دوو ساڵ لەمەوبەر، وەک هونەرمەندێک بانگ کرابووم بۆ بەشداریکردن لە پێشانگایەک ١٠٠ ساڵ لە ههونەری ئیسلامی لە ئەوروپا. کە کارمەندەکە تەنیا یەک مەرجی هەبوو: کە پێویستە دەستنوسی عەرەبی بەکاربێنم لە کارە هوونەرییەکەم. ئێستا، وەک هونەرمەندێک، ژنێک، و عەرەبێک، یان مرۆڤێک کە لە سەر زەوی ژیاوم لە ساڵی ٢٠١٠، تەنیا یەک شتم هەیە بۆ وتن: دەمەوێت بڵێم نەخێر. و لە عەرەبیدا کە بڵێین نەخێر، دەڵێین نەخێر، و هەزاران جار نەخێر.
Two years ago, I was invited as an artist to participate in an exhibition commemorating 100 years of Islamic art in Europe. The curator had only one condition: I had to use the Arabic script for my artwork. Now, as an artist, a woman, an Arab, or a human being living in the world in 2010, I only had one thing to say: I wanted to say no. And in Arabic, to say "no," we say "no, and a thousand times no."
بۆیە بریارمدا بۆ هەزاران نەخێری جیاواز بگەرێم. لەسەر هەموو شتێک کە بەرهەم هاتبێت لە ژێر ئیسلام یان باگگراوندی عەرەب لە کۆتا ١٤٠٠ ساڵ، لە ئیسپانیاوە تا سنوورەکانی چین. سەرچاوەکانم لە کتێبێک کۆکردەوە، بە شێوەیەکی کاتی ناوم بۆی دانا، پارێزەرەکە، و ناوەرۆک و بەروارەکەی. ئێستا،کتێبەکەم لەسەر ڕەفەیەکی بچووک دانا لە تەنیشت دامەزراوەکە، کە دانیشتبلەسەر نزیکەی ٣ بۆ ٧ مەتر لە میونخ، ئەلمانیا، لە ئەیلولی ساڵی ٢٠١٠.
So I decided to look for a thousand different noes. on everything ever produced under Islamic or Arab patronage in the past 1,400 years, from Spain to the borders of China. I collected my findings in a book, placed them chronologically, stating the name, the patron, the medium and the date. Now, the book sat on a small shelf next to the installation, which stood three by seven meters, in Munich, Germany, in September of 2010.
ئێستا لە کانوونی دووەم ساڵی ٢٠١١، شۆرشەکە دەستی پێکرد، و ژیان وەستا بۆ ماوەی ١٨ رۆژ، و لە ١٢ تشرینی یەکەم، ئێمە ساویلکانە ئاهەنگمان گێرا لە شەقامەکانی قاهیرە، باوەرمان کرد کە شۆرشەکە سەرکەوتووبووە.
Now, in January, 2011, the revolution started, and life stopped for 18 days, and on the 12th of February, we naively celebrated on the streets of Cairo, believing that the revolution had succeeded.
دوای نۆ مانگ خۆم بینی نامە دەنووسم لە گۆرەپانی تاهیرە. هۆکاری ئەم کردارەم ئەو وێنەیە بوو لە سەر پەرەی زانییارییەکان بینیم. و ئێستا هەستم دەکرد دەتوانم کە شارەکە بژیم کە خەڵکی تێیدا دەکوژرێن و وەلو زبڵ فرێدەدرێنە سەر شەقام. بۆیە “بەردێکی “نەخێرم” لێکردەوە لە مۆزەخانەی ئیسلامی لە قاهیرە، و نامەیەکم بۆ زیاد کرد: “نەخێر بۆ حوکمی سەربازی”. و دەستم کرد بە نەخشاندنی ئەمە لە شەقامەکانی قاهیرە. بەڵام ئەمە بردی بۆ زنجیرەیەک نەخێر، کە کتێبێکی لێ بەرهەمهات وەک چەک و تەقەمەنی و زیادکردنی پەیام بۆیان، و دەستم کرد بە نەخشاندنیان لەسەر دیوارەکان. بۆیە هەندێک لەمانەتان بۆ باس دەکەم.
Nine months later I found myself spraying messages in Tahrir Square. The reason for this act was this image that I saw in my newsfeed. I did not feel that I could live in a city where people were being killed and thrown like garbage on the street. So I took one "no" off a tombstone from the Islamic Museum in Cairo, and I added a message to it: "no to military rule." And I started spraying that on the streets in Cairo. But that led to a series of no, coming out of the book like ammunition, and adding messages to them, and I started spraying them on the walls. So I'll be sharing some of these noes with you.
نەخێر بۆ فیرعەونێکی نوێ، لەبەر ئەوەی هەر یەکێک هات دەبێت بزانێت ئێمە لەلایەن دکتاتۆرێکی تر حوکم ناکرێین.
No to a new Pharaoh, because whoever comes next should understand that we will never be ruled by another dictator.
نەخێر بۆ توندوتیژی: رامی ئیسام هات بۆ تاهیرە لە رۆژی دووەمی شۆرشەکە، بە گیتارەکەیەوە لەوێ دانیشت و گۆرانی گووت. مانگێک دوای ئەوەی موبارەک لەناوبردرا ، ئەمە خەڵاتەکەی بوو.
No to violence: Ramy Essam came to Tahrir on the second day of the revolution, and he sat there with this guitar, singing. One month after Mubarak stepped down, this was his reward.
نەخێر بۆ کۆرەکردنی پاڵەوانەکان. ئەحمەد هەرارا چاوی راستی لەدەست دا لە ٢٨ کانوونی دووەم، و چاوی چەپی لەدەست دا لە ١٩ تشرینی دووەم، لەلایەن دوو نیشانەشکێنی جیاواز.
No to blinding heroes. Ahmed Harara lost his right eye on the 28th of January, and he lost his left eye on the 19th of November, by two different snipers.
نەخێر بۆ کوشتن، لەم حاڵەتەدا نەخێر بۆ کوشتنی کەسە ئایینییەکان، لەبەر ئەوەی شێخ ئەحمەد ئەدینا رافات پێکرا لە ١٦ کانوونی یەکەم، لەکاتی خۆپیشاندان، سێ هەتیوو و بێوەژنێکی دوای خۆی بەجێ هێشت.
No to killing, in this case no to killing men of religion, because Sheikh Ahmed Adina Refaat was shot on December 16th, during a demonstration, leaving behind three orphans and a widow.
نەخێر بۆ سووتاندنی کتێبەکان، کتێبخانەی میسر سوتێنرا لە ١٧ کانوونی یەکەم، لەداستدانێکی گەورەی کلتوور.
No to burning books. The Institute of Egypt was burned on December 17th, a huge cultural loss.
نەخێر بۆ دەستدرێژیکردنە سەر خەڵک، و سوخمە شینەکە وەکو شەرمەزاری ئێمە ماوەتەوە وەکو نەتەوەیەک کە ناهێلین ژنانمان دەستدێژیان بکرێتە سەر و لێیان بدرێت لەسەر شەقام، و پەنجەکان دەخوێننەوە، بژی شۆڕشێکی ئاشتیخوازانە لەبەر ئەوەی ئێمە قەت لەگەڵ تووندوتیژی نەبووین.
No to stripping the people, and the blue bra is to remind us of our shame as a nation when we allow a veiled woman to be stripped and beaten on the street, and the footprint reads, "Long live a peaceful revolution," because we will never retaliate with violence.
نا بۆ نەربەستەکانی دیوار. لە ٥ شوبات، بەربەستە کۆنکریتیەکان لە قاهیرە دانران بۆ پاراستنی وەزیری بەرگری لە خۆپیشاندەران.
No to barrier walls. On February 5th, concrete roadblocks were set up in Cairo to protect the Ministry of Defense from protesters.
بە قسەکردن لەسەر دیوارەکان، با چیرۆکێکتان بۆ باس کەم لەسەر دیوارێک لە قاهیرە. گرووپێک لە هوونەرمەندان بریاریاندا بە دروستکردنی تانکێکی گەورە لەسەر دیوار. ئەوە یەکەمیان. لە پێش بارهەڵگرەکە پیاوێک هەیە لەسەر پایسکیل لەگەڵ سەلەیەکی نان لەسەر سەری. بەلای هەر تێپەربوویەک، هیچ کێشەیەک نییە لەگەڵ دیمەنەکە. دوای توندووتیژییەکە، هونەرمەندێژی تر هات، خوێنی نەخشاند، خۆپیشاندەران دوورخرانەوە بە زرێپۆش، خۆپیشاندەران، و نامەکەیان کە خوێندرایەوە، “ بەیانی دەست پێدەکات، من رووخسارێکی نوێم پۆشی، بەرگی هەموو زۆردارێک. من هەم.” دەسەڵات گەیشت، دیوارەکەی سپی کرد، زرێپۆشەکەیان بەجێ هێشت و نامەیەکیان زیاد کرد: “ سوپا و خەڵک، یەک دەست. میسر بۆ میسرییەکان.” هونەرمەندێکی تر هات، وێنەی سەرۆکی سووپای نەخشامد وەکو دڕندەیەک کە کچ دەخوات لەسەر رووبارێکی خوێناوی لە پێش زرێپۆشەکە. دەسەڵات گەیشت و دیوارەکەی سپی کرد و زرێپۆشەکەی جێهێشت، جلەکانی جێ هێشت، و سەتلەکەی فرێدا بۆ شاردنەوەی دەمووچاوی دڕندەکە. من لەگەڵ کاغەزەکانم هاتم و لەسەر جلەکان رەنگم کرد، لەسەر زرێپۆشەکە و تەواوی دیوارەکە، و ئێستاش هەر بەم شێوەیەیە لە کۆتا زانیاریمەوە. (پێکەنین)
Now, speaking of walls, I want to share with you the story of one wall in Cairo. A group of artists decided to paint a life-size tank on a wall. It's one to one. In front of this tank there's a man on a bicycle with a breadbasket on his head. To any passerby, there's no problem with this visual. After acts of violence, another artist came, painted blood, protesters being run over by the tank, demonstrators, and a message that read, "Starting tomorrow, I wear the new face, the face of every martyr. I exist." Authority comes, paints the wall white, leaves the tank and adds a message: "Army and people, one hand. Egypt for Egyptians." Another artist comes, paints the head of the military as a monster eating a maiden in a river of blood in front of the tank. Authority comes, paints the wall white, leaves the tank, leaves the suit, and throws a bucket of black paint just to hide the face of the monster. So I come with my stencils, and I spray them on the suit, on the tank, and on the whole wall, and this is how it stands today until further notice. (Laughter)
ئێستا، دەمەوێت لەگەڵ کۆتا نەخێر بەخێتان بێڵم. نێرودام دۆزییەوە لەسەر پارچەیەک لە کاغەز لە ناوچەی نەخۆشخانە لە تاهیرە، بریارمدا نەخێرێک لادەم لەسەر مامۆلوک ماوسۆلیوم لە قاهیرە. نامەکە خوێندرایەوە، ( عەرەبی) دەتوانیت گوڵەکانم کەناوبەریت، بەڵام ناتوانیت وێنەکێشانەکە دواخەیت.
Now, I want to leave you with a final no. I found Neruda scribbled on a piece of paper in a field hospital in Tahrir, and I decided to take a no of Mamluk Mausoleum in Cairo. The message reads, [Arabic] "You can crush the flowers, but you can't delay spring."
سوپاس. (چەپلە لێدان) سوپاس. (چەپلە لێدان)
Thank you. (Applause) (Applause) Thank you. Shukran. (Applause)