam i detyruar të ve vetëm një foto lidhur me librin tim, sepse dua të përcjell një mesazh prej tij, që më duket se duhet ta dëgjojë ky grup. Do të isha vërtet i interesuar për një reagim nga ana juaj. Ka lidhje me një propozim politik që parashtroj në libër në një kohë kur pretendoj se nuk di shumë për fenë sa për të qënë në gjendje të di se ç'propozime të tjera duhen bërë. Dhe është pikërisht ai që i bën jehonë disa ideve për të cilat është folur sot.
Here's my proposal, I'm going to just take a couple of minutes to explain it: Education on world religions for all of our children -- in primary school, in high school, in public schools, in private schools and in home schooling. So what I'm proposing is, just as we require reading, writing, arithmetic, American history, so we should have a curriculum on facts about all the religions of the world -- about their history, about their creeds, about their texts, their music, their symbolisms, their prohibitions, their requirements. And this should be presented factually, straightforwardly, with no particular spin, to all of the children in the country. And as long as you teach them that, you can teach them anything else you like. That, I think, is maximal tolerance for religious freedom. As long as you inform your children about other religions, then you may -- and as early as you like and whatever you like -- teach them whatever creed you want them to learn. But also let them know about other religions.
Ja ç'propozoj unë. Do të më duhen nja dy minuta ta shpjegoj -- programe mësimore mbi fetë e botës për gjithë fëmijët e shkollave tetëvjeçare, të mesme, publike, private ose shtëpiake. Pra, unë propozoj që, ashtu si kërkojmë shkrim, lexim, aritmetikë, histori të Amerikës, ashtu duhet të kemi edhe një lëndë mbi faktet që kanë lidhje me të gjitha fetë e botës -- me historinë, doktrinën, tekstet, muzikën, simbolizmin, ndalimet, kërkesat e tyre. Dhe të gjitha këto i duhen paraqitur me fakte, drejtpërdrejt, pa asnjë lloj nënkuptimi, gjithë fëmijëve, në të gjithë vendin. Për sa kohë do t'ua japim këtë lëndë jemi të lirë t'iu japim çdo gjë tjetër që duam. Ja kjo, mendoj, do të jetë tolerancë e skajshme ndaj lirisë fetare. Po arrite t`iu japësh fëmijëve informacion për fetë e tjera, ateherë je i lirë -- të fillosh kur të duash dhe me çfarë të duash -- t'iu mësosh çdo lloj doktrine që dëshiron t'iu mësosh. Por duhet t'iu japësh dijeni edhe për fetë e tjera.
Now, why do I say that? Because democracy depends on an informed citizenship. Informed consent is the very bedrock of our understanding of democracy. Misinformed consent is not worth it. It's like a coin flip; it doesn't count, really. Democracy depends on informed consent. This is the way we treat people as responsible adults. Now, children below the age of consent are a special case. Parents -- I'm going to use a word that Pastor Rick just used -- parents are stewards of their children. They don't own them. You can't own your children. You have a responsibility to the world, to the state, to them, to take care of them right. You may teach them whatever creed you think is most important, but I say you have a responsibility to let them be informed about all the other creeds in the world, too.
Pse e them këtë? Sepse demokracia mbështetet te qytetarët e mirëinformuar. Thelbi i demokracisë ashtu si e kuptojmë ne qëndron pikërisht te mbështetja e informuar. Mbështetja e keqinformuar s'ka asnjë vlerë. Eshtë si kokë a pil -- as që mund të quhet mbështetje. Demokracia është në vartësi të mbështetjes së informuar. Ja kështu i trajtojmë ne njerëzit, si të rritur me përgjegjësi. Ndërsa fëmijët nën moshën e përgjegjësisë janë rast i veçantë. Do të përdor një fjalë që sapo e përdori Prifti Rik -- prindërit janë kujdestarë të fëmijëve. Nuk janë pronarë të tyre. S'mund të jesh pronar i fëmijëve të tu. Ke përgjegjësi përpara botës, shtetit, atyre vetë, që të kujdesesh si duhet për ta. Mund t'iu mësosh çfarëdo doktrine që të duket e rëndësishme, por unë them se ke përgjegjësi që t'i rritësh të mirëinformuar, edhe për gjithë doktrinat e tjera të botës.
The reason I've taken this time is I've been fascinated to hear some of the reactions to this. One reviewer for a Roman Catholic newspaper called it "totalitarian." It strikes me as practically libertarian. Is it totalitarian to require reading, writing and arithmetic? I don't think so. All I'm saying is -- and facts, facts only; no values, just facts -- about all the world's religions. Another reviewer called it "hilarious." Well, I'm really bothered by the fact that anybody would think that was hilarious. It seems to me to be such a plausible, natural extension of the democratic principles we already have that I'm shocked to think anybody would find that just ridiculous. I know many religions are so anxious about preserving the purity of their faith among their children that they are intent on keeping their children ignorant of other faiths. I don't think that's defensible. But I'd really be pleased to get your answers on that -- any reactions to that -- later.
Arsyeja përse u ndala kaq gjatë te kjo pikë, është se u mahnita kur degjova se si reagonin disa ndaj kësaj ideje. Një recense e botuar në një gazetë Katolike e quante "totalitare." Kurse mua më duket shumë libertariane. A është totalitare t'u mësosh fëmijëve shkrim, lexim dhe aritmetikë? Nuk besoj. S'po kërkoj gjë tjetër veçse -- fakte. Vetëm fakte. Jo vlera, vetëm fakte mbi gjithë fetë e botës. Një recensent tjetër e quajti "qesharake". Të them të drejtën më shqetëson shumë fakti që dikush mund ta konsiderojë qesharake një ide të tillë. Mua më duket se është një vazhdim kaq i mundshëm dhe i natyrshëm i parimeve demokratike që kemi sot, saqë më trondit mendimi që dikujt mund t'i duket qesharake. E di që shumë fe janë aq të shqetësuara për ruajtjen e pastërtisë së besimit të tyre te fëmijët, saqë me vetëdije përpiqen t'i mbajnë ata në errësirë në lidhje me besimet e tjera. S'besoj se mund të mbrohet një argument i tillë, megjithëse do të më pëlqente të dëgjoja si do të përgjigjeshit ju -- çfarëdo mendimi që të keni -- më vonë. Por hë për hë po vazhdoj.
But now I'm going to move on. Back to the cow. This picture, which I pulled off the web -- the fellow on the left is really an important part of this picture. That's the steward. Cows couldn't live without human stewards -- they're domesticated. They're a sort of ectosymbiont. They depend on us for their survival. And Pastor Rick was just talking about sheep. I'm going to talk about sheep, too. There's a lot of serendipitous convergence here. How clever it was of sheep to acquire shepherds!
Le t'i kthehemi prapë lopës. Me këtë foto, që e kam marrë nga Interneti -- ky në të majtë është vërtet pjesë e rëndësishme e fotos. Ai është kujdestari. Lopët nuk jetojnë dot pa njerëz kujdestarë -- janë kafshë shtëpiake. . Janë një lloj ektosimbiontësh. Mbijetesa e tyre varet nga ne. Ndërsa Pastori Rik sapo po fliste për delet. Do flas edhe unë për delet. Rastësisht, këtu gjen plot pika të përbashkëta. Sa të zgjuara janë treguar delet që kanë marrë barinj!
(Laughter)
Shikoni sa kanë përfituar.
Think of what this got them. They could outsource all their problems: protection from predators, food-finding ...
Kanë gjetur dikë që ua bën të gjitha punët -- i mbron nga grabitqarët, iu gjen ushqim, iu bën shërbim mjekësor.
(Laughter)
... health maintenance.
(Laughter)
The only cost in most flocks -- not even this -- a loss of free mating. What a deal! "How clever of sheep!" you might say. Except, of course, it wasn't the sheep's cleverness. We all know sheep are not exactly rocket scientists -- they're not very smart. It wasn't the cleverness of the sheep at all. They were clueless. But it was a very clever move. Whose clever move was it? It was the clever move of natural selection itself.
Për shumicën e fufave, i vetmi shpenzim është humbja e lirisë për t'u shumuar. Marrëveshje me leverdi. "Sa të zgjuara delet!" do thoni ju. Vetëm se, natyrisht, nuk ka qënë aspak zgjuarsia e deleve. Të gjithë e dimë që delet nuk janë shkencëtare -- nuk janë edhe aq të zgjuara. Nuk ka qënë aspak zgjuarsia e deleve. Ato as ia kishin idenë ç'bëhej. Megithatë, veprimi ishte i mençur. Veprim i mençur i kujt? Veprim i mençur i vetë përzgjedhjes natyrore.
Francis Crick, the co-discoverer of the structure of DNA with Jim Watson, once joked about what he called Orgel's Second Rule. Leslie Orgel is a molecular biologist, brilliant guy, and Orgel's Second Rule is: Evolution is cleverer than you are. Now, that is not Intelligent Design -- not from Francis Crick. Evolution is cleverer than you are. If you understand Orgel's Second Rule, then you understand why the Intelligent Design movement is basically a hoax.
Francis Krik, bashkë-zbulues me Xhim Uatson i strukturës së DNA-së bënte dikur shaka me atë që ai e quante Rregulli i Dytë i Orgelit. Lesli Orgel vazhdon të jetë biolog molekular, njeri i shkëlqyer. dhe Rregulli i Dytë i Orgelit është: Evolucioni është më i zgjuar se ti. Kujdes, ky nuk është Projektim Inteligjent -- nuk është Francis Krik. Evolucioni është më i zgjuar se ti. Po arrite të kuptosh Rregullin e Dytë të Orgel-it, atëherë ke kuptuar përse gjithë lëvizja e Projektimit Inteligjent s'është gjë tjetër vëçse mashtrim.
The designs discovered by the process of natural selection are brilliant, unbelievably brilliant. Again and again biologists are fascinated with the brilliance of what's discovered. But the process itself is without purpose, without foresight, without design. When I was here four years ago, I told the story about an ant climbing a blade of grass. And why the ant was doing it was because its brain had been infected with a lancet fluke that was needed to get into the belly of a sheep or a cow in order to reproduce. So it was sort of a spooky story.
Strukturat e projektuara nga procesi i përzgjedhjes natyrore janë të shkëlqyera, jashtëzakonisht të shkëlqyera. Biologët vazhdojnë të mahniten dita ditës me përsosmërinë e atyre që zbulojnë. Megjithatë, procesi në vetvete nuk ka asnjë qëllim, asnjë parashikim, asnjë plan. Kur isha këtu para katër vjetësh, tregova historinë e milingonës që përpiqej të ngjitej mbi një fije bari. Për çfarë mundohej milingona? Sepse ia kishte infektuar trurin nje parazit, Dicrocoelium Lanceolatum, i cili duhej të ngjitej deri në barkun e një deleje ose lope për t'u riprodhuar. Histori e frikshme.
And I think some people may have misunderstood. Lancet flukes aren't smart. I submit that the intelligence of a lancet fluke is down there, somewhere between petunia and carrot. They're not really bright. They don't have to be. The lesson we learn from this is: you don't have to have a mind to be a beneficiary. The design is there in nature, but it's not in anybody's head. It doesn't have to be. That's the way evolution works. Question: Was domestication good for sheep? It was great for their genetic fitness.
Kam frikë se ndonjë edhe mund ta ketë keqkuptuar Parazitët nuk janë të mençur. Ua them unë, zgjuarsia e parazitëve renditet fare poshtë diku midis zambakut dhe karrotës. Nuk janë dhe aq të mençur. Dhe s'kanë nevojë të jenë. Nga gjithë kjo ne mësojmë se s'ka nevojë të kesh tru që të përfitosh. Struktura është atje, në natyrë, por nuk është në kokën e askujt. As nuk ka nevojë të jetë. Kështu funksionon evolucioni. Pyetja -- a ishte zbutja për të mirën e deleve? Ishte e shkëlqyer për gjendjen e tyre gjenetike.
And here I want to remind you of a wonderful point that Paul MacCready made at TED three years ago. Here's what he said: "Ten thousand years ago, at the dawn of agriculture, human population, plus livestock and pets, was approximately a tenth of one percent of the terrestrial vertebrate landmass." That was just 10,000 years ago. Yesterday, in biological terms. What is it today? Does anybody remember what he told us? 98 percent. That is what we have done on this planet.
Këtu dua t'iu rikujtoj diçka të mrekullueshme që theksoi Pol MakRedi në TED para tre vjetësh. Ai tha, Para 10000 vjetësh, kur po lindte bujqësia, popullsia njerëzore, bashkë me bagetitë dhe kafshët shtëpiake, përbënin afërsisht nje të 10tën e një perqind te masës tokësore të vertebrorëve. Kjo jo më shumë se para 10000 vjetësh. Që është praktikisht dje, me kohë biologjike. Po sot? A iu kujtohet ç'na tha? 98 përqind. Ja ç'kemi bërë ne në këtë planet.
Now, I talked to Paul afterwards -- I wanted to check to find out how he'd calculated this, and get the sources and so forth -- and he also gave me a paper that he had written on this. And there was a passage in it which he did not present here and I think it is so good, I'm going to read it to you: "Over billions of years on a unique sphere, chance has painted a thin covering of life: complex, improbable, wonderful and fragile. Suddenly, we humans -- a recently arrived species no longer subject to the checks and balances inherent in nature -- have grown in population, technology and intelligence to a position of terrible power. We now wield the paintbrush." We heard about the atmosphere as a thin layer of varnish. Life itself is just a thin coat of paint on this planet. And we're the ones that hold the paintbrush. And how can we do that?
Më vonë bisedova me Polin. Doja të verifikoja si i kishte llogaritur këto, t'i merrja burimet e kështu me rradhë. Ai më dha një studim të tijin mbi këtë temë. Aty gjeta një fragment të cilin ai nuk e paraqiti këtu dhe që mendoj se është aq i mirë saqe duhet t'ua lexoj. "Për miliarda vjet, mbi një sferë të pashoqe, rastësia ka pikturuar një cipë të hollë jete: të ndërlikuar, të pamundur, të mrekullueshme dhe të brishtë. Krejt papritur, ne njerëzit, një specie e ardhur rishtazi të pavarur tashmë nga rregullat e ekujlibrit në thelbin e natyrës, u rritëm në numër, teknologji dhe inteligjence, deri në një pikë pushteti të tmerrshëm. Tani, jemi ne ata që mbajmë furçen në dorë. Dëgjuam të flitet për atmosferën si një cipë e hollë llaku. Vetë jeta s'është gjë tjetër veçse një dorë e hollë boje mbi planet. Ndersa furçën në dorë e kemi ne. Po si e bëjmë një gjë të tillë?
The key to our domination of the planet is culture. And the key to culture is religion. Suppose Martian scientists came to Earth. They would be puzzled by many things. Anybody know what this is? I'll tell you what it is. This is a million people gathering on the banks of the Ganges in 2001, perhaps the largest single gathering of human beings ever, as seen from satellite photograph. Here's a big crowd. Here's another crowd in Mecca. Martians would be amazed by this. They'd want to know how it originated, what it was for and how it perpetuates itself.
Pika kyçe e zotërimit të planetit është kultura, ndërsa pika kyçe e kulturës është feja. Ta zemë se në tokë do të vinin një ditë shkencëtarë nga Marsi. Ata do të çuditeshin me shumë gjëra. E dini ç'është kjo? Ua them unë ç'është. Eshtë një milion njerëz të mbledhur në brigjet e lumit Ganxhis në 2001, ndoshta grumbulli më i madh i qenieve njerëzore, parë nga një fotografi satelitore. Ja një grumbull i madh. Një grumbull tjetër në Mekë. Marsianët do mahniteshin. Do të kërkonin të dinin se si ka filluar, përse bëhet dhe si vazhdon të funksionojë. S'kam ndërmend t'iu përgjigjeve të këtyre pyetjeve.
Actually, I'm going to pass over this. The ant isn't alone. There's all sorts of wonderful cases of species which -- in that case -- A parasite gets into a mouse and needs to get into the belly of a cat. And it turns the mouse into Mighty Mouse, makes it fearless, so it runs out in the open, where it'll be eaten by a cat. True story. In other words, we have these hijackers -- you've seen this slide before, from four years ago -- a parasite that infects the brain and induces even suicidal behavior, on behalf of a cause other than one's own genetic fitness.
Milingona ka plot shokë. Raste speciesh të mrekullueshme gjen sa të duash. Ja një rast kur paraziti i hyn miut, sepse i duhet të futet në barkun e maces. Dhe e kthen miun në Super Mi -- e bën sypatrembur, aq sa ky del në vend të hapur ku mund ta hajë kollaj macja. Histori e vërtetë. Me fjalë të tjera, kemi të bëjmë me rrëmbyes -- këtë foto e keni parë herë tjetër, para katër vjetësh -- një parazit që infekton trurin dhe i shkakton edhe sjellje vetëvrasëse në të mirë të një çështjeje që nuk s'ka lidhje më përmirësimin gjenetik.
Does that ever happen to us? Yes, it does -- quite wonderfully. The Arabic word "Islam" means "submission." It means "surrender of self-interest to the will of Allah." But I'm not just talking about Islam. I'm talking also about Christianity. This is a parchment music page that I found in a Paris bookstall 50 years ago. And on it, it says, in Latin: "Semen est verbum Dei. Sator autem Christus." The word of God is the seed and the sower of the seed is Christ. Same idea. Well, not quite. But in fact, Christians, too ... glory in the fact that they have surrendered to God. I'll give you a few quotes. "The heart of worship is surrender. Surrendered people obey God's words, even if it doesn't make sense." Those words are by Rick Warren. Those are from "The Purpose Driven Life."
A na ndodh edhe ne një gjë e tillë? Po, na ndodh -- në mënyrë të mahnitshme. Fjala arabe "Islam" do të thotë nënshtrim. Do të thotë t'ia dorëzosh interesin vetiak dëshirës së allahut. Por unë s'po flas vetëm për Islamin. Po flas edhe për Krishtërimin. Ja një fletë partiture që e kam gjetur para 50 vejtësh në Paris. Aty shkruhet në Latinisht: (Latinisht) "Fjala e zotit është fara, ndërsa mbjellësi i farës është Krishti." I njëjti ideal. Ose pothuajse i njëjti. Por në fakt, edhe të Krishterët i gëzohen faktit që i janë dorëzuar zotit. Po sjell nja dy citime. "Dorëzimi është zemra e besimit. Njerëzit që dorëzohen i binden fjalës së zotit, edhe kur kjo s'ka kuptim." Këto fjalë i ka thënë Rik Uarren. Janë marrë nga "Jeta e Diktuar nga Qëllimi."
And I want to turn now, briefly, to talk about that book, which I've read. You've all got a copy, and you've just heard the man. And what I want to do now is say a bit about this book from the design standpoint, because I think it's actually a brilliant book. First of all, the goal -- and you heard just now what the goal is -- it's to bring purpose to the lives of millions, and he has succeeded. Is it a good goal? In itself, I'm sure we all agree, it is a wonderful goal. He's absolutely right. There are lots of people out there who don't have purpose in their life, and bringing purpose to their life is a wonderful goal. I give him an A+ on this.
Tani do desha t'i kthehesha shkurt e të flisja për librin, të cilin e kam lexuar. Do të merrni edhe ju një kopje. Sapo e dëgjuat kur foli. Ndërsa unë do të desha të flisja pak për librin nga pikpamja e projektimit, sepse mendoj që është një libër i shkëlqyer. Së pari, synimi. Ju sapo e dëgjuat se cili është synimi. Synimi është që t'i bëjë të qellimshme jetët e miliona njerëzve, dhe ia ka arritur. A është synim i mirë? Në vetvete, të gjithë pajtohemi, ky është një synim i mrekullueshëm. Ai ka plotësisht të drejtë. Në të katër anët gjen me shumicë njerëz pa qellim në jetë. T'i japësh jetës së tyre një qëllim është synim i mrekullueshëm. Për këtë i jap 10 me yll.
(Laughter)
A arrihet synimi?
Is the goal achieved? Yes. Thirty million copies of this book. Al Gore, eat your heart out.
Po. Libri ka shitur 30 milion kopje. Al Gore, plas nga inati.
(Laughter)
(Të qeshura)
Just exactly what Al is trying to do, Rick is doing. This is a fantastic achievement. And the means -- how does he do it?
Pikërisht atë që përpiqet të arrijë Al, e ka arritur Riku. Eshtë arritje fantastike. Dhe mjetet - si arrin ta bëjë?
It's a brilliant redesign of traditional religious themes -- updating them, quietly dropping obsolete features, putting new interpretations on other features. This is the evolution of religion that's been going on for thousands of years, and he's just the latest brilliant practitioner of it. I don't have to tell you this; you just heard the man. Excellent insights into human psychology, wise advice on every page. Moreover, he invites us to look under the hood. I really appreciated that. For instance, he has an appendix where he explains his choice of translations of different Bible verses. The book is clear, vivid, accessible, beautifully formatted. Just enough repetition. That's really important. Every time you read it or say it, you make another copy in your brain. Every time you read it or say it, you make another copy in your brain.
Me një ri-strukturim të shkëlqyer të temave tradicionale fetare -- duke i sjellë në kohë, duke lënë në heshtje tipare demodè, duke iu veshur tipareve të tjera interpretime të reja. Ja, ky është evolucioni i fesë që ka mijëra vjet që zhvillohet, ndërsa ai s'është tjetër veçse një ndër praktikuesit e shkëlqyer modernë të tij. As që është e nevojshme t'ua them këto. E dëgjuat vetë kur foli. Penetrim i shkëlqyer në psikologjinë njerëzore, këshilla të mençura në çdo faqe. Mbi të gjitha, na fton t'i hedhim një sy nga afër motorit, nën kofnë. E vlerësoj vërtet. Për shembull, libri ka një prapashtesë ku ai shpjegon se përse ka zgjedhur përkthime të caktuara të vargjeve të ndryshme të Biblës. Libri është i qartë, i gjallë, i kapshëm, i formatuar bukur. Përsëritjet janë me masë. Kjo ka shumë rëndësi. Sa herë që e lexon, ose e thua, aq herë bën nga një kopje në tru. Sa herë që e lexon, ose e thua, aq herë bën nga një kopje në tru.
(Laughter)
(Të qeshura)
With me, everybody --
Përsëriteni të gjithë me mua -- sa herë që i lexon, ose i thua,
(Audience and Dan Dennett) Every time you read it or say it, you make another copy in your brain.
aq herë bën nga një kopje në tru. Faleminderit.
Thank you.
Dhe tani vijmë te problemi që kam unë.
And now we come to my problem. Because I'm absolutely sincere in my appreciation of all that I said about this book. But I wish it were better. I have some problems with the book. And it would just be insincere of me not to address those problems. I wish he could do this with a revision, a Mark 2 version of his book. "The truth will set you free." That's what it says in the Bible, and it's something that I want to live by, too.
Sepse jam absolutisht i sinqertë në vlerësimin e gjithçkaje që kam thënë për këtë libër. Por do desha të ishte edhe më i mirë. Kam disa probleme me këtë libër. Dhe do të ishte thjesht e pasinqertë nga ana ime të mos i trajtoja ato. Do të kisha dashur ta bëja këtë me një redaktim, me një varjant Kopja 2 të librit. "E vërteta do t'iu çlirojë" -- kështu shkruhet në Bibël, motiv të cilin do ta kisha bërë timin gjithë qef.
My problem is, some of the bits in it I don't think are true. Now some of this is a difference of opinion. And that's not my main complaint, that's worth mentioning. Here's a passage -- it's very much what he said, anyway: "If there was no God we would all be accidents, the result of astronomical random chance in the Universe. You could stop reading this book because life would have no purpose or meaning or significance. There would be no right or wrong and no hope beyond your brief years on Earth." Now, I just do not believe that. By the way, I find -- Homer Groening's film presented a beautiful alternative to that very claim. Yes, there is meaning and a reason for right or wrong. We don't need a belief in God to be good or to have meaning in us. But that, as I said, is just a difference of opinion. That's not what I'm really worried about.
Problemi është se disa detaje nuk më duken të vërteta. Disa janë thjesht mospajtime mendimesh, dhe për këto nuk kam pse ankohem. Ja diçka që ia vlen të permendet. Një pasazh -- sidoqoftë, pak a shume kështu e ka shkruar, "Po të mos kishte zot, ne të gjithë do të ishim aksident, rezultat i një rastesie astronomike në Univers. Atëherë mund ta ndërprisnit leximin e këtij libri, sepse jeta nuk do të kishte as qëllim, as kuptim, as rëndësi. S'do të kishte as mirë, as keq, dhe as shpresë tej viteve tuaj të shkurtër në Tokë." Pikërisht këtë nuk e besoj. Me që ra fjala, mendoj se filmi i Homer Grëning i paraqiste një alternativë të bukur këtij pretendimi. Po, ka kuptim dhe nje logjikë, për mirë a për keq. S'ka nevojë të besojmë në zot për të qënë të mirë dhe për të gjetur kuptim te vetja. Por kjo është thjesht mospërputhje mendimesh. Nuk është kjo ajo që më shqetëson aq shumë.
How about this: "God designed this planet's environment just so we could live in it." I'm afraid that a lot of people take that sentiment to mean that we don't have to do the sorts of things that Al Gore is trying so hard to get us to do. I am not happy with that sentiment at all. And then I find this: "All the evidence available in the biological sciences supports the core proposition that the cosmos is a specially designed whole with life and mankind as its fundamental goal and purpose, a whole in which all facets of reality have their meaning and explanation in this central fact." Well, that's Michael Denton. He's a creationist. And here, I think, "Wait a minute." I read this again. I read it three or four times and I think, "Is he really endorsing Intelligent Design? Is he endorsing creationism here?" And you can't tell. So I'm sort of thinking, "Well, I don't know, I don't know if I want to get upset with this yet."
Po kjo tjetra -- "Zoti e projektoi mjedisin e planetit që ne të jetonim në të." Druhem se do të ketë shumë njerëz që do ta kuptojnë sikur kjo do të thotë se s'ka fare nevojë të bëjme ato që po përpiqet aq shumë Al Gore të na bindi se janë për t'u bërë. Kjo nuk më pëlqen fare. Pastaj edhe kjo tjetra -- "Gjithë provat e mbledhura nga shkencat biologjike mbështesin mendimin thelbësor që kozmosi është projektuar në mënyrë të veçantë duke pasur si qëllim dhe synim themelor jetën dhe njerëzimin, një tërësi në të cilën marrin kuptim të gjitha anët e realitetit dhe një shpjegim i këtij fakti qendror." Ky ështe teoria e Majkëll Denton. Ai është kreacionist. Këtu i vura gishtin kokës, "Prit një minutë." E lexova përsëri. E lexova tre -- katër herë dhe thashë me vete, "Po ky, vërtet po mbështet projektimin inteligjent? Vërtet po i del në mbrojtje kreacionizmin këtu?" Vështirë ta thuash. Dhe vazhdoj të arsyetoj, "Epo, ku i dihet, mbase është herët per t'u mërzitur me këto."
But then I read on, and I read this: "First, Noah had never seen rain, because prior to the Flood, God irrigated the earth from the ground up." I wish that sentence weren't in there, because I think it is false. And I think that thinking this way about the history of the planet, after we've just been hearing about the history of the planet over millions of years, discourages people from scientific understanding. Now, Rick Warren uses scientific terms and scientific factoids and information in a very interesting way.
Mirëpo vazhdoj të lexoj dhe gjej këtë -- "E para, Noa nuk kishte parë asnjëherë shi sepse përpara përmbytjes zoti e ujiste tokën nga poshtë." Sa do të desha që kjo fjali të mos ishte aty, sepse është e pavërtetë. Për më tepër mendoj se kjo mënyrë arsyetimi për historinë e planetit, pasi kemi degjuar gjithë këto gjëra për historinë e planetit për miliona vjet, do t'ua presë njerëzve hovin për të kuptuar në mënyrë shkencore. Rik Uorren i përdor terminologjinë shkencore, faktoidët shkencorë dhe informacionin në mënyrë shumë interesante.
Here's one: "God deliberately shaped and formed you to serve him in a way that makes your ministry unique. He carefully mixed the DNA cocktail that created you." I think that's false. Now, maybe we want to treat it as metaphorical. Here's another one: "For instance, your brain can store 100 trillion facts. Your mind can handle 15,000 decisions a second." Well, it would be interesting to find the interpretation where I would accept that. There might be some way of treating that as true. "Anthropologists have noted that worship is a universal urge, hardwired by God into the very fiber of our being -- an inbuilt need to connect with God." Well, the sense of which I agree with him, except I think it has an evolutionary explanation.
Ja një shembull -- "Zoti iu ka dhënë qëllimisht formë dhe trajtë të tillë që t'i shërbeni atij, në një mënyrë që e bën shërbimin tuaj të pashembullt. Ai e ka përzjerë me kujdes koktejin e DNA-së me të cilën iu ka krijuar." Kjo më duket e pavërtetë. Ndoshta do të donint ta trajtonit si metaforë. Ja edhe një tjetër -- "Për shembull, truri juaj mund të mbajë 100 trilion fakte. Mendja juaj mund të procesojë 15000 vendime në sekondë." Do ishte me interes të gjeja interpretime që të më bindnin ta pranoja këtë. Ndoshta mund të ketë rrugë të tjera për ta marrë si të vërtetë. "Antropologjistët kanë vënë re se besimi është shtysë universale, e ndërtuar nga zoti brenda fibrave përbërëse të qenies sonë, një nevojë e lindur brendapërbrenda për t'u lidhur me zotin." Këtu ka diçka me të cilin pajtohem, vetëm se mendoj që ka një shpjegim evolucionist.
And what I find deeply troubling in this book is that he seems to be arguing that if you want to be moral, if you want to have meaning in your life, you have to be an Intelligent Designer, you have to deny the theory of evolution by natural selection. And I think, on the contrary, that it is very important to solving the world's problems that we take evolutionary biology seriously. Whose truth are we going to listen to? Well, this is from "The Purpose Driven Life": "The Bible must become the authoritative standard for my life: the compass I rely on for direction, the counsel I listen to for making wise decisions, and the benchmark I use for evaluating everything." Well maybe, OK, but what's going to follow from this?
Ndërsa ajo ç'ka më duket tejet shqetësuese në këtë libër është që më duket se ai përpiqet të argumentojë se që të jesh i moralshëm, që t'i japësh kuptim jetës, duhet patjetër të mbeshtetesh Projektimin Inteligjent - duhet të mohosh teorinë e evolucionit me anë të përzgjedhjes natyrore. Ndërsa unë mendoj se, përkundrazi, nëse duam të zgjidhim problemet e kësaj bote biologjia evolucioniste duhet marre tepër seriozisht. Të vërtetën e kujt do të dëgjojmë atëherë? Ja diçka tjetër e shkëputur nga "Jeta e Diktuar nga Qëllimi" - 'Bibla duhet të bëhet standarti diktues i jetës sime, busulla te e cila mbështetem për drejtim, këshilla të cilës i vë veshin për të marrë vendime të drejta dhe kuti matës për vlerësimin e gjithçkaje." Ndoshta. Mirëpo çfarë del nga a gjithë kjo? Sepse vijmë te kjo tjetra që më shqetëson.
And here's one that does concern me. Remember I quoted him before with this line: "Surrendered people obey God's word, even if it doesn't make sense." And that's a problem.
Mos harroni se e kam cituar edhe herë tjetër me këtë rresht -- "Njerëzit që dorëzohen i binden fjalës së Zotit edhe kur kjo s'ka kuptim." Këtu qëndron problemi.
(Sighs)
"Mos debato kurrë me Djallin.
"Don't ever argue with the Devil. He's better at arguing than you are, having had thousands of years to practice." Now, Rick Warren didn't invent this clever move. It's an old move. It's a very clever adaptation of religions. It's a wild card for disarming any reasonable criticism. "You don't like my interpretation? You've got a reasonable objection to it? Don't listen, don't listen! That's the Devil speaking." This discourages the sort of reasoning citizenship it seems to me that we want to have.
Ai debaton më mirë se ty, sepse ka me mijëra vjet praktikë." Këtë lëvizje të zgjuar nuk e ka shpikur Rik Uorren. Eshtë e vjetër. Eshtë një përshtatje e vjetër e feve. Dhe përdoret si xhol për të ç'armatosur çdo lloj kritike të arsyeshme. "S'të pëlqeni interpretimi im? Paske gjetur edhe një kundërshtim të logjikshëm? Mos ia vërë veshin, mos e dëgjo! Sepse është Djalli që flet." Pikërisht kjo e dekurajon gjithë qytetarinë arsyetuese që më duket se po përpiqemi të krijojmë.
I've got one more problem, then I'm through. And I'd really like to get a response if Rick is able to do it. "In the Great Commission, Jesus said, 'Go to all people of all nations and make them my disciples. Baptize them in the name of the Father, the Son and the Holy Spirit, and teach them to do everything I've told you.'" The Bible says Jesus is the only one who can save the world. We've seen many wonderful maps of the world in the last day or so. Here's one, not as beautiful as the others; it simply shows the religions of the world. Here's one that shows the sort of current breakdown of the different religions.
Kam edhe një problem tjetër dhe mbarova. Dhe vërtet do të doja një përgjigje, nëse Rik do jetë në gjendje të ma japë. Jezui thotë të Komisioni i Madh, "Shpërndahuni te gjithë njerëzve e gjithë kombeve dhe kthejini ata në dishepujt e mij, pagëzojini në emër të Atit, Birit dhe Shpirtit të Shenjtë, mësoini të bëjnë gjithçka që iu kam thënë." Bibla thotë se Jezui është i vetmi që mund ta shpëtojë botën. Ndërsa ditët e fundit këtu . kemi parë shumë harta të mrekullueshme të botës Ja edhe një, jo aq e bukur sa të tjerat. Ajo thjesht tregon fetë e botës. Ndërsa kjo tjetra tregon një si ndarje të feve të ndryshme sot.
Do we really want to commit ourselves to engulfing all the other religions, when their holy books are telling them, "Don't listen to the other side, that's just Satan talking!"? It seems to me that that's a very problematic ship to get on for the future. I found this sign as I was driving to Maine recently, in front of a church: "Good without God becomes zero." Sort of cute. A very clever little meme. I don't believe it and I think this idea, popular as it is -- not in this guise, but in general -- is itself one of the main problems that we face.
A ia vlen t'i futesh punës për t'i gllabëruar gjithë fetë e tjera, në një kohë kur edhe atyre librat e shenjtë iu thonë, "Mos ia vini veshin anës tjetër, sepse është Satani që iu flet!" Mua më duket se po t'i hipësh një anijeje të tillë për të shkuar drejt të ardhmes, do të kesh shumë probleme. Këtë tabelë e gjeta tek po udhëtoja kohët e fundit në Mein, përpara një kishe -- "E mira pa Zotin është zero." E lezetshme. Nje Meme e vockël dinake. Nuk e besoj dhe mendoj se kjo ide, me gjithë popullaritetin -- jo në këtë formë por në përgjithësi -- përbën në vetvete problemin kryesor që duhet të zgjidhim. Po të jeni si unë, do të njihni shumë ateistë, agnostikë të mrekullueshëm,
If you are like me, you know many wonderful, committed, engaged atheists, agnostics, who are being very good without God. And you also know many religious people who hide behind their sanctity instead of doing good works. So, I wish we could drop this meme. I wish this meme would go extinct.
të përkushtuar, që mbeten gjithmonë të mirë edhe pa zotin. Siç mund të njihni edhe shumë njerëz fetarë që fshihen pas shenjtërisë së tyre, në vend që të bëjnë vepra të mira. Prandaj do të desha ta hidhja poshtë këtë Meme. Do të doja që kjo Meme të zhdukej nga faqja e dheut.
Thanks very much for your attention.
Iu faleminderit shumë për vëmendjen.
(Applause)
(Duartrokitje)