Probably a lot of you know the story of the two salesmen who went down to Africa in the 1900s. They were sent down to find if there was any opportunity for selling shoes, and they wrote telegrams back to Manchester. And one of them wrote, "Situation hopeless. Stop. They don't wear shoes." And the other one wrote, "Glorious opportunity. They don't have any shoes yet."
Mbase shumë nga ju e dini tregimin për dy tregtarë të cilët shkuan në Afrikë në vitet 1900. Ata u dërguan për të parë nëse kishte ndonjë mundësi për të shitur këpucë. Dhe ata shkruan telegrame për në Manchester Njëri nga ata shrkoi "Situata e pashpresë. Ndaloni. Ata nuk mbathin këpucë" Dhe tjetri shkroi "Mundësi e shkëlyer. Ata nuk kanë akoma këpucë."
(Laughter)
(Të qeshura)
Now, there's a similar situation in the classical music world, because there are some people who think that classical music is dying. And there are some of us who think you ain't seen nothing yet. And rather than go into statistics and trends, and tell you about all the orchestras that are closing, and the record companies that are folding, I thought we should do an experiment tonight. Actually, it's not really an experiment, because I know the outcome.
Tani, situata është e njëjtë në botën e muzikës klasike, sepse janë disa njerëz që mendojnë se muzika klasike po vdes. dhe janë disa nga ne që mendojnë se ju akoma nuk keni parë asgjë. Për të mos shkuar në statistika dhe trende për të ju treguar se të gjitha orkestrat po mbyllen dhe kompanitë e incizimeve po shuhen, mendova të bëjmë nje eksperiment sonte - një eksperiment. Në fakt, ky s'është nje eksperiment sepse une e di rezultatin.
(Laughter)
But it's like an experiment. Now, before we start --
Por është si një eksperiment. Tani, para se ne -- (të qeshura)
(Laughter)
Before we start, I need to do two things. One is I want to remind you of what a seven-year-old child sounds like when he plays the piano. Maybe you have this child at home. He sounds something like this.
--para se të fillojmë më duhet të bëj dy gjëra. E para, dëshiroj t'u kujtoj se si dëgjohet një fëmij shtat vjec kur ai luan në piano. Mbase e keni këtë fëmij në shtëpi. Ai luan dicka kështu
(Music)
(Piano)
(Music ends)
E shoh se disa nga ju e njihni këtë fëmijë.
I see some of you recognize this child. Now, if he practices for a year and takes lessons, he's now eight and he sounds like this.
Tani, nëse praktikon për një vit dhe shkon në mësime, tani është tetë vjec dhe luan kështu.
(Music)
(Piano)
(Music ends)
Pastaj praktikon për një vit më shumë dhe shkon në mësim; tani është nëntë vjec
He practices for another year and takes lessons -- he's nine.
(Music)
(Piano)
(Music ends)
Pastaj ushtron për një vit më shumë dhe merr mësimi: tani është dhjetë.
Then he practices for another year and takes lessons -- now he's 10.
(piano)
(Music)
(Music ends)
At that point, they usually give up.
Dhe këtu zakonisht ata e lënë, dorëzohen.
(Laughter)
(tw qeshura)
(Applause)
(Applause)
Now, if you'd waited for one more year, you would have heard this.
Tani, nëse do të priste, nëse do të priste një vit më shumë,
(Music)
do ta dëgjonit këtë:
(Music ends)
(Piano)
Now, what happened was not maybe what you thought, which is, he suddenly became passionate, engaged, involved, got a new teacher, he hit puberty, or whatever it is. What actually happened was the impulses were reduced. You see, the first time, he was playing with an impulse on every note.
Tani, cka ndodhi nuk është ajo që ju menduat; që ai, papritmas u bë pasionant, u përkushtua mori një mësues të ri, hyri në pubertet, apo dic tjetër. Ajo cka ndodhi ishte se impluset iu redukuan. E shihni, herën e parë ai luante më një implus për cdo notë.
(Music)
(Piano)
And the second, with an impulse every other note.
Pastaj me një impuls në cdo të dytën notë
(Music)
(Piano)
You can see it by looking at my head.
Mund t'a vëreni nëse më shikoni kokën.
(Laughter)
(të qeshura)
The nine-year-old put an impulse on every four notes.
Nëntë vjeci,, nëntë vjeci luan me një impuls në cdo të katërtën notë.
(Music)
(Piano)
The 10-year-old, on every eight notes.
Dhe dhjetë vjeci me një impuls në cdo të tetën notë.
(Music)
(Piano)
And the 11-year-old, one impulse on the whole phrase.
Dhe 11 vjeci, një impuls në tërë frazën.
(Music)
(Piano)
I don't know how we got into this position.
E dini? -- se di se si arrita në këtë pozitë.
(Laughter)
(të qëshura)
I didn't say, "I'm going to move my shoulder over, move my body." No, the music pushed me over, which is why I call it one-buttock playing.
Nuk thash se do e lëziv krahërorin, lëviz trupin. Jo, muzika më shtyri, ajo që unë quaj "luajtja në një bythë"
(Music)
(Piano)
It can be the other buttock.
mund të jetë bytha tjetër
(Music)
(Piano)
You know, a gentleman was once watching a presentation I was doing, when I was working with a young pianist. He was the president of a corporation in Ohio. I was working with this young pianist, and said, "The trouble with you is you're a two-buttock player. You should be a one-buttock player." I moved his body while he was playing. And suddenly, the music took off. It took flight. The audience gasped when they heard the difference. Then I got a letter from this gentleman. He said, "I was so moved. I went back and I transformed my entire company into a one-buttock company."
E dini, një herë një zotëri ishte duke shikuar një prezantim që unë bëja kur isha duke punuar me një pianist të ri. Ai ishtë president i një korporate në Ohajo. Ndërsa unë punoja me pianistin e ri dhe unë i thash, "Problemi është që ti je një lojtar me dy bythë" Ti duhet të bëhesh lojtar më një byth" Dhe lëviza trupin e tij derisa ai luante. Dhe papritmas muzika filloj të ngitej. Fluturoi. Edhe audienca e kapi ndryshimin. Pastaj mora një letër nga ai zotëriu. Ai tha, "Isha shumë i prekur. U ktheva dhe e transformova të tërë kompaninë në "kompani me një bythë"
(Laughter)
(të qeshura)
Now, the other thing I wanted to do is to tell you about you. There are 1,600 people, I believe. My estimation is that probably 45 of you are absolutely passionate about classical music. You adore classical music. Your FM is always on that classical dial. You have CDs in your car, and you go to the symphony, your children are playing instruments. You can't imagine your life without classical music. That's the first group, quite small. Then there's another bigger group. The people who don't mind classical music.
Tani gjëja tjetër që desha të bëj është t'iu tregoj juve dicka për ju. Këtu janë rreth 1600 njerëz besoj. Them se mbase 45 nga ju jeni absolutisht të apasionuar ndaj muzikës klasike. E adhuroni muzikën klasike. FM i juaj është gjithmonë i vendosur në frekuencat klasike. Keni CD të tilla në veturë, dhe shkoni në simfoni. Dhe fëmijët tuaj luajnë në instrumente. S'mund ta imagjinoni jetën tuaj pa muzikë klasike. Ky ishte grupi i parë; është një grup mjaft i vogël. Pastaj vie një grup tjetër, më i madh. Janë ata që nuk i pengon muzika klasike.
(Laughter)
(të qeshura)
You know, you've come home from a long day, and you take a glass of wine, and you put your feet up. A little Vivaldi in the background doesn't do any harm. That's the second group. Now comes the third group: people who never listen to classical music. It's just simply not part of your life. You might hear it like second-hand smoke at the airport ...
Jeni kthtyer një shtëpi pas një dite të gjatë dhe merrni një gotë verë dhe vëni këmbët mbi tavolinë Pak Vivaldi në prapaskenë nuk u bën aspak keq. (të qeshura) Ky ishte grupi i dytë. Tani vie grupi i tretë. Këta janë njerëzit që kurrë s'dëgjojnë muzikë klasike. Thjesht, s'është pjesë e jetës suaj. Mund ta dëgjoni atë njëjt sikur një "pirje pasive e duhanit në aeroport", por --
(Laughter)
(të qeshura)
-- and maybe a little bit of a march from "Aida" when you come into the hall. But otherwise, you never hear it. That's probably the largest group.
--dhe mase pak nga marshi nga Aida kur hyni në sallë. Por, përndryshe s'e dëgjoni kurrë. Mbase ky ishte grupi më i madh nga të gjitë. Pastaj vie një grup shumë i vogël.
And then there's a very small group. These are the people who think they're tone-deaf. Amazing number of people think they're tone-deaf. Actually, I hear a lot, "My husband is tone-deaf."
Këta janë njerëzit që mendojnë se "s'kanë vesh për muzikë" Një numër i madh i njerëzve mendojnë se"s'kanë vesh për muzikë" Në fakt, e dëgjoj shpesh "Burri im s'ka vesh për muzikë" (të qëshura)
(Laughter)
Në fakt, ju s'mund të jeni të shurdhër,të gjithë kanë veshë për muzikë
Actually, you cannot be tone-deaf. Nobody is tone-deaf. If you were tone-deaf, you couldn't change the gears on your car, in a stick shift car. You couldn't tell the difference between somebody from Texas and somebody from Rome. And the telephone. The telephone. If your mother calls on the miserable telephone, she calls and says, "Hello," you not only know who it is, you know what mood she's in. You have a fantastic ear. Everybody has a fantastic ear. So nobody is tone-deaf.
Nëse do ishit të shurdhër ndaj tingujve, s'do mund t'i ndërronit shpjetësitë në veturë, me ndërruesin e shpejtësive. S'do mund të thonit dallimin mes dikujt nga Teksasi apo dikujt nga Roma. Dhe telefoni. Telefoni, nëse ju thërret nëna dhe thotë "Alo" në telefonin e mallkuar, ajo thërret dhe thotë "Alo" ju jo vetëm që e dini kush është, por e dini edhe në cfarë humori është. Ju keni vesh fantastik. Të gjithë kanë vesh fantastik. Pra, askush s'është i shurdhër për tingujt.
But I tell you what. It doesn't work for me to go on with this thing, with such a wide gulf between those who understand, love and are passionate about classical music, and those who have no relationship to it at all. The tone-deaf people, they're no longer here. But even between those three categories, it's too wide a gulf. So I'm not going to go on until every single person in this room, downstairs and in Aspen, and everybody else looking, will come to love and understand classical music. So that's what we're going to do.
Por, do ju them dicka. S'do funksionoj për mua të vazhdoj me këtë hapësirë shumë të madhe mes atyre që kuptojnë, duan dhe janë pasionoant për muzikën klasike, dhe atyre që s'kanë kurrfarë lidhje me të. Të shurdhrit ndaj tingujve, s'janë më këtu. Por edhe mes këtyre kategorive, është një hapësirë shumë e madhe. Prandaj, s'do të vazhdoj përderisa secili nga ju në këtë dhomë, poshtë dhe në Aspen, dhe të gjithë që na shikojnë, do të dashurojnë dhe kuptojnë muzikën klasike. Ja cfarë do të bëjmë.
Now, you notice that there is not the slightest doubt in my mind that this is going to work, if you look at my face, right? It's one of the characteristics of a leader that he not doubt for one moment the capacity of the people he's leading to realize whatever he's dreaming. Imagine if Martin Luther King had said, "I have a dream. Of course, I'm not sure they'll be up to it."
Tani, e verëni që se kam as dyshimin më të vogël në mendjen time që kjo do të funksionoj nëse më shihni në fytyrë, apo? është një nga karakteristikat e liderit që ai të mos ketë dyshim për asnjë moment për kapacitetin e njerëzve që udhëheqë për të realizuar atë që ëndërron. Pramendoni nëse Martin Luther King do thoshte "E kam një ëndërr" Natyrisht, Nuk jam i sigurt se ata do më ndjekin"
(Laughter)
(të qeshura)
All right. So I'm going to take a piece of Chopin. This is a beautiful prelude by Chopin. Some of you will know it.
Në rregull. Do e luaj një pjesë të Shopenit. është nje preludë e bukur nga Shopen. Disa nga ju e dini.
(Music)
(muzikë)
Do you know what I think probably happened here? When I started, you thought, "How beautiful that sounds."
E dini cka mendoj se ndodhi në dhomë? Kur fillova, ju menduat. "Sa bukur tingëllon"
(Music)
(Muzikë)
"I don't think we should go to the same place for our summer holidays next year."
"S'mendoj se duhet të shkojmë në të njëjtin vend" për pushimet verore vitin e ardhshëm"
(Laughter)
(të qeshura)
It's funny, isn't it? It's funny how those thoughts kind of waft into your head. And of course --
është qesharake, apo jo? është qesharake se si këto mendime fillojnë të shfaqen në kokën tënde. Dhe natyrisht-- (Applause)
(Applause)
-- dhe natyrisht, nëse pjesa është e gjatë, dhe ju keni pasur ditë të gjatë
Of course, if the piece is long and you've had a long day, you might actually drift off. Then your companion will dig you in the ribs and say, "Wake up! It's culture!" And then you feel even worse.
do mund t'iu zinte gjumi. Pastaj shoqëruesi juaj do të prekte në brinj dhe thotë "Zgjohu! është kulturë!" Dhe pastaj ndiheni edhe më keq.
(Laughter)
Por, a ju ka shkuar ndonjëherë në mendje arsyeja pse ju ndiheni të përgjumur
But has it ever occurred to you that the reason you feel sleepy in classical music is not because of you, but because of us? Did anybody think while I was playing, "Why is he using so many impulses?" If I'd done this with my head you certainly would have thought it.
në muzikë klasike nuk është për shkakun tuaj, por për shkakun tonë? A mendoi dikush përderisa luaja, "Pse ai po përdor aq shumë impulse?" Nëse do lëvizja kokën me siguri ju do kishit menduar për këtë.
(Music)
(Muzikë)
(Music ends)
Dhe për tërë jetën tuaj, cdo herë kur dëgjoni muzikë klasike
And for the rest of your life, every time you hear classical music, you'll always be able to know if you hear those impulses.
do jeni në gjendje të dini nëse dëgjoni këto impulse. Të shohim cka ndodh në të vërtetë
So let's see what's really going on here. We have a B. This is a B. The next note is a C. And the job of the C is to make the B sad. And it does, doesn't it?
Kemi një B. Kjo është B. Nota tjetër është C. Dhe funksioni i C është t'a bëj B-në të pikëlluar. Dhe e bën, apo jo? (Të qeshura)
(Laughter)
Kompozitorët e dinë atë. Nëse duan muzikë të pikëlluar
Composers know that. If they want sad music, they just play those two notes.
ata luajnë këto 2 nota.
(Music)
(Muzikë)
But basically, it's just a B, with four sads.
Por në fakt është vetëm një B me katër të pikëlluara.
(Laughter)
(Të qeshura)
Now, it goes down to A. Now to G. And then to F. So we have B, A, G, F. And if we have B, A, G, F, what do we expect next?
Tani, kalon nga poshtë tek A. Tani te G dhe pastaj tek F. Pra kemi, B, A, G, F. Dhe nëse kemi B, A, G F. cka presim të vie? Oh, ky mund të ishte një lëshim.
(Music)
That might have been a fluke. Let's try it again.
T'a provojmë përsëri. Ooh, kori i TED.
(Music)
Oh, the TED choir.
(Të qeshura)
(Laughter)
Dhe e shihni, askush s'është i shurdhër për tinguj. Askush s'është.
And you notice nobody is tone-deaf, right? Nobody is. You know, every village in Bangladesh and every hamlet in China -- everybody knows: da, da, da, da -- da. Everybody knows, who's expecting that E.
E dini, cdo fshat në Bangladesh dhe cdo fshat në Kinë. Te gjithë e dinë: da, da, da, da -- da. Te gjithë e dinë se pritet E. Tani, Shopen nuk donte të mbrrinte tek E aty,
Chopin didn't want to reach the E there, because what will have happened? It will be over, like Hamlet. Do you remember? Act One, scene three, he finds out his uncle killed his father. He keeps on going up to his uncle and almost killing him. And then he backs away, he goes up to him again, almost kills him. The critics sitting in the back row there, they have to have an opinion, so they say, "Hamlet is a procrastinator." Or they say, "Hamlet has an Oedipus complex." No, otherwise the play would be over, stupid.
sepse cfarë do të ndodhte? Do përfundonte, sikur Hamleti. Ju kujtohet Hamleti? Akti 1, Skena 3: ai mëson se daja i kishte vrarë babain. Ju kujtohet se ai vazhdon të shkojë tek daja, gati për t'a vrarë. Dhe kthehet pas dhe shkon prap dhe pothuaj e vret. Dhe kritikët, që ulen atje në rreshtin e fundit, ata zakonisht kanë një opinion dhe thonë, "Hamleti është prokrastnator." (të qeshura) Apo thonë, "Hamleti ka kompleksin e Edipit" Jo, përndryshe shfaqja do mbaronte, budalla.
(Laughter)
Prandaj Shekspiri fuste të gjitha ato gjëra tek Hamleti.
That's why Shakespeare puts all that stuff in Hamlet -- Ophelia going mad, the play within the play, and Yorick's skull, and the gravediggers. That's in order to delay -- until Act Five, he can kill him.
E dini, Ofelia që cmendet, dhe shfaqja brenda shfaqjes, dhe kafka e Jorikut, dhe varrtarët. Kjo bëhej për të zgjatur shfaqjen -- deri në Akti e 5 që ati të vriste atë. është e njëjta me Shopenin. Pothuaj mbrrin tek E,
It's the same with the Chopin. He's just about to reach the E, and he says, "Oops, better go back up and do it again." So he does it again. Now, he gets excited.
dhe thotë "Ops, te kthehem ta bëj sërish" Dhe ai bën atë. Tani ekscitohet--ky është ekscitim,
(Music)
That's excitement, don't worry about it. Now, he gets to F-sharp, and finally he goes down to E, but it's the wrong chord -- because the chord he's looking for is this one, and instead he does ... Now, we call that a deceptive cadence, because it deceives us. I tell my students, "If you have a deceptive cadence, raise your eyebrows, and everybody will know."
S'keni nevojë të brengoseni për këtë. Tani kalon tek F-sharp dhe përfundimisht në fund tek E. por s'është akordi i duhur. Sepse akordi që kërkon ai është ky, dhe në vend të kësaj ai bën... tani ne e quajmë këtë kapërcim mashtrues, sepse na mashtron. Gjithmonë u them studentëve, "Nëse keni një kapërcim mashtrues ngritni vetullat në mënyrë që të gjithë t'a kuptojnë." (të qeshura)
(Laughter)
(Applause)
(Applause)
Right. He gets to E, but it's the wrong chord. Now, he tries E again. That chord doesn't work. Now, he tries the E again. That chord doesn't work. Now, he tries E again, and that doesn't work. And then finally ... There was a gentleman in the front row who went, "Mmm."
Pra, kalon te E, por s'është akordi që kërkon. Tani, provon E përsëri. Ky akord nuk funksionon. Tani, provon E përsëri. Ky akord nuk funksionon. Tani, përsëri provon E, dhe ajo nuk funksionon. Dhe më në fund.... Një zotëri në fillim aty bëri, "Mmm."
(Laughter)
është i njëjti gjest që ai bën kur kthehet në shtëpi
It's the same gesture he makes when he comes home after a long day, turns off the key in his car and says, "Aah, I'm home." Because we all know where home is.
Pas një dite të gjatë, fik veturën dhe thotë, "Ahh, arrita në shtëpi". Sepse të gjithë e dimë ku është shtëpia. Por kjo ishte një pjesë që të largon nga shtëpia.
So this is a piece which goes from away to home. I'm going to play it all the way through and you're going to follow. B, C, B, C, B, C, B -- down to A, down to G, down to F. Almost goes to E, but otherwise the play would be over. He goes back up to B, he gets very excited. Goes to F-sharp. Goes to E. It's the wrong chord. It's the wrong chord. And finally goes to E, and it's home. And what you're going to see is one-buttock playing.
Do e luaj përsëri nga fillimi. dhe ju do ndiqni. B, C, B, C, B, C, B -- poshtë tek A, poshtë tek G, poshtë tek F. Pothuaj tek E, por pjesa do mbaronte. Ai kthehet prap tek B. Ekscitohet shumë. Kalon te F sharp. Kalon tek E. është akord i gabuar. është akord i gabuar. është akord i gabuar. Dhe përfundimisht tek E, dhe u kthye në shtëpi. Dhe ajo që do shihni është "lojë me një byth" (të qeshura)
(Laughter)
Because for me, to join the B to the E, I have to stop thinking about every single note along the way, and start thinking about the long, long line from B to E.
Sepse për mua, për të lidhur B me E, Më duhet të ndaloj të mendoj për secilën notë gjatë udhëtimit dhe të mendoj për linjën e gjatë, shumë të gjatë nga B tek E.
You know, we were just in South Africa, and you can't go to South Africa without thinking of Mandela in jail for 27 years. What was he thinking about? Lunch? No, he was thinking about the vision for South Africa and for human beings. This is about vision. This is about the long line. Like the bird who flies over the field and doesn't care about the fences underneath, all right? So now, you're going to follow the line all the way from B to E. And I've one last request before I play this piece all the way through. Would you think of somebody who you adore, who's no longer there? A beloved grandmother, a lover -- somebody in your life who you love with all your heart, but that person is no longer with you. Bring that person into your mind, and at the same time, follow the line all the way from B to E, and you'll hear everything that Chopin had to say.
E dini, ishim në Afrikë të Jugut, dhe s'mund të shkoni në Afrikë të Jugut dhe të mos mendoni për Mandela-n në burg për 27 vite. A thua për cfarë mendonte aty? Për të përgatitur Drekën? Jo, ai mendonte për vizionin për Afrikën e Jugut. dhe për qeniet njerëzore. Ajo e mbante -- ishte për vizionin. Për të ardhmen afatgjate. Sikurse zogu që fluturon mbi fusha dhe nuk brengoset për gardhet poshtë, apo? Tani do ndiqni të gjithë linjën nga B tek E. Por kam një kërkesë para se të luaj këtë pjesë. Mendoni për dikë që ju adhuroni, që nuk jeton më. Gjyshen e dashur, të dashurin/rën dikë në jetën tuaj që e doni me gjithë zemër, por ai person s'është më me ju. Sillni atë person në mendje, dhe në të njëjtën kohë ndiqni linjën nga B tek E dhe do dëgjoni gjithcka që Shopen donte të thoshte.
(Music)
(Muzikë)
(Music ends)
(Applause)
Applause)
Now, you may be wondering --
Tani, ju mund të cuditeni.
(Applause)
Mund të cuditeni pse po duartrokas edhe unë.
(Applause ends)
You may be wondering why I'm clapping. Well, I did this at a school in Boston with about 70 seventh graders, 12-year-olds. I did exactly what I did with you, and I explained the whole thing. At the end, they went crazy, clapping. I was clapping. They were clapping. Finally, I said, "Why am I clapping?" And one of them said, "Because we were listening."
E kam bërë këtë në një shkollë në Boston. me rreth 70 nxënës12 vjecar të klasës së shtatë. Dhe bëra të njëjtën sikur me juve dhe u thash atyre ua shpjegova të gjithën. Dhe në fund ata pothuaj u cmenden duke duartrokitur. Ata duartroksnin Unë duartrokisja, Ata duartrokisnin. Më në fund u thash. "Pse po duartrokas unë?" Dhe një nga fëmijët e vegjel tha' "Sepse ne ishim duke dëgjuar."
(Laughter)
(të qeshura)
Think of it. 1,600 people, busy people, involved in all sorts of different things, listening, understanding and being moved by a piece by Chopin. Now, that is something. Am I sure that every single person followed that, understood it, was moved by it? Of course, I can't be sure.
Mendoni, 1600 veta, njerëz të zënë, të përfshirë në të gjitha llojet e gjërave. Dëgjuan, kuptuan dhe u prekën nga një pjesë e Shopen. Pra kjo është dicka. Tani, jam i sigurt se secili këtu përcolli atë, e kuptoi, u prek nga ajo. Natyrisht nuk mund të jem i sigurt. Por u them cka më ndodhi mua.
But I'll tell you what happened to me in Ireland during the Troubles, 10 years ago, and I was working with some Catholic and Protestant kids on conflict resolution. And I did this with them -- a risky thing to do, because they were street kids. And one of them came to me the next morning and he said, "You know, I've never listened to classical music in my life, but when you played that shopping piece ..."
Isha në Irlandë gjatë Trazirave 10 vite më parë, dhe punoja me fëmijë Katolik dhe Protestant rreth zgjedhjes së konflikteve. Dhe bëra këtë me ata. Dicka e rrezikshme për të bërë sepse ata ishin fëmij rrugësh. Të nesërmen në mëngjes një nga ata erdhi dhe më tha, "E di, kurrë në jetën time s'kam dëgjuar muzikë klasike, por kur luajte ti atë pjesë të Shopen-it (të qeshura)
(Laughter)
Ai tha, "M'kanë vrarë vëllain vitin e kaluar dhe nuk kam qarë për të.
He said, "My brother was shot last year and I didn't cry for him. But last night, when you played that piece, he was the one I was thinking about. And I felt the tears streaming down my face. And it felt really good to cry for my brother." So I made up my mind at that moment that classical music is for everybody. Everybody.
Por kur luajte atë pjesë mbrëmë, ishte vëllai që mendoja. Dhe ndjeva lotët të më rrëshqisnin nëpër faqe. Dhe e di, u ndjeva mirë të qaja për vëllain tim" Dhe në atë moment e bëra mendjen një, që muzika klasike është për të gjitë. Të gjithë.
Now, how would you walk -- my profession, the music profession doesn't see it that way. They say three percent of the population likes classical music. If only we could move it to four percent, our problems would be over.
Tani, si do ecnit -- sepse e dini, profesioni im, profesioni i muzikës nuk e sheh ashtu. Ata thonë se vetëm 3 përqind të polullatës e pëlqejnë muzikën klasike. Sikur ta conim në 4 përqind, problemet tona do merrnin fund.
(Laughter)
Unë them, "Si do ecnit? Si do flisnit? Si do ishit
How would you walk? How would you talk? How would you be? If you thought, "Three percent of the population likes classical music, if only we could move it to four percent." How would you walk or talk? How would you be? If you thought, "Everybody loves classical music -- they just haven't found out about it yet." See, these are totally different worlds.
nëse do mendonit se 3 përëind e popullatës pëlqejnë muzikën klasike? Sikur të mund ta ngrisnim në 4 përqind. Si do ecnit? Si do flisnit? Si do ishit nëse do mendoni se të gjithë e duan muzikën klasike-- por ata nuk e dinë këtë akoma." (të qeshura) E shihni, keto janë plotësisht fjalë të tjera.
Now, I had an amazing experience. I was 45 years old, I'd been conducting for 20 years, and I suddenly had a realization. The conductor of an orchestra doesn't make a sound. My picture appears on the front of the CD --
Kam pasur një përvojë të jashtëzakonshme. Isha 45 vjec, duke dirigjuar për 20 vite, dhe papritmas kuptova dicka. Dirigjienti i orkestrës nuk prodhon asnjë tingull. Fotoja ime shfaqet në kopertinë të CD-ve --
(Laughter)
(të qeshura)
But the conductor doesn't make a sound. He depends, for his power, on his ability to make other people powerful. And that changed everything for me. It was totally life-changing. People in my orchestra said, "Ben, what happened?" That's what happened. I realized my job was to awaken possibility in other people. And of course, I wanted to know whether I was doing that. How do you find out? You look at their eyes. If their eyes are shining, you know you're doing it. You could light up a village with this guy's eyes.
--por dirigjenti nuk prodhon asnjë tingull. Varet nga fuqia e tij dhe shkatësitë e tij t'i fuqizoj të tjerët. Dhe kjo ndryshoi cdo gjë për mua. Njerëz nga orkestra ime erdhën dhe më thanë, "Ben, cka ka ndodhur?" Ajo që thash ndodhi. Kuptova se puna ime ishte që të zgjoj mundësitë tek njerëzit tjerë. Dhe natyrisht, doja të dija nëse arrija këtë. Dhe e dini se si e kuptoni? I shikoni sytë e tyre. Nëse sytë e tyre shkëlqejnë, atëherë e kuptoni se ia keni arritur. Mund të ndizni një fshat me sytë e këtij djali.
(Laughter)
(të qeshura)
Right. So if the eyes are shining, you know you're doing it. If the eyes are not shining, you get to ask a question. And this is the question: who am I being that my players' eyes are not shining? We can do that with our children, too. Who am I being, that my children's eyes are not shining? That's a totally different world.
Pra. Nëse sytë e tyre shkëlqejnë, atëherë ia keni arritur. Nëse nuk u shkëlqejnë sytë, atëherë duhet pyetur veten. Dhe kjo është pyetja: Kush jam unë që sytë e lojtarëve të mi nuk shkëlqejnë? Mund ta bëni me fëmijët tuaj poashtu. Cfarë po bëj unë që sytë e fëmijëve të mi nuk po shkëlqejnë? Ajo është plotësisht një botë tjetër.
Now, we're all about to end this magical, on-the-mountain week, we're going back into the world. And I say, it's appropriate for us to ask the question, who are we being as we go back out into the world? And you know, I have a definition of success. For me, it's very simple. It's not about wealth and fame and power. It's about how many shining eyes I have around me.
Tani jemi afër përfundimit të kësaj jave magjike në majë të bjeshkës, dhe do kthehemi prap në botën tonë. Dhe unë them që duhet t'i bëjmë këtë pyetje vetes: Cfarë po bëhemi ne derisa kthehemi në jetën e përditshme? E dini, unë e kam një definicion për suksesin. është shumë i thjesht për mua. S'ka të bëj me pasuri, famë dhe pushtet. Ka të bëj me atë se sa sy që shkëlqejnë kam rreth meje.
So now, I have one last thought, which is that it really makes a difference what we say -- the words that come out of our mouth. I learned this from a woman who survived Auschwitz, one of the rare survivors. She went to Auschwitz when she was 15 years old. And ... And her brother was eight, and the parents were lost. And she told me this, she said, "We were in the train going to Auschwitz, and I looked down and saw my brother's shoes were missing. I said, 'Why are you so stupid, can't you keep your things together for goodness' sake?'" The way an elder sister might speak to a younger brother. Unfortunately, it was the last thing she ever said to him, because she never saw him again. He did not survive. And so when she came out of Auschwitz, she made a vow. She told me this. She said, "I walked out of Auschwitz into life and I made a vow. And the vow was, "I will never say anything that couldn't stand as the last thing I ever say." Now, can we do that? No. And we'll make ourselves wrong and others wrong. But it is a possibility to live into.
Tani kam një mendim të fundit, që ka të bëj me atë që themi dhe rëndësinë e asaj që themi. Për fjalët që dalin nga goja. Një grua që mbijetoj Auschvitzin ma ka mësuar, një nga të mbijetuarit e rrallë. E kishin dërguar në Auschvitz kur ishte 15 vjec, dhe vëllai i saj ishte tetë, dhe prindërit u kishin humbur. Dhe ajo më tregoj, ajo tha: Ishim duke shkuar në Auschvitz me tren dhe shikova poshtë dhe këpucët e vëllait mungonin. Dhe i thashë "Pse je kaq budalla, pse s'mund ti ruash gjërat tuaja për hir të Zotit? -- ashtu sic mund t'i flasi motra e madhe vëllait më të vogël. Për fat të keq ajo ishte gjëja e fundit që i kishte thënë vëllait sepse nuk e kishte parë më kurrë. Ai nuk kishte mbijetuar. Dhe kur kishte dalë nga Auschvitz ajo kishte bërë një betim. Ajo më tha mua. Ajo tha, "Dola nga Auschivitzi dhe kam bërë një betim. Dhe betimi ishte. Kurrë nuk do them dicka që s'mund të qëndroj si gjëja e fundit që kam thënë" Tani, a mund t'a bëjmë atë? Jo. Dhe ne do gabojmë me veten dhe me të tjerët. Por është një mundësi që duhet jetuar. Faleminderit.
Thank you.
(Applause)
(Applause)
Shining eyes.
Sy që shkëlqejnë. Sy që shkëlqejnë.
(Applause)
Shining eyes.
(Applause)
Thank you, thank you.
Faleminderit.Faleminderit.