Έχει βρεθεί κανείς σας ποτέ σε ρίψη δακρυγόνων; Δακρυγόνα; Κάποιος; Λυπάμαι γι' αυτό, άρα μάλλον γνωρίζετε ότι είναι μια πολύ τοξική ουσία, αλλά ίσως δεν γνωρίζετε ότι είναι ένα πολύ απλό μόριο με ένα όνομα γλωσσοδέτη: ονομάζεται oρθοχλωροβενζαμαλονονιτρίλη. Τα κατάφερα. Είναι αρκετών δεκαετιών, αλλά φαίνεται να γίνεται αρκετά δημοφιλές τελευταία στις αστυνομίες σε όλο τον πλανήτη και από την εμπειρία μου όταν το εισέπνευσα χωρίς τη θέλησή μου, το δακρυγόνο έχει δύο κύριες, αλλά αρκετά αντίθετες επιδράσεις. Πρώτον, μπορεί όντως να σου κάψει τα μάτια, και δεύτερον, μπορεί επίσης να σε βοηθήσει να τα ανοίξεις.
Has anyone among you ever been exposed to tear gas? Tear gas? Anyone? I'm sorry to hear that, so you might know that it's a very toxic substance, but you might not know that it's a very simple molecule with an unpronouncable name: it's called chlorobenzalmalononitrile. I made it. It's decades old, but it's becoming very trendy among police forces around the planet lately, it seems, and according to my experience as a non-voluntary breather of it, tear gas has two main but quite opposite effects. One, it can really burn your eyes, and two, it can also help you to open them.
Το δακρυγόνο βοήθησε να ανοίξουν τα μάτια μου και να δω αυτό που θα μοιραστώ μαζί σας αυτό το απόγευμα: ότι το να μεταδίδεις σε ζωντανή ροή ανεξάρτητες μεταδόσεις διαδικτυακά είναι επανάσταση για τη δημοσιογραφία, τον ακτιβισμό, και κατά τη γνώμη μου, επίσης και στο πολιτικό γίγνεσθαι.
Tear gas definitely helped to open mine to something that I want to share with you this afternoon: that livestreaming the power of independent broadcasts through the web can be a game-changer in journalism, in activism, and as I see it, in the political discourse as well.
Η ιδέα άρχισε να σχηματίζεται στις αρχές του 2011 όταν κάλυπτα μία πορεία διαμαρτυρίας στο Σάο Πάολο. Ήταν η πορεία της μαριχουάνα, μια σύναξη ανθρώπων που ζητούσαν τη νομιμοποίηση της κάνναβης. Όταν η ομάδα άρχισε να κινείται οι μονάδες καταστολής ήρθαν από πίσω με λαστιχένιες σφαίρες, βόμβες και μετά με δακρυγόνα. Αλλά, για να μην πολυλογώ, είχα πάει στην πορεία ως αρχισυντάκτης ενός σοβαρού έντυπου περιοδικού όπου δούλευα για 11 χρόνια, και εξαιτίας αυτής της ανεπιθύμητης επίδρασης του δακρυγόνου, έφυγα σαν δημοσιογράφος που είχε αφοσιωθεί σε νέους τρόπους διαμοιρασμού της καθαρής εμπειρίας του πώς πραγματικά είναι να είσαι εκεί.
That idea started to dawn on me in early 2011 when I was covering a protest in São Paulo. It was the marijuana march, a gathering of people asking for the legalization of cannabis. When that group started to move, the riot police came from the back with rubber bullets, bombs, and then the gas. But to make a long story short, I had entered that protest as the editor-in-chief of a well-established printed magazine where I'd worked for 11 years, and thanks to this unsolicited effects of tear gas, I left it as a journalist that was now committed to new ways of sharing the raw experience of what it's like to be there, actually.
Μέσα στην επόμενη εβδομάδα ήμουν πάλι στους δρόμους, αλλά αυτή τη φορά, δεν ήμουν πλέον μέλος κάποιου μέσου ενημέρωσης. Ήμουν εκεί ως ανεξάρτητος δημοσιογράφος ζωντανών μεταδόσεων και το μόνο που είχα ήταν βασικά δανεικός εξοπλισμός. Είχα μια απλή βιντεοκάμερα και ένα σακίδιο πλάτης με 3G μόντεμ. Είχα ένα δικτυακό σύνδεσμο που μπορούσε να διαμοιραστεί μέσω των κοινωνικών μέσων, μπορούσε να αναρτηθεί σε κάθε ιστοσελίδα και τότε η πορεία πήγαινε καλά. Δεν υπήρχε καθόλου βία. Δεν υπήρχαν σκηνές δράσης. Υπήρχε όμως κάτι πολύ συναρπαστικό, επειδή έβλεπα λίγο πιο πέρα τα τηλεοπτικά κανάλια να την καλύπτουν και είχαν μεγάλα οχήματα, ομάδες και κάμερες, και εγώ έκανα ουσιαστικά το ίδιο πράγμα και είχα μόνο ένα σακίδιο πλάτης. Ήταν πραγματικά συναρπαστικό για ένα δημοσιογράφο, αλλά το πιο ενδιαφέρον ήταν όταν γύρισα σπίτι, επειδή έμαθα ότι με παρακολουθούσαν πάνω από 90.000 θεατές και πήρα εκατοντάδες ηλεκτρονικά μηνύματα από ανθρώπους που βασικά ρωτούσαν, πώς το έκανα, πώς ήταν δυνατόν να γίνει κάτι τέτοιο.
So in the following week, I was back in the streets, but that time, I wasn't a member of any media outlet anymore. I was there as an independent livestreamer, and all I had with me was basically borrowed equipment. I had a very simple camera and a backpack with 3G modems. And I had this weblink that could be shared through social media, could be put in any website, and that time, the protest went along fine. There was no violence. There was no action scenes. But there was something really exciting, because I could see at a distance the TV channels covering it, and they had these big vans and the teams and the cameras, and I was basically doing the same thing and all I had was a backpack. And that was really exciting to a journalist, but the most interesting part was when I got back home, actually, because I learned that I had been watched by more than 90,000 people, and I got hundreds of emails and messages of people asking me, basically, how did I do it, how it was possible to do such a thing.
Και έμαθα και κάτι άλλο, ότι ήταν όντως η πρώτη φορά που κάποιος είχε μεταδώσει ζωντανά μια πορεία διαμαρτυρίας στην χώρα. Και αυτό με εξέπληξε, επειδή «δεν το είχα» ιδιαίτερα με την τεχνολογία και όλα τα μηχανήματα που χρειάστηκα ήδη υπήρχαν, τα έβρισκες εύκολα παντού. Συνειδητοποίησα ότι υπήρχε ένα σύνορο, ένα πολύ σημαντικό, ότι ήταν απλά θέμα αλλαγής προοπτικής και το Διαδίκτυο μπορούσε να χρησιμοποιηθεί, και ήδη το έκανε, σαν τεράστιο και ανεξέλεγκτο και άκρως άναρχο τηλεοπτικό κανάλι ή τηλεοπτικό δίκτυο και καθένας με στοιχειώδεις ικανότητες και πολύ απλό εξοπλισμό, ακόμα και κάποιος σαν εμένα που έχω μικροπρόβλημα τραυλισμού, έτσι αν με πιάσει, παρακαλώ, να με υπομείνετε, ακόμη και κάποιος σαν εμένα μπορεί να κάνει μετάδοση. Στο μυαλό μου ακούστηκε επαναστατικό.
And I learned something else, that that was actually the first time that somebody had ever done a livestreaming in a street protest in the country. And that really shocked me, because I was no geek, I was no technology guy, and all the equipment needed was already there, was easily available. And I realized that we had a frontier here, a very important one, that it was just a matter of changing the perspective, and the web could be actually used, already used, as a colossal and uncontrollable and highly anarchical TV channel, TV network, and anyone with very basic skills and very basic equipment, even someone like me who had this little stuttering issue, so if it happens, bear with me please, even someone like me could become a broadcaster. And that sounded revolutionary in my mind.
Έτσι στα επόμενα χρόνια άρχισα να πειραματίζομαι στη ζωντανή ροή με διάφορους τρόπους, όχι μόνο στους δρόμους, αλλά κυρίως σε στούντιο και σε σπίτια, μέχρι τις αρχές του 2013, πέρυσι, όταν έγινα συνιδρυτής μιας ομάδας με το όνομα Mídia NINJA. Το NINJA είναι τα αρχικά του Narrativas Independentes Jornalismo e Ação ή σε μετάφραση, ανεξάρτητες αφηγήσεις, δημοσιογραφία και δράση. Ήταν μια ομάδα ενημέρωσης με μάλλον ακαθόριστο πλάνο. Δεν είχαμε καμία οικονομική υποδομή. Δεν σχεδιάζαμε να βγάλουμε χρήματα από αυτό, που ήταν φρόνιμο, δεν έπρεπε να θελήσεις χρήματα από τη δημοσιογραφία τότε. Αλλά πιστεύαμε ξεκάθαρα και ακράδαντα ότι το υπερσυνδεδεμένο περιβάλλον των κοινωνικών μέσων ίσως μας επέτρεπε να ενσωματώσουμε ένα δίκτυο πειραματιζόμενων δημοσιογράφων σε όλη τη χώρα. Έτσι ξεκινήσαμε μια σελίδα στο Facebook, μετά φτιάξαμε μια διακήρυξη και αρχίσαμε να καλύπτουμε τους δρόμους με πολύ απλό τρόπο.
So for the next couple of years, I started to experiment with livestreaming in different ways, not only in the streets but mostly in studios and in homes, until the beginning of 2013, last year, when I became the cofounder of a group called Mídia NINJA. NINJA is an acronym that stands for Narrativas Independentes Jornalismo e Ação, or in English, independent narratives, journalism, and action. It was a media group that had little media plan. We didn't have any financial structure. We were not planning to make money out of this, which was wise, because you shouldn't try to make money out of journalism now. But we had a very solid and clear conviction, that we knew that the hyperconnected environment of social media could maybe allow us to consolidate a network of experimental journalists throughout the country. So we launched a Facebook page first, and then a manifesto, and started to cover the streets in a very simple way.
Μετά όμως συνέβη κάτι, κάτι απροσδόκητο, που κανείς δεν το είχε προβλέψει. Πορείες διαμαρτυρίας άρχισαν να ξεσπούν στο Σάο Πάολο. Άρχισαν τοπικά και συγκεκριμένα. Διαμαρτύρονταν για την πρόσφατη αύξηση τιμής εισιτηρίου στα αστικά λεωφορεία. Αυτό είναι ένα λεωφορείο. Εδώ γράφει, «Κλοπή». Αλλά, αυτές οι εκδηλώσεις άρχισαν να αυξάνονται, και συνέχισαν να συμβαίνουν. Έτσι η αστυνομική βία εναντίον τους αυξανόταν επίσης. Αλλά υπήρχε και άλλη μια διαμάχη, μια διαμάχη που νομίζω ότι είναι σημαντικό να εξηγήσω ότι ήταν μια διαμάχη αφήγησης. Υπήρχε η έκδοση των γεγονότων από τα κεντρικά μέσα ενημέρωσης που οποιοσδήποτε ήταν στους δρόμους εύκολα μπορούσε να αμφισβητήσει αν παρουσίαζε τη δική του άποψη του τι πραγματικά συνέβαινε εκεί. Και ήταν αυτή η σύγκρουση απόψεων, η σύγκρουση αφηγήσεων, που νομίζω ότι μετέτρεψε αυτές τις διαμαρτυρίες σε μακρά περίοδο πολιτικών αναμετρήσεων για τη χώρα όπου εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, πιθανότατα πάνω από ένα εκατομμύριο, βγήκαν στους δρόμους σε όλη τη χώρα.
But then something happened, something that wasn't predicted, that no one could have anticipated. Street protests started to erupt in São Paulo. They began as very local and specific. They were against the bus fare hike that had just happened in the city. This is a bus. It's written there, "Theft." But those kind of manifestations started to grow, and they kept happening. So the police violence against them started to grow as well. But there was another conflict, the one I believe that's more important here to make my point that it was a narrative conflict. There was this mainstream media version of the facts that anyone who was on the streets could easily challenge if they presented their own vision of what was actually happening there. And it was this clash of visions, this clash of narratives, that I think turned those protests into a long period in the country of political reckoning where hundreds of thousands of people, probably more than a million people took to the streets in the whole country.
Όμως, δεν ήταν πλέον για την τιμή του εισιτηρίου. Ήταν για τα πάντα. Τα λαϊκά αιτήματα, οι προσδοκίες τους, οι λόγοι που ήταν στο δρόμο ήταν τόσο διαφορετικοί που σε κάποιες περιπτώσεις ήταν αντιφατικοί. Αν μπορούσατε να διαβάσετε θα με καταλαβαίνατε. Αλλά, ήταν μέσα στο γενικό πλαίσιο της πολιτικής κάθαρσης που περνούσε η χώρα που όντως είχε να κάνει με την πολιτική, αλλά και με ένα νέο τρόπο οργάνωσης, μέσα από ένα νέο τρόπο επικοινωνίας. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον εμφανίστηκαν οι Mídia NINJA σχεδόν από την ανωνυμία για να γίνουν εθνικό φαινόμενο, επειδή όντως είχαμε το σωστό εξοπλισμό. Δεν χρησιμοποιούμε μεγάλες κάμερες. Βασικά χρησιμοποιούμε αυτό εδώ. Χρησιμοποιούμε έξυπνα κινητά. Και αυτά μας επέτρεψαν να γίνουμε αόρατοι εν μέσω αυτών των αναταραχών, αλλά μας επέτρεψε και κάτι άλλο: Να δείξουμε πώς ήταν να βρίσκεσαι μέσα στις πορείες, να δώσουμε στους ανθρώπους στο σπίτι μια υποκειμενική προοπτική.
But it wasn't about the bus fare hike anymore. It was about everything. The people's demands, their expectations, the reasons why they were on the streets could be as diverse as they could be contradictory in many cases. If you could read it, you would understand me. But it was in this environment of political catharsis that the country was going through that it had to do with politics, indeed, but it had to do also with a new way of organizing, through a new way of communicating. It was in that environment that Mídia NINJA emerged from almost anonymity to become a national phenomenon, because we did have the right equipment. We are not using big cameras. We are using basically this. We are using smartphones. And that, actually, allowed us to become invisible in the middle of the protests, but it allowed us to do something else: to show what it was like to be in the protests, to present to people at home a subjective perspective.
Αλλά υπήρχε κάτι πιο σημαντικό, νομίζω, από τον εξοπλισμό. Ήταν η νοοτροπία μας, επειδή δεν φερόμασταν σαν μέσο μαζικής ενημέρωσης. Δεν τους ανταγωνιζόμαστε για τις ειδήσεις. Προσπαθούμε να ενθαρρύνουμε τον κόσμο, να τους προσκαλέσουμε και να τους μάθουμε πώς να το κάνουν, πώς να μπορέσουν να μεταδώσουν κι αυτοί. Ήταν ουσιώδες, οι Media Ninja να μην παραμείνουν μια μικρή ομάδα ατόμων και μέσα σε λίγες εβδομάδες, πολλαπλασιαστήκαμε και αυξηθήκαμε κατακόρυφα σε όλη τη χώρα. Έτσι σε μια ή δυο εβδομάδες, κατά τη διάρκεια των γεγονότων, ήμασταν εκατοντάδες νέοι άνθρωποι συνδεδέμενοι στο δίκτυο σε όλη τη χώρα. Καλύπταμε πάνω από 50 πόλεις ταυτόχρονα. Κανένα τηλεοπτικό κανάλι δεν θα μπορούσε να το καταφέρει αυτό. Βασικά, αυτή ήταν η αιτία που γίναμε ξαφνικά ένα κεντρικό κανάλι ενημέρωσης στα κοινωνικά μέσα. Μερικές χιλιάδες παρακολουθούσαν τη σελίδα μας στο Facebook και πολύ σύντομα ανεβήκαμε στους 250.000 ακόλουθους. Οι αναρτήσεις και τα βίντεό μας είχαν πάνω από 11 εκατομμύρια προβολές την εβδομάδα. Πολύ πάνω από όσο θα κατάφερναν ποτέ οποιαδήποτε εφημερίδα ή περιοδικό.
But there was something that is more important, I think, than the equipment. It was our mindset, because we are not behaving as a media outlet. We are not competing for news. We are trying to encourage people, to invite people, and to actually teach people how to do this, how they also could become broadcasters. And that was crucial to turn Mídia NINJA from a small group of people, and in a matter of weeks, we multiplied and we grew exponentially throughout the country. So in a matter of a week or two, as the protests kept happening, we were hundreds of young people connected in this network throughout the country. We were covering more than 50 cities at the same time. That's something that no TV channel could ever do. That was responsible for turning us suddenly, actually, into kind of the mainstream media of social media. So we had a couple of thousands of followers on our Facebook page, and soon we had a quarter of a million followers. Our posts and our videos were being seen by more than 11 million timelines a week. It was way more than any newspaper or any magazine could ever do.
Έτσι η ομάδα Media Ninja μεταμορφώθηκε σε κάτι άλλο, σε κάτι περισσότερο από κανάλι ενημέρωσης ή επικοινωνιακή δράση. Έγινε σχεδόν μια δημόσια υπηρεσία για τον πολίτη, το διαδηλωτή, τον ακτιβιστή, επειδή πλέον διέθεταν ένα πολύ απλό και αποδοτικό και ειρηνικό εργαλείο για να αντιμετωπίσουν και την αστυνομία και την εξουσία των μέσων. Πολλές εικόνες μας άρχισαν να βγαίνουν στα κανονικά τηλεοπτικά κανάλια. Η ζωντανή ροή μας άρχισε να μεταδίδεται ακόμα και στην κανονική τηλεόραση όταν τα πράγματα δυσκόλεψαν αρκετά. Κάποιες εικόνες μας βοήθησαν να βγουν κάποιοι από τη φυλακή, άνθρωποι που φυλακίστηκαν άδικα με ψευδείς κατηγορίες και εμείς αποδείξαμε την αθωότητά τους. Αυτά έκαναν πολύ σύντομα τους Mídia NINJA να θεωρηθούν δυστυχώς ως εχθροί της αστυνομίας και άρχισαν ξυλοδαρμοί των μελών μας και τελικά συλλήψεις στους δρόμους. Συνέβη σε πολλές περιπτώσεις. Αλλά αυτό ήταν επίσης χρήσιμο, επειδή ήμασταν ακόμη στο δίκτυο, όπου μας βοήθησε να ξεκινήσουμε μια σημαντική συζήτηση στη χώρα για το ρόλο των ίδιων των μέσων και το καθεστώς της ελευθερίας του τύπου στη χώρα.
And that turned Mídia NINJA into something else, more than a media outlet, than a media project. It became almost like a public service to the citizen, to the protester, to the activist, because they had a very simple and efficient and peaceful tool to confront both police and media authority. Many of our images started to be used in regular TV channels. Our livestreams started to be broadcast even in regular televisions when things got really rough. Some our images were responsible to take some people out of jail, people who were being arrested unfairly under false accusations, and we could prove them innocent. And that also turned Mídia NINJA very soon to be seen as almost an enemy of cops, unfortunately, and we started to be severely beaten, and eventually arrested on the streets. It happened in many cases. But that was also useful, because we were still at the web, so that helped to trigger an important debate in the country on the role of the media itself and the state of the freedom of the press in the country.
Έτσι η ομάδα Mídia NINJA εξελίχθηκε και τελικά παγιώθηκε στη μορφή που ελπίζαμε ότι τελικά θα έπαιρνε: Ένα εθνικό δίκτυο εκατοντάδων νέων ανθρώπων, που αυτοοργανώνονται τοπικά για να καλύψουν θέματα σχετικά με κοινωνικά και ανθρώπινα δικαιώματα, και αυτοεκφράζονται όχι μόνο πολιτικά αλλά και δημοσιογραφικά.
So Mídia NINJA now evolved and finally consolidated itself in what we hoped it would become: a national network of hundreds of young people, self-organizing themselves locally to cover social, human rights issues, and expressing themselves not only politically but journalistically.
Αυτό που άρχισα να κάνω στις αρχές αυτού του έτους, μιας και οι Mídia NINJA έιναι ήδη ένα αυτοοργανούμενο δίκτυο, είναι να αφιερωθώ σε ένα άλλο εγχείρημα. Λέγεται Fluxo, που στα Πορτογαλικά σημαίνει «ροή». Είναι ένα εργαστήρι δημοσιογραφίας στο κέντρο του Σάο Πάολο, όπου χρησιμοποιούσα τη ζωντανή ροή για να πειραματιστώ με αυτά που αποκαλώ μετατηλεοπτικές φόρμες. Ψάχνω επίσης να βρω τρόπους χρηματοδότησης της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας μέσω απευθείας σχέσης με ένα κοινό, με ένα ενεργό κοινό, επειδή τώρα πραγματικά θέλω να βγάλω τα προς το ζειν από την τότε εμπειρίας μου με τα δακρυγόνα.
What I started to do in the beginning of this year, as Mídia NINJA is already a self-organizing network, I'm dedicating myself to another project. It's called Fluxo, which is Portuguese for "stream." It's a journalism studio in São Paulo downtown, where I used livestream to experiment with what I call post-television formats. But I'm also trying to come up with ways to finance independent journalism through a direct relationship with an audience, with an active audience, because now I really want to try to make a living out of my tear gas resolution back then.
Υπάρχει όμως κάτι πιο σπουδαίο εδώ, κάτι που θεωρώ πιο σημαντικό και ουσιώδες από το προσωπικό μου παράδειγμα. Είπα ότι η ζωντανή ροή θα μετατρέψει το Διαδίκτυο σε τεράστιο τηλεοπτικό κανάλι, αλλά νομίζω ότι κάνει κάτι άλλο, γιατί αφού είδα τους ανθρώπους να το χρησιμοποιούν, όχι μόνο για να καλύψουν πράγματα, αλλά και για να εκφραστούν, να οργανωθούν πολιτικά, νομίζω ότι η ζωντανή ροή θα κάνει τον κυβερνοχώρο παγκόσμια πολιτική αρένα όπου όλοι θα έχουν βήμα να ακουστούν, να ακουστούν σωστά, επειδή η ζωντανή ροή παίρνει το μονοπώλιο της μετάδοσης των πολιτικών εξελίξεων, της λεκτικής πλευράς του πολιτικού διαλόγου από τα στόματα μόνο των πολιτικών και των ειδικών της πολιτικής και ενδυναμώνει τον πολίτη με την άμεση και αυθόρμητη δύναμη της ανταλλαγής εμπειριών και του διαλόγου, τους δίνει τη δύναμη να αμφισβητήσουν και να επηρεάσουν την εξουσία με τρόπους που πρόκειται να δούμε.
But there's something more significant here, something that I believe is more important and more crucial than my personal example. I said that livestream could turn the web into a colossal TV network, but I believe it does something else, because after watching people using it, not only to cover things but to express, to organize themselves politically, I believe livestream can turn cyberspace into a global political arena where everyone might have a voice, a proper voice, because livestream takes the monopoly of the broadcast political discourse, of the verbal aspect of the political dialogue out of the mouths of just politicians and political pundits alone, and it empowers the citizen through this direct and non-mediated power of exchanging experiences and dialogue, empowers them to question and to influence authorities in ways in which we are about to see.
Και νομίζω ότι κάνει κάτι άλλο που μπορεί να είναι ακόμα πιο σημαντικό, ότι η απλότητα της τεχνολογίας συγχωνεύει αντικειμενικότητα και υποκειμενικότητα με έναν αρκετά πολιτικό τρόπο, όπως το βλέπω, γιατί πραγματικά βοηθάει το κοινό, τον πολίτη, να δει τον κόσμο μέσα από τη ματιά κάποιου άλλου, έτσι βοηθάει τον πολίτη να μπει στη θέση των άλλων. Και νομίζω ότι αυτή η ιδέα θα πρέπει να είναι η πρόθεση, να είναι σκοπός της καλής δημοσιογραφίας, του καλού ακτιβισμού, αλλά πάνω απ' όλα, κάθε καλής πολιτικής.
And I believe it does something else that might be even more important, that the simplicity of the technology can merge objectivity and subjectivity in a very political way, as I see it, because it really helps the audience, the citizen, to see the world through somebody else's eye, so it helps the citizen to put him- or herself in other people's place. And that idea, I think, should be the intention, should be the goal of any good journalism, any good activism, but most of all, any good politics.
Ευχαριστώ πάρα πολύ. Ήταν τιμή μου.
Thank you very much. It was an honor.
(Χειροκρότημα)
(Applause)