Probably a lot of you know the story of the two salesmen who went down to Africa in the 1900s. They were sent down to find if there was any opportunity for selling shoes, and they wrote telegrams back to Manchester. And one of them wrote, "Situation hopeless. Stop. They don't wear shoes." And the other one wrote, "Glorious opportunity. They don't have any shoes yet."
Mörg ykkar þekkja söguna af sölumönnunum tveimur sem fóru til Afríku í upphafi síðustu aldar. Þeir voru sendir þangað til að athuga hvort þar væru tækifæri í skósölu. Og þeir sendu skeyti heim til Manchester. Annar þeirra skrifaði: "Vonlaus staða. Stopp. Þeir ganga ekki í skóm." Og hinn skrifaði: "Stórkostleg tækifæri. Þeir hafa enn ekki eignast skó."
(Laughter)
Þeir hafa enn ekki eignast skó."
Now, there's a similar situation in the classical music world, because there are some people who think that classical music is dying. And there are some of us who think you ain't seen nothing yet. And rather than go into statistics and trends, and tell you about all the orchestras that are closing, and the record companies that are folding, I thought we should do an experiment tonight. Actually, it's not really an experiment, because I know the outcome.
Nú er svipuð staða uppi í heimi klassískrar tónlistar, því sumt fólk heldur að klassísk tónlist sé deyjandi. Og svo eru það sum okkar sem halda að því fari fjarri. Og í stað þess að hella okkur út í tölfræði og stefnur og segja ykkur frá öllum hljómsveitunum sem eru að leggja upp laupana og plötuútgáfunum sem eru að fara á hausinn þá datt mér í hug að við myndum gera smá tilraun í kvöld - tilraun. Reyndar, er þetta ekki raunveruleg tilraun því ég veit hvernig hún fer.
(Laughter)
But it's like an experiment. Now, before we start --
En þetta er svona tilraunalíki. En áður en við En þetta er svona tilraunalíki. En áður en við
(Laughter)
Before we start, I need to do two things. One is I want to remind you of what a seven-year-old child sounds like when he plays the piano. Maybe you have this child at home. He sounds something like this.
áður en við byrjum þarf ég að gera tvo hluti. Í fyrsta lagi vil ég minna ykkur á hvernig sjö ára barn hljómar þegar það spilar á píanó. Kannski eigið þið þetta barn heima. Hann hljómar nokkurn veginn svona.
(Music)
(Píanóleikur)
(Music ends)
Ég sé að einhver ykkur kannast við þetta barn.
I see some of you recognize this child. Now, if he practices for a year and takes lessons, he's now eight and he sounds like this.
Ef það æfir sig í heilt ár og mætir í tíma, er það núna orðið átta ára gamalt og hljómar svona.
(Music)
(Píanóleikur)
(Music ends)
Svo æfir það sig í annað ár og mætir í tíma, nú er það níu ára gamalt.
He practices for another year and takes lessons -- he's nine.
(Music)
--
(Music ends)
Svo æfir það sig í annað ár og mætir í tíma, nú er það tíu ára.
Then he practices for another year and takes lessons -- now he's 10.
(Píanóleikur)
(Music)
(Music ends)
At that point, they usually give up.
Á þeim punkti gefast þau venjulega upp.
(Laughter)
Á þessum tímapunkti gefast þau venjulega upp.
(Applause)
(Fagnaðarlæti)
Now, if you'd waited for one more year, you would have heard this.
En ef þú hefðir beðið, beðið í eitt ár í viðbót,
(Music)
hefðirðu heyrt þetta:
(Music ends)
(Píanóleikur)
Now, what happened was not maybe what you thought, which is, he suddenly became passionate, engaged, involved, got a new teacher, he hit puberty, or whatever it is. What actually happened was the impulses were reduced. You see, the first time, he was playing with an impulse on every note.
Það sem gerðist var kannski ekki það sem þið hélduð, sem er að hann hefði skyndilega orðið ástríðufullur, áhugasamur, æft sig, fengið nýjan kennara, orðið kynþroska eða hvað sem er. Það sem gerðist í raun var að áherslurnar minnkuðu. Sjáðu til, fyrsta sinn sem hann spilaði
(Music)
var áhersla á hvern tón. var áhersla á hvern tón.
And the second, with an impulse every other note.
Og annað árið var áhersla á aðra hverja nótu.
(Music)
Og annað árið var áhersla á aðra hverja nótu.
You can see it by looking at my head.
Það sést á hausnum á mér.
(Laughter)
Það sést á hausnum á mér.
The nine-year-old put an impulse on every four notes.
Níu ára, níu ára setur áherslu á fjórðu hverju nótu.
(Music)
setur áherslu á fjórðu hverju nótu.
The 10-year-old, on every eight notes.
Og sá tíu ára á áttundu hverja nótu.
(Music)
Og sá tíu ára á áttundu hverja nótu.
And the 11-year-old, one impulse on the whole phrase.
En sá ellefu ára setur áherslu á allan frasann.
(Music)
En sá ellefu ára setur áherslu á allan frasann.
I don't know how we got into this position.
Ég veit - ég veit ekki hvernig ég komst í þessa stöðu
(Laughter)
Ég veit - ég veit ekki hvernig ég komst í þessa stöðu
I didn't say, "I'm going to move my shoulder over, move my body." No, the music pushed me over, which is why I call it one-buttock playing.
Ég sagði ekki að ég myndi færa axlirnar yfir, færa líkamann. Nei, tónlistin hrinti mér, og þess vegna kalla ég þetta einnar kinnar leik.
(Music)
og þess vegna kalla ég þetta einnar kinnar leik.
It can be the other buttock.
Það má vera hin rasskinnin.
(Music)
Það má vera hin rasskinnin.
You know, a gentleman was once watching a presentation I was doing, when I was working with a young pianist. He was the president of a corporation in Ohio. I was working with this young pianist, and said, "The trouble with you is you're a two-buttock player. You should be a one-buttock player." I moved his body while he was playing. And suddenly, the music took off. It took flight. The audience gasped when they heard the difference. Then I got a letter from this gentleman. He said, "I was so moved. I went back and I transformed my entire company into a one-buttock company."
Vitiði, einu sinni var herra sem sá fyrirlestur hjá mér þegar ég var að vinna með ungum píanista. Hann var forstjóri fyrirtækis í Ohio. Og ég var að vinna með ungum píanista og ég sagði: "Vandinn við þig er að þú ert tveggja-kinna leikari. þú ætti að vera einnar-kinnar leikari. Og ég ýtti við honum svona þegar hann var að spila. Og allt í einu tók músíkin á loft, hún tók flugið. Áhorfendur gripu andann á lofti þegar þeir heyrðu muninn. Og svo fékk ég bréf frá þessum herra. Hann sagði: "Ég var svo hrærður. Ég kom heim og umbreytti fyrirtækinu mínu í einnar-kinnar fyrirtæki.
(Laughter)
í einnar-kinnar fyrirtæki.
Now, the other thing I wanted to do is to tell you about you. There are 1,600 people, I believe. My estimation is that probably 45 of you are absolutely passionate about classical music. You adore classical music. Your FM is always on that classical dial. You have CDs in your car, and you go to the symphony, your children are playing instruments. You can't imagine your life without classical music. That's the first group, quite small. Then there's another bigger group. The people who don't mind classical music.
Hitt sem mig langaði að gera er að segja ykkur nokkuð um ykkur sjálf. Það eru 1600 manns hér, held ég. Ég hugsa að um líklega 45 ykkar eru mjög ástríðusöm um klassíska tónlist. Þið dáið klassíska tónlist. Útvarpið er alltaf stillt á klassísku stöðina. Og þið eruð með geisladiska í bílnum og þið farið á synfóníuna. Og börnin ykkar spila á hljóðfæri. Þið getið ekki ímyndað ykkur lífið án klassískrar tónlistar. Það er fyrsti hópurin, hann er frekar smár. Síðan er það annar hópur, mun stærri. Þetta er fólk sem er alveg sama um klassíska tónlist.
(Laughter)
Þetta er fólk sem er alveg sama um klassíska tónlist.
You know, you've come home from a long day, and you take a glass of wine, and you put your feet up. A little Vivaldi in the background doesn't do any harm. That's the second group. Now comes the third group: people who never listen to classical music. It's just simply not part of your life. You might hear it like second-hand smoke at the airport ...
Skiljiði, þið komið heim eftir langan dag og þið fáið ykkur vínglas og hallið ykkur. Smá Vivaldi í bakgrunni spillir ekki. Smá Vivaldi í bakgrunni spillir ekki. Það er annar hópurinn. Og þá er það þriðji hópurinn. Það er fólk sem hefur aldrei hlustað á klassíska tónlist. Það er bara ekki partur af ykkar lífi. Þið kannski heyrið það eins og óbeinar reykingar á flugvelli, en
(Laughter)
Þið kannski heyrið það eins og óbeinar reykingar á flugvelli, en
-- and maybe a little bit of a march from "Aida" when you come into the hall. But otherwise, you never hear it. That's probably the largest group.
-- kannski smá mars úr Aídu. þegar þið gangið niður ganginn. Annars heyrið þið hana aldrei. Það er líklega stærsti hópurinn. Og síðan er það mjög smár hópur.
And then there's a very small group. These are the people who think they're tone-deaf. Amazing number of people think they're tone-deaf. Actually, I hear a lot, "My husband is tone-deaf."
Það er fólkið sem heldur að það sé laglaust. Ótrúlegur fjöldi fólks heldur að það sé laglaust. Reyndar, heyri ég oft, "Maðurinn minn er laglaus." Reyndar, heyri ég oft, "Maðurinn minn er laglaus."
(Laughter)
En í raun getið þið ekki verið laglaus. Enginn er laglaus.
Actually, you cannot be tone-deaf. Nobody is tone-deaf. If you were tone-deaf, you couldn't change the gears on your car, in a stick shift car. You couldn't tell the difference between somebody from Texas and somebody from Rome. And the telephone. The telephone. If your mother calls on the miserable telephone, she calls and says, "Hello," you not only know who it is, you know what mood she's in. You have a fantastic ear. Everybody has a fantastic ear. So nobody is tone-deaf.
Ef þið væruð laglaus þá gætuð þið ekki skipt um gír á beinskiptum bíl. Þið gætuð ekki þekkt muninn á einhverjum frá Texas og einhverjum frá Róm. Og síminn. Síminn. Ef móðir ykkar hringir úr einhverjum ömurlegum síma, hún hringir og segir "Halló," og þið vitið ekki bara hver þetta er, þið vitið líka í hvaða skapi hún er. Þið eruð með frábært eyra. Allir eru með frábært eyra. Það er enginn laglaus.
But I tell you what. It doesn't work for me to go on with this thing, with such a wide gulf between those who understand, love and are passionate about classical music, and those who have no relationship to it at all. The tone-deaf people, they're no longer here. But even between those three categories, it's too wide a gulf. So I'm not going to go on until every single person in this room, downstairs and in Aspen, and everybody else looking, will come to love and understand classical music. So that's what we're going to do.
En vitiði hvað. Ég get ekki haldið áfram þar sem er svona stór gjá milli þeirra sem skilja, elska og hafa ástríðu fyrir klassískri tónlist, og þeirra sem hafa ekkert samband við hana. Þessi laglausu, þeir eru ekki lengur hér. En jafnvel milli þessara þriggja hópa, er of stór gjá. Svo ég ætla ekki að halda áfram fyrr en hver einasta manneskja í herberginu hérna niðri og í Aspen, og allir aðrir sem á horfa elskar og skilur klassíska tónlist. Þannig að það er það sem við ætlum að gera.
Now, you notice that there is not the slightest doubt in my mind that this is going to work, if you look at my face, right? It's one of the characteristics of a leader that he not doubt for one moment the capacity of the people he's leading to realize whatever he's dreaming. Imagine if Martin Luther King had said, "I have a dream. Of course, I'm not sure they'll be up to it."
Takið eftir að það er ekki nokkur vafi í huga mér að þetta komi til með að ganga, sem þið sjáið framan í mér, ekki satt? Það er eitt af einkennum leiðtoga að hann efast ekki í augnablik um getu fólksins sem hann leiðir til að láta drauma hans rætast. Hugsið ykkur ef Martin Luther King hefði sagt, "Ég á mér draum. En ég er bara ekki viss hvort þau geti gert eitthvað í því."
(Laughter)
En ég er bara ekki viss hvort þau geti gert eitthvað í því."
All right. So I'm going to take a piece of Chopin. This is a beautiful prelude by Chopin. Some of you will know it.
Allt í lagi. Þannig að ég ætla að leika stykki eftir Chopin. Þetta er fallega prelúdía eftir Chopin. Sum ykkar þekkja hana.
(Music)
--
Do you know what I think probably happened here? When I started, you thought, "How beautiful that sounds."
Vitiði hvað gerðist líklega hérna í herberginu? Þegar ég byrjaði, hugsuðuð þið, "En hvað þetta hljómar fallega."
(Music)
Þegar ég byrjaði, hugsuðuð þið, "En hvað þetta hljómar fallega."
"I don't think we should go to the same place for our summer holidays next year."
"Við ættum ekki að fara aftur á sama stað í sumarfrí á næsta ári."
(Laughter)
í sumarfrí á næsta ári."
It's funny, isn't it? It's funny how those thoughts kind of waft into your head. And of course --
Merkilegt, finnst ykkur ekki. Merkilegt hvernig þessar hugsanir fljóta allt í einu inn í hugann. Og auðvitað --
(Applause)
-- auðvitað ef stykkið er langt og þið hafið átt langan dag,
Of course, if the piece is long and you've had a long day, you might actually drift off. Then your companion will dig you in the ribs and say, "Wake up! It's culture!" And then you feel even worse.
er möguleiki á að þið dottið. Þá gefur sessunautur ykkar ykkur olnbogaskot og segir, "Vaknaðu! Þetta er menning!" Og lætur ykkur líða enn verr.
(Laughter)
En hefur ykkur einhverntíman dottið í hug að ástæðan fyrir því að ykkur syfjar
But has it ever occurred to you that the reason you feel sleepy in classical music is not because of you, but because of us? Did anybody think while I was playing, "Why is he using so many impulses?" If I'd done this with my head you certainly would have thought it.
undir klassískri tónlistin, er ekki ykkar vegna, heldur okkar vegna? Hugsaði eitthvert ykkar meðan ég lék, "Af hverju notar hann svona margar áherslur?" Ef ég hefði hreyft höfuðið hefðuð þið tekið eftir því.
(Music)
Ef ég hefði hreyft höfuðið hefðuð þið tekið eftir því.
(Music ends)
Og það sem eftir lifir, í hvert sinn sem þið heyrið klassíska tónlist
And for the rest of your life, every time you hear classical music, you'll always be able to know if you hear those impulses.
munið þið alltaf vita að þið getið heyrt þessar áherslur. Við skulum sjá hvað er í raun að gerast hérna.
So let's see what's really going on here. We have a B. This is a B. The next note is a C. And the job of the C is to make the B sad. And it does, doesn't it?
Við erum með H. Þetta er H. Næsti tónn er C. Og hlutverk C er að gera H sorgmætt. Og það virkar, ekki satt? Og hlutverk C er að gera H sorgmætt. Og það virkar, ekki satt?
(Laughter)
Tónskáld vita það. Ef þeir vilja sorgmædda tónlist
Composers know that. If they want sad music, they just play those two notes.
leika þeir bara þessa tvo tóna.
(Music)
--
But basically, it's just a B, with four sads.
En í raun er þetta bara H, með fjórum sorgmæddum.
(Laughter)
En í raun er þetta bara H, með fjórum sorgmæddum.
Now, it goes down to A. Now to G. And then to F. So we have B, A, G, F. And if we have B, A, G, F, what do we expect next?
Og nú sígur það niður í A, svo G og að lokum F. Þannig að við erum með H, A, G, F. Og ef við höfum H, A G, F, hverju eigum við þá von á næst? Bíddu, þetta gæti hafa verið tilviljun.
(Music)
That might have been a fluke. Let's try it again.
Prófum aftur. Ó, TED kórinn!
(Music)
Oh, the TED choir.
--
(Laughter)
Og tókuð þið eftir að enginn er laglaus. Enginn.
And you notice nobody is tone-deaf, right? Nobody is. You know, every village in Bangladesh and every hamlet in China -- everybody knows: da, da, da, da -- da. Everybody knows, who's expecting that E.
Vitiði, hver bær í Bangladesh og hvert kot í Kína. Allir vita: da, da, da, da - da. Allir vita að þeir eiga von á þessu Ei. En Chopin vildi ekki ná niður á E strax,
Chopin didn't want to reach the E there, because what will have happened? It will be over, like Hamlet. Do you remember? Act One, scene three, he finds out his uncle killed his father. He keeps on going up to his uncle and almost killing him. And then he backs away, he goes up to him again, almost kills him. The critics sitting in the back row there, they have to have an opinion, so they say, "Hamlet is a procrastinator." Or they say, "Hamlet has an Oedipus complex." No, otherwise the play would be over, stupid.
því hvað hefði þá gerst? Því þá hefði lagið verið búið, eins og Hamlet. Muniði eftir Hamlet? Fyrsti þáttur, þriðja svið: hann uppgötvar að frændi hans drap föður hans. Þið munið að hann er alltaf að koma upp að frændanum og næstum því drepa hann. Og svo hörfar hann og fer aftur að honum og drepur hann næstum. Og gagnrýnendurnir, sem sitja allir í öftustu röð þeir verða að hafa skoðun svo þeir segja, "Hamlet kemur engu í verk." þeir verða að hafa skoðun svo þeir segja, "Hamlet kemur engu í verk." Eða þeir segja, "Hamlet er með Ödipusarkomplex." Nei, annars væri leikritið búið, bjánar.
(Laughter)
Þess vegna treður Shakespear öllu þessu dóti í Hamlet
That's why Shakespeare puts all that stuff in Hamlet -- Ophelia going mad, the play within the play, and Yorick's skull, and the gravediggers. That's in order to delay -- until Act Five, he can kill him.
Þið vitið, Ófelía missir vitið og svo er leikritið í leikritinu, og kúpa Jóreks, og grafararnir. Það er til að tefja - þar til í fimmta þætti að hann drepur hann. Sama með Chopin. Hann er um það bil að ná E
It's the same with the Chopin. He's just about to reach the E, and he says, "Oops, better go back up and do it again." So he does it again. Now, he gets excited.
og hann segir, "Úps, förum aftur upp og gerum þetta aftur." Þannig að hann gerir þetta aftur. Nú er hann orðinn æstur - þetta er æsingur,
(Music)
That's excitement, don't worry about it. Now, he gets to F-sharp, and finally he goes down to E, but it's the wrong chord -- because the chord he's looking for is this one, and instead he does ... Now, we call that a deceptive cadence, because it deceives us. I tell my students, "If you have a deceptive cadence, raise your eyebrows, and everybody will know."
hafið ekki áhyggjur af því. Nú nær hann niður á Fís og loksins niður á E, en þetta er ekki réttur hljómur. Af því að hljómurinn sem hann leitar að er þessi, þannig að í staðinn þetta köllum við falskur endir af því að það blekkir okkur. Ég segi við stúdentana mína, "Ef þið eruð með falskan endi skulið þið lyfta augabrúnunum svo að fólk viti það." skulið þið lyfta augabrúnunum svo að fólk viti það."
(Laughter)
--
(Applause)
Right. He gets to E, but it's the wrong chord. Now, he tries E again. That chord doesn't work. Now, he tries the E again. That chord doesn't work. Now, he tries E again, and that doesn't work. And then finally ... There was a gentleman in the front row who went, "Mmm."
Einmitt. Svo hann kemst niður á E, en það er ekki réttur hljómur. Svo hann prófar E aftur. Hljómurinn virkar ekki. Svo hann prófar E aftur. Hljómurinn virkar ekki. Svo hann prófar E aftur. Hljómurinn virkar ekki. Og svo loksins... Það var herra hérna í fyrstu röðinni sem andvarpaði.
(Laughter)
Það gerir hann líka þegar hann kemur heim
It's the same gesture he makes when he comes home after a long day, turns off the key in his car and says, "Aah, I'm home." Because we all know where home is.
eftir langan dag, drepur á bílnum og segir, "Aaaah, ég er kominn heim." Því við vitum öll hvar við eigum heima. Þannig að þetta er stykki sem kemur úr fjarska og heim.
So this is a piece which goes from away to home. I'm going to play it all the way through and you're going to follow. B, C, B, C, B, C, B -- down to A, down to G, down to F. Almost goes to E, but otherwise the play would be over. He goes back up to B, he gets very excited. Goes to F-sharp. Goes to E. It's the wrong chord. It's the wrong chord. And finally goes to E, and it's home. And what you're going to see is one-buttock playing.
Og ég ælta að spila það í gegn. og þið fylgið eftir. H, C, H, C, H, C, H -- niður á A, niður á G, niður á F. Næstum niður á E, en annars væri leikritið búið. Hann fer aftur upp á H. Verður voða æstur. Fer á Fís. Fer á E. Það er rangur hljómur. Það er rangur hljómur. Það er rangur hljómur. Og loksins fer hann á E og er kominn heim. Og það sem þið komið til með að sjá er einnar-kinnar leikur. Og það sem þið komið til með að sjá er einnar-kinnar leikur.
(Laughter)
Because for me, to join the B to the E, I have to stop thinking about every single note along the way, and start thinking about the long, long line from B to E.
Af því að fyrir mig, til að tengja H við E, verð ég að hætta að hugsa um hverja nótu á leiðinni og byrja að hugsa um leiðina löngu frá H til E.
You know, we were just in South Africa, and you can't go to South Africa without thinking of Mandela in jail for 27 years. What was he thinking about? Lunch? No, he was thinking about the vision for South Africa and for human beings. This is about vision. This is about the long line. Like the bird who flies over the field and doesn't care about the fences underneath, all right? So now, you're going to follow the line all the way from B to E. And I've one last request before I play this piece all the way through. Would you think of somebody who you adore, who's no longer there? A beloved grandmother, a lover -- somebody in your life who you love with all your heart, but that person is no longer with you. Bring that person into your mind, and at the same time, follow the line all the way from B to E, and you'll hear everything that Chopin had to say.
Þið vitið, við vorum nýlega í Suður Afríku og það er ekki hægt að fara til Suður Afríku án þess að minnast Mandela í 27 ár í fangelsi. Hvað var hann að hugsa um? Hádegismat? Nei, hann var að hugsa um framtíðarsýn fyrir Suður Afríku og mannkynið. Það hélt -- það er um framtíðarsýn, um leiðina löngu. Eins og fuglar sem fljúga yfir mörkina og kæra sig kollótta um girðingar á jörðu niðri, ekki satt? Þannig að nú skulið þið fylgja línunni alla leið frá H til E. Og ég er með eina ósk að lokum áður ein ég spila stykkið í gegn. Mynduð þið hugsa um einhvern sem þið dáið, sem ekki er lengur til staðar? Ástkær amma, elskhugi, einhver í lífi ykkar sem þið elskið af öllu hjarta, en sú manneskja er ekki lengur til staðar. Hugsið til þeirrar manneskju og á sama tíma fylgið leiðinni alla leið frá H til E og þá heyrið þið allt sem Chopin hafði að segja.
(Music)
--
(Music ends)
(Applause)
--
Now, you may be wondering --
Nú eruð þið að velta fyrir ykkur
(Applause)
þið eruð líklega að velta fyrir ykkur af hverju ég er að klappa.
(Applause ends)
You may be wondering why I'm clapping. Well, I did this at a school in Boston with about 70 seventh graders, 12-year-olds. I did exactly what I did with you, and I explained the whole thing. At the end, they went crazy, clapping. I was clapping. They were clapping. Finally, I said, "Why am I clapping?" And one of them said, "Because we were listening."
Jæja, ég gerði þetta einu sinni í skóla í Boston með um það bil 70 sjöundu-bekkingum - 12 ára. Og ég gerði einmitt þetta sem ég gerði núna við ykkur og ég sagði frá og útskýrði fyrir þeim og allt það. Eftir á trylltust þau í lófataki. Þau klöppuðu. Ég klappaði. Þau klöppuðu. Að lokum sagði ég, "Af hverju er ég að klappa?" Og einn af litlu krökkunum sagði, "Af því að við hlustuðum."
(Laughter)
Og einn af litlu krökkunum sagði, "Af því að við hlustuðum."
Think of it. 1,600 people, busy people, involved in all sorts of different things, listening, understanding and being moved by a piece by Chopin. Now, that is something. Am I sure that every single person followed that, understood it, was moved by it? Of course, I can't be sure.
Hugsið ykkur. 1600 manns, upptekið fólk. viðriðin allskonar verkefni. Að hlusta, skilja og hrífast af stykki eftir Chopin. Það er nú þónokkuð. Nú, get ég verið viss um að hver einasta manneskja fylgdi eftir, skyldi og hreifst með? Auðvitað get ég ekki verið viss. En ég skal segja ykkur frá nokkru sem kom fyrir mig.
But I'll tell you what happened to me in Ireland during the Troubles, 10 years ago, and I was working with some Catholic and Protestant kids on conflict resolution. And I did this with them -- a risky thing to do, because they were street kids. And one of them came to me the next morning and he said, "You know, I've never listened to classical music in my life, but when you played that shopping piece ..."
Ég var á Írlandi meðan á átökunum stóð fyrir 10 árum, og ég var að vinna með kaþólskum og mótmælandatrúar börnum við að leysa ágreining. Og ég fór í gegnum þetta með þeim. Áhættusamt vegna þess að þetta voru götubörn. Og eitt þeirra kom til mín morguninn eftir og sagði, "Veistu, ég hef aldrei hlustað áður á klassíska tónlist en þegar þú lékst þetta sjoppustykki..." en þegar þú lékst þetta sjoppustykki..."
(Laughter)
Hann sagði, "Bróðir minn var skotinn í fyrra og ég grét hann ekki.
He said, "My brother was shot last year and I didn't cry for him. But last night, when you played that piece, he was the one I was thinking about. And I felt the tears streaming down my face. And it felt really good to cry for my brother." So I made up my mind at that moment that classical music is for everybody. Everybody.
En í gær þegar þú lékst þetta stykki, var ég að hugsa um hann. Og ég fann tárin streyma niður andlitið. Og veistu, það var mjög gott að gráta bróður minn." Og ég ákvað á því augnabliki að klassísk tónlist er fyrir alla. Alla.
Now, how would you walk -- my profession, the music profession doesn't see it that way. They say three percent of the population likes classical music. If only we could move it to four percent, our problems would be over.
En já, hvernig mynduð þið bera ykkur -- þið vitið í mínum geira, tónlistargeirinn skilur þetta ekki svona. Þau segja að 3 prósent almennings líki klassísk tónlist. Ef aðeins væri hægt að auka það í 4 prósent væru öll okkar vandamál úr sögunni.
(Laughter)
Ég segi, "Hvernig mynduð þig bera ykkur? Hvernig mynduð þið mæla? Hvernig mynduð þið vera
How would you walk? How would you talk? How would you be? If you thought, "Three percent of the population likes classical music, if only we could move it to four percent." How would you walk or talk? How would you be? If you thought, "Everybody loves classical music -- they just haven't found out about it yet." See, these are totally different worlds.
ef þið hélduð að 3 prósent almennings líki klassísk tónlist? Ef hægt væri að auka það í 4 prósent. Hvernig mynduð þið bera ykkur? Hvernig mynduð þið mæla? Hvernig mynduð þið vera ef þið hélduð að allir elskuðu klassíska tónlist þeir hafa bara ekki fattað það ennþá." þeir hafa bara ekki fattað það ennþá." Sjáiði, þetta eru gerólíkir heimar.
Now, I had an amazing experience. I was 45 years old, I'd been conducting for 20 years, and I suddenly had a realization. The conductor of an orchestra doesn't make a sound. My picture appears on the front of the CD --
Ég átti stórkostlega upplifun. Ég var 45 ára. Ég hafði verið hljómsveitarstjóri í 20 ár og allt í einu rann það upp fyrir mér. Hljómsveitarstjórar gefa ekki frá sér neitt hljóð. Það er mynd af mér framan á geisladisknum --
(Laughter)
Það er mynd af mér framan á geisladisknum --
But the conductor doesn't make a sound. He depends, for his power, on his ability to make other people powerful. And that changed everything for me. It was totally life-changing. People in my orchestra said, "Ben, what happened?" That's what happened. I realized my job was to awaken possibility in other people. And of course, I wanted to know whether I was doing that. How do you find out? You look at their eyes. If their eyes are shining, you know you're doing it. You could light up a village with this guy's eyes.
-- en hljómsveitarstjóri gefur ekki frá sér hljóð. Hann stólar á mátt sinn til að gera annað fólk máttugt. Og þetta breytti öllu fyrir mig. Þetta breytti lífi mínu. Hljómsveitarmeðlimir komu til mín og sögðu, "Ben, hvað gerðist?" Þetta er það sem að gerðist. Ég áttaði mig á því að mitt starf var að draga fram það besta í öðru fólki. Og vitanlega vildi ég vita hvort ég væri að standa mig. Og vitiði hvernig maður finnur það út? Þú horfir í augun í þeim. Ef augun tindra, þá veistu að þú ert að standa þig. Þú gætir lýst upp þorp með augum þessa manns.
(Laughter)
Þú gætir lýst upp þorp með augum þessa manns.
Right. So if the eyes are shining, you know you're doing it. If the eyes are not shining, you get to ask a question. And this is the question: who am I being that my players' eyes are not shining? We can do that with our children, too. Who am I being, that my children's eyes are not shining? That's a totally different world.
Einmitt. Þannig að ef augun tindra þá stendur þú þig. Ef þau tindra ekki þá ferðu að spyrja einnar spurningar. Og þetta er spurningin: Hvernig er ég fyrst að augu leikarans míns tindra ekki? Við getum líka gert þetta við börnin okkar. Hvernig er ég fyrst að augu barnanna minna tindra ekki? Það er allt annar heimur.
Now, we're all about to end this magical, on-the-mountain week, we're going back into the world. And I say, it's appropriate for us to ask the question, who are we being as we go back out into the world? And you know, I have a definition of success. For me, it's very simple. It's not about wealth and fame and power. It's about how many shining eyes I have around me.
Nú er að koma að lokum að þessari töfraviku á fjallinu. og við höldum aftur út í raunveruleikann. Og ég segi, það er viðeigandi að við spyrjum okkur þessari spurningu: Hvernig erum við þegar við höldum aftur út í raunveruleikann? Og vitiði, ég hef skilgreint velgengni. Fyrir mér er þetta mjög einfalt. Það snýst ekki um auðæfi, frægð og völd. Það snýst um hversu mörg tindrandi augu ég hef í kringum mig.
So now, I have one last thought, which is that it really makes a difference what we say -- the words that come out of our mouth. I learned this from a woman who survived Auschwitz, one of the rare survivors. She went to Auschwitz when she was 15 years old. And ... And her brother was eight, and the parents were lost. And she told me this, she said, "We were in the train going to Auschwitz, and I looked down and saw my brother's shoes were missing. I said, 'Why are you so stupid, can't you keep your things together for goodness' sake?'" The way an elder sister might speak to a younger brother. Unfortunately, it was the last thing she ever said to him, because she never saw him again. He did not survive. And so when she came out of Auschwitz, she made a vow. She told me this. She said, "I walked out of Auschwitz into life and I made a vow. And the vow was, "I will never say anything that couldn't stand as the last thing I ever say." Now, can we do that? No. And we'll make ourselves wrong and others wrong. But it is a possibility to live into.
Svo að lokum langar mig að skilja ykkur eftir með eina hugmynd sem er að það skiptir máli hvað við segjum. Orðin sem við látum út úr okkur. Ég lærði þetta af konu sem lifði af Auschwitz, einn af fáum eftirlifendum. Hún fór til Auschwitz þegar hún var 15 ára, og bróðir hennar var átta og foreldrarnir týndir. Og hún sagði mér þetta, hún sagði, "Við vorum í lestinni á leið til Auschwitz og ég leit niður og ég sá að skór bróðir míns voru horfnir. Og ég sagði, "Af hverju ertu svona vitlaus, geturðu ekki passað upp á dótið þitt í guðanna bænum?" -- á þann hátt sem eldri systir talar við yngri bróður sinn. Því miður var þetta það síðasta sem hún sagði við hann af því að hún sá hann aldrei aftur. Hann lifði ekki af. Þannig að þegar hún kom út úr Auschwitz, sór hún eið. Hún sagði mér þetta. Hún sagði, "Ég gekk út úr Auschwitz inn í lífið og ég sór eið. Og eiðurinn var, að ég myndi aldrei segja neitt sem gæti ekki staðið sem það síðasta sem ég segði." Getum við gert það? Nei. Og við bregðumst okkur sjálfum og öðrum. En þetta er markmið að sem við getum lifað upp í. Takk fyrir.
Thank you.
(Applause)
og öðrum. En þetta er markmið að sem við getum lifað upp í. Takk fyrir.
Shining eyes.
Tindrandi augu, tindrandi augu.
(Applause)
Shining eyes.
(Applause)
Thank you, thank you.
Takk fyrir, takk fyrir.