Power. That is the word that comes to mind. We're the new technologists. We have a lot of data, so we have a lot of power. How much power do we have? Scene from a movie: "Apocalypse Now" -- great movie. We've got to get our hero, Captain Willard, to the mouth of the Nung River so he can go pursue Colonel Kurtz. The way we're going to do this is fly him in and drop him off. So the scene: the sky is filled with this fleet of helicopters carrying him in. And there's this loud, thrilling music in the background, this wild music. ♫ Dum da ta da dum ♫ ♫ Dum da ta da dum ♫ ♫ Da ta da da ♫ That's a lot of power. That's the kind of power I feel in this room. That's the kind of power we have because of all of the data that we have.
Fuqia. Kjo është fjala që të vjen në mendje. Jemi mjeshtrit e rinj të teknologjisë. Kemi të dhëna plot, ndaj kemi plot fuqi. Sa fuqi kemi? Skenë nga një film: "Apokalips Tani" -- film i madh. Kemi heroin e filmit, kapitenin Willard, në deltën e lumit Nung që të mundet të ndjekë kolonelin Kurtz. Mënyra që do të përdorim është ta çojmë atje në rrugë ajrore. Pra skena është kjo: qielli nxin nga helikopterët që po e transportojnë për atje. Dhe në sfond gjëmon muzika ngjethëse, kjo muzikë e marrë. ♫ Bum pa pa pa bum ♫ ♫ Bum pa pa pa bum ♫ ♫ Ta ta ta ta ♫ Bëhet fjalë për goxha fuqi. Nga ajo lloj fuqie që ndjen në këtë sallë. Ky është lloji i pushtetit që kemi falë krejt të dhënave që zotërojmë.
Let's take an example. What can we do with just one person's data? What can we do with that guy's data? I can look at your financial records. I can tell if you pay your bills on time. I know if you're good to give a loan to. I can look at your medical records; I can see if your pump is still pumping -- see if you're good to offer insurance to. I can look at your clicking patterns. When you come to my website, I actually know what you're going to do already because I've seen you visit millions of websites before. And I'm sorry to tell you, you're like a poker player, you have a tell. I can tell with data analysis what you're going to do before you even do it. I know what you like. I know who you are, and that's even before I look at your mail or your phone.
Le të marrim një shembull. Ç'mund të bëjmë me të dhënat e një personi të vetëm? Çfarë mund të bëj me të dhënat e atij tipit? Mund të shoh të dhënat tuaja financiare. Mund të shoh nëse i paguani llogaritë në afat. Di nëse ia vleni t'ju jepet një hua a jo. Mund t'ju rrëmoj kartelën mjekësore, mund të shoh nëse valvula juaj punon ende -- të shoh nëse ia vleni t'ju ofrohen sigurime. Mund të shoh rregullsitë tuaja në klikime. Kur vini te site-i im web, e di tashmë se çfarë do të bëni, ngaqë kam parë vizitat tuaja të mëparshme në miliona site-e web. Dhe më vjen keq që duhet t'jua them, por jeni si lojtar pokeri, secili me shenjat e veta. Me ndihmën e analizës së të dhënave mund të tregoj se çfarë do të bëni, përpara se ta bënit. E di se çfarë ju pëlqen. Di se kush jeni. Dhe kjo ende pa rrëmuar postën tuaj apo telefonin tuaj.
Those are the kinds of things we can do with the data that we have. But I'm not actually here to talk about what we can do. I'm here to talk about what we should do. What's the right thing to do?
Këto janë gjërat që mund të bëjmë me të dhënat që zotërojmë. Por nuk jam këtu për të folur rreth asaj që mund të bëjmë. Jam këtu për të folur rreth asaj që do të duhej të bënim. Cila është gjëja e drejtë që duhet bërë?
Now I see some puzzled looks like, "Why are you asking us what's the right thing to do? We're just building this stuff. Somebody else is using it." Fair enough. But it brings me back. I think about World War II -- some of our great technologists then, some of our great physicists, studying nuclear fission and fusion -- just nuclear stuff. We gather together these physicists in Los Alamos to see what they'll build. We want the people building the technology thinking about what we should be doing with the technology.
Po shoh disa fytyra të habitura, të llojit "Pse po na pyet se cila është gjëja e drejtë që duhet bërë? Ne thjesht krijojmë diçka. Dikush tjetër e përdor." E drejtë. Por kjo më shpie në të kaluarën. Më vjen në mendje Lufta e Dytë Botërore -- disa nga më të njohurit e teknologjisë atëherë, disa nga fizikanët tanë më të mëdhenj, që merreshin me zbërthimin dhe fuzionin bërthamor -- muhabet punësh bërthamore. Këta fizikanë i bëmë tok në Los Alamos për të parë se ç'do të pillnin. Duam që njerëzit që krijojnë teknologjinë të mendohen edhe se ç'të bëjmë ne me teknologjinë.
So what should we be doing with that guy's data? Should we be collecting it, gathering it, so we can make his online experience better? So we can make money? So we can protect ourselves if he was up to no good? Or should we respect his privacy, protect his dignity and leave him alone? Which one is it? How should we figure it out?
Pra, ç'duhet të bëjmë me të dhënat e atij tipit? Mos do të duhej t'i grumbullonim, mblidhnim, që t'ia bëjmë më të mirë punimin online? Mos duhet të bëjmë para prej tyre? Mos duhet të mbrojmë veten nëse ai ka mendje të keqe? Apo do të duhej të respektonim privatësinë e tij, të mbrojmë dinjitetin e tij dhe ta lëmë të qetë? Pra cilën? Si ta gjejmë?
I know: crowdsource. Let's crowdsource this. So to get people warmed up, let's start with an easy question -- something I'm sure everybody here has an opinion about: iPhone versus Android. Let's do a show of hands -- iPhone. Uh huh. Android. You'd think with a bunch of smart people we wouldn't be such suckers just for the pretty phones. (Laughter) Next question, a little bit harder. Should we be collecting all of that guy's data to make his experiences better and to protect ourselves in case he's up to no good? Or should we leave him alone? Collect his data. Leave him alone. You're safe. It's fine. (Laughter) Okay, last question -- harder question -- when trying to evaluate what we should do in this case, should we use a Kantian deontological moral framework, or should we use a Millian consequentialist one? Kant. Mill. Not as many votes. (Laughter) Yeah, that's a terrifying result. Terrifying, because we have stronger opinions about our hand-held devices than about the moral framework we should use to guide our decisions.
E di se qysh: t'ia lemë publikut të vendosë. Atëherë, sa për nxehje, le t'ia fillojmë me një pyetje të lehtë -- diçka për të cilën jam i sigurt që gjithkush këtu ka një mendim: iPhone apo Android? Ngrini duart sipas zgjedhjes -- iPhone. Aahaaaa. Android. Ndoshta mendoni se me një dorë të mençurish nuk do të gënjeheshim thjesht me celularë të hijshëm. (Të qeshura) Pyetja vijuese, pak më e vështirë. Mos do të duhej që të mbledhim krejt të dhënat e atij tipit që t'ia bëjmë punimin më të mirë dhe që të mbrojmë veten nëse ai ka mendje të keqe? Apo do të duhej ta linim të qetë? Të mblidhen të dhënat e tij. Të lihet i qetë. Pa zarar. Gjithçka në rregull. (Të qeshura) Bukur, pyetja e fundit -- pyetje më e vështirë -- kur përpiqemi të vlerësojmë se ç'duhet bërë në këtë rast, do të duhej të përdornim një kuadër deontologjik morali kantian, apo duhet të përdorim një konsenkuencialist, të tipit Mill? Kant. Mill. Jo dhe aq shumë vota. (Të qeshura) Po, përfundim i frikshëm. I frikshëm, ngaqë më të rrënjosura kemi opinionet rreth pajisjeve tona celulare se sa rreth kuadrit moral që do të duhej përdorur si udhërrëfyes për vendimet tona.
How do we know what to do with all the power we have if we don't have a moral framework? We know more about mobile operating systems, but what we really need is a moral operating system. What's a moral operating system? We all know right and wrong, right? You feel good when you do something right, you feel bad when you do something wrong. Our parents teach us that: praise with the good, scold with the bad. But how do we figure out what's right and wrong? And from day to day, we have the techniques that we use. Maybe we just follow our gut. Maybe we take a vote -- we crowdsource. Or maybe we punt -- ask the legal department, see what they say. In other words, it's kind of random, kind of ad hoc, how we figure out what we should do. And maybe, if we want to be on surer footing, what we really want is a moral framework that will help guide us there, that will tell us what kinds of things are right and wrong in the first place, and how would we know in a given situation what to do.
Nga ta dimë se ç'duhet bërë me gjithë atë fuqi që zotërojmë po qe se nuk kemi një kuadër moral? Më shumë njohim sistemet operativë për celularë, por ajo që na duhet është një sistem operativ për moralin. Çfarë është një sistem operativ për moralin? Të gjithë dallojmë të drejtën nga e gabuara, apo jo?. Ndiheni mirë kur bëni diçka të drejtë, ndiheni keq kur bëni diçka të gabuar. Këtë na mësojnë prindërit: lëvdoni të mirën, dënoni të keqen. Por nga ta dimë se ç'është e mirë dhe e keqe? Ditë pas dite, kemi teknika që i vëmë në punë. Ndoshta ndjekim intuitën. Ndoshta e hedhim në votë -- pyesim publikun. Ose ndoshta luajmë kumar -- pyesni zyrën ligjore, shihni se ç'mendim kanë ata. Me fjalë të tjera, në dorë të rastësisë, diçka ad hoc, mënyra se si vendosim se çfarë duhet bërë. Ndoshta, nëse kërkojmë ca më tepër siguri, ajo çka na duhet vërtet është një kuadër moral që të na udhëheqë, që të na tregojë së pari cilat gjëra janë të drejta e cilat jo, dhe se nga ta dimë, në një situatë të caktuar, se ç'duhet bërë.
So let's get a moral framework. We're numbers people, living by numbers. How can we use numbers as the basis for a moral framework? I know a guy who did exactly that. A brilliant guy -- he's been dead 2,500 years. Plato, that's right. Remember him -- old philosopher? You were sleeping during that class. And Plato, he had a lot of the same concerns that we did. He was worried about right and wrong. He wanted to know what is just. But he was worried that all we seem to be doing is trading opinions about this. He says something's just. She says something else is just. It's kind of convincing when he talks and when she talks too. I'm just going back and forth; I'm not getting anywhere. I don't want opinions; I want knowledge. I want to know the truth about justice -- like we have truths in math. In math, we know the objective facts. Take a number, any number -- two. Favorite number. I love that number. There are truths about two. If you've got two of something, you add two more, you get four. That's true no matter what thing you're talking about. It's an objective truth about the form of two, the abstract form. When you have two of anything -- two eyes, two ears, two noses, just two protrusions -- those all partake of the form of two. They all participate in the truths that two has. They all have two-ness in them. And therefore, it's not a matter of opinion.
Le të marrim atëherë një kuadër moral. Ne jemi njerëz numrash, rrojmë me numrat. Si mund t'i përdorim numrat si bazë të kuadrit moral? Njoh një tip që bëri pikërisht këtë, Një tip i shkëlqyer -- që ka 2500 vjetë që ka vdekur. Platoni, e saktë. Ju kujtohet filozofi plak? Apo po flinit gjumë gjatë orës për të? Platoni shqetësohej për shumë nga gjërat që na shqetësojnë dhe ne. Shqetësohej për të drejtën dhe të gabuarën. Donte të dinte se çfarë është e drejtë. E shqetësonte fakti që ajo që duket se bëjmë është shkëmbimi i opinioneve rreth diçkaje. Ky thotë që diçka është e drejtë. Ajo thotë që diçka tjetër është e drejtë. Deri diku bindesh kur flet ai, dhe kur flet ajo. Thjesht po lëkundem; nuk po shkoj gjëkundi. Nuk dua opinione, dua dije. Dua të di të vërtetën rreth drejtësisë -- si të vërtetat që kemi në matematikë. Në matematikë njohim faktet objektive. Merrni një numër, çfarëdo numri -- dyshin. Numri i parapëlqyer. Vdes për këtë numër. Ka të vërteta lidhur me dyshin. Nëse keni dy nga diçka, dhe shtoni edhe dy, ju dalin katër. Kjo është e vërtetë, pavarësisht diçkasë. Është një e vërtetë objektive në formën e dyshit, forma abstrakte. Kur keni dy nga diçka -- dy sy, dy veshë, dy hundë, thjesht dy zgjatime -- këto kanë të përbashkët qenien në çift. Janë shprehje të vërtetash që lidhen me dyshin. Të tëra kanë brenda dyshësinë. Prandaj nuk bëjmë fjalë për opinion.
What if, Plato thought, ethics was like math? What if there were a pure form of justice? What if there are truths about justice, and you could just look around in this world and see which things participated, partook of that form of justice? Then you would know what was really just and what wasn't. It wouldn't be a matter of just opinion or just appearances. That's a stunning vision. I mean, think about that. How grand. How ambitious. That's as ambitious as we are. He wants to solve ethics. He wants objective truths. If you think that way, you have a Platonist moral framework.
Po sikur, mendoi Platoni, etika të jetë si matematika? Po sikur të kish forma të kulluara të drejtësisë? Po sikur të kish të vërteta mbi drejtësinë, dhe ju të hidhnit vështrimin mbi këtë botë dhe të shihnit sende që i binden, që kanë të përbashkët këtë formë të drejtësisë? Kështu do të dinit se ç'është apo ç'nuk është vërtet e drejtë. Nuk do të qe thjesht punë opinionesh, ose thjesht dukjesh. Ky është një përfytyrim mbresëlënës. E kam fjalën, pa mendojeni. Sa madhështor. Sa ambicioz. Aq ambicioz sa jemi edhe ne. Ai don të zgjidhë problemin e etikës. Don të vërteta objektive. Nëse e mendoni në këtë mënyrë, keni një kuadër moral platonist.
If you don't think that way, well, you have a lot of company in the history of Western philosophy, because the tidy idea, you know, people criticized it. Aristotle, in particular, he was not amused. He thought it was impractical. Aristotle said, "We should seek only so much precision in each subject as that subject allows." Aristotle thought ethics wasn't a lot like math. He thought ethics was a matter of making decisions in the here-and-now using our best judgment to find the right path. If you think that, Plato's not your guy. But don't give up. Maybe there's another way that we can use numbers as the basis of our moral framework.
Nëse nuk mendoni kështu, keni plot shokë në historinë e filozofisë perëndimore, ngaqë, dihet, njerëzit i kritikojnë idetë e qëruara. Aristoteli, në veçanti, nuk e pati për zemër. Mendonte që nuk qe praktike. Aristoteli shprehej, "Në çdo subjekt, duhet të kërkojmë aq saktësi sa na lejon vetë subjekti." Aristoteli mendonte që etika nuk qe dhe aq si matematika. Mendonte se etika qe punë vendim-marrjesh të atypëratyshme duke përdorur frytet më të mira të gjykimit tonë për të gjetur shtegun e duhur. Po e menduat kështu, Platoni nuk bën për ju. Por mos u dorëzoni. Ndoshta ka një rrugë tjetër në të cilën të mund të përdorim numrat si bazë të kuadrit tonë moral.
How about this: What if in any situation you could just calculate, look at the choices, measure out which one's better and know what to do? That sound familiar? That's a utilitarian moral framework. John Stuart Mill was a great advocate of this -- nice guy besides -- and only been dead 200 years. So basis of utilitarianism -- I'm sure you're familiar at least. The three people who voted for Mill before are familiar with this. But here's the way it works. What if morals, what if what makes something moral is just a matter of if it maximizes pleasure and minimizes pain? It does something intrinsic to the act. It's not like its relation to some abstract form. It's just a matter of the consequences. You just look at the consequences and see if, overall, it's for the good or for the worse. That would be simple. Then we know what to do.
Si ju duket kjo: Po sikur në çfarëdo situate të mundeshit thjesht të llogarisnit, të shihnit opsionet, të masnit cila është më e mira dhe të gjenit ç'duhet bërë? Si e dëgjuar, hë? Ky është kuadri moral utilitarist. John Stuart Mill qe mbrojtës i shquar i këtij -- përtej tipave të mirë -- dhe ka vetëm 200 vjetë që ka vdekur. Pra baza e utilitarizmit -- Jam i sigurt se e njihni të paktën. Tre personat, që pak më parë votuan për Mill-in, e njohin. Ja se si funksionon. Po sikur morali, ajo çka e bën diçka morale, të ishte thjesht çështje nëse na e shton kënaqësinë dhe na redukton vuajtjen? Të qe pjesë e pandashme e vetë veprimit? Që nuk ngjan me marrëdhënien e saj me ndonjë formë abstrakte. Është thjesht punë pasojash. Ju thjesht përqendroheni te pasojat dhe shihni nëse, në përgjithësi, bën mirë apo keq. Kështu do të ishte thjesht. Atëherë dimë se ç'duhet të bëjmë.
Let's take an example. Suppose I go up and I say, "I'm going to take your phone." Not just because it rang earlier, but I'm going to take it because I made a little calculation. I thought, that guy looks suspicious. And what if he's been sending little messages to Bin Laden's hideout -- or whoever took over after Bin Laden -- and he's actually like a terrorist, a sleeper cell. I'm going to find that out, and when I find that out, I'm going to prevent a huge amount of damage that he could cause. That has a very high utility to prevent that damage. And compared to the little pain that it's going to cause -- because it's going to be embarrassing when I'm looking on his phone and seeing that he has a Farmville problem and that whole bit -- that's overwhelmed by the value of looking at the phone. If you feel that way, that's a utilitarian choice.
Le të marrim një shembull. Le të hamendësojmë se ngrihem dhe them, "Po ta marr telefonin." Jo ngaqë ra zilja pak më parë, por do të ta marr ngaqë bëra një llogari të vockël. Mendova se ky tipi duket i dyshimtë. Po sikur të jetë duke i dërguar mesazhe strofkës së Bin Laden-it -- ose të kujtdo që i zuri vendin -- pale që duket ca edhe si terrorist, celulë e përgjumur. Do ta zbuloj, dhe kur ta zbuloj, Do të parandaloj një dëm shumë të madh që mund të shkaktonte. Ka goxha vlerë të parandalosh një dëm të tillë. Dhe krahasuar me vuajtjen e vockël që kjo do të shkaktojë -- ngaqë është turpëruese të rrëmosh në telefonin e tjetrit dhe të shohësh që ka një problem në Farmville e të tjera syresh -- lihet në hije nga dobia e vëzhgimit të atij telefoni. Nëse iu duket e drejtë, kjo është zgjedhja e një utilitariani.
But maybe you don't feel that way either. Maybe you think, it's his phone. It's wrong to take his phone because he's a person and he has rights and he has dignity, and we can't just interfere with that. He has autonomy. It doesn't matter what the calculations are. There are things that are intrinsically wrong -- like lying is wrong, like torturing innocent children is wrong. Kant was very good on this point, and he said it a little better than I'll say it. He said we should use our reason to figure out the rules by which we should guide our conduct, and then it is our duty to follow those rules. It's not a matter of calculation.
Por ndoshta nuk e mendoni as kështu. Ndoshta ju mendoni që telefoni është i tiji. Është gabim t'i merret telefoni, sepse bëhet fjalë për një person, që ka të drejta, ka dinjitet, dhe nuk i fusim dot hundët kështu. Ka pavarësinë e tij. Nuk ka rëndësi se cilat janë llogaritë. Ka gjëra që janë së brendshmi gabim -- të gënjesh është gabim, bie fjala, të torturosh fëmijë të pafajshëm është e gabuar. Kanti qe shumë i zoti në këtë pikë, dhe e pat shprehur ca më mirë nga unë. Ai thosh se duhet të përdorim arsyen për të gjetur rregullat që do të na udhëheqin sjelljen tonë. Dhe se e kemi për detyrë t'i ndjekim këto rregulla. Nuk është punë llogaritjesh.
So let's stop. We're right in the thick of it, this philosophical thicket. And this goes on for thousands of years, because these are hard questions, and I've only got 15 minutes. So let's cut to the chase. How should we be making our decisions? Is it Plato, is it Aristotle, is it Kant, is it Mill? What should we be doing? What's the answer? What's the formula that we can use in any situation to determine what we should do, whether we should use that guy's data or not? What's the formula? There's not a formula. There's not a simple answer.
Ndaj le të ndalemi këtu. Gjendemi pikërisht në qendër të këtij lëmshi filozofik. E kjo vazhdon këtu e mijëra vjetë, ngaqë këto janë çështje të zorshme, dhe kam vetëm 15 minuta kohë. Ndaj le të hidhemi drejt e në thelb. Si do të duhej t'i merrnim vendimet tona? Sipas Platonit, Aristotelit, Kantit, Millit? Ç'do të duhej të bënim? Cila është përgjigja? Cila është formula që do të mund të përdornim në çfarëdo situate për të vendosur se ç'do të duhej të bënim, nëse duhet a jo t'i përdorim të dhënat e atij tipit? Cila është formula? Nuk ka formulë. Nuk ka përgjigje të thjeshtë.
Ethics is hard. Ethics requires thinking. And that's uncomfortable. I know; I spent a lot of my career in artificial intelligence, trying to build machines that could do some of this thinking for us, that could give us answers. But they can't. You can't just take human thinking and put it into a machine. We're the ones who have to do it. Happily, we're not machines, and we can do it. Not only can we think, we must. Hannah Arendt said, "The sad truth is that most evil done in this world is not done by people who choose to be evil. It arises from not thinking." That's what she called the "banality of evil." And the response to that is that we demand the exercise of thinking from every sane person.
Etika është e vështirë. Etika lyp peshim. Dhe ky është i sikletshëm. E di, kam harxhuar jo pak nga karriera ime me inteligjencën artificiale, duke u rrekur të krijoj makina që do të mund të bënin për ne ca nga ky peshim, që do të mund të na jepnin përgjigje. Por ja që nuk munden. Nuk merrni dot të menduarit njerëzor dhe ta vini në një makinë. Jemi ne ata që duhet ta bëjmë. Për fat, nuk jemi makina, dhe mund ta bëjmë. Jo vetëm që mund të mendojmë, ne duhet të mendojmë. Hannah Arendt thosh, "E vërteta e trishtë është që shumica e të këqijave në këtë botë nuk kryhet nga njerëz që zgjedhin të jenë të këqij. Vjen nga të mos-menduarit." Kjo është çka ajo e quajti "banaliteti i të keqes." Dhe përgjigja ndaj tij është t'i mëshojmë ushtrimit të të menduarit nga çdo person me mendje të shëndoshë.
So let's do that. Let's think. In fact, let's start right now. Every person in this room do this: think of the last time you had a decision to make where you were worried to do the right thing, where you wondered, "What should I be doing?" Bring that to mind, and now reflect on that and say, "How did I come up that decision? What did I do? Did I follow my gut? Did I have somebody vote on it? Or did I punt to legal?" Or now we have a few more choices. "Did I evaluate what would be the highest pleasure like Mill would? Or like Kant, did I use reason to figure out what was intrinsically right?" Think about it. Really bring it to mind. This is important. It is so important we are going to spend 30 seconds of valuable TEDTalk time doing nothing but thinking about this. Are you ready? Go.
Le ta bëjmë pra. Le të mendojmë. Duke ia filluar që tani, në fakt. Çdo person në këtë sallë le të bëjë këtë: sillni në mend herën e fundit që ju desh të merrnit një vendim për të cilin shqetësoheshit se mos bënit gjënë e gabuar, kur lëkundeshit, "Ç'duhet të bëj?" Silleni atë herë në mendje. Dhe bluajeni tani në mendje dhe thoni, "Si arrita në atë vendim? Çfarë bëra? E ndoqa zemrën? Ma votoi kush? Apo ia lashë ligjeve?" Ose, me ca zgjedhje më shumë. "A vura në kandar se cila do të më sillte më shumë kënaqësi, siç do të bënte Mill-i? Apo si Kanti, përdora arsyen për të gjetur se ç'ishte së brendshmi e drejtë?" Mendojeni kështu. Silleni vërtet në mendje. Ka rëndësi kjo. Ka kaq rëndësi sa do të harxhojmë 30 sekonda të vyera nga koha e TEDTalk-ut duke mos bërë gjë tjetër veç të menduarit e kësaj. Jeni gati? Jepini.
Stop. Good work. What you just did, that's the first step towards taking responsibility for what we should do with all of our power.
Stop. Punë e paqme. Ajo që sapo bëtë, është hapi i parë i marrjes përsipër të përgjegjësisë për atë çka do të duhej të bënim me fuqinë tonë.
Now the next step -- try this. Go find a friend and explain to them how you made that decision. Not right now. Wait till I finish talking. Do it over lunch. And don't just find another technologist friend; find somebody different than you. Find an artist or a writer -- or, heaven forbid, find a philosopher and talk to them. In fact, find somebody from the humanities. Why? Because they think about problems differently than we do as technologists. Just a few days ago, right across the street from here, there was hundreds of people gathered together. It was technologists and humanists at that big BiblioTech Conference. And they gathered together because the technologists wanted to learn what it would be like to think from a humanities perspective. You have someone from Google talking to someone who does comparative literature. You're thinking about the relevance of 17th century French theater -- how does that bear upon venture capital? Well that's interesting. That's a different way of thinking. And when you think in that way, you become more sensitive to the human considerations, which are crucial to making ethical decisions.
Hapi tjetër tani -- provoni këtë. Shkoni e takoni një shok dhe shpjegojini se si erdhët në atë vendim. Jo drejt e tani. Prisni sa të mbaroj fjalën. Bëjeni në pushimin e drekës. Dhe jo me një tjetër shok që merr vesh nga teknologjia; gjeni dikë ndryshe nga ju. Gjeni një artist ose një shkrimtar -- ose, mos e dhashtë Zoti, gjeni një filozof dhe bisedojeni më të. Në fakt, gjeni dikë nga shkencat shoqërore. Pse? Ngaqë ata i mendojnë problemet ndryshe nga si i mendojmë ne të teknologjive. Vetëm pak ditë më parë, mu në anën tjetër të rrugës, qenë grumbulluar tok qindra vetë. Të teknologjisë dhe të shoqëroreve në Konferencën e madhe BiblioTech. Dhe qenë mbledhur ngaqë ata të teknologjisë donin të mësonin si do të ishte po të mendohej nga këndvështrimi i shkencave shoqërore. Pra dikush nga Google rreh mendime me dikë që merret me letërsisë të krahasuar. Kjo ju sjell në mendje rëndësinë e teatrit të shekullit të 17-të në Francë -- si ndikon kjo te sipërmarrjet e reja kapitaliste? Pa ta shohim pak. Kjo është tjetër mënyrë të menduari. Dhe kur e mendoni kështu, bëheni më i ndjeshëm ndaj opinionit të njerëzve, i cili është kyç për vendim-marrje etike.
So imagine that right now you went and you found your musician friend. And you're telling him what we're talking about, about our whole data revolution and all this -- maybe even hum a few bars of our theme music. ♫ Dum ta da da dum dum ta da da dum ♫ Well, your musician friend will stop you and say, "You know, the theme music for your data revolution, that's an opera, that's Wagner. It's based on Norse legend. It's Gods and mythical creatures fighting over magical jewelry." That's interesting. Now it's also a beautiful opera, and we're moved by that opera. We're moved because it's about the battle between good and evil, about right and wrong. And we care about right and wrong. We care what happens in that opera. We care what happens in "Apocalypse Now." And we certainly care what happens with our technologies.
Pra përfytyroni tani, në këtë çast, vajtët dhe gjetët mikun tuaj muzikant. Dhe po i tregoni se ç'biseduam, mbi krejt revolucionin tonë të të dhënave e më the, të thashë -- ndoshta edhe i fishkëlleni ca masa nga sigla jonë muzikore. ♫ Bum pa pa pa bum bum pa pa pa bum ♫ Miku juaj muzikant do t'ju ndalë për të thënë, "E di zotrote që sigla muzikore për revolucionin tuaj të të dhënave, është prej një opere, është e Vagnerit? Që bazohet në një legjendë Norvegjeze. Mbi Zotin dhe krijesa mitike që luftojnë kundër xhevahiresh magjike." Ah, interesante... Dhe është edhe operë e bukur. Një operë që na prek. Na prek sepse merret me ndeshjen mes të mirës dhe të keqes, të drejtës dhe të gabuarës. Dhe për ne ka rëndësi e drejta dhe e gabuara. Për ne ka rëndësi ç'ndodh në atë opera. Për ne ka rëndësi ç'ndodh te "Apokalipsi Tani." Dhe për ne pa dyshim që ka rëndësi ç'ndodh me teknologjitë tona.
We have so much power today, it is up to us to figure out what to do, and that's the good news. We're the ones writing this opera. This is our movie. We figure out what will happen with this technology. We determine how this will all end.
Kemi kaq shumë fuqi sot, dhe na bie ne barra të gjejmë se çfarë të bëjmë me të. Dhe këtu qëndron lezeti. Jemi ne ata që e shkruajmë këtë opera. Ky është filmi ynë. Jemi ne që gjejmë se ç'do të ndodhë me këtë teknologji. Ne e vendosim se si do të përfundojë krejt kjo.
Thank you.
Faleminderit.
(Applause)
(Duartrokitje)