Hello, everybody. I'm honored to be here to talk to you, and what I'm going to talk about today is luck and justice and the relation between them.
Xin chào mọi người. Tôi rất vinh dự khi có mặt tại đây để chia sẻ với các bạn, và những gì mà tôi sẽ nói hôm nay về sự may mắn và công bằng, và mối quan hệ giữa chúng.
Some years ago, a former student of mine called me to talk about his daughter. It turns out his daughter was a high school senior, was seriously interested in applying to Swarthmore, where I taught, and he wanted to get my sense of whether she would get in. Swarthmore is an extremely hard school to get into. So I said, "Well, tell me about her." And he told me about her, what her grades were like, her board scores, her extracurricular activities. And she just sounded like a superstar, wonderful, wonderful kid. So I said, "She sounds fabulous. She sounds like just the kind of student that Swarthmore would love to have." And so he said, "Well, does that mean that she'll get in?" And I said, "No. There just aren't enough spots in the Swarthmore class for everybody who's good. There aren't enough spots at Harvard or Yale or Princeton or Stanford. There aren't enough spots at Google or Amazon or Apple. There aren't enough spots at the TED Conference. There are an awful lot of good people, and some of them are not going to make it." So he said, "Well, what are we supposed to do?" And I said, "That's a very good question."
Vài năm trước, một sinh viên cũ của tôi đã gọi cho tôi để nói về con gái của cậu ấy. Về việc cô con gái của cậu ấy là một học sinh trung học giỏi giang, có mối quan tâm thực sự nghiêm túc về việc đăng ký vào Swarthmore, nơi tôi đã giảng dạy, và cậu ấy muốn tôi đánh giá thử xem liệu rằng cô bé có thể đậu hay không. Swarthmore là một ngôi trường cực kỳ khó để có thể được nhận. Vậy nên tôi đã nói: “Được thôi, hãy nói cho tôi về cô bé.” Và cậu ấy kể với tôi về cô bé, thứ hạng của cô bé ra sao, bảng điểm của cô bé thế nào, về những hoạt động ngoại khóa. Và cô bé giống như một ngôi sao, là một đứa trẻ tuyệt vời, rất tuyệt vời. Vậy nên tôi đã nói: “Cô bé nghe thật xuất sắc. Cô bé nghe giống như kiểu học sinh mà Swarthmore rất vui để tiếp nhận." Và vậy là cậu ấy nói rằng: “Như vậy có nghĩa là con bé sẽ được nhận?” Và tôi đã nói: “Không. Chỉ là không có đủ chỗ trong lớp học tại Swarthmore cho tất cả những người giỏi. Không có đủ chỗ ở trường Harvard, Yale hay Princeton hoặc Stanford. Không có đủ chỗ tại Google hay Amazon hoặc Apple. Không đủ chỗ cho mọi người tại buổi đàm thoại TED. Có thực sự rất nhiều người giỏi giang, và một số họ không đạt được thành công.” Và cậu ấy nói: “Vậy thì, chúng tôi nên làm gì?” Và tôi đã nói: “Đó là một câu hỏi rất hay.”
What are we supposed to do? And I know what colleges and universities have done. In the interest of fairness, what they've done is they've kept ratcheting up the standards because it doesn't seem fair to admit less qualified people and reject better qualified people, so you just keep raising the standards higher and higher until they're high enough that you can admit only the number of students that you can fit.
Chúng ta nên làm gì? Và tôi biết rằng những gì các trường Cao Đẳng và Đại học đã làm trong việc đảm bảo sự công bằng, những gì họ đã làm là họ tiếp tục nâng cao những tiêu chuẩn bởi vì nó dường như không công bằng khi chấp nhận những người tư chất kém hơn và từ chối những người có tư chất tốt hơn, vậy bạn chỉ việc tiếp tục nâng những tiêu chuẩn ngày một cao hơn và cao hơn mãi cho tới khi chúng cao đủ để bạn có thể chấp nhận đúng số lượng sinh viên mà bạn có thể nhận.
And this violates a lot of people's sense of what justice and fairness is. People in American society have different opinions about what it means to say that some sort of process is just, but I think there's one thing that pretty much everyone agrees on, that in a just system, a fair system, people get what they deserve.
Và điều này xâm phạm tới cảm nhận của rất nhiều người về sự công bằng và bình đẳng. Mọi người ở xã hội Mỹ có những quan điểm khác nhau khi nói rằng một vài phần của quá trình thì chính đáng, nhưng tôi nghĩ có một điều mà khá nhiều người đồng ý, rằng trong một hệ thống đúng đắn, một hệ thống công bằng, mọi người nhận được những gì họ xứng đáng.
And what I was telling my former student is that when it comes to college admissions, it just isn't true that people get what they deserve. Some people get what they deserve, and some people don't, and that's just the way it is.
Và những gì tôi đã nói với cậu sinh viên cũ của tôi là khi nói tới việc tuyển sinh đại học, nó chỉ không đúng khi nói mọi người nhận những gì họ xứng đáng được nhận. Một vài người nhận những gì họ xứng đáng và một vài người thì không, và đó chỉ là cách mà nó diễn ra.
When you ratchet up requirements as colleges have done, what you do is you create a crazy competition among high school kids, because it's not adequate to be good, it's not adequate to be good enough, you have to be better than everybody else who is also applying. And what this has done, or what this has contributed to, is a kind of epidemic of anxiety and depression that is just crushing our teenagers. We are wrecking a generation with this kind of competition.
Khi bạn nâng dần những yêu cầu như các trường đại học đã làm, những gì bạn làm là tạo ra một sự cạnh tranh điên rồ giữa những đứa trẻ trung học, bởi vì chỉ tốt thôi thì chưa đủ, vì đủ tốt cũng chưa được, mà bạn phải tốt hơn những người cũng đang nộp đơn. Và những gì điều này đã gây ra, hoặc những gì điều này đã góp phần vào, là một kiểu lan truyền sự lo lắng và áp lực, điều mà đang phá hủy thế hệ thanh thiếu niên của chúng ta. Chúng ta đang hủy hoại một thế hệ với kiểu cạnh tranh thế này.
As I was thinking about this, it occurred to me there's a way to fix this problem. And here's what we could do: when people apply to college, we distinguish between the applicants who are good enough to be successful and the ones who aren't, and we reject the ones who aren't good enough to be successful, and then we take all of the others, and we put their names in a hat, and we just pick them out at random and admit them. In other words, we do college admissions by lottery, and maybe we do job offers at tech companies by lottery, and -- perish the thought -- maybe we even make decisions about who gets invited to talk at TED by lottery.
Khi tôi đang nghĩ về điều này, nó đã xảy ra với tôi và có một cách để khắc phục vấn đề này. Và đây là những gì chúng ta có thể làm: khi mọi người đăng ký vào trường đại học, chúng tôi phân loại các đơn thành những người giỏi đủ để thành công và những người không, và chúng tôi từ chối những người mà không đủ tốt để thành công, sau đó, chúng tôi mang tất cả những người còn lại đặt tên họ vào trong một chiếc mũ, và chúng tôi chọn ra một cách ngẫu nhiên và chấp nhận họ. Trong cách nói khác, chúng tôi thực hiện việc tuyển sinh đại học bởi trò may rủi, và có thể chúng tôi gửi thư mời nhận việc tại một công ty công nghệ bởi trò may rủi, và -- giết chết suy nghĩ -- có thể chúng ta thậm chí ra các quyết định về người sẽ được mời để chia sẻ tại TED bằng trò xổ số hên xui.
Now, don't misunderstand me, a lottery like this is not going to eliminate the injustice. There will still be plenty of people who don't get what they deserve. But at least it's honest. It reveals the injustice for what it is instead of pretending otherwise, and it punctures the incredible pressure balloon that our high school kids are now living under.
Bây giờ, đừng hiểu lầm tôi, một trò may rủi giống như thế này sẽ không xóa bỏ đi sự bất công. Vẫn sẽ có thành phần những người không nhận được những gì mà họ xứng đáng. Nhưng ít nhất, nó ngay thật. Nó bộc lộ rõ sự bất công cho những gì là bản chất của nó thay vì giả vờ là mặt khác và nó chích lỗ lên quả bóng bay có áp lực đáng kinh ngạc, điều mà những đứa trẻ trung học của chúng ta đang phải chịu đựng.
So why is it that this perfectly reasonable proposal, if I do say so myself, doesn't get any serious discussion? I think I know why. I think it's that we hate the idea that really important things in life might happen by luck or by chance, that really important things in our lives are not under our control. I hate that idea. It's not surprising that people hate that idea, but it simply is the way things are.
Vậy thì tại sao lại là nó, điều này lại là sự đề xuất hợp lý một cách hoàn hảo, nếu chính bản thân tôi nói như vậy, có tạo nên bất kỳ sự tranh cãi nghiêm trọng nào không? Tôi nghĩ tôi biết tại sao. Tôi nghĩ nó là vì chúng ta ghét ý kiến rằng những thứ rất quan trọng trong đời có thể xảy ra bởi may mắn hoặc bởi cơ hội, rằng những thứ thật sự quan trọng trong cuộc sống của chúng ta không nằm trong sự kiểm soát của chúng ta. Tôi ghét ý kiến đó. Nó không bất ngờ rằng mọi người đều ghét ý kiến đó, nhưng nó chỉ đơn giản là cách mà mọi thứ diễn ra.
First of all, college admissions already is a lottery. It's just that the admissions officers pretend that it isn't. So let's be honest about it.
Đầu tiên, việc tuyển sinh vào đại học thực sự là một trò may rủi. Chỉ có điều nhân viên phòng tuyển sinh giả vờ như không phải là vậy. Vậy nên hãy thành thật về điều đó.
And second, I think if we appreciated that it was a lottery, it would also get us to acknowledge the importance of good fortune in almost every one of our lives.
Và thứ hai, tôi nghĩ nếu chúng ta đã đánh giá cao rằng đó là một trò may rủi, nó cũng sẽ khiến chúng ta thừa nhận sự quan trọng của may mắn trong cuộc sống của hầu hết mọi người.
Take me. Almost all the most significant events in my life have occurred, to a large degree, as a result of good luck. When I was in seventh grade, my family left New York and went to Westchester County. Right at the beginning of school, I met a lovely young girl who became my friend, then she became my best friend, then she became my girlfriend and then she became my wife. Happily, she's been my wife now for 52 years. I had very little to do with this. This was a lucky accident.
Ví dụ như tôi. Hầu hết tất cả các sự kiện đáng chú ý trong cuộc đời tôi đã diễn ra đều có một mức độ lớn, như một kết quả của sự may mắn. Khi tôi học lớp bảy, gia đình tôi rời New York và chuyển tới tỉnh Westchester. Ngay vào khi vừa nhập học tại trường, tôi đã gặp một cô bé rất dễ thương, người đã trở thành bạn của tôi, sau đó cô ấy trở thành bạn thân nhất của tôi, và rồi cô ấy trở thành bạn gái của tôi, và sau đó thì cô ấy trở thành vợ của tôi. Thật hạnh phúc, cô ấy vẫn là vợ tôi cho tới giờ đã được 52 năm. Tôi hầu như chẳng cần làm gì. Đây là một may mắn rất tình cờ.
I went off to college, and in my first semester, I signed up for a class in introduction to psychology. I didn't even know what psychology was, but it fit into my schedule and it met requirements, so I took it. And by luck, the class was taught by a superstar introductory psychology teacher, a legend. Because of that, I became a psychology major.
Tôi học đại học, và trong kỳ học đầu tiên, tôi đã đăng ký cho lớp nhập môn tâm lý học. Tôi thậm chí đã không biết tâm lý học là gì, nhưng nó phù hợp với thời khóa biểu của tôi cũng như các yêu cầu, vậy nên tôi đã đăng ký. Và thật may mắn, lớp học mà tôi được dạy bởi một giáo viên tâm lý học nhập môn siêu sao, một huyền thoại. Bởi vì điều đó, tôi đã trở thành sinh viên chuyên ngành tâm lý học.
Went off to graduate school. I was finishing up. A friend of mine who taught at Swarthmore decided he didn't want to be a professor anymore, and so he quit to go to medical school. The job that he occupied opened up, I applied for it, I got it, the only job I've ever applied for. I spent 45 years teaching at Swarthmore, an institution that had an enormous impact on the shape that my career took.
Rồi học sau đại học. Tôi đã hoàn thành nó. Một người bạn của tôi giảng dạy tại Swarthmore đã quyết định rằng anh ấy không muốn trở thành một giáo sư nữa, và vậy là anh ấy từ bỏ và đi học trường y. Vị trí mà anh ấy đã đảm nhận đang trống, tôi đã nộp đơn ứng tuyển và tôi được nhận, công việc duy nhất mà tôi đã ứng tuyển. Tôi đã dành 45 năm để giảng dạy tai Swarthmore, một tổ chức có ảnh hưởng to lớn trong việc định hình sự nghiệp của tôi.
And to just give one last example, I was giving a talk about some of my work in New York, and there was somebody in the audience who came up to me after my talk. He introduced himself. He said, "My name is Chris. Would you like to give a talk at TED?" And my response was, "What's TED?" Well, I mean, he told me, and TED then wasn't what it is now. But in the intervening years, the talks I've given at TED have been watched by more than 20 million people.
Và chỉ để đưa ra ví dụ cuối cùng, tôi đã có buổi trò chuyện về một phần công việc của tôi tại New York, và có một người trong số những khán giả đã tìm tới tôi sau buổi nói chuyện. Anh ấy giới thiệu bản thân. Anh ấy nói: “Tôi tên là Chris. Giáo sư có muốn sắp xếp một buổi nói chuyện tại TED không ạ?” Và lời đáp lại của tôi là: “TED là gì?” Thực ra ý tôi là, anh ấy đã nói với tôi, và TED lúc đó thì không phải như bây giờ. Nhưng trong những năm vừa rồi, những bài nói chuyện mà tôi chia sẻ tại TED đã được xem bởi hơn 20 triệu người.
So the conclusion is, I'm a lucky man. I'm lucky about my marriage. I'm lucky about my education. I'm lucky about my career. And I'm lucky to have had a platform and a voice at something like TED.
Vậy kết luận là, tôi là một người đàn ông may mắn. Tôi là một người may mắn trong hôn nhân. Tôi là người may mắn trong giáo dục. Tôi là người may mắn trong sự nghiệp. Và tôi là người may mắn khi có một nền tảng và tiếng nói ở một nơi như TED.
Did I deserve the success I've had? Sure I deserve that success, just as you probably deserve your success. But lots of people also deserve successes like ours who haven't had it.
Tôi có xứng đáng với những thành công mà tôi đã có không? Chắc chắn là tôi xứng đáng với nó, cũng như việc bạn xứng đáng với thành công của bạn. Nhưng có rất nhiều người cũng xứng đáng với những thành công như chúng ta nhưng lại không có được nó.
So do people get what they deserve? Is society just? Of course not. Working hard and playing by the rules is just no guarantee of anything. If we appreciate the inevitability of this kind of injustice and the centrality of good fortune, we might ask ourselves what responsibilities do we have to the people we are now celebrating as heroes in this time of the pandemic when a serious illness befalls their family to make sure that they remain whole and their lives aren't ruined by the cost of dealing with the illness? What do we owe people who struggle, work hard and are less lucky than we are?
Vậy mọi người có nhận được những gì mà họ xứng đáng không? Xã hội có công bằng không? Tất nhiên là không. Làm việc chăm chỉ và tuân theo các luật lệ cũng không có gì đảm bảo tất cả mọi thứ. Nếu chúng ta trân trọng điều hiển nhiên của sự bất công này và sự quan trọng của may mắn, chúng ta có thể hỏi bản thân mình ta có những trách nhiệm gì với những người mà chúng ta đang tôn vinh như các anh hùng trong thời đại dịch này khi những trận ốm nghiêm trọng ập xuống gia đình họ để chắc chắn rằng họ vẫn ổn và cuộc sống của họ không bị hủy hoại bằng giá phải trả cùng với trận ốm đó? Chúng ta nợ những người đấu tranh, làm việc chăm chỉ và ít may mắn hơn chúng ta những gì?
About a half century ago, the philosopher John Rawls wrote a book called "A Theory of Justice," and in that book, he introduced a concept that he called "the veil of ignorance." The question he posed was: If you didn't know what your position in society was going to be, what kind of a society would you want to create? And what he suggested is that when we don't know whether we're going to enter society at the top or at the bottom, what we want is a society that is pretty damn equal, so that even the unlucky will be able to live decent, meaningful and satisfying lives.
Khoảng nửa thế kỷ trước, nhà triết học John Rawls đã viết một cuốn sách có tên “Lý thuyết của sự công bằng,” và trong đó, ông ấy đã đưa ra một nội dung mà ông ấy gọi là “bức màn của sự ngu dốt.” Câu hỏi mà ông ấy đã đặt ra là: Nếu bạn không biết vị trí mình sẽ đạt được trong xã hội này, thì bạn muốn tạo ra kiểu xã hội như thế nào? Và những gì ông ấy đã gợi ý là khi chúng ta không biết liệu rằng mình sẽ bước ra xã hội ở vị trí đỉnh cao hay dưới đáy, những gì chúng ta muốn là một xã hội tương đối bình đẳng, để kể cả khi không may mắn thì vẫn có thể sống đàng hoàng, có ý nghĩa và hài lòng với cuộc sống.
So bring this back, all of you lucky, successful people, to your communities, and do what you can to make sure that we honor and take care of people who are just as deserving of success as we are, but just not as lucky.
Vậy mang điều này trở lại, tất cả những người may mắn, thành công đối với với cộng đồng của các bạn, hãy làm những gì bạn có thể để đảm bảo rằng chúng ta tôn trọng và chăm sóc tất cả những người xứng đáng nhận được sự thành công như chúng ta, nhưng lại không may mắn bằng.
Thank you.
Xin cảm ơn.