Last year at TED I gave an introduction to the LHC. And I promised to come back and give you an update on how that machine worked. So this is it. And for those of you that weren't there, the LHC is the largest scientific experiment ever attempted -- 27 kilometers in circumference. Its job is to recreate the conditions that were present less than a billionth of a second after the universe began, up to 600 million times a second. It's nothing if not ambitious.
Minulý rok som na konferencii TED hovoril o tom, čo je LHC. A sľúbil som, že sa vrátim a poviem novinky o tom, ako prístroj pracuje. Toto je ono. A pre tých, ktorí tam neboli, LHC je najvačší vedecký experiment, o ktorý sa ľudstvo pokúsilo -- má obvod 27 kilometrov . Jeho prácou je znovuvytvoriť podmienky prítomné menej ako bilióntinu sekundy po tom, čo vznikol vesmír -- viac ako 600 milión krát za sekundu. Je to obzvlášť ambiciózne.
This is the machine below Geneva. We take the pictures of those mini-Big Bangs inside detectors. This is the one I work on. It's called the ATLAS detector -- 44 meters wide, 22 meters in diameter. Spectacular picture here of ATLAS under construction so you can see the scale.
Toto je prístroj pod Ženevou. Fotíme obrázky takýchto mini-Veľkých Treskov vnútri detektorov. Na tomto pracujem ja. Volá sa detektor ATLAS -- 44 metrov široký, 22 metrov v priemere. Úchvatný obrázok detektoru ATLAS pri výstavbe, takže môžete vidieť tú mierku.
On the 10th of September last year we turned the machine on for the first time. And this picture was taken by ATLAS. It caused immense celebration in the control room. It's a picture of the first beam particle going all the way around the LHC, colliding with a piece of the LHC deliberately, and showering particles into the detector. In other words, when we saw that picture on September 10th we knew the machine worked, which is a great triumph. I don't know whether this got the biggest cheer, or this, when someone went onto Google and saw the front page was like that. It means we made cultural impact as well as scientific impact.
10. Septembra minulý rok sme zapli prístroje po prvýkrát. Tento obrázok odfotil detektor ATLAS. Spôsobilo to okamžité oslavy v kontrolnej miestnosti. Je to obrázok prvého lúču častíc, korý prešiel celý okruh v LHC, úmyselne sa zrazil s kúskom LHC, a častice dopadli do detektoru. Inak povedané, keď sme videli ten obrázok 10. Septembra, vedeli sme, že prístroj pracuje, čo je obrovský úspech. Neviem, či bolo radostnejšie toto, alebo to, keď niekto išiel na Google a uvidel takúto úvodnú stránku. To znamená, že sme urobili ako kultúrny, tak aj vedecký dopad.
About a week later we had a problem with the machine, related actually to these bits of wire here -- these gold wires. Those wires carry 13 thousand amps when the machine is working in full power. Now the engineers amongst you will look at them and say, "No they don't. They're small wires." They can do that because when they are very cold they are what's called superconducting wire. So at minus 271 degrees, colder than the space between the stars, those wires can take that current.
Približne o týždeň sme mali problém s prístrojom, konkrétne s týmito drôtmi -- toto sú zlaté drôty. Tieto drôty prenášajú 13 tisíc ampérov, keď prístroj beží na plný výkon. A inžinieri medzi vami sa na ne pozrú a povedia, "Nie, neprenášajú. Sú na to príliš malé." Tieto káble to môžu prenášať, pretože keď sú extrémne studené, sú to supravodiče. Takže pri mínus 271 stupňoch, chladnejšie ako vesmír medzi hviezdami, tieto káble dokážu vydržat tak obrovský prúd.
In one of the joints between over 9,000 magnets in LHC, there was a manufacturing defect. So the wire heated up slightly, and its 13,000 amps suddenly encountered electrical resistance. This was the result. Now that's more impressive when you consider those magnets weigh over 20 tons, and they moved about a foot. So we damaged about 50 of the magnets. We had to take them out, which we did. We reconditioned them all, fixed them. They're all on their way back underground now. By the end of March the LHC will be intact again. We will switch it on, and we expect to take data in June or July, and continue with our quest to find out what the building blocks of the universe are.
V jednom zo spojov medzi viac ako 9 tisícami magnetov v LHC, bola výrobná vada. Kábel sa mierne zahrial, a tých 13 tisíc ampérov sa náhle stretlo s elektrickým odporom. Toto bol výsledok. Čo je ešte pôsobivejšie, keď uvažujete o hmotnosti týchto magnetov, ktoré vážia cez 20 ton, je to že sa posunuli zhruba o 30 centimetrov. Poškodili sme okolo 50 takýchto magnetov. Museli sme ich vybrať, čo sme spravili. Všetky sme ich dôkladne opravili. Práve su na ceste späť do podzemia. Koncom marca by mal LHC opäť fungovať. Zapneme ho, očakávame dáta niekedy v júni alebo júli, a pokračujeme v našej úlohe nájsť základné kamene tohto vesmíru.
Now of course, in a way those accidents reignite the debate about the value of science and engineering at the edge. It's easy to refute. I think that the fact that it's so difficult, the fact that we're overreaching, is the value of things like the LHC. I will leave the final word to an English scientist, Humphrey Davy, who, I suspect, when defending his protege's useless experiments -- his protege was Michael Faraday -- said this, "Nothing is so dangerous to the progress of the human mind than to assume that our views of science are ultimate, that there are no mysteries in nature, that our triumphs are complete, and that there are no new worlds to conquer." Thank you. (Applause)
Momentálne sa vo svetle tejto nehody objavujú debaty o hodnote vedy a inžinierstva na hranici možností. Je ľahké povedať, že je to zbytočné. Myslím si, že fakt, že je to tak zložité, fakt, že prekračujeme naše možnosti, je hodnota vecí ako LHC. Prenechám posledné slová anglickému vedcovi, Humpreyovi Davymu, ktorý myslím povedal, keď obraňoval neužitočné experimenty svojho žiaka, Michaela Faradaya, toto : "Nič nie je nebezpečnejšie pre rozlet ľudskej mysle, než predpokladať to, že naše vnímanie vedy je nekonečné, že nie sú žiadné záhady v prírode, že naše triumfy sú kompletné a že neexistujú žiadné nové svety na podmanenie." Ďakujem. (Potlesk)