I would like to share with you today a project that has changed how I approach and practice architecture: the Fez River Rehabilitation Project.
Opowiem wam dziś o projekcie, który zmienił moje podejście i sposób wykonywania architektury: o Rehabilitacji rzeki Fez.
My hometown of Fez, Morocco, boasts one of the largest walled medieval cities in the world, called the medina, nestled in a river valley. The entire city is a UNESCO World Heritage Site. Since the 1950s, as the population of the medina grew, basic urban infrastructure such as green open spaces and sewage quickly changed and got highly stressed. One of the biggest casualties of the situation was the Fez River, which bisects the medina in its middle and has been considered for many centuries as the city's very soul. In fact, one can witness the presence of the river's extensive water network all throughout the city, in places such as private and public fountains.
W moim rodzinnym mieście Fez, w Maroku, mamy jedną z największych średniowiecznych dzielnic świata, zwaną medyną, usytuowaną w dolinie rzeki. Całe miasto jest wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Od lat 50. w miarę wzrostu populacji medyny, podstawowe elementy infrastruktury miejskiej, jak otwarte tereny zielone i kanalizacja, szybko się zmieniały i zostały mocno obciążone. Jedna z największych strat wywołanych tą sytuacją dotknęła rzekę Fez, przepływającą przez środek medyny i przez wieki uważaną za duszę miasta. Jej obecność można zauważyć dzięki rozległej sieci wodnej, obejmującej teren całego miasta w postaci prywatnych i publicznych fontann.
Unfortunately, because of the pollution of the river, it has been covered little by little by concrete slabs since 1952. This process of erasure was coupled with the destruction of many houses along the river banks to be able to make machineries enter the narrow pedestrian network of the medina. Those urban voids quickly became illegal parking or trash yards. Actually, the state of the river before entering the medina is pretty healthy. Then pollution takes its toll, mainly due to untreated sewage and chemical dumping from crafts such as tanning. At some point, I couldn't bear the desecration of the river, such an important part of my city, and I decided to take action, especially after I heard that the city received a grant to divert sewage water and to treat it.
Niestety, z powodu zanieczyszczenia rzeki, kawałek po kawałku przykrywano ją betonowymi płytami od 1952 roku. Proces ten wiązał się ze zniszczeniem wielu domów stojących wzdłuż brzegów rzeki, bo maszyny musiały przedostać się przez sieć wąskich uliczek medyny. Spustoszony miejski teren wkrótce stał się nielegalnym parkingiem i wysypiskiem śmieci. Stan czystości rzeki, zanim dotrze do medyny, jest dość dobry. Potem pojawiają się ścieki, spowodowane głównie nieczyszczoną kanalizacją i odpadami chemicznymi z rzemiosła, na przykład garbarstwa. W pewnej chwili, kiedy nie mogłam patrzeć na profanację rzeki, będącej tak ważnym elementem mojego miasta, zdecydowałam się coś zrobić. Zwłaszcza gdy dowiedziałam się, że miasto otrzymało fundusze na odprowadzenie ścieków i oczyszczenie rzeki.
With clean water, suddenly the uncovering of the river became possible, and with luck and actually a lot of pushing, my partner Takako Tajima and I were commissioned by the city to work with a team of engineers to uncover the river. However, we were sneaky, and we proposed more: to convert riverbanks into pedestrian pathways, and then to connect these pathways back to the city fabric, and finally to convert the urban voids along the riverbanks into public spaces that are lacking in the Medina of Fez. I will show you briefly now two of these public spaces.
Czysta woda umożliwiłaby szybkie odsłonięcie rzeki. Dzięki odrobinie szczęścia i sporym naciskom, wraz z moją partnerką Takako Tajimą oraz zespołem inżynierów, zostałam wyznaczona przez miasto do pracy nad odsłonięciem rzeki. Jednak byłyśmy przebiegłe i zaproponowałyśmy coś więcej: przekształcenie brzegów rzeki w ścieżki dla pieszych i ponowne włączenie ich w strukturę miasta oraz zmianę spustoszonych terenów wzdłuż brzegów rzeki w przestrzeń publiczną, której brakuje w Medynie w Fezie. Pokrótce pokażę teraz dwa przykłady takiej miejskiej przestrzeni.
The first one is the Rcif Plaza, which sits actually right on top of the river, which you can see here in dotted lines. This plaza used to be a chaotic transportation hub that actually compromised the urban integrity of the medina, that has the largest pedestrian network in the world. And right beyond the historic bridge that you can see here, right next to the plaza, you can see that the river looked like a river of trash. Instead, what we proposed is to make the plaza entirely pedestrian, to cover it with recycled leather canopies, and to connect it to the banks of the river.
Pierwszy dotyczy placu Rcif, znajdującego się w górze rzeki, zaznaczonej na zdjęciu przerywaną linią. Ten plac był chaotycznym węzłem komunikacyjnym, naruszającym integralność przestrzeni medyny, która posiada największą sieć uliczek dla pieszych na świecie. Tuż pod widocznym na zdjęciu zabytkowym mostem, zaraz obok placu, widać, że rzeka przypominała śmietnisko. W zamian zaproponowałyśmy, żeby plac był dostępny tylko dla pieszych, by zacienić go baldachimami z przetworzonej skóry i połączyć z brzegami rzeki. Drugim miejscem naszej interwencji
The second site of intervention is also an urban void along the river banks, and it used to be an illegal parking, and we proposed to transform it into the first playground in the medina. The playground is constructed using recycled tires and also is coupled with a constructed wetland that not only cleans the water of the river but also retains it when floods occur.
jest spustoszony teren miejski nad rzeką, który stał się miejscem nielegalnego parkowania. Zaproponowałyśmy, żeby przekształcić go w pierwszy plac zabaw w medynie. Przy jego konstrukcji użyto przetworzonych opon. Towarzyszy mu również utworzony teren podmokły, który nie tylko oczyszcza wodę w rzece, ale także zatrzymuje ją w przypadku powodzi.
As the project progressed and received several design awards, new stakeholders intervened and changed the project goals and design. The only way for us to be able to bring the main goals of the project ahead was for us to do something very unusual that usually architects don't do. It was for us to take our design ego and our sense of authorship and put it in the backseat and to focus mainly on being activists and on trying to coalesce all of the agendas of stakeholders and focus on the main goals of the project: that is, to uncover the river, treat its water, and provide public spaces for all. We were actually very lucky, and many of those goals happened or are in the process of happening. Like, you can see here in the Rcif Plaza. This is how it looked like about six years ago. This is how it looks like today. It's still under construction, but actually it is heavily used by the local population. And finally, this is how the Rcif Plaza will look like when the project is completed. This is the river, covered, used as a trash yard. Then after many years of work, the river with clean water, uncovered. And finally, you can see here the river when the project will be completed.
Kiedy realizacja projektu postępowała i przyznano nam kilka nagród, wkroczyli nowi interesariusze i zmienili cele oraz plan projektu. Jedynym sposobem na przywrócenie głównych założeń projektu było zrobienie rzeczy nietypowej, zwłaszcza dla architektów. Odłożyłyśmy nasze ego związane z designem oraz poczucie autorstwa na drugi plan. Skupiłyśmy się na aktywizmie i na próbie pogodzenia wszystkich oczekiwań interesariuszy oraz na głównych założeniach projektu: odsłonięciu i oczyszczeniu rzeki oraz stworzeniu przestrzeni publicznej. Miałyśmy dużo szczęścia i wiele z tych założeń zostało zrealizowanych lub jest w trakcie realizacji. Jak, na przykład, plac Rcif. Tak wyglądał około sześć lat temu. A tak wygląda dziś. Nadal jest w budowie, ale już jest często odwiedzany przez mieszkańców. Tak plac Rcif będzie wyglądać po zakończeniu projektu. Tu widzimy przykrytą rzekę jako wysypisko. Obecnie, po wielu latach pracy, mamy odsłoniętą i czystą rzekę. Tak będzie wyglądać po ukończeniu projektu.
So for sure, the Fez River Rehabilitation will keep on changing and adapting to the sociopolitical landscape of the city, but we strongly believe that by reimagining the role and the agency of the architect, we have set up the core idea of the project into motion; that is, to transform the river from sewage to public space for all, thereby making sure that the city of Fez will remain a living city for its inhabitants rather than a mummified heritage.
Rehabilitacja rzeki Fez na pewno będzie się zmieniać i dostosowywać do socjopolitycznego krajobrazu miasta. Jednak wierzymy, że poprzez reinterpretację roli i działań architekta udało nam się osiągnąć główne założenie projektu, to jest transformację rzeki - ścieku w rzekę - przestrzeń publiczną, gwarantując tym samym, że miasto Fez będzie rozwijać się dla mieszkańców, zamiast być zmumifikowanym zabytkiem.
Thank you very much.
Dziękuję bardzo.
(Applause)
(Brawa)