So I would like to start by telling you about one of my greatest friends, Okoloma Maduewesi. Okoloma lived on my street and looked after me like a big brother. If I liked a boy, I would ask Okoloma's opinion. Okoloma died in the notorious Sosoliso plane crash in Nigeria in December of 2005. Almost exactly seven years ago. Okoloma was a person I could argue with, laugh with and truly talk to. He was also the first person to call me a feminist.
Би энэхүү илтгэлээ сайн найз Околома Мадүэвэсийн тухай ярианаас эхлэхийг хүсэж байна. Околома манай гудамжинд амьдардаг байсан бөгөөд намайг яг ах шиг минь харж ханддаг байлаа. Хэрэв надад нэг хөвгүүн таалагдвал би Околомагийн бодлыг асуудаг байв. Околома 2005 оны 12 сард Нигер улсад болсон Сосолисо онгоцны аймшигт ослоор амиа алдсан. Яг долоон жилийн өмнө. Околома маргалдаж, инээлдэж бас үнэнчээр ярилцаж болохоор тийм л хүн байсан юм. Мөн тэр намайг феминист гэж дуудсан анхны хүн байсан.
I was about fourteen, we were at his house, arguing. Both of us bristling with half bit knowledge from books that we had read. I don't remember what this particular argument was about, but I remember that as I argued and argued, Okoloma looked at me and said, "You know, you're a feminist." It was not a compliment.
Би 14-тэй байсан ба бид тэднийд нэг сэдвээр маргаж байв. Бид хоёр уншсан номнуудаасаа олж авсан хагас хугас мэдлэгээрээ маргалдаж байсан нь тэр. Юуны тухай маргалдаж байснаа одоо санахгүй байгаа ч Околома тэр мэтгэлцээнийг таслан миний нүд рүү хараад "Чи өөрийгөө феминист гэдгээ мэдэх үү?" гэж хэлсэн нь тодхон санагддаг. Энэ магтаал биш байлаа.
(Laughter)
(Инээд)
I could tell from his tone, the same tone that you would use to say something like, "You're a supporter of terrorism."
Дууны өнгөнөөс нь тодорхой байсан. "Чи бол терроризмыг дэмжигч" гэсэн шиг сөрөг утгатай зүйл хэлэхэд сонсогддог дууны өнгө байсан.
(Laughter)
(Инээд)
I did not know exactly what this word "feminist" meant, and I did not want Okoloma to know that I did not know. So I brushed it aside, and I continued to argue. And the first thing I planned to do when I got home was to look up the word "feminist" in the dictionary.
Тэр үед би феминист гэх үгийн утгыг сайн мэдэхгүй байсан ч түүнийгээ Околомад мэдэгдэхийг хүсээгүй. Тиймээс би хэлснийг нь үл тоож, маргаанаа цааш үргэлжлүүлсэн юм. Тэр өдөр гэртээ очоод би хамгийн түрүүнд "феминист" гэдэг үгийг толь бичгээс хайж байсан.
Now fast forward to some years later, I wrote a novel about a man who among other things beats his wife and whose story doesn't end very well. While I was promoting the novel in Nigeria, a journalist, a nice, well-meaning man, told me he wanted to advise me. And for the Nigerians here, I'm sure we're all familiar with how quick our people are to give unsolicited advice. He told me that people were saying that my novel was feminist and his advice to me -- and he was shaking his head sadly as he spoke -- was that I should never call myself a feminist because feminists are women who are unhappy because they cannot find husbands.
Энэ явдлаас хэдэн жилийн дараа би эхнэрээ зоддог нэгэн залуу ба түүний золгүй төгсгөлийн тухай ном бичсэн. Намайг Нигер улсад номоо сурталчилж байх үеэр нэгэн эелдэг сэтгүүлч эр надад зөвлөгөө өгөхийг хүсч байна гэж хэлсэн. Энд байгаа бүх нигеричүүдэд хэлэхэд бидний мэдэж байгаачлан манайхан бусдад сайн дураараа зөвлөгөө өгөхдөө тун сурамгай шүү дээ. Миний зохиолыг хүмүүс феминист гэж ярьж байна гэж тэр сэтгүүлч надад хэлсэн. Тэр надад зөвлөгөө өгөхдөө толгойгоо гунигтайгаар сэгсрэн "өөрийгөө хэзээ ч битгий феминист гэж дууд, учир нь феминистүүд гэдэг бол нөхөр олж чадахгүйдээ гонсойж яваа аз жаргалгүй эмэгтэйчүүд" гэж хэлдэг юм даа.
(Laughter)
(Инээд)
So I decided to call myself "a happy feminist." Then an academic, a Nigerian woman told me that feminism was not our culture and that feminism wasn't African, and that I was calling myself a feminist because I had been corrupted by "Western books." Which amused me, because a lot of my early readings were decidedly unfeminist. I think I must have read every single Mills & Boon romance published before I was sixteen. And each time I tried to read those books called "the feminist classics," I'd get bored, and I really struggled to finish them. But anyway, since feminism was un-African, I decided that I would now call myself "a happy African feminist." At some point I was a happy African feminist who does not hate men and who likes lip gloss and who wears high heels for herself but not for men.
Иймд би өөрийгөө "аз жаргалтай феминист" гэж нэрлэхээр шийдэв. Тэгтэл нэгэн боловсролтой нигери эмэгтэй над дээр ирээд "феминизм бол манай соёл биш, феминизм Африктай хамааралгүй, мөн би өөрийгөө феминист гэж нэрлэж байгаа нь барууны номонд толгойгоо мэдүүлснийх" гэлээ. Энэ нь намайг их гайхшруулсан. Учир нь багадаа уншсан номнууд маань яав ч феминист байгаагүй. Би 16 нас хүрэхээсээ өмнө Англид хэвлэгдсэн хайр дурлалын тухай бараг бүх зохиолыг уншсан байх. "Феминист сонгодгууд" гэгддэг номнуудыг унших гэж оролдох бүртээ амархан уйдаж, дуусгах гэж зовдог байлаа. Феминизм африкийнх биш гэсэн болохоор дараа нь би өөрийгөө "аз жаргалтай Африк феминист" гэж нэрлэхээр шийдэв. Тэгээд сүүлдээ би эрчүүдийг үзэн яддаггүй, уруулын будагт дуртай, эрчүүдэд биш, өөртөө зориулж өндөр өсгийт өмсдөг аз жаргалтай Африк феминист болсон доо.
(Laughter)
(Инээд)
Of course a lot of this was tongue-in-cheek, but that word feminist is so heavy with baggage, negative baggage. You hate men, you hate bras, you hate African culture, that sort of thing.
Эдний ихэнх нь мэдээж хэтрүүлэг, гэхдээ феминизм гэдэг үг олон утга агуулдаг, ихэнхдээ сөрөг утга. Чи эрчүүдийг үздэггүй, хөхний даруулгыг үздэггүй, чи Африкийн соёлыг үзэн яддаг гээд л.
Now here's a story from my childhood. When I was in primary school, my teacher said at the beginning of term that she would give the class a test and whoever got the highest score would be the class monitor. Now, class monitor was a big deal. If you were a class monitor, you got to write down the names of noisemakers --
Харин одоо би багынхаа нэг түүхийг ярья. Намайг бага сургуульд байхад манай багш улирлын эхэнд бид нараас шалгалт аваад хамгийн өндөр оноо авсан хүүхдийг ангийн дарга болгоно гэв. Ангийн дарга гэдэг том нэр хүнд байлаа. Чи ангийн дарга болбол шуугилддаг хүүхдүүдийн нэрийг бичиж авна аа гэсэн үг.
(Laughter)
(Инээд)
which was having enough power of its own. But my teacher would also give you a cane to hold in your hand while you walk around and patrol the class for noisemakers. Now, of course you were not actually allowed to use the cane. But it was an exciting prospect for the nine-year-old me. I very much wanted to be the class monitor. And I got the highest score on the test. Then, to my surprise, my teacher said that the monitor had to be a boy. She had forgotten to make that clear earlier because she assumed it was ... obvious.
Өөрийн гэсэн эрх мэдэлтэй байгаа биз. Бас болоогүй багшийн өгсөн савааг бариад анги дундуур алхаж, өнөө шуугиан гаргагчдыг дэгэнд нь оруулна. Мэдээж тэр савааг жинхэнээсээ ашиглах эрхгүй байсан. Гэхдээ л 9 настай надад тэр үедээ л их сонирхолтой санагдаж байв. Би ангийн дарга болохыг их хүсэж байлаа. Мөн шалгалтад хамгийн өндөр оноог авав. Гэтэл багш ангийн дарга эрэгтэй байх ёстой гэж намайг гайхшруулж орхив. Багш тэрийгээ урьдчилж хэлэхээ мартчихаж. Учир нь багшид энэ ойлгомжтой зүйл байж л дээ.
(Laughter)
(Инээд)
A boy had the second highest score on the test, and he would be monitor. Now, what was even more interesting about this is that the boy was a sweet, gentle soul who had no interest in patrolling the class with the cane, while I was full of ambition to do so. But I was female and he was male, and so he became the class monitor. And I've never forgotten that incident.
Шалгалтын хоёр дахь өндөр оноог эрэгтэй хүүхэд авсан бөгөөд тэр хүү ангийн дарга болов. Бүр хамгийн сонирхолтой нь тэр тун эелдэг, даруу хүү байсан бөгөөд саваа барьж ангийн дундуур явах ямар ч сонирхолгүй нэгэн байлаа. Гэтэл надад тэгэх ямар их хүсэл зориг байсан гэж санана. Харамсалтай нь би эмэгтэй, тэр эрэгтэй. Тиймээс тэр хүү ангийн дарга болсон. Би хэзээ ч энэ явдлыг мартдаггүй.
I often make the mistake of thinking that something that is obvious to me is just as obvious to everyone else. Now, take my dear friend Louis for example. Louis is a brilliant, progressive man, and we would have conversations and he would tell me, "I don't know what you mean by things being different or harder for women. Maybe in the past, but not now." And I didn't understand how Louis could not see what seems so self-evident. Then one evening, in Lagos, Louis and I went out with friends. And for people here who are not familiar with Lagos, there's that wonderful Lagos' fixture, the sprinkling of energetic men who hang around outside establishments and very dramatically "help" you park your car. I was impressed with the particular theatrics of the man who found us a parking spot that evening. And so as we were leaving, I decided to leave him a tip. I opened my bag, put my hand inside my bag, brought out my money that I had earned from doing my work, and I gave it to the man. And he, this man who was very grateful and very happy, took the money from me, looked across at Louis and said, "Thank you, sir!"
Би заримдаа надад илэрхий юм бүрийг бусдад ч бас ойлгомжтой байгаа гэж буруу тооцоолох гээд байдаг. Найз Луигаа жишээ болгож ярья л даа. Луи бол тун гайхалтай, шударга залуу. Заримдаа бид ярилцаж байх зуур "Эмэгтэйчүүдэд юмс өөр, эсвэл хэцүү гээд байдгийг чинь би ойлгохгүй юм. Өнгөрсөнд тийм байсан байх, харин одоо биш" гэнэ. Ийм ойлгомжтой зүйлийг Луи яагаад олж харахгүй байгааг би ойлгодоггүй байв. Нэг орой Луи бид хоёр Лагост найзуудтайгаа уулзсан юм. Лагосыг сайн мэдэхгүй хүмүүст гэж хэлэхэд барилгуудын гадаа эргэлдэж, зочид машинаа зогсоолд тавихад нь сүр дуулиантай "тусалдаг" идэвхтэй эрчүүд гэсэн Лагосын тогтсон соёл бий. Тэр орой бидэнд зогсоол олж өгсөн залуугийн "үзүүлбэр" надад их таалагдсан. Тэндээс явах гэж байхдаа би түүний гарыг цайлгахаар шийдэв. Тэгээд цүнхээ онгойлгож, гараа цүнхэндээ хийгээд, өөрөө ажиллаж олсон мөнгөнөөсөө тэр залууд өгөв. Тун их баярлаж, аз жаргалтай болсон тэр эр надаас өнөөх мөнгийг аваад, Луи руу эргэж "Баярлалаа эрхэм ээ!" гэж хэлэв.
(Laughter)
(Инээд)
Louis looked at me, surprised, and asked, "Why is he thanking me? I didn't give him the money." Then I saw realization dawn on Louis' face. The man believed that whatever money I had had ultimately come from Louis. Because Louis is a man.
Луи ихэд гайхаж над руу хараад, "Тэр яагаад надад баярласан юм бэ? Би мөнгө өгөөгүй шүү дээ" гэсэн юм. Тэр үед Луи ухаарах шиг болсон нь царайнаас нь илэрхий байсан. Надад байсан мөнгийг ямар нэг байдлаар Луи л өгсөн байх гэж бодсоноос гарцаагүй. Учир нь Луи эрэгтэй хүн.
Men and women are different. We have different hormones, we have different sexual organs, we have different biological abilities. Women can have babies, men can't. At least not yet.
Эрэгтэйчүүд, эмэгтэйчүүд өөр. Бид өөр даавартай, өөр бэлэг эрхтэнтэй, өөр биологийн чадвартай. Эмэгтэйчүүд хүүхэд гаргаж чадна, эрчүүд чадахгүй. Одоохондоо.
(Laughter)
(Инээд)
Men have testosterone and are in general physically stronger than women. There's slightly more women than men in the world, about 52 percent of the world's population is female. But most of the positions of power and prestige are occupied by men. The late Kenyan Nobel Peace laureate, Wangari Maathai, put it simply and well when she said: "The higher you go, the fewer women there are." In the recent US elections we kept hearing of the Lilly Ledbetter law, and if we go beyond the nicely alliterative name of that law, it was really about a man and a woman doing the same job, being equally qualified, and the man being paid more because he's a man.
Эрчүүд тестостерон даавартай, мөн бие махбодын хувьд эмэгтэйчүүдээс хүчтэй. Дэлхийд эмэгтэйчүүдийн тоо эрчүүдийнхээс арай илүү. Дэлхийн хүн амын 52% орчим нь эмэгтэйчүүд. Гэвч дийлэнхдээ эрх мэдэл, нэр алдартай албан тушаалд эрчүүд байдаг. Кени улсын Нобелийн энхтайвны шагналт Вангари Матайя үүнийг тун энгийнээр хэлсэн байдаг. "Дээшлэх тусам улам цөөн эмэгтэйчүүд бий." Сүүлийн АНУ-ын сонгуулиар Лилли Ледбэтэрийн хууль их яригдсан. Толгой холбосон гоё нэртэй энэ хуулийг тунгаан бодвол яг адил ажил хийж буй, яг адил чадвартай эрэгтэй, эмэгтэй хоёр байхад эрэгтэй нь эр хүн гэдгээрээ илүү цалинтай байгаа асуудал юм.
So in the literal way, men rule the world, and this made sense a thousand years ago because human beings lived then in a world in which physical strength was the most important attribute for survival. The physically stronger person was more likely to lead, and men, in general, are physically stronger. Of course there are many exceptions.
Энгийнээр бол эрчүүд дэлхийг удирддаг ба үүнийг 1000 жилийн өмнө ойлгож болохоор байв. Учир нь тэр үед хүн төрөлхтний хувьд биеийн хүч чадал гэдэг амьд үлдэх эсэхийг нь тодорхойлохуйц чухал хүчин зүйл байсан. Бяр чадал ихтэй хүн манлайлагч болох хандлага давамгайлдаг байсан ба эрчүүд ерөнхийдөө биеийн хүч ихтэй байдаг. Мэдээж олон онцгой тохиолдол байгаа.
(Laughter)
(Инээд)
But today we live in a vastly different world. The person more likely to lead is not the physically stronger person; it is the more creative person, the more intelligent person, the more innovative person, and there are no hormones for those attributes. A man is as likely as a woman to be intelligent, to be creative, to be innovative. We have evolved; but it seems to me that our ideas of gender had not evolved.
Гэвч өнөөдөр бид тэс өөр ертөнцөд амьдарч байна. Одоо бол бяр чадалтай нь бус хэн илүү бүтээлч, хэн илүү оюуны өндөр чадамжтай, хэн илүү шинийг санаачилж байгаа нь манлайлж чадах ба үүнд ямар ч даавар чухал нөлөөгүй. Эрчүүдийн оюуны чадамжтай, бүтээлч, шинийг санаачлах чадвартай байх боломж нь эмэгтэйчүүдийнхтэй яг адил. Бид өөрчлөгдсөөр байна, гэвч жендерийн тухай хандлага огт өөрчлөгдөөгүй л байна.
Some weeks ago, I walked into a lobby of one of the best Nigerian hotels. I thought about naming the hotel, but I thought I probably shouldn't. And a guard at the entrance stopped me and asked me annoying questions, because their automatic assumption is that a Nigerian female walking into a hotel alone is a sex worker. And by the way, why do these hotels focus on the ostensible supply rather than the demand for sex workers? In Lagos I cannot go alone into many "reputable" bars and clubs. They just don't let you in if you're a woman alone, you have to be accompanied by a man. Each time I walk into a Nigerian restaurant with a man, the waiter greets the man and ignores me. The waiters are products --
Хэдэн долоо хоногийн өмнө би Нигерийн нэг том зочид буудалд орсон юм. Би тэр буудалд нэр өгье гэж бодож байсан ч өгөөгүй нь дээр гэж бодов. Орох үед хамгаалагч нь намайг зогсоож ядаргаатай асуултууд асууж эхлэв. Учир нь нигери бүсгүй ганцаараа буудал руу орж байвал биеэ үнэлэгч байхаас гарцаагүй гэж боддог. Ер нь энэ буудлууд яагаад биеэ үнэлэгчдийн бодит эрэлтийн оронд үзэгдэх төдийн нийлүүлэлтэд илүү анхаараад байдаг юм бэ? Лагост би ганцаараа цэнгээний газар луу орж чаддаггүй. Тийм газруудад ганцаараа яваа эмэгтэйг оруулдаггүй. Харин та эр хүнтэй явж байвал нэг өөр хэрэг. Нигерт эрэгтэй хүнтэй хамт ресторанд орох бүрт маань зөөгч нар эрчүүдтэй мэндэлж намайг үл тоодог. Зөөгчид бол...
(Laughter)
(Инээд)
At this some women felt like, "Yes! I thought that!" The waiters are products of a society that has taught them that men are more important than women. And I know that waiters don't intend any harm. But it's one thing to know intellectually and quite another to feel it emotionally. Each time they ignore me, I feel invisible. I feel upset. I want to tell them that I am just as human as the man, that I'm just as worthy of acknowledgment. These are little things, but sometimes it's the little things that sting the most.
Сая зарим эмэгтэйчүүд "Би бас тэгэж бодсон!" гэсэн байх. Зөөгчид бол эрчүүд эмэгтэйчүүдээс илүү чухал гэж тэдэнд заасан нийгмийн бүтээгдэхүүн. Зөөгчид мэдээж муу зүйл санаж тэгдэггүйг би мэднэ л дээ. Гэвч аливааг тархиараа мэдэх, сэтгэл хөдлөлөөрөө мэдрэх гэдэг хоёр өөр. Үл тоох бүрт нь надад үл үзэгдэгч шиг мэдрэмж төрдөг. Таагүй мэдрэмж төрдөг. Би ч бас эрчүүдтэй адил, бусдад хүндлэгдэх эрхтэй хүн шүү дээ гэж хэлмээр санагддаг. Энэ бүгд жижигхэн зүйл, гэхдээ жижиг зүйлс хамгийн ихээр хатгаж өвтгөдөг биш гэж үү.
And not long ago, I wrote an article about what it means to be young and female in Lagos, and the printers told me, "It was so angry." Of course it was angry!
Саяхан би Лагост амьдардаг, залуухан эмэгтэй байх ямар байдаг тухай нэг нийтлэл бичсэн. Түүнийг уншсан хэвлэгч надад "Таны нийтлэл маш ууртай байсан" гэв. Мэдээж тэр нийтлэл ууртай байсан!
(Laughter)
(Инээд)
I am angry. Gender as it functions today is a grave injustice. We should all be angry. Anger has a long history of bringing about positive change; but, in addition to being angry, I'm also hopeful. Because I believe deeply in the ability of human beings to make and remake themselves for the better.
Би ууртай байна. Өнөөдрийн жендерийн нөхцөл байдал бол эмгэнэлтэй шударга бус явдал. Иймд бид бүгд уурлах ёстой. Уур бухимдал заримдаа олон эерэг өөрчлөлт авч ирдгийг бид түүхээс мэднэ. Ууртай байгаа ч надад бас итгэл бий. Учир нь хүн төрөлхтөн сайн сайхны төлөө өөрийгөө өөрчлөх чадвартай гэдэгт би итгэдэг.
Gender matters everywhere in the world, but I want to focus on Nigeria and on Africa in general, because it is where I know, and because it is where my heart is. And I would like today to ask that we begin to dream about and plan for a different world, a fairer world, a world of happier men and happier women who are truer to themselves. And this is how to start: we must raise our daughters differently. We must also raise our sons differently. We do a great disservice to boys on how we raise them; we stifle the humanity of boys. We define masculinity in a very narrow way, masculinity becomes this hard, small cage and we put boys inside the cage. We teach boys to be afraid of fear. We teach boys to be afraid of weakness, of vulnerability. We teach them to mask their true selves, because they have to be, in Nigerian speak, "hard man!" In secondary school, a boy and a girl, both of them teenagers, both of them with the same amount of pocket money, would go out and then the boy would be expected always to pay, to prove his masculinity. And yet we wonder why boys are more likely to steal money from their parents.
Жендер дэлхийн хаана ч хамаатай. Гэхдээ би одоо зөвхөн Нигери болон Африкийг ерөнхийд нь яримаар байна. Учир нь энэ миний сайн мэддэг, бас миний зүрх сэтгэл уяатай байдаг газар. Өнөөдөр би та бүхнээс өөр, илүү шударга, эрэгтэй эмэгтэй хүмүүс бүгд өөртөө үнэнч байж чадах тийм л нийгмийн төлөө зүтгэж, мөрөөдөж эхлэхийг уриалмаар байна. Үүний тулд эхлээд: Бид охидоо өөрөөр өсгөх ёстой. Бас хөвгүүдээ өөрөөр өсгөх ёстой. Бид хөвгүүдийг тэдэнд тун халгаатай байдлаар өсгөдөг. Бид тэдний хүмүүнлэг чанарыг хавчиж боодог. Бид эрэлхэг байдлыг маш явцуу утгаар тодорхойлдог. Эрэлхэг байна гэдэг хатуу, жижиг гяндан болон хувирч бид тэр гяндандаа хөвгүүдийг хорьчихдог. Бид хөвгүүдийг айдсаас, сул дорой, эмзэг мэдрэмтгий байхаас айдаг болгож өсгөдөг. Бид хөвгүүдэд өөрөөрөө бус, баг зүүж амьдрахыг зааж сургадаг. Учир нь тэд нигеричүүдийн хэлдгээр "хүчирхэг эр" байх ёстой. Дунд сургуулийн хүү охин хоёул өсвөр насныхан, тэр хоёрт яг адил хэмжээний халаасны мөнгө байгаа ч болзоонд эрэгтэй нь тооцоо хийх ёстой болдог. "Эр хүн" гэдгээ батлахын тулд шүү дээ. Тэгснээ яагаад тэд аав ээжээсээ мөнгө хулгайлчих гээд байдаг юм бол гэж гайхдаг.
What if both boys and girls were raised not to link masculinity with money? What if the attitude was not "the boy has to pay" but rather "whoever has more should pay?" Now, of course because of that historical advantage, it is mostly men who will have more today, but if we start raising children differently, then in fifty years, in a hundred years, boys will no longer have the pressure of having to prove this masculinity. But by far the worst thing we do to males, by making them feel that they have to be hard, is that we leave them with very fragile egos. The more "hard man" the man feels compelled to be, the weaker his ego is. And then we do a much greater disservice to girls because we raise them to cater to the fragile egos of men. We teach girls to shrink themselves, to make themselves smaller, we say to girls, "You can have ambition, but not too much."
Хэрэв охид хөвгүүдийн аль аль нь эршүүд байдлыг мөнгөтэй холбохгүй өссөн бол, "эрэгтэй нь төлөх ёстой" биш, харин "хэн мөнгөтэй нь төлнө" гэх хандлагатай байсан бол яах байсан бэ? Түүхэн давуу байдалтай холбоотойгоор мэдээж эрчүүд илүү их мөнгөтэй байдаг, гэхдээ бид одооноос хүүхдүүдээ өөрөөр өсгөж эхэлбэл магадгүй 50, 100 жилийн дараа хөвгүүд "эр хүн шиг" гэдгээ батлах гэсэн дарамт, шахалтад өртдөггүй болно. Эрчүүдэд хийдэг хамгийн хөнөөлтэй зүйл бол тэднийг хатуужилтай байх ёстой мэт мэдрэмж төрүүлж, үнэн хэрэгтээ тэднийг тун сул дорой эготой болгож орхидогт байгаа юм. Жинхэнэ "хүчирхэг эр" байх тусам илүү их дарамт шахалт мэдэрч, тэр хэрээр эго буюу өөрийн төсөөлөл нь сул дорой болчихдог. Бас болоогүй бид охидод бүр илүү их гай зовлон учруулдаг. Учир нь бид охидыг эрчүүдийн эмзэг эгог тэжээдэг нэгэн болгож өсгөдөг. Бид охидод өөрсдийгөө үргэлж багасгаж, жижгэрүүлэхийг заадаг. Бид охидод ингэж хэлдэг: "Чи зорилготой байж болно, гэхдээ хэт их биш."
(Laughter)
(Инээд)
"You should aim to be successful, but not too successful, otherwise you would threaten the man." If you are the breadwinner in your relationship with a man, you have to pretend that you're not, especially in public, otherwise you will emasculate him.
"Чи амжилтад хүрэхээр зорьж болно, гэхдээ хэт өндөр амжилтад биш. Эс тэгвээс чи эрчүүдийн амжилтыг булаана" Хэрэв та гэр бүлээ тэжээдэг эмэгтэй бол үүнийгээ бусдаас нуух хэрэгтэй, ялангуяа олон нийтийн газар, эс тэгвээс та эр нөхрийнхөө нэр хүндийг унагах болно.
But what if we question the premise itself? Why should a woman's success be a threat to a man? What if we decide to simply dispose of that word, and I don't think there's an English word I dislike more than "emasculation." A Nigerian acquaintance once asked me if I was worried that men would be intimidated by me. I was not worried at all. In fact, it had not occurred to me to be worried because a man who would be intimidated by me is exactly the kind of man I would have no interest in.
Гэхдээ энэ таамгийг ахин нэг бодоод үзвэл ямар вэ? Эмэгтэй хүний амжилт яагаад эрчүүдийн эсрэг заналхийлэл байна гэж? Бид ер нь энэ үгийг үгийн сангаасаа авч хаявал ямар вэ, "эр хүний нэрийг унагах" гэж англи хэлний миний хамгийн дургүй үг байх. Нигери танил маань нэг удаа надаас "эрчүүд чамаас айдаг байх вий гэж санаа зовдог уу" гэж асуусан. Би огт санаа зовдоггүй. Надад санаа зовох ямар ч үндэслэл байгаагүй. Учир нь надаас айж сүрддэг эр байвал тэр яах аргагүй миний огт сонирхохгүй эр хүн гэсэн үг.
(Laughter)
(Инээд)
(Applause)
(Алга ташилт)
But still I was really struck by this. Because I'm female, I'm expected to aspire to marriage; I'm expected to make my life choices always keeping in mind that marriage is the most important. A marriage can be a good thing; it can be a source of joy and love and mutual support. But why do we teach girls to aspire to marriage and we don't teach boys the same?
Гэхдээ л тэр асуулт намайг гайхшруулсан. Би эмэгтэй хүн учраас гэрлэлт рүү тэмүүлж байх ёстой, би амьдралынхаа сонголтуудыг хийхдээ гэрлэлт л хамгийн чухал байхаар тооцоолох ёстой мэт байдаг. Гэрлэлт гэдэг сайн зүйл байж болно. Гэрлэлт нь аз жаргал, хайр хамтын дэмжлэг байж болно. Гэвч бид яагаад охидод гэрлэлтийг чухалчлахыг заагаад, хөвгүүдэд ингэж заадаггүй юм бэ?
I know a woman who decided to sell her house because she didn't want to intimidate a man who might marry her. I know an unmarried woman in Nigeria who, when she goes to conferences, wears a wedding ring because according to her, she wants the other participants in the conference to "give her respect." I know young women who are under so much pressure from family, from friends, even from work to get married, and they're pushed to make terrible choices. A woman at a certain age who is unmarried, our society teaches her to see it as a deep, personal failure. And a man at a certain age who is unmarried, we just think he hasn't come around to making his pick.
Гэрлэж магадгүй эрэгтэй нь айж сүрдэх вий гэсэндээ байшингаа зарахаар шийдсэн нэг эмэгтэйг би мэднэ. Гэрлээгүй хэрнээ хуралд явахдаа хуримын бөгж зүүдэг нэг нигери эмэгтэйг би мэднэ. Түүний хэлснээр бол хурлын бусад оролцогч түүнийг "хүндлээсэй" гэсэндээ бөгж зүүдэг гэнэ. Гэр бүл, найзууд, бүр ажлынх нь хүмүүс үргэлж хүнтэй гэрлэ гэх дарамт үзүүлж, аймшигтай сонголт хийхийг нь шаарддаг олон залуу бүсгүйчүүдийг би мэднэ. Энэ нийгэм тодорхой насанд хүрсэн гэрлээгүй эмэгтэйг өөрийгөө азгүй амьтан мэтээр харахыг заадаг. Харин тодорхой насанд хүрсэн гэрлээгүй эрэгтэйг сонголтоо хийж амжаагүй л яваа юм байна даа гэж боддог.
(Laughter)
(Инээд)
It's easy for us to say, "Oh, but women can just say no to all of this." But the reality is more difficult and more complex. We're all social beings. We internalize ideas from our socialization. Even the language we use in talking about marriage and relationships illustrates this. The language of marriage is often the language of ownership rather than the language of partnership. We use the word "respect" to mean something a woman shows a man but often not something a man shows a woman.
Бидэнд ингэж хэлэх амархан: "Эмэгтэйчүүд энэ бүхэнд зүгээр үгүй гэж хэлж болно шүү дээ." Гэвч бодит байдал дээр энэ илүү хэцүү, илүү ярвигтай. Бид бүгд нийгмийн амьтад. Бид нийгмээсээ үзэл санаагаа олж авдаг. Үүний нэг жишээ бол бидний гэрлэлт, үерхлийн тухай ярихдаа хэрэглэдэг үг хэллэг юм. Гэрлэлтийн тухай ярихдаа бид ихэвчлэн харилцан холбоо бус өмчлөлийн утгатай үг хэллэг ашигладаг. Бид "хүндлэл" гэх үгийг эмэгтэй хүн эрэгтэй хүнд гаргадаг үйлдэл гэж ойлгохоос биш, эсрэгээр нь ойлгох тохиолдол тун ховор.
Both men and women in Nigeria will say -- this is an expression I'm very amused by -- "I did it for peace in my marriage." Now, when men say it, it is usually about something that they should not be doing anyway.
Нигерид эрэгтэй, эмэгтэйгүй энэ үгийг хэрэглэдэг. Энэ миний их гайхдаг хэллэг л дээ: "Би үүнийг гэрлэлтийнхээ төлөө хийсэн." Эрэгтэй хүн энэ үгийг хэлэх үед энэ нь ихэвчлэн эрчүүдийн угаасаа хийх хэрэггүй зүйлс байдаг л даа.
(Laughter)
(Инээд)
Sometimes they say it to their friends, it's something to say to their friends in a kind of fondly exasperated way, you know, something that ultimately proves how masculine they are, how needed, how loved. "Oh, my wife said I can't go to the club every night, so for peace in my marriage, I do it only on weekends."
Эрчүүд найзууддаа тун бухимдангуй байдлаар эршүүд байдлаа батлан харуулах бас ар гэртээ ямар хэрэгтэй, ямар их хайрлаж хүндлэгддэг гэдгээ батлах гэж энэ үгийг хэлдэг. "Манай эхнэр намайг өдөр бүр цэнгээний газар орж болохгүй гэсэн. Тиймээс би гэр бүлээ бодоод амралтын өдөр л ордог."
(Laughter)
(Инээд)
Now, when a woman says, "I did it for peace in my marriage," she's usually talking about giving up a job, a dream, a career. We teach females that in relationships, compromise is what women do. We raise girls to see each other as competitors -- not for jobs or for accomplishments, which I think can be a good thing, but for attention of men. We teach girls that they cannot be sexual beings in the way that boys are. If we have sons, we don't mind knowing about our sons' girlfriends. But our daughters' boyfriends? God forbid.
Харин эмэгтэй хүн "Би үүнийг гэрлэлтийнхээ төлөө хийсэн" гэх тохиолдолд ихэвчлэн тэр эмэгтэй ажлаа, хүсэл мөрөөдлөө орхиж, албан тушаал хөөцөлдөхөө байсан тухай яриа байдаг. Хосын харилцаанд буулт хийх нь эмэгтэйнх нь хийх ёстой зүйл мэт бүсгүйчүүдэд зааж сургадаг. Бид охидыг бие биенээ ажил амжилтын хувьд өрсөлдөгч гэж харахыг сургавал эр хүний анхаарлыг татах тал дээр өрсөлдөгч гэж харахаас хамаагүй дээр, бас зөв гэж би боддог. Бид охидод хөвгүүд шиг бэлгийн бодгаль байж болохгүй гэж заадаг. Хүүтэй бол бид хөвгүүдийнхээ найз охины тухай мэдэхэд асуудалгүй. Харин охидын найз хөвгүүдийн хувьд? Муу ёр гэм!
(Laughter)
(Инээд)
But of course when the time is right, we expect those girls to bring back the perfect man to be their husbands. We police girls, we praise girls for virginity, but we don't praise boys for virginity, and it's always made me wonder how exactly this is supposed to work out because ...
Гэхдээ мэдээж цаг нь ирэхээр бид охидоо нөхөр болоход яг тохирсон төгс залуу дагуулж ирээсэй гэж хүсдэг. Бид охидыг цагдаж ариун онгон байхыг шаарддаг, харин хөвгүүдийг тэгдэггүй. Энэ бүхэн яг ямар зарчмаар явагдах ёстойг би огт ойлгодоггүй юм.
(Laughter)
(Инээд)
(Applause)
(Алга ташилт)
I mean, the loss of virginity is usually a process that involves ...
Онгон байдлаа алдах явц ихэвчлэн ...
Recently a young woman was gang raped in a university in Nigeria, I think some of us know about that. And the response of many young Nigerians, both male and female, was something along the lines of this: "Yes, rape is wrong. But what is a girl doing in a room with four boys?" Now, if we can forget the horrible inhumanity of that response, these Nigerians have been raised to think of women as inherently guilty, and they have been raised to expect so little of men that the idea of men as savage beings without any control is somehow acceptable. We teach girls shame. "Close your legs." "Cover yourself." We make them feel as though by being born female they're already guilty of something. And so, girls grow up to be women who cannot see they have desire. They grow up to be women who silence themselves. They grow up to be women who cannot say what they truly think, and they grow up -- and this is the worst thing we did to girls -- they grow up to be women who have turned pretense into an art form.
Нигерийн их сургуульд нэг залуу бүсгүйг хэсэг залуу хүчиндсэн хэрэг гарсан. Зарим нь хэргийн тухай мэдэж байгаа байх. Ихэнх залуу нигери эрэгтэй, эмэгтэйчүүдийн хариу үйлдэл нь нэг иймэрхүү байсан: "Тийм ээ, хүчин бол буруу зүйл. Гэхдээ тэр охин 4 залуутай нэг өрөөнд юу хийж байсан юм бэ?" Энэ аймшигтай хүний үнэргүй хариу үйлдлийг түр хойш тавиад үзье л дээ. Тэр нигеричууд эмэгтэй хүнийг байгалиасаа буруутай, харин эрчүүд угаасаа ямар ч хяналтгүй араатан шиг болохоор хүлээн зөвшөөрөхөөс өөр аргагүй гэсэн бодолтой болж өсөж хүмүүжсэн гэсэн үг. Бид охидод шившигтэй байдлыг зааж сургадаг. "Хөлөө битгий дэлгэ" "Биеэ нууж хаа" гээд л. Бид охидыг эмэгтэй болж төрснөөрөө аль хэдийн ямар нэг юмны буруутан болсон мэт мэдрүүлдэг. Ингээд охид өөрсдийгөө хүсэл тэмүүлэлтэйг мэдэхгүй нэгэн болж өсөн хүмүүждэг. Өсөж томроод тэд үргэлж дуу хоолойгоо хорьдог нэгэн болдог. Тэд бодлоо чөлөөтэй илэрхийлж чаддаггүй нэгэн болж хувирдаг, Мөн тэд... Энэ бол бидний охидод хийдэг хамгийн буруу зүйл... Тэд дүр эсгэлтийг бүр урлагийн нэг хэлбэр болтол мэргэшүүлсэн нэгэн болдог.
(Applause)
(Алга ташилт)
I know a woman who hates domestic work, she just hates it, but she pretends that she likes it, because she's been taught that to be "good wife material" she has to be -- to use that Nigerian word -- very "homely." And then she got married, and after a while her husband's family began to complain that she had changed.
Гэрийн ажилд яснаасаа дургүй нэг эмэгтэйг би мэднэ, ёстой үнэн голоосоо дургүй. Гэхдээ тэр дуртай мэт дүр үзүүлдэг. Учир нь тэр гэрийн ажилд сайн байх нь "сайн эхнэрийн чанар" гэж боддог ба үүнийг ярихдаа өнөөх нигери үгийг ашиглана: тун "гэрсэг" байх ёстой. Удалгүй тэр нэг хүнтэй гэрлэв ээ. Гэтэл нөхрийнх нь гэрийнхэн түүнийг их өөрчлөгдсөн гэж гомдоллосон гэсэн.
(Laughter)
(Инээд)
Actually, she had not changed, she just got tired of pretending.
Үнэндээ бүсгүй өөрчлөгдсөн юм биш, харин дүр эсгэхээс залхсан хэрэг.
The problem with gender, is that it prescribes how we should be rather than recognizing how we are.
Жендертэй холбоотой гол асуудал нь биднийг ямар хүн бэ гэдгийг таньж мэдэхэд бус ямар байх ёстойг зааварчилдагт байгаа юм.
Now imagine how much happier we would be, how much freer to be our true individual selves, if we didn't have the weight of gender expectations. Boys and girls are undeniably different biologically, but socialization exaggerates the differences and then it becomes a self-fulfilling process. Now, take cooking for example. Today women in general are more likely to do the housework than men, the cooking and cleaning. But why is that? Is it because women are born with a cooking gene?
Бид жендерийн хүлээлтээс ангид байсан бол жинхэнэ өөрийнхөөрөө байх ямар их эрх чөлөөтэй байх байсныг төсөөлөөд үз дээ. Охид хөвгүүдийн биологийн ялгааг үгүйсгэхийн аргагүй ч, нийгэм тэр ялгаануудыг бүр илүү дэвэргэж орхидог. Ингээд энэ нь өөрийгөө бүтээх явц болох хувирдаг. Хоол хийхийг жишээ болгож ярья. Өнөөдөр гэрийн ажлыг эрчүүдээс илүү эмэгтэйчүүд голчлон хийдэг, хоол хийх, гэр цэвэрлэх. Гэхдээ яагаад? Эмэгтэйчүүд хоол хийх гентэй төрдөг болохоор гэж үү?
(Laughter)
(Инээд)
Or because over years they have been socialized to see cooking as their role? Actually, I was going to say that maybe women are born with a cooking gene, until I remember that the majority of the famous cooks in the world, whom we give the fancy title of "chefs," are men.
Эсвэл хоол хийх нь эмэгтэй хүний үүрэг гэх ойлголтоор хүмүүжсэнээс үү? Уг нь би эмэгтэй хүн хоол хийх гентэй төрдөг байх гэж хэлэх гэж байлаа, гэвч бидний "ахлах тогтооч" гэж сүртэй цоллодог дэлхийн хамгийн алдартай тогооч нарын дийлэнх нь эрчүүд байдаг биш билүү?
I used to look up to my grandmother who was a brilliant, brilliant woman, and wonder how she would have been if she had the same opportunities as men when she was growing up.
Би гайхалтай мундаг эмэгтэй болох эмээ рүүгээ хараад өсөж торних үед нь эрчүүдэд байсан шиг боломжууд түүнд олдож байсан болов уу гэж боддог байсан.
Now today, there are many more opportunities for women than there were during my grandmother's time because of changes in policy, changes in law, all of which are very important. But what matters even more is our attitude, our mindset, what we believe and what we value about gender. What if in raising children we focus on ability instead of gender? What if in raising children we focus on interest instead of gender?
Эмээгийн маань үетэй харьцуулахад өнөөдөр эмэгтэйчүүдэд маш олон боломжууд бий болж байна. Эдгээр нь хууль, эрх зүйн өөрчлөлтүүдтэй холбоотой. Мэдээж энэ бүхэн маш чухал. Гэхдээ үүнээс илүү чухал зүйл бол бидний жендерийг ойлгох итгэл үнэмшил, хандлага сэтгэлгээ юм. Бид хүүхдүүдээ өсгөхдөө хүйсээс нь илүү чадварт нь анхаарлаа хандуулбал ямар вэ? Бид хүүхдүүдээ өсгөхдөө хүйсээс нь биш сонирхолд нь анхаарвал ямар вэ?
I know a family who have a son and a daughter, both of whom are brilliant at school, who are wonderful, lovely children. When the boy is hungry, the parents say to the girl, "Go and cook Indomie noodles for your brother."
Хүү, охинтой нэг гэр бүлийг би мэднэ. Тэд хоёул хичээлдээ их сайн, үнэхээр мундаг, хайр татам хүүхдүүд. Хүү нь өлслөө гэх тоолонд ээж аав нь охиндоо "Ахдаа бэлэн гоймон чанаж өг" гэж хэлдэг.
(Laughter)
(Инээд)
Now, the daughter doesn't particularly like to cook Indomie noodles, but she's a girl, and so she has to. Now, what if the parents, from the beginning, taught both the boy and the girl to cook Indomie? Cooking, by the way, is a very useful skill for boys to have. I've never thought it made sense to leave such a crucial thing, the ability to nourish oneself --
Охин нь бэлэн гоймон чанахдаа тийм ч дуртай биш ч, тэр охин учраас хоол хийх ёстой. Ер нь ээж аав хоёр нь анхнаасаа л хүү охиндоо хоёуланд нь л бэлэн гоймон чанахыг заачихсан байсан бол яах байв? Уг нь хоол хийнэ гэдэг хөвгүүдэд тун хэрэгтэй чадвар шүү дээ. Өөрөө өөрийгөө тэжээх амин чухал чадварыг заалгүй бусдаас хамааралтай болгож орхино гэдэг
(Laughter)
(Инээд)
in the hands of others.
байж боломгүй асуудал биш үү.
(Applause)
(Алга ташилт)
I know a woman who has the same degree and the same job as her husband. When they get back from work, she does most of the housework, which I think is true for many marriages. But what struck me about them was that whenever her husband changed the baby's diaper, she said "thank you" to him. Now, what if she saw this as perfectly normal and natural that he should, in fact, care for his child?
Нөхөртэйгөө яг адилхан боловсролын зэрэг, ажил мэргэжилтэй нэг эмэгтэйг би мэднэ. Хоёулаа ажлаасаа ирээд эхнэр нь л хамаг гэрийн ажлаа хийдэг. Ихэнх хосууд яг ийм байдаг байх. Гэхдээ хамгийн эмзэглэмээр нь нөхөр нь хүүхдээ хуурайлах бүрт бүсгүй "баярлалаа" гэж хэлдэг. Эр хүн өөрийнхөө хүүхдэд анхаарал тавих нь тун энгийн, байх ёстой зүйл гэж бүсгүй хүлээж авдаг байсан бол нөхцөл байдал ямар байх бол?
(Laughter)
(Инээд)
I'm trying to unlearn many of the lessons of gender that I internalized when I was growing up. But I sometimes still feel very vulnerable in the face of gender expectations. The first time I taught a writing class in graduate school, I was worried. I wasn't worried about the material I would teach because I was well-prepared, and I was going to teach what I enjoy teaching. Instead, I was worried about what to wear. I wanted to be taken seriously. I knew that because I was female I will automatically have to prove my worth. And I was worried that if I looked too feminine, I would not be taken seriously. I really wanted to wear my shiny lip gloss and my girly skirt, but I decided not to. Instead, I wore a very serious, very manly and very ugly suit.
Бага байхаас минь нийгэм надад заасан жендерийн тухай мэдлэгээ буцааж болиулах гэж их хичээж байгаа. Гэхдээ л жендерийн хүлээлтээс болж би заримдаа их эмзэг болчихдог. Хамгийн анх их сургуульд хичээл заах өдрөө би их санаа зовсон. Би хичээл дээр заах материалдаа санаа зовоогүй. Учир нь би их сайн бэлдсэн, бас заах дуртай юмаа заах гэж байсан юм. Харин юу өмсөх талаараа их санаа зовсон. Намайг хүндлээсэй гэж хүссэн. Би эмэгтэй хүн учраас бусдад үнэ цэнээ батлах гэж өөрийн эрхгүй хичээхээ мэдэж байсан. Хэрэв хэт эмэгтэйлэг харагдвал бусад хүн намайг хүлээн зөвшөөрөхгүй байж мэднэ гэж санаа зовсон. Уг нь би уруулын будгаа түрхэж эмэгтэйлэг богино хувцсаа өмсөхийг хүсэж байсан ч тэгээгүй. Харин тун албаны харагддаг, эршүүд маягийн, үзэмжгүй хослолоо өмссөн.
(Laughter)
(Инээд)
Because the sad truth is that when it comes to appearance we start off with men as the standard, as the norm. If a man is getting ready for a business meeting, he doesn't worry about looking too masculine and therefore not being taken for granted. If a woman has to get ready for business meeting, she has to worry about looking too feminine and what it says and whether or not she will be taken seriously.
Гунигт үнэн гэвэл бид гадаад үзэмжийг ярихдаа эрчүүдийг норм, стандарт гэж үздэг. Эрэгтэй хүн ажил хэргийн уулзалтад бэлдэж байхдаа хэт эршүүд харагдаж, түүнээсээ болж итгэл үнэмшил төрүүлж чадахгүй байх вий гэж санаа зовох шаардлагагүй. Харин эмэгтэй хүн ажлын уулзалтад бэлдэж байхдаа хэт эмэгтэйлэг харагдаж, ингэснээрээ бусдад үл тоогдох вий гэдэгт үргэлж санаа зовох шаардлагатай болдог.
I wish I had not worn that ugly suit that day. I've actually banished it from my closet, by the way. Had I then the confidence that I have now to be myself, my students would have benefited even more from my teaching, because I would have been more comfortable and more fully and more truly myself. I have chosen to no longer be apologetic for my femaleness and for my femininity.
Тэр өдөр би өнөөх үзэмжгүй хослолыг өмсөөгүй байсан ч болоосой гэж боддог. Нээрээ би тэр хослолыг хувцасныхаа шүүгээнээс гаргаж хаясан. Тэр үед би одоогийнх шиг өөрийнхөөрөө байх хангалттай итгэлтэй байсан бол би илүү өөрийнхөөрөө, сэтгэл хангалуун бас тав тухтай байж, цаашлаад сурагчид ч заасан зүйлсээс минь ихийг сурах байсан болов уу. Би ахиж хэзээ ч эмэгтэйлэг, бүсгүй төрх байдалдаа гэмшихгүй байхаар шийдсэн.
(Applause)
(Алга ташилт)
And I want to be respected in all of my femaleness because I deserve to be. Gender is not an easy conversation to have. For both men and women, to bring up gender is sometimes to encounter almost immediate resistance. I can imagine some people here are actually thinking, "Women too do sef." Some of the men here might be thinking, "OK, all of this is interesting, but I don't think like that." And that is part of the problem.
Өөрийн эмэгтэйлэг шинжээрээ би хүндлэгдэхийг хүсэж байна. Учир нь би хүндлэгдэх эрхтэй. Жендерийн тухай яриа өрнүүлнэ гэдэг амаргүй. Эрэгтэй, эмэгтэйн алинд ч жендерийн сэдвийг сөхөх үед шууд эсэргүүцэлтэй тулгарах тохиолдол гардаг. Энд байгаа зарим хүн "эмэгтэйчүүд ч асуудалтай шүү дээ" гэж, мөн зарим эрчүүд ингэж бодож байгаа байх: "яахав сонирхолтой л юм, гэхдээ би санал нийлэхгүй байна" Энэ чинь л асуудлын нэг хэсэг юм.
That many men do not actively think about gender or notice gender is part of the problem of gender. That many men, say, like my friend Louis, that everything is fine now. And that many men do nothing to change it. If you are a man and you walk into a restaurant with a woman and the waiter greets only you, does it occur to you to ask the waiter, "Why haven't you greeted her?" Because gender can be --
Ихэнх эрчүүд жендерийн тухай ухамсартайгаар бодож анзаардаггүй нь жендертэй холбоотой асуудлын нэг хэсэг юм. Найз Луитэй минь адилаар ихэнх эрчүүд одоо бол бүх зүйл өөрчлөгдсөн гэж боддог. Мөн ихэнх эрчүүд үүнийг өөрчлөхийн тулд юу ч хийдэггүй. Эр хүн та нэг бүсгүйтэй ресторанд ороход зөөгч зөвхөн тантай мэндэлж байвал зөөгчөөс "Та яагаад энэ бүсгүйтэй мэндлэхгүй байгаа юм?" гэж асуудаг уу? Учир нь жендер...
(Laughter)
(Инээд)
Actually, we may repose part of a longer version of this talk. So, because gender can be a very uncomfortable conversation to have, there are very easy ways to close it, to close the conversation. So some people will bring up evolutionary biology and apes, how, you know, female apes bow down to male apes and that sort of thing. But the point is we're not apes.
Бид энэ сэдвээр бүр удаан яриа өрнүүлж ч болно шүү. Учир нь жендер бол харилцан яриа өрнүүлэхэд тун тавгүй сэдэв байж болно. Энэ төрлийн яриаг дуусгаж болох олон амархан арга замууд бий. Зарим хүн биологи ба мичний хувьслын тухай яриаг сөхөж, эм мичнүүд эрийгээ хэрхэн хүлээн зөвшөөрч зайгаа тавьж өгдөг талаар яриад ч юм уу. Гол нь бид мич биш шүү дээ.
(Laughter)
(Инээд)
(Applause)
(Алга ташилт)
Apes also live on trees and have earthworms for breakfast, and we don't. Some people will say, "Well, poor men also have a hard time." And this is true. But that is not what this --
Мөн мичнүүд модон дээр амьдарч, өглөөний цайндаа өт хорхой иддэг, харин бид тэгдэггүйг санаарай. Эсвэл "Хөөрхий эрчүүд ч олон асуудалтай тулгардаг" гэх байх. Энэ мэдээж үнэн. Гэхдээ...
(Laughter)
(Инээд)
But this is not what this conversation is about. Gender and class are different forms of oppression. I actually learned quite a bit about systems of oppression and how they can be blind to one another by talking to black men.
Гэхдээ энд бид өөр зүйлийн тухай ярьж байна. Жендер, анги давхарга гэдэг хоёр өөр төрлийн дарангуйлал шүү дээ. Та нарт гэж хэлэхэд би дарангуйллын бүтцийн тухай, энэ нь нэгнээ хэрхэн сохолж орхидог тухай багагүйг өнгөт арьст эрчүүдтэй ярьж байхдаа мэдэж авсан.
I was once talking to a black man about gender and he said to me, "Why do you have to say 'my experience as a woman'? Why can't it be 'your experience as a human being'?" Now, this was the same man who would often talk about his experience as a black man.
Нэг өнгөт арьст залуу надтай ярьж байхдаа ингэж хэлсэн: "Чи яагаад 'эмэгтэй хүний хувьд' гэж ярьдаг юм бэ? Яагаад зүгээр 'хүний хувьд' гэж ярьж болдоггүй юм бэ" гэж асуусан. Ингэж хэлсэн хүн нь өөрөө үргэлж "өнгөт арьст эрэгтэй хүний хувьд" гэж ярьдаг.
Gender matters. Men and women experience the world differently. Gender colors the way we experience the world. But we can change that.
Жендер бол чухал сэдэв. Эр, эм хүмүүс дэлхий ертөнцийг өөрөөр даван туулдаг. Жендер бидний ертөнц ямар байхыг өнгө будгаар зааж өгдөг. Бид үүнийг өөрчилж чадна.
Some people will say, "Oh, but women have the real power, bottom power." And for non-Nigerians, bottom power is an expression which I suppose means something like a woman who uses her sexuality to get favors from men. But bottom power is not power at all. Bottom power means that a woman simply has a good root to tap into, from time to time -- somebody else's power. And then, of course, we have to wonder what happens when that somebody else is in a bad mood, or sick or impotent.
Эсвэл зарим хүн "Үнэндээ эмэгтэйчүүд эрчүүдийг атгадаг шүү дээ" гэх байх. Энэ хэллэг нь нигеричүүдийн хувьд эмэгтэйчүүд эрчүүдийг бэлгийн дур хүслээр нь барьж эрчүүдийг хүссэнээрээ хөдөлгөхийг хэлж байгаа юм. Гэхдээ энэ огтоос ч эрх мэдэл биш. Энэ тохиолдолд бол эмэгтэйчүүд үе үе хэн нэгний эрх мэдлийг өөрт таатай байдлаар эргүүлэх нэг шалтагтай л гэсэн үг. Гэхдээ хүн ууртай, өвчтэй, аль эсвэл эрэгтэй хүний дур хүслийг өдөөж чадахгүй байх тохиолдолд яах ёстой вэ гэдэг асуудал гарна.
(Laughter)
(Инээд)
Some people will say that a woman being subordinate to a man is our culture. But culture is constantly changing. I have beautiful twin nieces who are fifteen and live in Lagos. If they had been born a hundred years ago they would have been taken away and killed. Because it was our culture, it was our culture to kill twins.
Зарим хүн эмэгтэйчүүд эрчүүдэд захирагддаг байх нь манай соёл шүү дээ гэх байх. Гэхдээ соёл зогсолтгүй өөрчлөгдөж байна. Надад Лагост амьдардаг, 15 настай хоёр хөөрхөн ихэр дүү байдаг юм. Хэрэв 100 жилийн өмнө төрсөн бол тэд бусдад алуулж үхэх байсан. Тэр үед ихрүүдийг хөнөөх нь бидний соёл байсан.
So what is the point of culture? I mean there's the decorative, the dancing ... but also, culture really is about preservation and continuity of a people. In my family, I am the child who is most interested in the story of who we are, in our traditions, in the knowledge about ancestral lands. My brothers are not as interested as I am. But I cannot participate, I cannot go to umunna meetings, I cannot have a say. Because I'm female. Culture does not make people, people make culture. So if it is in fact true --
Соёлын гол учир нь юу юм бэ? Яахав гоёл чимэглэл, бүжиг... Үүнээс гадна хүмүүсийн өв санг авч үлдэх, үргэлжлүүлэх явдал билээ. Манай гэрийн соёл уламжлал, түүх, өвөг дээдсээс уламжлагдсан газар шороонд хамгийн их ач холбогдол өгдөг ганц хүүхэд нь би. Ах нар маань надтай адил сонирхдоггүй. Гэхдээ л би үгээ хэлэх, уулзалт цуглаанд оролцох боломжгүй байдаг. Учир нь би эмэгтэй. Соёл хүмүүсийг бүтээдэггүй, харин хүмүүс соёлыг бүтээдэг. Тэгэхээр...
(Applause)
(Алга ташилт)
So if it is in fact true that the full humanity of women is not our culture, then we must make it our culture.
Тэгэхээр эмэгтэй хүнд ээлтэй байх нь бидний соёл биш юм бол бид л үүнийг өөрсдийн соёл болгох ёстой.
I think very often of my dear friend, Okoloma Maduewesi. May he and all the others who passed away in that Sosoliso crash continue to rest in peace. He will always be remembered by those of us who loved him. And he was right that day many years ago when he called me a feminist.
Би хайрт найз Околома Мадүэвэсийнхээ тухай үе үе боддог юм. Миний найз болон Сосолисо онгоцны ослоор өнгөрсөн бусад бүх хүмүүс амар тайван нойрсог. Найз минь хайртай хүмүүстээ үргэлж дурсагдсаар байх болно. Мөн найз минь тэр олон жилийн өмнө намайг феминист гэж дуудсан нь зөв байсан.
I am a feminist. And when I looked up the word in the dictionary that day, this is what it said: "Feminist: a person who believes in the social, political and economic equality of the sexes." My great grandmother, from the stories I've heard, was a feminist. She ran away from the house of the man she did not want to marry and ended up marrying the man of her choice. She refused, she protested, she spoke up whenever she felt she was being deprived of access, of land, that sort of thing.
Тийм ээ, би бол феминист. Тэр өдөр би толь бичгээс феминист гэдэг үгийн утгыг харахад: "Феминист: аль ч хүйсийн хүмүүсийн нийгэм, улс төр, эдийн засгийн оролцооны эрх тэгш байдлыг дэмждэг хүн" гэсэн байсан. Хүмүүсийн ярианаас сонсоод байхад манай эмэг эмээ ч бас феминист байсан юм билээ. Эмэг эмээ маань гэрлэхийг хүсээгүй эрэгтэйнхээ гэрээс зугтааж хожим нь хайртай хүнтэйгээ хуримлаж байсан. Газрын хүртээмж зэрэг нийгмийн асуудлаас хавчигдаж, тусгаарлагдах бүртээ тэр татгалзаж, эсэргүүцэж, үгээ хэлж үзэл бодолдоо баттай зогсдог байсан.
My great grandmother did not know that word "feminist," but it doesn't mean that she wasn't one. More of us should reclaim that word. My own definition of feminist is: "A feminist is a man or a woman who says --
Эмэг эмээ минь "феминист" гэх үгийг мэддэггүй байсан ч энэ нь түүнийг феминист биш гэсэн үг огтоос биш. Олон хүн өөрийгөө ингэж өргөмжлөх хэрэгтэй. Харин би феминист гэх үгийг ингэж тодорхойлно: "Феминист гэдэг нь эр, эм аль ч хүйсийн...
(Laughter)
(Инээд)
(Applause)
(Алга ташилт)
A feminist is a man or a woman who says, "Yes, there's a problem with gender as it is today, and we must fix it. We must do better." The best feminist I know is my brother Kene. He's also a kind, good-looking, lovely man, and he's very masculine.
ингэж хэлдэг хүнийг хэлнэ: "Тийм ээ, өнөөдөр бидэнд жендерийн асуудал байна, үүнийг бид өөрчлөх ёстой. Бид илүү ихийг хийх ёстой." Миний мэдэх хамгийн мундаг феминист бол манай ах Кэнэ. Тэр бол тун сайхан сэтгэлтэй, царайлаг, хайр татам залуу, мөн тэр их эршүүд.
Thank you.
Баярлалаа.
(Applause)
(Алга ташилт)