I want to talk about one of the big questions, perhaps the biggest question: How should we live together? How should a group of people, who perhaps live in a city or in the continent or even the whole globe, share and manage common resources? How should we make the rules that govern us?
Tôi muốn nói về một trong những câu hỏi lớn, có lẽ là câu hỏi lớn nhất: Chúng ta nên chung sống như thế nào? Làm sao để một nhóm người sống ở thành phố hoặc trên những lục địa hay thậm chí là cả địa cầu cùng chia sẻ và quản lý tài nguyên chung? Chúng ta tạo ra luật lệ chi phối mình ra sao?
This has always been an important question. And today, I think it's even more important than ever if we want to address rising inequality, climate change, the refugee crisis, just to name a few major issues. It's also a very old question. Humans have been asking themselves this question ever since we lived in organized societies.
Đây luôn là một câu hỏi quan trọng. Và bây giờ thì nó quan trọng hơn hết. Bất bình đẳng địa vị, biến đổi khí hậu, khủng hoảng tị nạn, và đó mới chỉ là một số vấn đề hệ trọng. Đó cũng là một câu hỏi rất cũ. Con người đã tự hỏi bản thân câu hỏi này ngay từ khi ta sống trong xã hội có tổ chức.
Like this guy, Plato. He thought we needed benevolent guardians who could make decisions for the greater good of everyone. Kings and queens thought they could be those guardians, but during various revolutions, they tended to lose their heads. And this guy, you probably know. Here in Hungary, you lived for many years under one attempt to implement his answer of how to live together. His answer was brutal, cruel and inhumane. But a different answer, a different kind of answer, which went more or less into hibernation for 2,000 years, has had profound recent success. That answer is, of course, democracy.
Như người này, Plato. Ông ấy nghĩ chúng ta cần người bảo hộ tốt người có thể quyết định những điều tốt đẹp hơn cho mọi người. Vua và hoàng hậu nghĩ mình có thể trở thành người bảo hộ đó, nhưng qua nhiều cuộc cách mạng, họ dần mất đi ý chí của mình. Và người này, bạn chắc chắn biết Ông đã sống ở Hungary nhiều năm với nỗ lực để thực hiện câu hỏi làm sao để cùng chung sống. Câu trả lời của người này thật tàn bạo, ác độc và vô nhân đạo. Nhưng một câu trả lời khác, một câu trả lời kiểu khác, đã ít nhiều đi vào dĩ vãng suốt 2000 năm, gần đây đã đạt được thành công. Câu trả lời tất nhiên là chế độ dân chủ.
If we take a quick look at the modern history of democracy, it goes something like this. Along here, we're going to put the last 200 years. Up here, we're going to put the number of democracies. And the graph does this, the important point of which, is this extraordinary increase over time, which is why the 20th century has been called the century of democracy's triumph, and why, as Francis Fukuyama said in 1989, some believe that we have reached the end of history, that the question of how to live together has been answered, and that answer is liberal democracy. Let's explore that assertion, though. I want to find out what you think.
Nếu chúng ta xem qua lịch sử hiện đại của chế độ dân chủ, thì nó như thế này. Trục hoành thể hiện quãng thời gian 200 năm. Trục tung là số lượng nền dân chủ. Và biểu đồ như thế này đây, điểm quan trọng của biểu đồ này là sự gia tăng phi thường theo thời gian. Đó là lý do mà tại sao thế kỷ 20 luôn được gọi là thế kỷ của thành tựu dân chủ, và cũng là lý do tại sao, như lời Francis Fukuyama nói năm 1989, có người tin rằng chúng ta chạm đến điểm kết thúc của lịch sử, và rằng câu hỏi về việc làm sao để chung sống đó đã được trả lời, và câu trả lời đó là tự do dân chủ. Hãy cùng khám phá sự khẳng định này. Tôi muốn biết bạn nghĩ thế nào.
So I'm going to ask you two questions, and I want you to put your hands up if you agree. The first question is: Who thinks living in a democracy is a good thing? Who likes democracy? If you can think of a better system, keep your hands down. Don't worry about those who didn't raise their hands, I'm sure they mean very well. The second question is: Who thinks our democracies are functioning well? Come on, there must be one politician in the audience somewhere.
Nên tôi sẽ đặt ra hai câu hỏi, và tôi muốn bạn giơ tay lên nếu bạn đồng ý. Câu hỏi đầu tiên: Bạn có nghĩ sống trong một nền dân chủ là điều tốt không? Ai thích chế độ dân chủ? Nếu bạn có thể nghĩ về một chế độ tốt hơn xin hãy bỏ tay xuống. Đừng lo lắng về những người không giơ tay tôi chắc là họ có ý tốt thôi. Câu hỏi thứ hai là: Ai nghĩ rằng nền dân chủ của chúng ta đang hoạt động tốt? Thôi nào, phải có một chính trị gia đang ngồi đâu đó chứ.
(Laughter)
(Cười)
No. But my point is, if liberal democracy is the end of history, then there's a massive paradox or contradiction here. Why is that? Well, the first question is about the ideal of democracy, and all these qualities are very appealing. But in practice, it's not working. And that's the second question. Our politics is broken, our politicians aren't trusted, and the political system is distorted by powerful vested interests.
Không à. Ý tôi là, nếu tự do dân chủ là kết thúc của lịch sử, thì sẽ có một nghịch lý lớn hoặc mâu thuẫn ở đây. Tại sao lại như thế? Câu hỏi đầu là về ý tưởng của nền dân chủ. và tất cả những phẩm chất này thật sự hấp dẫn. Nhưng trong thực tế, nó không hoạt động. Và đó là câu hỏi thứ hai. Nền chính trị của chúng ta đang rã đám, những chính trị gia không còn đáng tin cậy và hệ thống chính trị bị xuyên tạc bởi sự ham muốn quyền lực.
I think there's two ways to resolve this paradox. One is to give up on democracy; it doesn't work. Let's elect a populist demagogue who will ignore democratic norms, trample on liberal freedoms and just get things done. The other option, I think, is to fix this broken system, to bring the practice closer to the ideal and put the diverse voices of society in our parliaments and get them to make considered, evidence-based laws for the long-term good of everyone. Which brings me to my epiphany, my moment of enlightenment. And I want you to get critical. I want you to ask yourselves, "Why wouldn't this work?" And then come and talk to me afterwards about it. Its technical name is "sortition." But its common name is "random selection." And the idea is actually very simple: we randomly select people and put them in parliament.
Tôi nghĩ có hai cách để giải quyết nghịch lý này. Một là từ bỏ chế độ dân chủ; nó không hoạt động. Hãy chọn một người thuộc chế độ dân túy người sẽ bỏ qua các chỉ tiêu dân chủ, chà đạp lên quyền tự do rồi cứ để mọi thứ như vậy. Phương án khác theo tôi nghĩ đó là sửa chữa lỗ hổng của hệ thống, mang thực tiễn đến gần với lý tưởng và mang tiếng nói đa dạng của cộng đồng đến quốc hội của chúng ta, và để họ tạo nên những bộ luật đã được xem xét chu đáo vì lợi ích lâu dài của mọi người. Điều khiến tôi hiện diện ở đây, đó là thời điểm tôi giác ngộ. Và tôi muốn bạn phản biện lại. Tôi muốn bạn tự hỏi bản thân "Sao không thực hiện được?" Và sau đó đến và nói với tôi sau khi trả lời nó. Tên khoa học của nó là "sự bắt thăm" nhưng tên phổ biến của nó là "lựa chọn ngẫu nhiên". Và thật ra ý tưởng rất đơn giản ta ngẫu nhiên chọn người và để họ vào quốc hội.
(Laughter)
(Cười)
Let's think about that for a few more minutes, shall we? Imagine we chose you and you and you and you and you down there and a bunch of other random people, and we put you in our parliament for the next couple of years. Of course, we could stratify the selection to make sure that it matched the socioeconomic and demographic profile of the country and was a truly representative sample of people. Fifty percent of them would be women. Many of them would be young, some would be old, a few would be rich, but most of them would be ordinary people like you and me. This would be a microcosm of society. And this microcosm would simulate how we would all think, if we had the time, the information and a good process to come to the moral crux of political decisions. And although you may not be in that group, someone of your age, someone of your gender, someone from your location and someone with your background would be in that room.
Chúng ta hãy cùng phân tích điều đó nhé. Tưởng tượng chúng tôi chọn bạn, bạn, và bạn nữa và một đám người ngẫu nhiên khác, rồi để các bạn ở quốc hội vài năm tới. Đương nhiên, chúng tôi phân tầng lựa chọn để đảm bảo sự phù hợp với hồ sơ nhân khẩu và kinh tế xã hội của đất nước và là mẫu người đại diện thực sự. 50% trong số đó sẽ là phụ nữ, rất nhiều người trẻ, một số khác thì già, vài người sẽ rất giàu nhưng hầu hết họ đều là những người bình thường như bạn và tôi đây. Đây sẽ là một mô hình thu nhỏ của xã hội. Và mô hình này sẽ thể hiện cách tất cả chúng ta nghĩ nếu ta có thời gian, có thông tin và tiến trình tốt để đạt tới điểm mấu chốt đạo đức của các quyết định chính trị. Và mặc dù bạn không nằm trong nhóm đó, ai đó ở tuổi của bạn, cùng giới tính với bạn ai đó ở cùng địa phương của bạn và cùng gia cảnh với bạn sẽ ở trong căn phòng đó.
The decisions made by these people would build on the wisdom of crowds. They would become more than the sum of their parts. They would become critical thinkers with access to experts, who would be on tap but not on top. And they could prove that diversity can trump ability when confronting the wide array of societal questions and problems. It would not be government by public opinion poll. It would not be government by referendum. These informed, deliberating people would move beyond public opinion to the making of public judgments.
Quyết định của những người này sẽ dựa trên sự thông thái của đám đông. Họ sẽ làm được nhiều hơn là tổng cộng từng người. Họ sẽ thành nhà tư tưởng biết phản biện, có kết nối với những chuyên gia, những người thực sự làm việc chứ không phải chỉ ngồi trên cao. Và họ có thể chứng minh rằng sự đa dạng có thể vượt trội hơn khả năng khi đối mặt với hàng dài các vấn đề và thắc mắc của xã hội. Nó không phải là chính phủ tạo ra bởi thăm dò dư luận, cũng không phải bởi trưng cầu dân ý. Những người hiểu tình hình, thận trọng này sẽ vượt xa ý kiến công chúng mà đưa ra những đánh giá công khai.
However, there would be one major side effect: if we replaced elections with sortition and made our parliament truly representative of society, it would mean the end of politicians. And I'm sure we'd all be pretty sad to see that.
Tuy nhiên, có một mặt trái lớn: nếu ta thay thế bầu cử bằng rút thăm và làm cho quốc hội thực sự đại diện cho toàn xã hội, đó sẽ là kết thúc cho các chính trị gia. Và tôi chắc chúng ta sẽ khá buồn khi thấy điều đó
(Laughter)
(Cười)
Very interestingly, random selection was a key part of how democracy was done in ancient Athens. This machine, this device, is called a kleroteria. It's an ancient Athenian random-selection device. The ancient Athenians randomly selected citizens to fill the vast majority of their political posts. They knew that elections were aristocratic devices. They knew that career politicians were a thing to be avoided. And I think we know these things as well. But more interesting than the ancient use of random selection is its modern resurgence. The rediscovery of the legitimacy of random selection in politics has become so common lately, that there's simply too many examples to talk about.
Thật thú vị, lựa chọn ngẫu nhiên là chìa khóa để tạo ra chế độ dân chủ ở thời Athens cổ đại. Bộ máy này, công cụ này, được gọi là kleroteria. Đó là phương pháp lựa chọn ngẫu nhiên của người Athens cổ đại. Người Athens cổ đại lựa chọn một cách ngẫu nhiên các công dân để đưa vào phần lớn các tổ chức chính trị của họ. Họ hiểu rằng bầu cử là công cụ của quý tộc. Họ hiểu rằng nghề chính trị gia là điều cần tránh. Và tôi nghĩ chúng ta cũng biết điều này. Nhưng thú vị hơn so với việc người xưa sử dùng cách lựa chọn ngẫu nhiên là sự hồi sinh của nó ở xã hội hiện đại. Việc tái khám phá tính hợp pháp của lựa chọn ngẫu nhiên trong chính trị dần trở nên quá phổ biến gần đây, đến nỗi có quá nhiều ví dụ để nhắc đến.
Of course, I'm very aware that it's going to be difficult to institute this in our parliaments. Try this -- say to your friend, "I think we should populate our parliament with randomly selected people." "Are you joking? What if my neighbor gets chosen? The fool can't even separate his recycling." But the perhaps surprising but overwhelming and compelling evidence from all these modern examples is that it does work. If you give people responsibility, they act responsibly. Don't get me wrong -- it's not a panacea. The question is not: Would this be perfect? Of course not. People are fallibly human, and distorting influences will continue to exist.
Tất nhiên tôi rất hiểu rằng thật khó khăn để tiến hành điều này trong quốc hội. Hãy thử điều này - nói với bạn mình, "Tôi nghĩ ta nên chọn người đến thượng nghị viện một cách ngẫu nhiên" "Bạn đùa à? Hàng xóm tôi được chọn thì sao? Tên ngốc ấy còn không phân loại được rác." Nhưng có lẽ bằng chứng đáng ngạc nhiên nhưng áp đảo và thuyết phục từ tất cả các ví dụ hiện đại này là hình thức đó hoạt động được. Nếu bạn giao cho người khác trách nhiệm, họ sẽ tỏ ra vẻ có trách nhiệm. Đừng hiểu lầm tôi, nó không phải thuốc vạn năng. Câu hỏi không phải là: Nó có hoàn hảo không? Tất nhiên là không rồi. Chúng ta là con người, và những tác động méo mó sẽ còn tiếp tục tồn tại.
The question is: Would it be better? And the answer to that question, to me at least, is obviously yes. Which gets us back to our original question: How should we live together? And now we have an answer: with a parliament that uses sortition. But how would we get from here to there? How could we fix our broken system and remake democracy for the 21st century?
Câu hỏi ở đây là: Nó có tốt hơn không? Và trả lời cho câu hỏi đó, ít nhất là đối với tôi, là có. Điều đó khiến ta trở về câu hỏi gốc: Làm sao để cùng chung sống với nhau? Và giờ chúng ta đã có câu trả lời: đó là quốc hội sử dụng cách rút thăm. Nhưng làm thế nào để đạt được điều đó? Làm sao để ta sửa được lỗi hệ thống và tái tạo nền dân chủ cho thế kỷ 21?
Well, there are several things that we can do, and that are, in fact, happening right now. We can experiment with sortition. We can introduce it to schools and workplaces and other institutions, like Democracy In Practice is doing in Bolivia. We can hold policy juries and citizens' assemblies, like the newDemocracy Foundation is doing in Australia, like the Jefferson Center is doing in the US and like the Irish government is doing right now. We could build a social movement demanding change, which is what the Sortition Foundation is doing in the UK. And at some point, we should institute it.
Có vài thứ mà chúng ta có thể làm và trên thực tế thì chúng đang diễn ra ngay bây giờ. Chúng ta có thể thử nghiệm rút thăm. Chúng ta có thể tiến hành nó ở trường học, nơi làm việc và các cơ quan khác, như là chế độ dân chủ hành động đang hoạt động ở Bolivia. Chúng ta có thể tổ chức các hội đồng chính trị và hội đồng nhân dân, như tổ chức Dân chủ mới ở Úc, như trung tâm Jefferson đang hoạt động ở Mỹ và như chính phủ Ai-len đang làm hiện giờ. Chúng ta có thể tạo ra vận động xã hội để đòi hỏi thay đổi, đó là điều Tổ chức lựa chọn ngẫu nhiên thực hiện ở Vương quốc Anh Với những luận điểm đó, chúng ta nên thực hiện nó.
Perhaps the first step would be a second chamber in our parliament, full of randomly selected people -- a citizens' senate, if you will. There's a campaign for a citizens' senate in France and another campaign in Scotland, and it could, of course, be done right here in Hungary. That would be kind of like a Trojan horse right into the heart of government. And then, when it becomes impossible to patch over the cracks in the current system, we must step up and replace elections with sortition.
Có lẽ bước đi đầu tiên sẽ là phòng thứ hai trong quốc hội, đầy những người được lựa chọn ngẫu nhiên một thượng viện nhân dân, nếu bạn muốn. Có một chiến dịch cho thượng viện nhân dân ở Pháp và chiến dịch khác ở Scotland, và đương nhiên nó có thể xảy ra ở Hungary. Đó sẽ giống kiểu con ngựa thành Tơ-roa tiến thẳng vào trung tâm của chính phủ. Và sau đó, khi không thể vá những rạn nứt của hệ thống hiện tại, chúng ta phải bước tiếp và thay thế việc bầu cử bằng việc bốc thăm.
I have hope. Here in Hungary, systems have been created, and systems have been torn down and replaced in the past. Change can and does happen. It's just a matter of when and how.
Tôi hy vọng. Tại Hungary này, các chế độ đã được tạo ra và chúng cũng sụp đổ và bị thay thế đi trong quá khứ. Thay đổi có thể và chắc chắn sẽ xảy ra, vấn đề chỉ là khi nào và như thế nào thôi.
Thank you. (Hungarian) Thank you.
Cảm ơn. (tiếng Hungary) Cảm ơn
(Applause)
(Vỗ tay)