Today I'm going to talk about work. And the question I want to ask and answer is this: "Why do we work?" Why do we drag ourselves out of bed every morning instead of living our lives just filled with bouncing from one TED-like adventure to another?
Hôm nay tôi sẽ nói về công việc. Và câu hỏi tôi muốn đặt ra là "Tại sao chúng ta phải làm việc?" Tại sao chúng ta phải thức dậy mỗi buổi sáng thay vì tận hưởng cuộc sống đầy ắp những cuộc phiêu lưu kiểu như TED đây?
(Laughter)
(Cười)
You may be asking yourselves that very question. Now, I know of course, we have to make a living, but nobody in this room thinks that that's the answer to the question, "Why do we work?" For folks in this room, the work we do is challenging, it's engaging, it's stimulating, it's meaningful. And if we're lucky, it might even be important.
Bạn hẳn cũng đang tự hỏi bản thân câu hỏi này. Giờ tôi hiểu rằng, ta còn phải kiếm sống, nhưng không ai trong thính phòng này nghĩ rằng kiếm sống là câu trả lời đúng cho "Tại sao chúng ta phải làm việc?" Đối với những ai trong phòng này, công việc chúng ta làm đầy thử thách, Nó thú vị, đầy tính khích lệ, có ý nghĩa. Nếu chúng ta may mắn, nó còn có tầm quan trọng nữa.
So, we wouldn't work if we didn't get paid, but that's not why we do what we do. And in general, I think we think that material rewards are a pretty bad reason for doing the work that we do. When we say of somebody that he's "in it for the money," we are not just being descriptive.
Thế thì, chúng ta sẽ không làm việc nếu không được trả lương, nhưng đó không phải lý do chúng ta cố công làm việc. Vì nhìn chung, tôi nghĩ rằng chúng ta thấy phần thưởng vật chất là lý do tồi để thúc đẩy ta làm việc. Khi chúng ta nói ai đó "làm chỉ vì đồng tiền," ẩn ý trong câu không chỉ mang nghĩa đen.
(Laughter)
(Cười)
Now, I think this is totally obvious, but the very obviousness of it raises what is for me an incredibly profound question. Why, if this is so obvious, why is it that for the overwhelming majority of people on the planet, the work they do has none of the characteristics that get us up and out of bed and off to the office every morning? How is it that we allow the majority of people on the planet to do work that is monotonous, meaningless and soul-deadening? Why is it that as capitalism developed, it created a mode of production, of goods and services, in which all the nonmaterial satisfactions that might come from work were eliminated? Workers who do this kind of work, whether they do it in factories, in call centers, or in fulfillment warehouses, do it for pay. There is certainly no other earthly reason to do what they do except for pay.
Tôi nghĩ điều này hoàn toàn hiển nhiên, nhưng điều rất hiển nhiên đó khiến tôi thắc mắc một câu hỏi vô cùng sâu sắc. Tại sao, nếu nó quá hiển nhiên, mà vẫn đúng với đa số mọi người trên hành tinh này. Công việc họ làm không đủ tính chất khiến ta thức dậy rời khỏi giường và đến văn phòng mỗi buổi sáng? Tại sao chúng ta nỡ để cho đa số mọi người trên hành tinh này làm công việc đơn điệu, vô nghĩa và mài mòn tâm hồn? Tại sao sự phát triển của chủ nghĩa tư bản tạo ra cách thức sản xuất sản phẩm và dịch vụ, trong đó sự thoả mãn phi vật chất xuất phát từ công việc bị loại bỏ? Những người làm những việc như thế, dù họ có ở nhà máy, tổng đài, hay chất dỡ kho hàng hóa, họ làm việc để được trả lương mà thôi. Hẳn là không có lý do trần tục nào khác để làm việc mà không được trả lương.
So the question is, "Why?" And here's the answer: the answer is technology. Now, I know, I know -- yeah, yeah, yeah, technology, automation screws people, blah blah -- that's not what I mean. I'm not talking about the kind of technology that has enveloped our lives, and that people come to TED to hear about. I'm not talking about the technology of things, profound though that is. I'm talking about another technology. I'm talking about the technology of ideas. I call it, "idea technology" -- how clever of me.
Vậy câu hỏi là, "Tại sao?" Và đây là câu trả lời: Đó chính là công nghệ. Phải, phải, tôi biết, tôi biết rồi... ừ thì công nghệ, tự động hóa hủy hoại con người, này kia... đó không phải ý tôi. Tôi không nói dạng công nghệ đã bao vây cuộc sống của chúng ta, hay là loại mà mọi người đến TED để nghe về chúng Tôi không nói về công nghệ vật chất, dù nó khá là vĩ đại. Tôi nói đến một công nghệ khác, công nghệ của những ý tưởng. Tôi gọi đó là, "công nghệ ý tưởng" thật thông minh sáng láng.
(Laughter)
(Cười)
In addition to creating things, science creates ideas. Science creates ways of understanding. And in the social sciences, the ways of understanding that get created are ways of understanding ourselves. And they have an enormous influence on how we think, what we aspire to, and how we act.
Bên cạnh việc tạo ra vật chất, khoa học còn tạo ra ý tưởng. Khoa học còn tạo ra cách hiểu biết. Như trong ngành khoa học xã hội, Những phương cách hiểu biết ở đây là phương cách hiểu rõ bản thân. Chúng có ảnh hưởng lớn đến cách ta suy nghĩ, điều ta mong mỏi, và cách ta hành động.
If you think your poverty is God's will, you pray. If you think your poverty is the result of your own inadequacy, you shrink into despair. And if you think your poverty is the result of oppression and domination, then you rise up in revolt. Whether your response to poverty is resignation or revolution, depends on how you understand the sources of your poverty. This is the role that ideas play in shaping us as human beings, and this is why idea technology may be the most profoundly important technology that science gives us.
Nếu bạn cho rằng nghèo đói là ý Chúa, bạn cầu nguyện. Nếu bạn nghĩ nghèo đói là kết quả của sự ngu đốt của bản thân, bạn sẽ lún sâu vào tuyệt vọng. Và nếu bạn nghĩ nghèo đói là do áp bức bóc lột, thì bạn sẽ vùng lên chống đối. Phản ứng của ta về cái nghèo dù là buông xuôi hay nổi dậy phụ thuộc vào cách ta hiểu về nguồn gốc sự nghèo của ta. Đấy là vai trò của ý tưởng trong việc hình thành bản chất con người và là lý do tại sao công nghệ ý tưởng có lẽ là công nghệ ý nghĩa nhất mà khoa học đem lại cho ta.
And there's something special about idea technology, that makes it different from the technology of things. With things, if the technology sucks, it just vanishes, right? Bad technology disappears. With ideas -- false ideas about human beings will not go away if people believe that they're true. Because if people believe that they're true, they create ways of living and institutions that are consistent with these very false ideas.
Và có một điều rất đặc biệt về công nghệ ý tưởng, nó khác biệt với công nghệ tạo ra vật chất cụ thể. Đối với vật chất, nếu công nghệ tệ hại nó sẽ biến mất, đúng không? Công nghệ tồi sẽ tàn đi. Còn ý tưởng tồi thì... Ý tưởng sai lạc về con người sẽ không mất đi nếu người ta tin rằng nó đúng. Bởi nếu người ta tin rằng điều gì đó là chân lý, họ sẽ tạo ra cách sống và những thể chế thống nhất với ý tưởng sai lạc đó.
And that's how the industrial revolution created a factory system in which there was really nothing you could possibly get out of your day's work, except for the pay at the end of the day. Because the father -- one of the fathers of the Industrial Revolution, Adam Smith -- was convinced that human beings were by their very natures lazy, and wouldn't do anything unless you made it worth their while, and the way you made it worth their while was by incentivizing, by giving them rewards. That was the only reason anyone ever did anything. So we created a factory system consistent with that false view of human nature. But once that system of production was in place, there was really no other way for people to operate, except in a way that was consistent with Adam Smith's vision. So the work example is merely an example of how false ideas can create a circumstance that ends up making them true.
Đó là cách nền cách mạng công nghiệp thiết lập hệ thống nhà máy khiến bạn không thể bòn rút được lợi ích nào từ ngày công của mình ngoại trừ chút lương cuối ngày. Bởi vì một trong những người sáng lập của cuộc cách mạng công nghiệp, Adam Smith tin rằng về bản chất con người rất lười biếng, và sẽ không tự giác làm gì cả trừ khi việc đó có lợi cho họ, và cách làm cho người ta thấy có lợi là đưa ra phần thưởng động viên. Đấy là lý do duy nhất con người ta chịu động tay làm việc. Thế là ta thiết lập nên hệ thống nhà máy hợp với quan điểm sai lầm đó về con người. Nhưng một khi hệ thống sản xuất đó đã hoàn thành, thật sự chẳng còn cách nào khác đề con người ta làm việc, ngoài cách mà Adam Smith đã trình bày. Ví dụ vừa rồi chỉ để chứng tỏ ý tưởng sai lầm có thể tạo nên hoàn cảnh mà cuối cùng lại làm "ý tưởng sai" đó đúng như thế nào
It is not true that you "just can't get good help anymore." It is true that you "can't get good help anymore" when you give people work to do that is demeaning and soulless. And interestingly enough, Adam Smith -- the same guy who gave us this incredible invention of mass production, and division of labor -- understood this. He said, of people who worked in assembly lines, of men who worked in assembly lines, he says: "He generally becomes as stupid as it is possible for a human being to become." Now, notice the word here is "become." "He generally becomes as stupid as it is possible for a human being to become." Whether he intended it or not, what Adam Smith was telling us there, is that the very shape of the institution within which people work creates people who are fitted to the demands of that institution and deprives people of the opportunity to derive the kinds of satisfactions from their work that we take for granted.
Câu nói "thời đại bây giờ chẳng ai giúp ai" không đúng. Quả đúng là "chẳng ai thèm giúp ai" khi ta cho người ta công việc mất thể diện, không hồn. Cũng khá thú vị là chính Adam Smith người đã cho ta phát minh kỳ diệu về sản xuất hàng loạt, chia khâu lao động ông hiểu điều này. Ông nói rằng, những người làm việc tại dây chuyền lắp ráp những con người đó, ông ta nói rằng: "Một người nhìn chung sẽ trở nên ngu ngốc ở mức con người có thể đạt được." Giờ hãy lưu ý từ "trở nên" "Một người nhìn chung sẽ trở nên ngu ngốc ở mức con người có thể đạt được." Dù có chủ ý hay không thì Adam Smith có ý bảo ta thể chế con người ta làm việc tạo ra con người phù hợp với yêu cần của thể chế đó và tước đoạt từ họ cơ hội nhận được niềm thoả mãn từ công việc ta cho là tầm thường.
The thing about science -- natural science -- is that we can spin fantastic theories about the cosmos, and have complete confidence that the cosmos is completely indifferent to our theories. It's going to work the same damn way no matter what theories we have about the cosmos. But we do have to worry about the theories we have of human nature, because human nature will be changed by the theories we have that are designed to explain and help us understand human beings.
Khoa học..., khoa học tự nhiên có cái hay ở chỗ ta có thể thêu dệt nên muôn vàn giả thuyết kỳ thú về vũ trụ mà vẫn hoàn toàn tự tin rằng vũ trụ chẳng hề quan tâm đến những giả thuyết ấy. Vụ trũ vẫn cứ tiếp diễn theo cách riêng mặc kệ mớ lý thuyết ta đặt ra về nó. Nhưng ta phải cẩn thận với các thuyết về bản chất con người, bởi bản chất con người sẽ bị thay đổi bởi những giả thuyết mà ta đặt ra nhằm giải thích, giúp ta hiểu về bản chất đó.
The distinguished anthropologist, Clifford Geertz, said, years ago, that human beings are the "unfinished animals." And what he meant by that was that it is only human nature to have a human nature that is very much the product of the society in which people live. That human nature, that is to say our human nature, is much more created than it is discovered. We design human nature by designing the institutions within which people live and work.
Nhà nhân học có tiếng Clifford Geertz nhiều năm trước có phát biểu rằng nhân loại là "động vật chưa tiến hoá hết" Ý ông muốn nói bản năng con người là sở hữu bản chất người nó là sản phẩm của xã hội con người đang sống. Điều đó có nghĩa là bản chất con người chúng ta được tạo ra chứ không sẵn có. Chúng ta tạo nên bản chất con người cách thiết kế những thể chế để mọi người sinh sống và làm việc.
And so you people -- pretty much the closest I ever get to being with masters of the universe -- you people should be asking yourself a question, as you go back home to run your organizations. Just what kind of human nature do you want to help design?
Các bạn ở đây... gần như là những người chủ tạo nên vũ trụ. Khi quay trở về điều hành tổ chức của mình, các bạn nên tự hỏi mình một câu: Ta thực sự muốn thiết kế nên bản chất con người như thế nào?
Thank you.
Xin cảm ơn.
(Applause)
(Vỗ tay)
Thanks.
Cảm ơn.