In 1965, 17-year-old high school student, Randy Gardner stayed awake for 264 hours. That's 11 days to see how he'd cope without sleep. On the second day, his eyes stopped focusing. Next, he lost the ability to identify objects by touch. By day three, Gardner was moody and uncoordinated. At the end of the experiment, he was struggling to concentrate, had trouble with short-term memory, became paranoid, and started hallucinating. Although Gardner recovered without long-term psychological or physical damage, for others, losing shuteye can result in hormonal imbalance, illness, and, in extreme cases, death.
لە ساڵی 1965، ڕاندی گاردنەر کە تەمەنی 17 ساڵان بوو بۆ ماوەی 264 کاتژمێر نەخەوت. ئەمە 11 ڕۆژ دەکات. توانی بەبێ خەوتن بژیت. ڕۆژی دواتر چاوی گرفتی تێکەوت. دواتر نەیدەتوانی شتەکان لە ڕێگەی دەست لێدانەوە بناسێتەوە. ڕۆژی سێهەم، میزاجی و شڵەژاو بوو. لە کۆتایی تاقیکردنەوەکەدا، توانایی تێڕمانینی نەما، و گرفت لە یادەوەری کورت مەودا بۆ دروست بوو توشی شلڵەژان بوو. وردە وردە لەبەر خۆیەوە قسەی دەکرد.. لەگەڵ ئەوەی گاردنەر بەبێ هیچ زیانێکی دەروونی و جەستەیی ئەم کێشانەی تێپەڕاند، بەڵام بۆ خەڵکانیتر ئەم ئەزموونە توشی تێکچوونی هۆڕمۆنیان دەکات، نەخۆش دەبن، لە خراپترین حاڵەتدا، دەمرن.
We're only beginning to understand why we sleep to begin with, but we do know it's essential. Adults need seven to eight hours of sleep a night, and adolescents need about ten. We grow sleepy due to signals from our body telling our brain we are tired, and signals from the environment telling us it's dark outside. The rise in sleep-inducing chemicals, like adenosine and melatonin, send us into a light doze that grows deeper, making our breathing and heart rate slow down and our muscles relax. This non-REM sleep is when DNA is repaired and our bodies replenish themselves for the day ahead.
دەمانەوێت بزانین بۆچی دەخەوین، دڵنیاین کە زۆر گرنگە. مرۆڤی پێگەیشتوو ڕۆژانە دەبێت حەفت تا هەشت کاتژمێر بخەوێت، نەوجەوانان پێویستیان بە 10 کاتژمێرە. ئێمە خەواڵو دەبین بە هۆی هێماکانی جەستەمانەوە کە بە مێشک دەڵێن ئێمە ماندووین، و هێمایی ژینگە کە پێمان دەڵێت ئێستا تاریکە. بەرزبوونەوەی هێما کیمیایەکانی خەوتن لە جەستە وەک، ئەدینۆسین و میلاتۆنین جەستە بۆ خەوێکی سووک دەنێرێت، کە قووڵ دەبێتەوە و هەناسە و لێدانی دڵمان خاو دەکاتەوە و ماسولکەکانیشمان پشوو دەدەن. ئەم خەوە DNA مان چاک دەکاتەوە جەستەشمان خۆی بۆ ڕۆژی داهاتوو ئامادە دەکات.
In the United States, it's estimated that 30% of adults and 66% of adolescents are regularly sleep-deprived. This isn't just a minor inconvenience. Staying awake can cause serious bodily harm. When we lose sleep, learning, memory, mood, and reaction time are affected. Sleeplessness may also cause inflammation, halluciations, high blood pressure, and it's even been linked to diabetes and obesity.
لە ئەمریکا، نزیکەی 30 لە سەدی پێگەیشتووان و 60 لە سەدی نەوجەوانان لە خەو بێ بەشن. ئەمە تەنها کێشەیەکی بچووک نییە. نەخەوتن دەبێتە هۆی زیانگەیاندن بە جەستە. کاتێک ناخەوین، فێربوون، یادگار، میزاج، و هەستی کات لە دەست دەدەین. نەخەوتن لەوانەیە ببێتە هۆی هەوکردنیش، شڵەژان، بەزبوونەوەی پەستانی خوێن و دەبێتە هۆی شەکرە و قەڵەوبوونیش.
In 2014, a devoted soccer fan died after staying awake for 48 hours to watch the World Cup. While his untimely death was due to a stroke, studies show that chronically sleeping fewer than six hours a night increases stroke risk by four and half times compared to those getting a consistent seven to eight hours of shuteye. For a handful of people on the planet who carry a rare inherited genetic mutation, sleeplessness is a daily reality. This condition, known as Fatal Familial Insomnia, places the body in a nightmarish state of wakefulness, forbidding it from entering the sanctuary of sleep. Within months or years, this progressively worsening condition leads to dementia and death.
لە ساڵی 2014، هاندەرێکی تۆپی پێ گیانی سپارد بەهۆی ئەوەی بۆ ماوەی 48 کاتژمێر سەیری جامی جیهانی کرد. هۆکاری مردنەکەی جەڵتە بوو، لێکۆڵینەوەکان سەلماندوویانە کە خەوتن بۆ ماوەی کەمتر لە 6 کاتژمێر لە شەوان دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی ئەگەری جەڵتە بە ڕێژەی 4.5 بە بەراورد بەو کەسانەی شەوانە 7 کاتژمێر دەخەون. هەندێک خەڵک هەیە کە گۆڕانی جینیان هەیە نەخەوتن شتێکی ئاساییە. ئەم حاڵەتە ناو نراوە Fatal Familial Insomnia جەستە لە بارودۆخێکی قورس دایە و ڕێگەی خەوتنی مێشک نادات. لە ماوەی چەند مانگێک یان چەند ساڵێک، لەگەڵ تێپەڕبوونی کات، حاڵەتەکە خراپتر دەبێت و تا دەگاتە مردن.
How can sleep deprivation cause such immense suffering? Scientists think the answer lies with the accumulation of waste prducts in the brain.
چۆن نەخەوتن دەبێتە هۆکاری ئەم هەموو دەردە؟ زاناکان پێان وایە هۆکارەکەی کۆبوونەوەی پاشماوەکانە لە ناو مێشک.
During our waking hours, our cells are busy using up our day's energy sources, which get broken down into various byproducts, including adenosine. As adenosine builds up, it increases the urge to sleep, also known as sleep pressure. In fact, caffeine works by blocking adenosine's receptor pathways. Other waste products also build up in the brain, and if they're not cleared away, they collectively overload the brain and are thought to lead to the many negative symptoms of sleep deprivation.
لە ماوەی بەخەبەربوونماندا خانەکانی جەستە وزە بەکاردەهێنن کە ئەم وزەیە تێکدەشکێت بۆ چەند مادەیەکیتر لەوانەش ئەدینۆساین. لەگەڵ بەرزبوونەوەی ئەدینۆساین، هانی خەوتن دادات، کە بە فشاری خەوتن ناسراوە. کافاین، ڕێگە لە کۆبوونەوەی ئەدۆنسین دەگرێت. پاشماوەیتر لە مێشک کۆدەبێتەوە، ئەگەر ئەم پاشماوانە خاوێن نەکرێنەوە، فشار لە سەر مێشک دروست دەکەن و دەبنە هۆکاری کۆمەڵێک زیان کە بە مێشک دەگات کە دەبێتە نیشانەکانی نەخەوتن.
So, what's happening in our brain when we sleep to prevent this? Scientists found something called the glymphatic system, a clean-up mechanism that removes this buildup and is much more active when we're asleep. It works by using cerebrospinal fluid to flush away toxic byproducts that accumulate between cells. Lymphatic vessels, which serve as pathways for immune cells, have recently been discovered in the brain, and they may also play a role in clearing out the brain's daily waste products.
باشە، کاتێک دەخەوین چی لە ناو مێشک ڕوودەدات بۆ ڕێگە گرتن لەمە؟ زاناکان سیستەمێکی لیمفەویان دۆزیتەوە، کە کاری پاکردنەوەی مێشک لە پاشماوەکان دەکات کاتێک ئەمە دەخەوین. ئەم سیستەمە لە کاتی خەوتن زۆر چالاکترە. شلەیەکی دڕکەپەتک بۆ پاکردنەوەی پاشماوە ژەهراویەکان بەکاردەهێنێت کە لە ناو خانەکان کۆدەبنەوە. خڕۆکە لیمفاویەکان کە وەک ڕێرەوە بۆ خانەکانی بەرگری لەم ماوانە لە ناو مێشک دۆزراینەوە لەوانەیە ڕۆڵیان لە پاکردنەوەی مێشک لە پاشماوەکان هەبێت.
While scientists continue exploring the restorative mechanisms behind sleep, we can be sure that slipping into slumber is a necessity if we want to maintain our health and our sanity.
لەو کاتەی کە زاناکان بە دوای دۆزینەوەی میکانیزمی پاکردنەوەی مێشک وێڵن دەتوانین دڵنیات بکەینەوە کە خەوتن زۆر گرنگە ئەگەر دەمانەوێت تەندروستی جەستە و مێشکمان باش بێت.