I'm here today to share with you an extraordinary journey - extraordinarily rewarding journey, actually - which brought me into training rats to save human lives by detecting landmines and tuberculosis. As a child, I had two passions. One was a passion for rodents. I had all kinds of rats, mice, hamsters, gerbils, squirrels. You name it, I bred it, and I sold them to pet shops. (Laughter) I also had a passion for Africa. Growing up in a multicultural environment, we had African students in the house, and I learned about their stories, so different backgrounds, dependency on imported know-how, goods, services, exuberant cultural diversity. Africa was truly fascinating for me.
Mi estas ĉi tie hodiaŭ por dividi kun vi eksterordinaran vojaĝon -- fakte eksterordinare rekompencantan vojaĝon -- kiu kondukis min al trejnado de ratoj por savi homajn vivojn per malkovro de kontraŭpersonaj minoj kaj tuberkulozo. En mia junaĝo mi havis du pasiojn. Unu el ambaŭ estis pasio por ronĝuloj. Mi havis ĉiajn ratojn, musojn, hamstrojn, gerbilojn, sciurojn. Nomu iujn ajn, mi bredis ilin, kaj mi vendis ilin al dorlotbestejoj. (Ridado) Mi ankaŭ havis pasion por Afriko. Pasigante mian junaĝon en multkultura medio, ni havis afrikajn studentojn hejme, kaj mi eksciis pri iliaj rakontoj, tiel malsamaj fonoj, dependeco de importita scipovo, varoj, servoj, gajega kultura diverseco. Afriko vere fascinis min.
I became an industrial engineer, engineer in product development, and I focused on appropriate detection technologies, actually the first appropriate technologies for developing countries. I started working in the industry, but I wasn't really happy to contribute to a material consumer society in a linear, extracting and manufacturing mode. I quit my job to focus on the real world problem: landmines. We're talking '95 now. Princess Diana is announcing on TV that landmines form a structural barrier to any development, which is really true. As long as these devices are there, or there is suspicion of landmines, you can't really enter into the land. Actually, there was an appeal worldwide for new detectors sustainable in the environments where they're needed to produce, which is mainly in the developing world. We chose rats.
Mi fariĝis industria inĝeniero -- inĝeniero pri produktevoluigo -- kaj mi koncentriĝis pri konvenaj malkovraj teknologioj, fakte la unuaj taŭgaj teknikoj por evolulandoj. Mi eklaboris en la industrio, sed mi ne vere feliĉis per kontribuo al materialon konsumanta socio per ekstraktado kaj fabrikado. Mi forlasis mian laboron por koncentriĝi pri la vera monda problemo: kontraŭpersonaj minoj. Mi parolas nun pri 1995. Princino Diana televide anoncas, ke kontraŭpersonaj minoj estigas strukturan malhelpon al iu ajn evoluo, kio fakte veras. Tiom longe, ke tiuj aĵoj kuŝas tie, aŭ ke estas suspekto pri kontraŭpersonaj minoj, vi ne povas vere eniri en la kampon. Fakte okazis tutmonda pledo produkti novajn detektilojn daŭrigeblajn en medioj, kie ili necesas, tio estas precipe en la evolulandoj. Ni elektis ratojn.
Why would you choose rats? Because, aren't they vermin? Well, actually rats are, in contrary to what most people think about them, rats are highly sociable creatures. And actually, our product -- what you see here. There's a target somewhere here. You see an operator, a trained African with his rats in front who actually are left and right. There, the animal finds a mine. It scratches on the soil. And the animal comes back for a food reward. Very, very simple. Very sustainable in this environment. Here, the animal gets its food reward. And that's how it works. Very, very simple.
Kial oni elektus ratojn? Ĉar, ĉu ili ne estas fibestoj? Nu, efektive ratoj estas -- male al tio, kion la plej multaj homoj opinias pri ili -- ratoj estas tre sociemaj bestoj. Kaj jen nia produkto -- kion vi vidas ĉi tie. Estas celo ie ĉi tie. Vi vidas kunlaboranton, trejnitan afrikanon, kun siaj ratoj antaŭ si, kiuj efektive estas maldekstre kaj dekstre. Jen la besto trovas minon. Ĝi gratas sur la grundo. Kaj la besto revenas por manĝa rekompenco. Tre, tre simple. Tre daŭrigeble en ĉi tiu medio. Ĉi tie la besto ricevas sian manĝan rekompencon. Kaj jen kiel tio funkcias. Tre, tre simple.
Now why would you use rats? Rats have been used since the '50s last century, in all kinds of experiments. Rats have more genetic material allocated to olfaction than any other mammal species. They're extremely sensitive to smell. Moreover, they have the mechanisms to map all these smells and to communicate about it. Now how do we communicate with rats? Well don't talk rat, but we have a clicker, a standard method for animal training, which you see there. A clicker, which makes a particular sound with which you can reinforce particular behaviors. First of all, we associate the click sound with a food reward, which is smashed banana and peanuts together in a syringe. Once the animal knows click, food, click, food, click, food -- so click is food -- we bring it in a cage with a hole, and actually the animal learns to stick the nose in the hole under which a target scent is placed, and to do that for five seconds -- five seconds, which is long for a rat. Once the animal knows this, we make the task a bit more difficult. It learns how to find the target smell in a cage with several holes, up to 10 holes.
Nun, kial oni uzas ratojn? Ratoj estas uzitaj ekde la 50aj jaroj de la pasinta jarcento en ĉiaj eksperimentoj. Ratoj havas pli da genetika materialo asignita al flaro ol ajna alia mamula specio. Ili estas ekstreme sentemaj pri odoro. Cetere, ili havas la mekanismojn memori ĉiujn tiujn odorojn kaj komuniki pri tio. Kiel ni povas komuniki kun ratoj? Nu, ni ne parolas rate, sed ni uzas klakilon, kiu estas normala metodo por trejnado de bestoj, kiun vi vidas tie. Klakilo, kiu estigas iun specialan sonon, per kiu vi povas plifortigi apartajn kondutojn. Unue ni asocias la klak-sonon kun manĝa rekompenco, kiu konsistas el pistitaj banano kaj arakidoj en injektilo. De kiam la besto scias, klako - manĝaĵo, klako - manĝaĵo, klako - manĝaĵo -- do, ke klako signifas manĝaĵon -- ni metas ĝin en kaĝon kun truo, kaj efektive la besto lernas meti la nazon en la truon, sub kiu troviĝas la celodoro, kaj fari tion dum kvin sekundoj -- kvin sekundoj, tio estas longa por rato. Kiam la besto scias tion, ni igas la taskon iom pli malfacila. Ĝi lernas kiel trovi la celodoron en kaĝo kun pluraj truoj, ĝis 10.
Then the animal learns to walk on a leash in the open and find targets. In the next step, animals learn to find real mines in real minefields. They are tested and accredited according to International Mine Action Standards, just like dogs have to pass a test. This consists of 400 square meters. There's a number of mines placed blindly, and the team of trainer and their rat have to find all the targets. If the animal does that, it gets a license as an accredited animal to be operational in the field -- just like dogs, by the way. Maybe one slight difference: we can train rats at a fifth of the price of training the mining dog.
Tiam la besto lernas esti kondukata per ŝnuro subĉiele kaj trovi celojn. En posta paŝo, la bestoj lernas trovi verajn minojn en veraj minkampoj. Oni ekzamenas kaj akreditas ilin laŭ internaciaj minforprenaj normoj, same kiel hundoj devas submetiĝi al testo. Ĉi tio konsistas el 400 kvadratmetroj. Estas kelkaj minoj lokitaj hazarde. Kaj la teamo de trejnisto kaj ties rato devas trovi ĉiujn celojn. Se la besto sukcese faras tion, ĝi akiras licencon kaj iĝas akreditita besto uzebla en la kampo -- same kiel hundoj, parenteze. Eble kun unu eta diferenco: ni povas trejni ratojn por kvinono de la prezo de trejnado de senminiga hundo.
This is our team in Mozambique: one Tanzanian trainer, who transfers the skills to these three Mozambican fellows. And you should see the pride in the eyes of these people. They have a skill, which makes them much less dependent on foreign aid. Moreover, this small team together with, of course, you need the heavy vehicles and the manual de-miners to follow-up. But with this small investment in a rat capacity, we have demonstrated in Mozambique that we can reduce the cost-price per square meter up to 60 percent of what is currently normal -- two dollars per square meter, we do it at $1.18, and we can still bring that price down. Question of scale. If you can bring in more rats, we can actually make the output even bigger. We have a demonstration site in Mozambique. Eleven African governments have seen that they can become less dependent by using this technology. They have signed the pact for peace and treaty in the Great Lakes region, and they endorse hero rats to clear their common borders of landmines.
Jen nia teamo en Mozambiko. Unu tanzania trejnisto, kiu transdonas la kompetentojn al tiuj tri mozambikaj lernantoj. Vi devus vidi la fieron en la okuloj de tiuj homoj. Ili havas kapablon, kiu igas ilin multe malpli dependaj de fremda helpo. Cetere, kun tiu malgranda teamo oni kompreneble bezonas la pezajn veturilojn kaj la permanajn senminigistojn por plutraktado. Sed per tiu malgranda investo en ratan kapablon, ni montris en Mozambiko, ke ni povas redukti la koston por unu kvadratmetro ĝis al 60 procentoj de tio kio estas aktuale normala -- du dolaroj por kvadratmetro, ni faras ĝin por 1,18 kaj ni povas ankoraŭ malplialtigi tiun prezon. Se ni produktas grandskale. Se oni povas venigi pli da ratoj, oni povas efektive eĉ plialtigi la produktadon. Ni havas demonstraciejon en Mozambiko. 11 afrikaj registaroj vidis, ke ili povas fariĝi malpli dependaj per tiu tekniko. Ili subskribis la pakton por paco kaj traktaton en la regiono de Grandaj Lagoj. Kaj ili aprobas, ke heroaj ratoj forigos la kontraŭpersonajn minojn de iliaj komunaj landlimoj.
But let me bring you to a very different problem. And there's about 6,000 people last year that walked on a landmine, but worldwide last year, almost 1.9 million died from tuberculosis as a first cause of infection. Especially in Africa where T.B. and HIV are strongly linked, there is a huge common problem. Microscopy, the standard WHO procedure, reaches from 40 to 60 percent reliability. In Tanzania -- the numbers don't lie -- 45 percent of people -- T.B. patients -- get diagnosed with T.B. before they die. It means that, if you have T.B., you have more chance that you won't be detected, but will just die from T.B. secondary infections and so on. And if, however, you are detected very early, diagnosed early, treatment can start, and even in HIV-positives, it makes sense. You can actually cure T.B., even in HIV-positives.
Sed permesu al mi konduki vin al tute alia problemo. Estis proksimume 6000 homoj pasintjare, kiuj paŝis sur kontraŭpersonan minon, sed tutmonde pasintjare preskaŭ 1,9 milionoj da homoj mortis pro tuberkulozo kiel unua kaŭzo de infekto. Precipe en Afriko, kie tuberkulozo kaj aidoso estas forte interligitaj, ekzistas grandega ofta problemo. Mikroskopio, la norma procedo de la monda sanorganizo, atingis 40 ĝis 60 procentojn de fidindeco. En Tanzanio -- la nombroj ne mensogas -- 45 procentoj de homoj -- tuberkulozo-pacientoj -- estas diagnozataj kun tuberkulozo antaŭ ol ili mortas. Tio signifas, ke, se vi havas tuberkulozon, vi havas pli da ŝancoj ne esti trovata, sed mortos pro kromaj infektoj sekve de tuberkulozo ktp. Kaj se vi ja estas trovita tre frue, diagnozita frue, kuracado povas komenciĝi. Kaj ankaŭ por HIV-pozitivuloj, estas sencoplene. Oni povas efektive sanigi tuberkulozon, eĉ ĉe HIV-pozitivuloj.
So in our common language, Dutch, the name for T.B. is "tering," which, etymologically, refers to the smell of tar. Already the old Chinese and the Greek, Hippocrates, have actually published, documented, that T.B. can be diagnosed based on the volatiles exuding from patients. So what we did is we collected some samples -- just as a way of testing -- from hospitals, trained rats on them and see if this works, and wonder, well, we can reach 89 percent sensitivity, 86 percent specificity using multiple rats in a row. This is how it works, and really, this is a generic technology. We're talking now explosives, tuberculosis, but can you imagine, you can actually put anything under there.
Nu, en nia komuna lingvo, la nederlanda, la nomo por tuberkulozo estas "tering", kiu etimologie rilatas al la odoro de gudro. Jam la antikvaj ĉinoj kaj la greko Hipokrato efektive publikigis, dokumentite, ke TB povas esti diagnozata surbaze de vaporaĵoj eliĝantaj el pacientoj. Kion ni do faris, estas ke ni kolektis iujn specimenojn -- nur por elprovi -- de malsanulejoj, trejnis ratojn pri ili kaj kontrolis, ĉu tio funkcias, kaj miris, nu, ke ni povas atingi 89-procentan sentemon, 86-procentan specifecon uzante plurajn laŭvicajn ratojn. Jen kiel ĝi funkcias. Kaj vere, ĉi tio estas taŭga tekniko. Ni parolas pri eksplodiloj, tuberkulozo, sed vi povas imagi, ke vi povas efektive meti ion ajn tien.
So how does it work? You have a cassette with 10 samples. You put these 10 samples at once in the cage. An animal only needs two hundredths of a second to discriminate the scent, so it goes extremely fast. Here it's already at the third sample. This is a positive sample. It gets a click sound and comes for the food reward. And by doing so, very fast, we can have like a second-line opinion to see which patients are positive, which are negative. Just as an indication, whereas a microscopist can process 40 samples in a day, a rat can process the same amount of samples in seven minutes only. A cage like this -- (Applause) A cage like this -- provided that you have rats, and we have now currently 25 tuberculosis rats -- a cage like this, operating throughout the day, can process 1,680 samples. Can you imagine the potential offspring applications -- environmental detection of pollutants in soils, customs applications, detection of illicit goods in containers and so on.
Kiel oni do laboras? Oni havas kasedon kun 10 specimenoj. Oni metas tiujn 10 specimenojn kune en la kaĝon. Besto bezonas nur du centonojn de sekundo por distingi la odoron, tio do iras ekstreme rapide. Tie ĉi ĝi estas jam ĉe la tria specimeno. Ĉi tiu estas pozitiva specimeno. Ĝi ricevas klak-sonon kaj venas por la manĝa rekompenco. Kaj tiel farante ni povas tre rapide akiri duavican opinion por scii, kiuj pacientoj estas pozitivaj, kaj kiuj estas negativaj. Nur kiel indiko, dum mikroskopistoj povas procezi 40 specimenojn tage, rato povas procezi la saman kvanton da specimenoj en nur sep minutoj. Kaĝo, kia ĉi tiu -- (Aplaŭdo) Kaĝo, kia ĉi tiu -- kondiĉe, ke vi havas ratojn, . kaj ni aktuale havas 25 prituberkulozajn ratojn -- kaĝo, kia ĉi tiu, funkcianta tuttage, povas procezi 1680 specimenojn. Vi povas imagi la potencialajn pluajn aplikojn -- ekologia serĉo de poluaĵoj en grundoj, doganaj aplikoj, malkaŝo de kontraŭleĝaj varoj en ujoj kaj tiel plu.
But let's stick first to tuberculosis. I just want to briefly highlight, the blue rods are the scores of microscopy only at the five clinics in Dar es Salaam on a population of 500,000 people, where 15,000 reported to get a test done. Microscopy for 1,800 patients. And by just presenting the samples once more to the rats and looping those results back, we were able to increase case detection rates by over 30 percent. Throughout last year, we've been -- depending on which intervals you take -- we've been consistently increasing case detection rates in five hospitals in Dar es Salaam between 30 and 40 percent. So this is really considerable. Knowing that a missed patient by microscopy infects up to 15 people, healthy people, per year, you can be sure that we have saved lots of lives. At least our hero rats have saved lots of lives.
Sed ni unue koncentriĝu pri tuberkulozo. Mi volas koncize prilumi, ke la bluaj stangoj estas la rezultoj de mikroskopio ĉe la kvin kuracistejoj en Dar es Salaam kun loĝantaro de 500 000 homoj, el kiuj 15 000 anonciĝis por testiĝi. Mikroskopio por 1800 pacientoj. Kaj nur prezentante la specimenojn refoje al la ratoj kaj reirigante tiujn rezultojn ni povis plialtigi la indicojn de malkovro per pli ol 30 procentoj. Tra la tuta pasinta jaro -- depende de la intertempoj kiujn oni prenas -- ni konstante plialtigis la indicojn de malkovritaj kazoj en kvin malsanulejoj en Dar es Salaam per 30 ĝis 40 procentoj. Tio ja estas vere konsiderinda. Sciante, ke paciento ne trovita de iu per mikroskopio infektas ĝis 15 homojn -- sanaj homoj -- ĉiujare, vi povas esti certa, ke ni savis multajn vivojn. Nu, fakte niaj herooj, la ratoj, savis multajn vivojn.
The way forward for us is now to standardize this technology. And there are simple things like, for instance, we have a small laser in the sniffer hole where the animal has to stick for five seconds. So, to standardize this. Also, to standardize the pellets, the food rewards, and to semi-automate this in order to replicate this on a much larger scale and affect the lives of many more people. To conclude, there are also other applications at the horizon. Here is a first prototype of our camera rat, which is a rat with a rat backpack with a camera that can go under rubble to detect for victims after earthquake and so on. This is in a prototype stage. We don't have a working system here yet.
La sekvenda vojo por ni nun estas normigi ĉi tiun teknikon. Kaj estas simplaj aĵoj, kia ekzemple instalo de eta lasero en la flartruon, kie la besto devas resti kvin sekundojn. Do por normigi ĉi tion. Ankaŭ, por normigi la buletojn, la manĝajn rekompencojn, kaj duonaŭtomatigi ĉi tiujn por reprodukti tion multe pli grandskale kaj efiki al la vivo de multe pli da homoj. Konklude, venos ankaŭ aliaj aplikoj estonte. Jen unua prototipo de nia fotista rato, kiu estas rato kun rata tornistro kun fotilo, kiu povas iri sub rubon por trovi viktimojn post tertremo kaj simila katastrofo. Ĉi tio estas en prototipa stadio. Ni ankoraŭ ne havas tian funkciantan sistemon.
To conclude, I would actually like to say, you may think this is about rats, these projects, but in the end it is about people. It is about empowering vulnerable communities to tackle difficult, expensive and dangerous humanitarian detection tasks, and doing that with a local resource, plenty available. So something completely different is to keep on challenging your perception about the resources surrounding you, whether they are environmental, technological, animal, or human. And to respectfully harmonize with them in order to foster a sustainable world.
Por konkludi mi ŝatus fakte diri, ke vi eble pensas, ke en ĉi tiuj projektoj temas pri ratoj, sed fine temas pri homoj. Temas pri povigado de vundeblaj komunumoj por pritrakti malfacilajn, multekostajn kaj danĝerajn homhelpajn malkaŝtaskojn, kaj fari tion per loka rimedo -- abunde havebla. Io tute malsama estas daŭre defii la percepton de la rimedoj ĉirkaŭantaj onin, ĉu ili estas ekologiaj, teknikaj, bestaj, aŭ homaj. Kaj respekteme harmonii kun ili por stimuli daŭrigeblan laboron.
Thank you very much.
Koran dankon.
(Applause)
(Aplaŭdo)