I'm going to talk today about energy and climate. And that might seem a bit surprising, because my full-time work at the foundation is mostly about vaccines and seeds, about the things that we need to invent and deliver to help the poorest two billion live better lives. But energy and climate are extremely important to these people; in fact, more important than to anyone else on the planet. The climate getting worse means that many years, their crops won't grow: there will be too much rain, not enough rain; things will change in ways their fragile environment simply can't support. And that leads to starvation, it leads to uncertainty, it leads to unrest. So, the climate changes will be terrible for them.
Այսօր ես պատրաստվում եմ խոսել էներգիայի և կլիմայի մասին: Եվ դա կարող է փոքր-ինչ անակնկալ լինել, որովհետև իմ աշխատանքը հիմնադրամում մեծամասնաբար կապված է պատվաստանյութերի և սերմերի հետ, այն բաների վերաբերյալ, որոնք անհրաժեշտ են ստեղծել և ներմուծել` օգնելու երկու միլիարդ ամենաաղքատ մարդկանց, որպեսզի առավել լավ ապրեն: Բայց էներգիան և կլիման չափազանց կարևոր են այդ մարդկանց համար, առավել կարևոր, քան որևէ այլ մարդու աշխարհում: Կլիման ավելի ու ավելի վատանում է, ինչը նշանակում է, որ շատ տարիներ նրանց բերքը չի աճի: Կլինեն չափից ավելի անձրևներ, կամ՝ ոչ բավարար: Իրավիճակը կփոխվի այնպիսի ձևերով, որ նրանց փխրուն միջավայրը պարզապես չի կարող տանել: Դա կբերի սովի, անորոշության, անկարգությունների: Այդպիսով, կլիմայի փոփոխությունը ահավոր վատ ազդեցություն կունենա նրանց վրա:
Also, the price of energy is very important to them. In fact, if you could pick just one thing to lower the price of to reduce poverty, by far you would pick energy. Now, the price of energy has come down over time. Really advanced civilization is based on advances in energy. The coal revolution fueled the Industrial Revolution, and, even in the 1900s, we've seen a very rapid decline in the price of electricity, and that's why we have refrigerators, air-conditioning; we can make modern materials and do so many things. And so, we're in a wonderful situation with electricity in the rich world. But as we make it cheaper -- and let's say, let's go for making it twice as cheap -- we need to meet a new constraint, and that constraint has to do with CO2.
Նաև էներգիայի գնի աճն է շատ կարևոր նրանց համար: Իսկապես, եթե պետք է ընտրվեր միայն մեկ բանի գինը նվազեցնել, որպեսզի նվազվի աղքատությունը, այն անպայման կլիներ էներգիան: Հիմա, էներգիայի գինը ժամանակի ընթացքում իջել է: Իսկապես, զարգացած քաղաքակրթությունը հիմնված է էներգիայի ոլորտի զարգացումների վրա: Ածուխի հեղափոխությունը նպաստեց արդյունաբերական հեղափոխությանը, և, նույնիսկ 1900-ականներին, մենք տեսանք էլեկտրաէներգիայի գների կտրուկ նվազում և հենց այդ պատճառով էլ մենք ունենք այսօր սառնարաններ, օդափոխիչներ, մենք կարող ենք պատրաստել ժամանակակից ապրանքներ և շատ ու շատ բաներ: Այսպիսով, մենք հրաշալի պահ ենք ապրում էլեկտրաէներգիայի հետ կապված հարուստ աշխարհում: Բայց, երբ մենք այն դարձնում ենք էժան՝ ասենք կրկնապատիկ էժան, մենք պետք է հաղթահարենք մի նոր սահմանափակում, և այդ սահմանափակումը կապված է ածխաթթու գազի հետ:
CO2 is warming the planet, and the equation on CO2 is actually a very straightforward one. If you sum up the CO2 that gets emitted, that leads to a temperature increase, and that temperature increase leads to some very negative effects: the effects on the weather; perhaps worse, the indirect effects, in that the natural ecosystems can't adjust to these rapid changes, and so you get ecosystem collapses.
Ածխաթթու գազը տաքացնում է երկիր մոլորակը և այդ գազի հավասարումը իրականում չափազանց դյուրին է: Եթե գումարենք արտանետված ածխաթթու գազի քանակը, այն բերում է ջերմաստիճանի աճի, իսկ վերջինիս աճը առաջացնում է շատ բացասական հետեւանքներ: Ազդեցություններ կապված եղանակի հետ ու, հավանաբար ավելի վատ, անուղղակի ազդեցությունները, այն բանով, որ բնության էկոհամակարգը չի կարողանում հարմարվել այդ արագ փոփոխություններին և որպես հետևանք ունենում ենք էկոհամակարգի ավերումներ:
Now, the exact amount of how you map from a certain increase of CO2 to what temperature will be, and where the positive feedbacks are -- there's some uncertainty there, but not very much. And there's certainly uncertainty about how bad those effects will be, but they will be extremely bad. I asked the top scientists on this several times: Do we really have to get down to near zero? Can't we just cut it in half or a quarter? And the answer is, until we get near to zero, the temperature will continue to rise. And so that's a big challenge. It's very different than saying, "We're a twelve-foot-high truck trying to get under a ten-foot bridge, and we can just sort of squeeze under." This is something that has to get to zero.
Հիմա, ճշգրտորեն հաշվարկել ածխաթթու գազի քանակի ավելացումը և դրա կապը ջերմաստիճանի հետ և որտեղ կան դրական արձագանքեր, դրա մեջ կա որոշ անորոշություն, բայց ոչ շատ: Եվ անպայման մեծ է անորոշությունը, թե ինչքանով վատ կարող են լինել հետեւանքները, բայց դրանք կլինեն չափազանց վատ: Շատ անգամներ լավագույն գիտնականներին դիմեցի հարցով. արդյո՞ք մենք իրապես պետք է հասնենք զրոյին: Չե՞նք կարող այն նվազեցնել կես կամ քառորդ չափի: Եվ պատասխանն այսպիսին էր. մինչև մենք չմոտենանք զրոյին, ջերմաստիճանը կշարունակի բարձրանալ: Ուրեմն, դա շատ մեծ մարտահրավեր է: Դա շատ տարբեր բան է նրանից, որ, ասենք, 12 ոտք բարձր բեռնատարը փորձի անցնել 10 ոտք բարձր կամրջի տակով և կարելի է հազիվ ճզմվել դրա տակ: Սա մի բան է, որ պետք է հասնի զրոյի:
Now, we put out a lot of carbon dioxide every year -- over 26 billion tons. For each American, it's about 20 tons. For people in poor countries, it's less than one ton. It's an average of about five tons for everyone on the planet. And somehow, we have to make changes that will bring that down to zero. It's been constantly going up. It's only various economic changes that have even flattened it at all, so we have to go from rapidly rising to falling, and falling all the way to zero.
Հիմա, մենք բավական շատ ածխաթթու գազ ենք արտանետում ամեն տարի, ավելի քան 26 միլիարդ տոննա: Յուրաքանչյուր ամերիկացու հաշվարկով՝ այն կազմում է 20 տոննա: Աղքատ երկրների բնակիչների համար, այն մեկ տոննայից ավելի քիչ է: Միջինում կազմում է հինգ տոննա առ յուրաքանչյուր մարդ ողջ երկիր մոլորակում: Եվ մի կերպ մենք պետք է փոփոխություններ անենք, որոնք այն պետք է հասցնեն զրոյի: Այն մշատպես աճի մեջ է: Միայն տարբեր տնտեսական փոփոխություններն են, որ դրան մի քիչ կայունացրել են, ուրեմն, մենք պետք է շարժվենք կտրուկ աճից դեպի նվազում, և նվազեցնել այն միչև զրո:
This equation has four factors, a little bit of multiplication. So you've got a thing on the left, CO2, that you want to get to zero, and that's going to be based on the number of people, the services each person is using on average, the energy, on average, for each service, and the CO2 being put out per unit of energy. So let's look at each one of these, and see how we can get this down to zero. Probably, one of these numbers is going to have to get pretty near to zero.
Հավասարումն ունի չորս գործոն: Մի փոքր բազմապատկում: Այսպիսով՝ ձախ կողմում ունենք ածխաթթու գազ, որ ցանկանում ենք հասցնել զրոյի, և դա պետք է հիմնված լինի հետևյալի վրա՝ մարդկանց թվաքանակը, յուրաքանչյուրին ծառայությունների օգտագործման միջին մակարդակը, յուրաքանչյուր ծառայության համար էներգիայի միջին քանակը, և ածխաթթու գազի արտնետումն առ էներգիայի միավոր: Եկեք դիտարկենք յուրաքանչյուրը, եւ տեսնենք, թե ինչպես կարող ենք այն նվազեցնել մինչև զրո: Հավանաբար, այս թվերից որևէ մեկը պետք է հասնի զրոյին շատ մոտ:
(Laughter)
Իսկ դա դպրոցական հանրահաշվից է գալիս,
That's back from high school algebra. But let's take a look.
բայց եկեք դիտարկենք:
First, we've got population. The world today has 6.8 billion people. That's headed up to about nine billion. Now, if we do a really great job on new vaccines, health care, reproductive health services, we could lower that by, perhaps, 10 or 15 percent. But there, we see an increase of about 1.3.
Առաջին հերթին մենք ունենք բնակչություն: Աշխարհում այսօր ապրում են 6.8 միլիարդ մարդ: Այն մոտենում է ինը միլիարդին: Հիմա, եթե մենք կատարենք շատ լավ աշխատանք նոր պատվաստանյութերի հետ, առողջապահության, վերարտադրողականության հետ, մենք այն կարող ենք նվազեցնել, հավանաբար, 10 կամ 15 տոկոսով, բայց տեսնում ենք մոտավորապես 1.3 անգամի աճ:
The second factor is the services we use. This encompasses everything: the food we eat, clothing, TV, heating. These are very good things. Getting rid of poverty means providing these services to almost everyone on the planet. And it's a great thing for this number to go up. In the rich world, perhaps the top one billion, we probably could cut back and use less, but every year, this number, on average, is going to go up, and so, overall, that will more than double the services delivered per person. Here we have a very basic service: Do you have lighting in your house to be able to read your homework? And, in fact, these kids don't, so they're going out and reading their schoolwork under the street lamps.
Երկրորդ գործոնը ծառայությունների օգտագործումն է: Սա ներառում է ամեն ինչ՝ սնունդ, հագուստ, հեռուստացույց, ջեռուցում: Սրանք շատ լավ բաներ են, և աղքատությունից դուրս գալ նշանակում է ապահովել այս ծառայությունները աշխարհում գրեթե բոլոր մարդկանց համար: Շատ լավ բան է այսպիսի քանակի աճը: Հարուստ աշխարհում, հավանաբար վերին մակարդակի մեկ միլիարդը, մենք հավանաբար կարող ենք տնտեսել և օգտագործել ավելի քիչ, բայց ամեն տարի այս թիվը շարունակաբար աճելու է միջինում և, այդպիսով, այն կարող է ավելի քան կրկնապատկվել յուրաքանչյուր մարդու հասանելի ծառայությունների մատուցումը: Այստեղ մենք ունենք շատ հիմնական ծառայություն: Դուք ունե՞ք լուսավորություն ձեր տանը՝ տնային առաջադրանքը կարդալու համար, իսկ, փաստորեն, այս երեխաները չունեն, և նրանք գնում են դուրս և կարդում են իրենց դպրոցի դասերը փողոցի լույսերի տակ:
Now, efficiency, "E," the energy for each service -- here, finally we have some good news. We have something that's not going up. Through various inventions and new ways of doing lighting, through different types of cars, different ways of building buildings -- there are a lot of services where you can bring the energy for that service down quite substantially. Some individual services even bring it down by 90 percent. There are other services, like how we make fertilizer, or how we do air transport, where the rooms for improvement are far, far less. And so overall, if we're optimistic, we may get a reduction of a factor of three to even, perhaps, a factor of six. But for these first three factors now, we've gone from 26 billion to, at best, maybe 13 billion tons, and that just won't cut it.
Հիմա, արդյունավետությունը՝ «E», յուրաքանչյուր ծառայության համար օգտագործվող էներգիան, այստեղ վերջապես մենք ունենք որոշ լավ լուրեր: Մենք ունենք մի բան, որը չի աճում: Տարբեր հայտնագործությունների և լուսավորության ստացման տարբեր ձևերի, ավտոմեքենաների տարբեր տեսակների, շենքերի կառուցման տարբեր ձևերի միջոցով, կան բազում ծառայություններ, որտեղ կարելի է էներգիայի օգտագործվող ծավալը նկատելիորեն նվազեցնել, որոշ ծառայությունների դեպքում՝ նույնիսկ այն նվազեցվում է 90 տոկոսով: Կան այլ տարբեր ծառայություններ, օրինակ, ինչպես ենք մենք ստանում պարարտանյութեր, կամ ինչպես ենք կազմակերպում օդային ճամբորդություն, որտեղ զարգացումների շատ, չափազանց շատ քիչ տեղ կա: Ուրեմն, ընդհանրացնելով, եթե լավատես լինենք, մենք կարող ենք ունենալ այդ գործոնների երեք, գուցե նաև վեց անգամ նվազում: Բայց այս երեք առաջին գործոնների համար մենք գնում ենք 26 միլիարդից, լավագույն դեպքում՝ 13 միլիարդ տոննա, և դա պարզապես բավարար չէ:
So let's look at this fourth factor -- this is going to be a key one -- and this is the amount of CO2 put out per each unit of energy. So the question is: Can you actually get that to zero? If you burn coal, no. If you burn natural gas, no. Almost every way we make electricity today, except for the emerging renewables and nuclear, puts out CO2. And so, what we're going to have to do at a global scale, is create a new system. So we need energy miracles.
Այսպիսով, եկեք դիտարկենք այս չորրորդ գործոնը, սա ամենաառանցքայինն է լինելու, այն է ածխաթթու գազի արտանետման քանակը՝ էներգիայի յուրաքանչյուր միավորի դիմաց: Ուրեմն հարցադրումն այսպիսին է. կարո՞ղ ենք իրականում այն հասցնել զրոյի: Եթե վառենք ածուխ, ապա` ոչ: Եթե վառենք բնական գազ, ապա` ոչ: Էլեկտրականության ստացման ներկայիս գրեթե բոլոր ձևերը՝ բացառությամբ էներգիայի վերարտադրվող տեսակներից և միջուկայինից, արտանետում են ածխաթթու գազ: Այսպիսով, ինչ որ մենք պատրաստվում ենք անել համաշխարհային մակարդակով մի նոր համակարգի ստեղծումն է: Ուրեմն մենք կարիքն ունենք էներգիայի հրաշքների:
Now, when I use the term "miracle," I don't mean something that's impossible. The microprocessor is a miracle. The personal computer is a miracle. The Internet and its services are a miracle. So the people here have participated in the creation of many miracles. Usually, we don't have a deadline where you have to get the miracle by a certain date. Usually, you just kind of stand by, and some come along, some don't. This is a case where we actually have to drive at full speed and get a miracle in a pretty tight timeline.
Հիմա՝ օգտագործելով «հրաշք» եզրույթը, ես նկատի չունեմ անհնարին ինչ-որ մի բան: Միկրոպրոցեսորը հրաշք է: Համակարգիչը հրաշք է: Համացանցը և նրա ծառայությունները հրաշք են: Ուրեմն, այստեղ գտնվող մարդիկ շատ հրաշքների ստեղծման գործում մասնակցություն են ունեցել: Սովորաբար, մենք չենք ունենում վերջնաժամկետ, թե երբ պետք է ստացվի հրաշքը՝ մինչև որոշ թվական: Սովորաբար, մի տեսակ սպասում ենք, և որոշները գալիս են, որոշները` ոչ: Սա այն դեպքն է, որտեղ մենք իրականում պետք է արագություն ցույց տանք և կազմակերպենք հրաշքը շատ կարճ ժամանակահատվածում:
Now, I thought, "How could I really capture this? Is there some kind of natural illustration, some demonstration that would grab people's imagination here?" I thought back to a year ago when I brought mosquitoes, and somehow people enjoyed that.
Հիմա, մտածեցի, թե ինչպե՞ս կարելի է այն ներկայացնել: Կա՞ արդյոք որեւէ բնական երևույթ, ինչ-որ ցուցադրում, որ կաշխատեցներ մարդկանց երևակայությունն այստեղ: Ես հիշեցի, երբ մեկ տարի առաջ մոծակ էի բերել, մարդիկ, չգիտես ինչու, հաճույք ստացան դրանից:
(Laughter)
(Ծիծաղ)
It really got them involved in the idea of, you know, there are people who live with mosquitoes. With energy, all I could come up with is this. I decided that releasing fireflies would be my contribution to the environment here this year. So here we have some natural fireflies. I'm told they don't bite; in fact, they might not even leave that jar.
Ես նրանց իսկապես ներգրավեցի գաղափարի մեջ. գիտե՞ք կան մարդիկ, ովքեր ապրում են մոծակների հետ: Ուրեմն, էներգիայի դեպքում, միայն սա կարողացա անել: Ես որոշեցի, որ լուսատիտիկներ արձակել կլինի իմ ներդրումը տվյալ միջավայրում այս տարի: Ահա որոշ քանակի բնական լուսատիտիկներ: Ինձ ասել էին, որ նրանք չեն խայթում, նրանք նույնիսկ գուցե դուրս չգան այդ անոթից:
(Laughter)
(Ծիծաղ)
Now, there's all sorts of gimmicky solutions like that one, but they don't really add up to much. We need solutions, either one or several, that have unbelievable scale and unbelievable reliability. And although there's many directions that people are seeking, I really only see five that can achieve the big numbers. I've left out tide, geothermal, fusion, biofuels. Those may make some contribution, and if they can do better than I expect, so much the better. But my key point here is that we're going to have to work on each of these five, and we can't give up any of them because they look daunting, because they all have significant challenges.
Հիմա, կան բազում գովազդային հնարքներ՝ այս մեկի նման, բայց նրանք իրականում այդքան էլ արդյունքի չեն հասցնում: Մեզ անհրաժեշտ են լուծումներ, մեկ կամ մի քանի, որոնք կունենան անհավատալի ծավալ, և անհավատալի հաստատունություն, և՝ չնայած կան բազում ուղղություններ, որ մարդիկ փնտրում են, ես իրականում տեսնում եմ դրանցից միան հինգը, որոնք կարող են հասցնել մեծ ծավալի: Ես չեմ հաշվում մակընթացություններից, ջերմային աղբյուրներից, միաձուլումներից, բիովառելիքներից էներգիան: Դրանք կարող են որոշ ներդրում ունենալ, և եթե նրանք կարող են իմ սպասածից ավելին անել` շատ ավելի լավ, բայց իմ առանցքային միտքն այն է, որ մենք պատրաստվում ենք աշխատել այս հինգից յուրաքանչյուրի հետ և մենք չենք կարող նրանցից ոչ մեկին թողնել, քանի որ դժվար են թվում, քանի որ ունեն նշանակալի մարտահրավերներ:
Let's look first at burning fossil fuels, either burning coal or burning natural gas. What you need to do there seems like it might be simple, but it's not. And that's to take all the CO2, after you've burned it, going out the flue, pressurize it, create a liquid, put it somewhere, and hope it stays there. Now, we have some pilot things that do this at the 60 to 80 percent level. But getting up to that full percentage -- that will be very tricky. And agreeing on where these CO2 quantities should be put will be hard, but the toughest one here is this long-term issue: Who's going to be sure? Who's going to guarantee something that is literally billions of times larger than any type of waste you think of in terms of nuclear or other things? This is a lot of volume. So that's a tough one.
Եկեք սկզբում դիտարկենք բնական վառելիքի այրումը, ինչպես, օրինակ, ածուխի կամ բնական գազի վառումը: Ինչ կարիք կա այստեղ անելու, թվում է` այն պետք է շատ հեշտ լինի, բայց այդպես չէ, այն է՝ այրումից հետո վերցնել ածխաթթու գազը, որը մտնում է ծխնելույզի մեջ, ճնշման տակ մշակել այն, դարձնել հեղուկ, պահել ինչ-որ տեղ և հուսալ, որ դա այնտեղ էլ կմնա: Այժմ մենք ունենք որոշ փորձնական սարքավորումներ, որոնք դա անում են 60-80 տոկոսով, բայց ամբողջական տոկոսի հասնելու համար բավական բարդ գործընթաց է պահանջվում և համաձայնության գալ, թե որտեղ պետք է պահվի ածխաթթու գազը բավական բարդ է լինելու, բայց ամենախրթին հարցը գալիս է այս երկարաժամյա խնդրից. ո՞վ է վստահ լինելու: Ո՞վ կերաշխավորի մի բան, որ բառացիորեն միլիարդ անգամ ավելի շատ է, քան ցանկացած տիպի՝ միջուկային կամ այլ բաների թափոնը: Սա շատ մեծ ծավալ է: Ուրեմն բավական խրթին հարց է:
Next would be nuclear. It also has three big problems: cost, particularly in highly regulated countries, is high; the issue of safety, really feeling good about nothing could go wrong, that, even though you have these human operators, the fuel doesn't get used for weapons. And then what do you do with the waste? Although it's not very large, there are a lot of concerns about that. People need to feel good about it. So three very tough problems that might be solvable, and so, should be worked on.
Հաջորդը կլինի միջուկայինը: Այն նույնպես ունի երեք մեծ խնդիր: Ծախսերը՝ հատկապես կառավարման խիստ համակարգ ունեցող երկրներում, բարձր են: Ապահովության խնդիրը, այն վստահությունը, որ սխալ ոչինչ չի պատահի, որ, եթե նույնիսկ կան մարդու կողմից կատարվող գործողություններ որ վառելիքը չի օգտագործվի զենքի համար: Եվ հետո, ի՞նչ անել թափոնների հետ: Եվ՝ չնայած այն այդքան էլ ծավալուն չէ, կան բազում հարցեր դրա շուրջ: Մարդիկ կարիք ունեն, որ դրա հետ կապված հանգիստ զգան: Այսպիսով կան երեք լուրջ խնդիրներ, որոնք կարող են լուծելի լինել, և ուրեմն, դրանց վրա պետք է աշխատել:
The last three of the five, I've grouped together. These are what people often refer to as the renewable sources. And they actually -- although it's great they don't require fuel -- they have some disadvantages. One is that the density of energy gathered in these technologies is dramatically less than a power plant. This is energy farming, so you're talking about many square miles, thousands of times more area than you think of as a normal energy plant. Also, these are intermittent sources. The sun doesn't shine all day, it doesn't shine every day, and likewise, the wind doesn't blow all the time. And so, if you depend on these sources, you have to have some way of getting the energy during those time periods that it's not available. So we've got big cost challenges here. We have transmission challenges; for example, say this energy source is outside your country, you not only need the technology, but you have to deal with the risk of the energy coming from elsewhere.
Նշված հինգից վերջին երեքը ես միավորել եմ: Դրանց հաճախ մարդիկ անվանում են էներգիայի վերականգնվող աղբյուրներ: Եվ նրանք իսկապես՝ չնայած շատ լավ է, որ կարիք չունեն վառելիքի, սակայն ունեն որոշ թերություններ: Դրանցից մեկն այն է, որ այս տեխնոլոգիայի միջոցով էներգիայի խտությունը չափազանց քիչ է, քան էլեկտրակայաններում: Սա էներգիայի հնձում է, որը պետք է տեղի ունենա շատ մեծ տարածքում, հազարավոր անգամ ավելի մեծ տարածքում, քան երևակայելի է որպես սովորական էլեկտրակայան: Բացի այդ, այս աղբյուրները հաստատուն չեն: Արևը չի փայլում ողջ օրը, այն չի երևում ամեն օր, և նման կերպով, քամին էլ միշտ չի փչում: Ուրեմն, եթե կախված լինենք այսպիսի աղբյուրներից, ստիպված կլինենք ունենալ էներգիայի ստացման ձևեր, այն պահերի համար, երբ տվյալ աղբյուրնը հասանելի չէ: Ուրեմն այստեղ մենք ունենում ենք շատ մեծ ծախսեր: Մենք ունենք փոխանցման խնդիրներ: Օրինակ, ենթադրենք էներգիայի աղբյուրը գտնվում է ձեր երկրի սահմաններից դուրս, այդ դեպքում դուք ոչ միայն տեխնոլոգիայի կարիքն ունեք, այլ նաև գործ ունեք մեկ այլ տեղից էներգիան տեղափոխելու ռիսկի հետ:
And, finally, this storage problem. To dimensionalize this, I went through and looked at all the types of batteries made -- for cars, for computers, for phones, for flashlights, for everything -- and compared that to the amount of electrical energy the world uses. What I found is that all the batteries we make now could store less than 10 minutes of all the energy. And so, in fact, we need a big breakthrough here, something that's going to be a factor of 100 better than the approaches we have now. It's not impossible, but it's not a very easy thing. Now, this shows up when you try to get the intermittent source to be above, say, 20 to 30 percent of what you're using. If you're counting on it for 100 percent, you need an incredible miracle battery.
Եվ վերջապես, պահեստավորման խնդիրը: Եվ ողջ պատկերն չափելու համար, ես գնացի և տեսա պատրաստված մարտկոցների բոլոր տեսակները, մեքենաների, համակարգիչների, հեռախոսների, լուսամփոփների, ամեն ինչի համար, և համեմատեցի աշխարհում օգտագործվող էլեկտրաէներգիայի հետ, և բացահայտեցի, որ այն բոլոր մարտկոցները, որ մենք այսօր պատրաստում ենք կարող են ապահովել էներգիայով 10 րոպեից էլ քիչ: Փաստորեն, այստեղ մենք կարիք ունենք շատ մեծ թռիչքի, ինչ-որ մի բան, որը պետք է լինի հարյուրավոր անգամ ավելի լավ, քան այն մոտեցումները, որոնք ունենք հիմա: Դա անհնար չէ, բայց շատ հեշտ խնդիր էլ չէ: Հիմա, այսպես է ստացվում, երբ փորձվի ոչ-մշտական աղբյուրը օգտագործել տալ ավելի քան օգտագործածի, ասենք, 20-30 տոկոսը: Եթե հույսերը դրվեն 100 տոկոսի վրա, անհրաժեշտ կլինի անհավատալի, հրաշալի մարտկոց:
Now, how are we going to go forward on this -- what's the right approach? Is it a Manhattan Project? What's the thing that can get us there? Well, we need lots of companies working on this -- hundreds. In each of these five paths, we need at least a hundred people. A lot of them, you'll look at and say, "They're crazy." That's good. And, I think, here in the TED group, we have many people who are already pursuing this. Bill Gross has several companies, including one called eSolar that has some great solar thermal technologies. Vinod Khosla is investing in dozens of companies that are doing great things and have interesting possibilities, and I'm trying to help back that. Nathan Myhrvold and I actually are backing a company that, perhaps surprisingly, is actually taking the nuclear approach. There are some innovations in nuclear: modular, liquid. Innovation really stopped in this industry quite some ago, so the idea that there's some good ideas laying around is not all that surprising.
Հիմա, ինչպես ենք առաջ գնալու, ո՞րն է ճիշտ մոտեցումը: Արդյո՞ք Մանհեթնյան ծրագրին նման է: Ի՞նչը կարող է մեզ այնտեղ հասցնել: Ուրեմն, մեզ պետք են բազում ընկերություններ, որոնք կաշխատեն այս խնդրի վրա՝ հարյուրավորներ: Եվ այս հինգ խնդիրներից յուրաքանչյուրի համար մեզ անհրաժեշտ են առ նվազն հարյուր հոգի: Եվ նրանց մեծամասնությանը նայելով` դուք կարող եք ասել. նրանք խենթ են: Դա լավ է: Կարծում եմ այստեղ, «TED»-ի խմբում, մենք ունենք շատ մարդիկ, ովքեր արդեն իրագործում են այդ գաղափարները: Բիլ Գրոսն ունի մի քանի ընկերություն, ներառյալ «eSolar»-ը, որն ունի արևային էներգիայի հզոր տեխնոլոգիաներ: Վինոդ Քոսլան ներդրումներ է կատարում բազմաթիվ ընկերություններում, որոնք զբաղվում են հրաշալի գործերով և ունեն հետաքրքիր հնարավորություններ, և ես էլ իմ հերթին փորձում եմ նպաստել այդ գործին: Նաթան Միհրվոլդը և ես պատրաստվում ենք աջակցել մի ընկերության, որը, գուցե անսպասելիորեն, վերցնում է հարցի լուծման միջուկային տարբերակը: Որոշ նորարարություներ են արվել միջուկային էներգետիկայի ոլորտում` մոդուլար, հեղուկային: Եվ նորարարություններն այդ ոլորտում կանգ առան բավական ժամանակ առաջ, ուրեմն այն միտքը որ որոշ լավ գաղափարներ կան այնտեղ այդքան էլ զարմանալի չէ: «Terrapower»-ի գաղափարն այն է, որ ուրանի մի մասի այրման փոխարեն՝
The idea of TerraPower is that, instead of burning a part of uranium -- the one percent, which is the U235 -- we decided, "Let's burn the 99 percent, the U238." It is kind of a crazy idea. In fact, people had talked about it for a long time, but they could never simulate properly whether it would work or not, and so it's through the advent of modern supercomputers that now you can simulate and see that, yes, with the right materials approach, this looks like it would work.
որը կազմում է մեկ տոկոսը՝ «U-235»-ը, որոշեցինք, որ կարելի է այրել 99 տոկոսը՝ «U-238»-ը: Սա խենթ մտքերի շարքից է: Իրականում, մարդիկ դրա մասին մտորել են շատ երկար ժամանակ, բայց նրանք երբեք չեն կարողացել հստակ նախագծել, եթե այն կաշխատի, թե` ոչ, իսկ գերժամանակակից համակարգիչների միջոցով, հեշտությամբ կարելի է փորձարկել և տեսնել, որ, այո, ճիշտ ընտրված հումքի պարագայում, այս ձեւը գուցեև աշխատի:
And because you're burning that 99 percent, you have greatly improved cost profile. You actually burn up the waste, and you can actually use as fuel all the leftover waste from today's reactors. So instead of worrying about them, you just take that, it's a great thing. It breeds this uranium as it goes along, so it's kind of like a candle. You see it's a log there, often referred to as a traveling wave reactor. In terms of fuel, this really solves the problem. I've got a picture here of a place in Kentucky. This is the leftover, the 99 percent, where they've taken out the part they burn now, so it's called depleted uranium. That would power the US for hundreds of years. And simply by filtering seawater in an inexpensive process, you'd have enough fuel for the entire lifetime of the rest of the planet.
Եվ այն բանի շնորհիվ, որ այրվում է 99 տոկոսը, մենք կկարողանանք կրճատել ծախսերը: Դուք իրականում այրում եք թափոնը, նաև կարող եք օգտագործել այսօրվա ռեակտորներում մնացած թափոնը որպես վառելիք: Այսպիսով, փոխանակ նրանց մասին անհանգստանալու, պարզապես դրանք վերցվում են: Դա հրաշալի է: Այն շնչում է ուրանը պարզապես անցնելիս: Այն կարծես մոմ լինի: Ինչպես տեսնում եք, կոճղի նման է, որը հաճախ անվանվում են վազող ալիքի ռեակտոր: Վառելիքի տեսանկյունից, այն ամբողջապես լուծում է խնդիրը: Ես այստեղ ունեմ Քենթըքի նահանգից մի նկար: Սա մնացորդն է՝ այն 99 տոկոսը, ուր վերցրած են հիմնականում այրվող մասը, և այն կոչվում է սպառված ուրան: Սա կարող է հարյուրավոր տարիներով էլեկտրականություն մատակարարել Միացյալ Նահանգներին: Եվ՝ պարզապես մաքրելով ծովի ջուրը շատ քիչ ծախսերով, կստացվի բավարար վառելիք երկիր մոլորակի ողջ կյանքի համար:
So, you know, it's got lots of challenges ahead, but it is an example of the many hundreds and hundreds of ideas that we need to move forward. So let's think: How should we measure ourselves? What should our report card look like? Well, let's go out to where we really need to get, and then look at the intermediate. For 2050, you've heard many people talk about this 80 percent reduction. That really is very important, that we get there. And that 20 percent will be used up by things going on in poor countries -- still some agriculture; hopefully, we will have cleaned up forestry, cement. So, to get to that 80 percent, the developed countries, including countries like China, will have had to switch their electricity generation altogether. The other grade is: Are we deploying this zero-emission technology, have we deployed it in all the developed countries and are in the process of getting it elsewhere? That's super important. That's a key element of making that report card.
Ճիշտ է, ապագայում սպասվում են բազում մարտահրավերներ, բայց սա հարյուրավոր գաղափարներից ընդամենը մի օրինակ է, որ մենք կարիք ունենք առաջ տանելու: Եկեք մտածենք` ինչպե՞ս պետք է մենք մեզ գնահատենք: Ի՞նչ պետք է պարունակի մեր վիճակացույցը: Լավ, եկեք առաջ գնանք այնտեղ, որտեղ մենք իրականում պետք է հասնենք, և հետո նայենք միջանկյալ օղակներին: 2050-ի համար, հավանաբար լսած կլինեք, մարդիկ խոսում են 80 տոկոս կրճատման մասին: Իրականում չափազանց կարևոր է, որ մենք այնտեղ հասնենք: Իսկ 20 տոկոսը կօգտագործվի աղքատ երկրների կողմից, որոշ չափով էլ գյուղատնտեսության կողմից: Հուսով եմ մենք մաքրած կլինենք անտառային արդյունաբերությունը, ցեմենտը: Այսպիսով, 80 տոկոսին հասնելու համար զարգացած երկրները, ներառյալ Չինաստանը և այլ նման երկրներ, ստիպված կլինեն փոխել իրենց ողջ էլեկտրաէներգիայի արտադրության ոլորտը: Մյուս գնահատականը. արդյո՞ք մենք իրականացնում ենք զրոյական արտանետումներով տեխնոլոգիաներ, կատարե՞լ ենք արդյոք դրանք բոլոր զարգացած երկրներում և մենք ցանկանո՞ւմ ենք տեղադրել դրանք նաև այլ տեղերում: Սա չափազանց կարևոր է: Սա մեր վերջնական վիճակացույցի հիմնաքարն է:
Backing up from there, what should the 2020 report card look like? Well, again, it should have the two elements. We should go through these efficiency measures to start getting reductions: The less we emit, the less that sum will be of CO2, and therefore, the less the temperature. But in some ways, the grade we get there, doing things that don't get us all the way to the big reductions, is only equally, or maybe even slightly less, important than the other, which is the piece of innovation on these breakthroughs.
Այսպիսով, վերադառնալով այդ կետից` ինչպիսի՞ն պետք է լինի 2020-ի մեր վիճակացույցը: Կրկին, այն պետք է ունենա երկու բաղադրիչ: Մենք պետք է անցնենք արդյունավետության գնահատման միջով, որպեսզի սկսենք ունենալ նվազումներ: Ինչքան քիչ մենք արտանետենք, այնքան քիչ ածխաթթու գազ կգոյանա, և, դրանով պայմանավորված էլ, կունենանք ցածր ջերմաստիճան: Բայց որոշ դեպքերում, այն գնահատականը, որ կունենանք այնտեղ՝ անելով գործողություններ, որոնք չեն բերում մեզ նկատելի նվազեցումներ, պարզապես հավասար են, կամ նույնիսկ մի քիչ ավելի քիչ կարեւոր, քան այն նորարարությունների ներմուծումները սրանց շուրջ:
These breakthroughs, we need to move those at full speed, and we can measure that in terms of companies, pilot projects, regulatory things that have been changed. There's a lot of great books that have been written about this. The Al Gore book, "Our Choice," and the David MacKay book, "Sustainable Energy Without the Hot Air." They really go through it and create a framework that this can be discussed broadly, because we need broad backing for this. There's a lot that has to come together.
Այդպիսի նորարարությունները մենք պետք է առաջ տանենք ողջ ուժով, և կարող ենք այն հաշվարկել ըստ ընկերությունների, փորձարկումների, կարգավորման հետ կապված փոխված մոտեցումների: Կան բազում հրաշալի գրքեր այս թեմայի շուրջ: Ալ Գորի գիրքը՝ «Մեր ընտրությունը» և Դեյվիդ Մըքեյի գիրքը՝ «Հաստատուն էներգիա առանց փչության»: Նրանք իրապես անցնում են խնդրի միջով և հիմք են ստեղծում, որ այս հարցը քննարկվի առավել մեծ ծավալով, քանի որ մենք լայն աջակցության կարիք ունենք: Շատ բաներ պետք է միասին համադրվեն:
So this is a wish. It's a very concrete wish that we invent this technology. If you gave me only one wish for the next 50 years -- I could pick who's president, I could pick a vaccine, which is something I love, or I could pick that this thing that's half the cost with no CO2 gets invented -- this is the wish I would pick. This is the one with the greatest impact. If we don't get this wish, the division between the people who think short term and long term will be terrible, between the US and China, between poor countries and rich, and most of all, the lives of those two billion will be far worse.
Այնպես որ, սա ցանկություն է: Սա շատ հստակ ցանկություն է. հայտնաբերել այդ տեխնոլոգիան: Եթե դուք ինձ ապագա հիսուն տարիների համար մեկ ցանկության տայիք, ես կարող էի ընտրել, թե ով կլինի մեր նախագահը, ես կարող էի ընտրել մի պատվաստանյութ՝ մի բան, որ ես շատ եմ սիրում, կամ կարող էի ընտրել հենց սա, որ ստեղծվի մի բան, որի ծախսերը կեսը լինեն՝ ածխաթթու գազի բացակայությամբ մեկտեղ, ահա այն ցանկությունը, որ ես կընտրեի: Սա ամենամեծ ազդեցություն ունեցողը կլիներ: Եթե մենք չստանանք այդ ցանկությունը, երկարաժամկետ և կարճաժամկետ մտածողների միջև կգա ահռելի տարբերություն, ինչպես նաև ԱՄՆ-ի և Չինաստանի, հարուստ և աղքատ երկրների միջև, և՝ ամենակարևորը, այն երկու միլիարդի կյանքը շատ ավելի կվատանա:
So what do we have to do? What am I appealing to you to step forward and drive? We need to go for more research funding. When countries get together in places like Copenhagen, they shouldn't just discuss the CO2. They should discuss this innovation agenda. You'd be stunned at the ridiculously low levels of spending on these innovative approaches. We do need the market incentives -- CO2 tax, cap and trade -- something that gets that price signal out there. We need to get the message out. We need to have this dialogue be a more rational, more understandable dialogue, including the steps that the government takes. This is an important wish, but it is one I think we can achieve.
Ուրեմն, ի՞նչ պետք է անենք: Ինչո՞վ եմ ես ձեզ դիմում որ հանձն առնեք և առաջնորդեք: Մենք պետք է կատարենք ավելի շատ հետազոտական ծախսեր: Երբ երկրները հավաքվում են մի տեղ, ինչպիսին Կոպենհագենն է, նրանք չպետք է միայն քննարկեն ածխաթթու գազի խնդիրը: Նրանք պետք է քննարկեն նորարարությունների օրակարգը, և դուք ապշած կմնաք այդ նորարարույթունների վրա ծախսված չնչին գումարներից: Մենք կարիք ունենք շուկայական խթանների՝ ածխաթթու գազի հարկերի, դրա առևտրի, ինչ-որ բան, որը կուղարկի գնային ազդակներ: Մենք պետք է պատգամներ մղենք: Մեզ անհրաժեշտ է, որ այդ երկխոսությունը լինի առավել ողջամիտ, հասկանալի՝ ներառելով այն քայլերը, որ կառավարությունն է անում: Սա շատ կարևոր ցանկություն է, բայց ես կարծում եմ, որ այն հասանելի է:
Thank you.
Շնորհակալություն
(Applause) (Applause ends)
(Ծափահարություններ)
Thank you.
Շնորհակալություն
Chris Anderson: Thank you. Thank you.
Քրիս Անդերսըն. Շնորհակալություն, շնորհակալություն:
(Applause)
(Ծափահարություններ)
CA: Thank you. So to understand more about TerraPower. I mean, first of all, can you give a sense of what scale of investment this is?
Շնորհակալություն: Պարզապես որպեսզի իմանամ ավելին «Terrapower»-ի մասին, նկատի ունեմ, նախ և առաջ, կարո՞ղ եք բացատրել, թե ինչպիսի ծավալի ներդրում է դա պահանջում:
Bill Gates: To actually do the software, buy the supercomputer, hire all the great scientists, which we've done, that's only tens of millions. And even once we test our materials out in a Russian reactor to make sure our materials work properly, then you'll only be up in the hundreds of millions. The tough thing is building the pilot reactor -- finding the several billion, finding the regulator, the location that will actually build the first one of these. Once you get the first one built, if it works as advertised, then it's just clear as day, because the economics, the energy density, are so different than nuclear as we know it.
Բիլ Գեյթս. Ծրագրի մշակումը, գերհզոր համակարգչի գնումը, հավաքել բոլոր հզոր գիտնականներին՝ ինչն արդեն արել ենք, դրանք միայն տասնյակ միլիոններ են, նույնիսկ երբ փորձենք մեր նյութերը ռուսական ռեակտորում, որպեսզի համոզվենք, որ մեր մշակումները աշխատում են, դա կհասնի միայն հարյուրավոր միլիոնների: Ամենից բարդը փորձնական ռեակտոր պատրաստելն է՝ գտնել մի քանի միլիարդ դոլար, վերհասկող, տարածք, որտեղ պետք է կառուցվի դրանցից առաջինը: Հենց որ առաջինը կառուցվի և աշխատի այնպես, ինչպես նախատեսված էր, ապա դրանից հետո ամեն ինչ շատ է պարզանում, քանզի դրա աշխատելու ոճը, էներգիայի խտությունը, շատ են տարբերվում միջուկային էներգիայի մասին ունեցած մեր գիտելիքներից: ՔԱ. Ուրեմն՝ ճիշտ հասկանալու համար, սա ներառում է գետնի տակ շատ խորը փորվածք,
CA: So to understand it right, this involves building deep into the ground, almost like a vertical column of nuclear fuel, of this spent uranium, and then the process starts at the top and kind of works down?
որը նման է միջուկային վառելիքի ոնց-որ ուղղահայաց մի սյան՝ այս սպառված ուրանից, իսկ ընթացքը այդտեղ սկսվելու է վերևից և գնում է դեպի ներքև՞:
BG: That's right. Today, you're always refueling the reactor, so you have lots of people and lots of controls that can go wrong, where you're opening it up and moving things in and out -- that's not good. So if you have very --
ԲԳ. Ճիշտ այդպես: Այսօր, մենք մշտապես վերալիցքավորում ենք ռեակտորը, ուրեմն ունենում ենք շատ մարդիկ ու հսկողության համակարգեր, որոնք կարող են սխալ աշխատել, այն դեպքն է, որ մի բան ես բացում, անընդհատ շարժ կա: Դա լավ չէ: Եթե լինի շատ էժան վառելիք, որ կարելի է վաթսուն տարի շարունակ լցնել,
(Laughter)
very cheap fuel that you can put 60 years in -- just think of it as a log -- put it down and not have those same complexities. And it just sits there and burns for the 60 years, and then it's done.
որպես կոճղ պատկերացրեք, պարզապես զետեղեք և չեն լինի մնացած բարդությունները: Այն պարզապես մնում է իր տեղում և վառվում է վաթսուն տարի և վերջ:
CA: It's a nuclear power plant that is its own waste disposal solution.
ՔԱ. Փաստորեն սա ատոմակայան է, որն ինքն է լուծում իր թափոնների խնդիրը:
BG: Yeah; what happens with the waste, you can let it sit there -- there's a lot less waste under this approach -- then you can actually take that and put it into another one and burn that. And we start out, actually, by taking the waste that exists today that's sitting in these cooling pools or dry-casking by reactors -- that's our fuel to begin with. So the thing that's been a problem from those reactors is actually what gets fed into ours, and you're reducing the volume of the waste quite dramatically as you're going through this process.
ԲԳ. Այո: Իսկ ի՞նչ է կատարվում թափոնների հետ: Կարելի է այն թողնել հենց այնտեղ. այդպիսով թափոնները չափազանց ավելի քիչ են լինում, ապա կարող եք այնտեղից վերցնել, և տեղադրել մեկ այլի մեջ և այրել: Եվ մենք իրականում սկսում ենք հենց հին մնացած թափոններից, որոնք այսօր կան և նստած են ռեակտորների օդափոխիչ կամ չորացնող համակարգերի մեջ: Սա մեր սկզբնական վառելիքն է: Ռեակտորների հետ կապված խնդիր առաջացնողները իրականում մեր հումքն են, և դրանով իսկ կարելի է կտրուկ իջեցնել թափոնների մակարդակը՝ այս գործընթացը կատարելիս:
CA: You're talking to different people around the world about the possibilities. Where is there most interest in actually doing something with this?
ՔԱ. Բայց Ձեր զրույցներում՝ տարբեր մարդկանց հետ այստեղի հնարավորությունների վերաբերյալ, որտե՞ղ եք տեսել իսկական խանդավառություն այս գործն անելու համար:
BG: Well, we haven't picked a particular place, and there's all these interesting disclosure rules about anything that's called "nuclear." So we've got a lot of interest. People from the company have been in Russia, India, China. I've been back seeing the secretary of energy here, talking about how this fits into the energy agenda. So I'm optimistic. The French and Japanese have done some work. This is a variant on something that has been done. It's an important advance, but it's like a fast reactor, and a lot of countries have built them, so anybody who's done a fast reactor is a candidate to be where the first one gets built.
ԲԳ. Մենք դեռ չենք ընտրել ստույգ որեւէ վայր, և կան բազում հետաքրքիր թափանցիկության կանոնները միջուկային վառելիքի մասին, այնպես որ, մենք ստացել ենք այնքան շատ հետաքրքրություն, որ մեր ընկերությունից մարդիկ եղել են Ռուսաստանում, Հնդկաստանում, Չինաստանում: Ես վերադարձել եմ՝ հանդիպման էներգետիկայի նախարարի հետ և զրուցում էինք, թե ինչպես է սա ընդգրկվելու էներգիայի օրակարգում: Ես լավատես եմ: Գիտեք, ֆրանսիացիները և ճապոնացիները կատարել են որոշ աշխատանքներ: Սա կատարված աշխատանքի մի տարբերակ է: Այն շատ կարևոր առաջխաղացում է, բայց այն չափազանց արագ ռեակտոր է և այն կառուցվել է շատ երկրների կողմից, այնպես որ, ով որ արագ ռեակտոր է պատրաստել, կարող է լինել թեկնածու սրա առաջինն ստեղծելու համար:
CA: So, in your mind, timescale and likelihood of actually taking something like this live?
ՔԱ. Այսպիսով, ինչպե՞ս է Ձեր մտքում ժամանակացույցը և հավանականությունը այսպիսի մի բան կյանքի կոչելու՝ իրականում:
BG: Well, we need -- for one of these high-scale, electro-generation things that's very cheap, we have 20 years to invent and then 20 years to deploy. That's sort of the deadline that the environmental models have shown us that we have to meet. And TerraPower -- if things go well, which is wishing for a lot -- could easily meet that. And there are, fortunately now, dozens of companies -- we need it to be hundreds -- who, likewise, if their science goes well, if the funding for their pilot plants goes well, that they can compete for this. And it's best if multiple succeed, because then you could use a mix of these things. We certainly need one to succeed.
ԲԳ. Մեզ անհրաժեշտ են՝ էլեկտրականության ստացման այդպիսի բարձր մակարդակի սարքեր, որոնք շատ էժան են, մենք ունենք 20 տարի հայտնաբերման և 20 տարի տարածելու համար: Սա կարծես վերջնաժամկետ է բնապահպանական մոդելներով, որ ցուցադրել են, որ անհրաժեշտ է հաղթահարել: Եվ, գիտեք, «Terrapower»-ը, եթե ամեն ինչ լավ ընթանա, որը չափից դուրս ցանկալի է, կարող է շատ հեշտորեն հասցնել այդ նպատակին: Բարեբախտաբար, այժմ կան տասնյակ կազմակերպություններ. մեզ պետք է, որ նրանք դառնան հարյուրավորներ, որոնք, շատ հավանական է, եթե նրանց գիտական մշակումները ճիշտ լինեն, եթե իրենց փորձնական փուլերի ֆինանսավորումը բարեհաջող ընթանա, նրանք կարող են մրցակցել այս խնդրի շուրջ: Եվ ամենից լավ տարբերակն է, երբ մի քանիսն են հաջողության հասնում, քանի որ կարելի կդառնա օգտագործել տեխնոլոգիաների տարբերակներ: Մենք իրականում կարիք ունենք, որ մեկը հասնի հաջողության:
CA: In terms of big-scale possible game changers, is this the biggest that you're aware of out there?
ՔԱ. Մեծ ծավալային խաղի հնարավոր փոփոխություններից, արդյո՞ք սա ամենից մեծն է, որից Դուք տեղեակ եք:
BG: An energy breakthrough is the most important thing. It would have been, even without the environmental constraint, but the environmental constraint just makes it so much greater. In the nuclear space, there are other innovators. You know, we don't know their work as well as we know this one, but the modular people, that's a different approach. There's a liquid-type reactor, which seems a little hard, but maybe they say that about us. And so, there are different ones, but the beauty of this is a molecule of uranium has a million times as much energy as a molecule of, say, coal. And so, if you can deal with the negatives, which are essentially the radiation, the footprint and cost, the potential, in terms of effect on land and various things, is almost in a class of its own.
ԲԳ. Էներգիայի ոլորտում կատարվող գիտական առաջընթացն ամենակարևոր խնդիրն է: Այդպես կլիներ նույնիսկ առանց էկոլոգիական սահմանափակումների, բայց էկոլոգիական սահմանափակումներն այն դարձնում են առավել նշանակալից: Միջուկային ոլորտում այլ նորարարություններ կան: Մենք չգիտենք նրանց աշխատանքը այնքան լավ, որքան գիտենք այս մեկը, իսկ մոդուլար մարդիկը` սա արդեն այլ մոտեցում է: Հեղուկային ռեակտոր կա, որը մի քիչ բարդ է թվում, բայց միգուցե նրանք նույնն են ասում նաև մեր մասին: Այսպիսով, տարբեր տեսակներ կան, բայց սրա գեղեցկությունն նրանում է, որ ուրանի մոլեկուլն ունի միլիոն անգամ ավելի շատ էներգիա, քան, ասենք, ածուխինը, այնպես որ, եթե կարելի լինի աշխատել բացասական կողմերի հետ, որոնք, ըստ էության, ճառագայթներն են, ծավալը և ծախսերը, ներուժը՝ երկրի և այլ բաների վրա ունեցած ազդեցության համատեքստում, իրեն յուրահատուկ դասակարգման մեջ է դնում:
CA: If this doesn't work, then what? Do we have to start taking emergency measures to try and keep the temperature of the earth stable?
ՔԱ. Եթե այս գաղափարը չաշխատի, ապա ի՞նչ է լինելու: Արդյո՞ք մենք պետք է կատարենք անվտանգության միջոցառումներ, որպեսզի փորձենք և կայուն պահենք երկրի ջերմաստիճանը:
BG: If you get into that situation, it's like if you've been overeating, and you're about to have a heart attack. Then where do you go? You may need heart surgery or something. There is a line of research on what's called geoengineering, which are various techniques that would delay the heating to buy us 20 or 30 years to get our act together. Now, that's just an insurance policy; you hope you don't need to do that. Some people say you shouldn't even work on the insurance policy because it might make you lazy, that you'll keep eating because you know heart surgery will be there to save you. I'm not sure that's wise, given the importance of the problem, but there's now the geoengineering discussion about: Should that be in the back pocket in case things happen faster, or this innovation goes a lot slower than we expect?
ԲԳ. Եթե դուք ուզում եք այն իրավիճակը պատկերացնել, այն նման է, եթե դուք չափից ավելի կերած լինեք և մոտ լինեք սրտի կաթված ստանալուն: Եվ այդ ժամանակ ո՞ւր կգնաք: Ձեզ անհրաժեշտ կլինի սրտի վիրահատություն կամ ինչ-որ նման բան: Գոյություն ունի հետազոտության մի ճյուղ, որը կոչվում է «geoengineering», որտեղ կան բազմաթիվ ձեւեր, որոնք հետաձգում են ջեռուցումը որպեսզի ստանանք 20 կամ 30 տարի մենք մեզ հավաքելու համար: Այժմ, դա ընդամենն ապահովագրություն է: Հույսը կա, որ դրա կարիքը չի լինի: Որոշ մարդիկ ասում են, որ նույնիսկ անհրաժեշտ չէ աշխատել ապահովագրության վրա, քանի որ այն մեզ դարձնում է ալարկոտ, և որ մարդ կշարունակի ուտել, որովհետև գիտի, որ սրտի վիրահատությունը կա ու կա: Ես չգիտեմ ինչքանով խելացի մոտեցում է դա՝ հաշվի առնելով խնդրի կարևորությունը, բայց այսօր ընթանում են քննարկումներ «geoengineering»-ի շուրջ, որ, արդյո՞ք այն պետք է լինի մեր պահուստային գրպանում, եթե իրադարձություններն ավելի արագ ընթանան, կամ եթե այս նորարարությունն ավելի դանդաղի, քան մենք ակնկալում ենք:
CA: Climate skeptics: If you had a sentence or two to say to them, how might you persuade them that they're wrong?
ՔԱ. Կլիմայի նկատմամբ թերահավատների հետ կապված. եթե ունեք մեկ կամ երկու նախադասություն նրանց ասելու, ինչպե՞ս նրանց կհամոզեիք, որ սխալ են:
BG: Well, unfortunately, the skeptics come in different camps. The ones who make scientific arguments are very few. Are they saying there's negative feedback effects that have to do with clouds that offset things? There are very, very few things that they can even say there's a chance in a million of those things. The main problem we have here -- it's kind of like with AIDS: you make the mistake now, and you pay for it a lot later.
ԲԳ. Դժբախտաբար, նրանք գտնվում են տարբեր ճամբարներում: Նրանք, որոնք իրականում գիտական փաստարկներ են առաջադրում, շատ քիչ են: Արդյո՞ք նրանք ասում են, որ կան բացասական հետադարձ կապեր որոնք կապ ունեն ամպերի հետ, որոնք վերացնում են բացասական հետևանքները: Քիչ, չափազանց քիչ բաներ նրանք կարող են ասել, որ դրանց հավանականությունը միլիոնից մեկն է: Հիմնական խնդիրը, որ մենք ունենք, ՁԻԱՀ-ի պես մի բան է: Այս պահուս անում ես մի սխալ և թանկ ես վճարում դրա համար ավելի ուշ:
And so, when you have all sorts of urgent problems, the idea of taking pain now that has to do with a gain later, and a somewhat uncertain pain thing. In fact, the IPCC report -- that's not necessarily the worst case, and there are people in the rich world who look at IPCC and say, "OK, that isn't that big of a deal." The fact is it's that uncertain part that should move us towards this. But my dream here is that, if you can make it economic, and meet the CO2 constraints, then the skeptics say, "OK, I don't care that it doesn't put out CO2, I kind of wish it did put out CO2. But I guess I'll accept it, because it's cheaper than what's come before."
Ուրեմն երբ կան հրատապ խնդիրների բոլոր տեսակները, այսօր մի փոքր ցավ ունենալու գնով ապագա շահումներ ունենալու տարբերակն է, և ինչ-որ անորոշ ցավ: ԿՓՄԽ (Կլիմայի փոփոխության միջկառավարական խումբ) զեկույցը գուցե վատագույնը չէ, և կան մարդիկ հարուստ աշխարհում, ովքեր հետևում են ԿՓՄԽ-ին, և ասում են, լավ, դա այդքան ել մեծ խնդիր չէ: Փաստն այն է, որ այդ անորոշ մասն է, որ մեզ պետք է մղի դեպի այս խնդիրը: Բայց իմ երազանքն է, որ եթե կարելի է այն վերածել տնտեսականի, և հաղթահարել ածխաթթու գազի սահմանափակումները, ապա թերահավատները կասեն, լավ, մեզ այդքան էլ չի մտահոգում ածխաթթու գազի վերացումը, չնայած մենք դա գուցե կուզեինք, բայց կարծում եմ ես կընդունեմ այդ տարբերակը, քանի որ այն ավելի էժան է, քան ինչ ունեինք առաջ:
(Applause)
(Ծափահարություններ)
CA: So that would be your response to the Bjørn Lomborg argument, basically if you spend all this energy trying to solve the CO2 problem, it's going to take away all your other goals of trying to rid the world of poverty and malaria and so forth, it's a stupid waste of the Earth's resources to put money towards that when there are better things we can do.
ՔԱ. Եվ սա կլինի Ձեր պատասխանը Բյորն Լոմբորգի փաստարկին, որ, ըստ էության, եթե դուք ծախսեք այդքան էներգիան` փորձելով լուծել ածխաթթվի խնդիրը, այն դուրս կմղի ձեր մնացած բոլոր նպատակները, որոնք միտված են լուծելու աղքատության հիմնահարցը, մալարիայի խնդիրը և այլն, որ շատ անիմաստ է օգտագործել մոլորակի ռեսուրսներն և փող ներդնել դրանցում, երբ կան առավել լավ բաներ, որ կարող ենք անել: ԲԳ. Իրականում, ծախսերը հետազոտությունների և զարգացման վրա՝
BG: Well, the actual spending on the R&D piece -- say the US should spend 10 billion a year more than it is right now -- it's not that dramatic. It shouldn't take away from other things. The thing you get into big money on, and reasonable people can disagree, is when you have something that's non-economic and you're trying to fund that -- that, to me, mostly is a waste. Unless you're very close, and you're just funding the learning curve and it's going to get very cheap, I believe we should try more things that have a potential to be far less expensive. If the trade-off you get into is, "Let's make energy super expensive," then the rich can afford that. I mean, all of us here could pay five times as much for our energy and not change our lifestyle. The disaster is for that two billion.
ասենք, ԱՄՆ-ը պետք է ծասխի տարեկան 10 միլիարդ ավելի շատ, քան այսօր, այդքան էլ կտրուկ չէ: Դա չպետք է արվի այլ բաների հաշվին: Երբ շատ ծախս կատարվի մի բանի վրա՝ իսկ գիտակից մարդիկ գուցե չհամաձայնվեն, այն դեպքի մասին է խոսքը, երբ կա անարդյունավետ մի բան որ ֆինանսավորվում է: Ինձ համար իրականում դա է անիմաստը: Բացի եթե շատ մոտ է հայտնաբերման, և նորությունը սովոր դարձնելու վրա է ծախսը, և այն պատրաստվում է շուտով շատ էժանանալ: Ես կարծում եմ, որ մենք ավելի շատ ներուժ ունեցող բաներ պետք է փորձենք, որպեսզի այդքան թանկ չլինեն: Եթե համաձայնության ենք գալիս, որ շատ թանկ դարձնենք էներգիան, ապա հարուստները կկարողանան այն օգտագործել: Նկատի ունեմ, որ այստեղ գտնվողներս կարող ենք վճարել հինգ անգամ ավել էներգիայի համար և չփոխենք մեր կենսաձևը: Բուն վնասը այդ երկու միլիարդի համար է:
And even Lomborg has changed. His shtick now is, "Why isn't the R&D getting more discussed?" He's still, because of his earlier stuff, still associated with the skeptic camp, but he's realized that's a pretty lonely camp, and so, he's making the R&D point. And so there is a thread of something that I think is appropriate. The R&D piece -- it's crazy how little it's funded.
Եվ նույնիսկ Լոմբորգը փոխվել է: Նրա խաղաթուղթը հիմա սա է. ինչու՞ հետազոտություններն ու զարգացումներն այլևս չեն քննարկվում: Նա առաջվա պես է, իր նախկին աշխատանքների պատճառով, մինչև այժմ էլ կապ ունի թերահավատների ճամբարի հետ, բայց նա հասկացել է, որ այն բավականին միայնակ ճամբար է, և դրա պատճառով սկսեց հոլովել հետազոտություններ և զարգացումներ: Ահա թե իմ կարծիքով ինչն է նպատակային: Հետազոտություններ և զարգացումներ. ապշեցուցիչ բան է, թե ինչքան քիչ է ֆինանսավորվում:
CA: Well, Bill, I suspect I speak on behalf of most people here to say I really hope your wish comes true. Thank you so much.
ՔԱ. Շատ լավ, Բիլ: Կարծում եմ, որ արտահայտած կլինեմ այստեղ գտնվողների մեծ մասի կարծիքը, ասելով` ես իսկապես հուսով եմ, որ ձեր երազանքները կիրականանան: ԲԳ. Շնորհակալություն
BG: Thank you.
(Ծափահարություններ)
(Applause)