I would like to share with you today a project that has changed how I approach and practice architecture: the Fez River Rehabilitation Project.
Ik wil graag iets vertellen over een project waardoor ik architectuur anders ben gaan zien en uitoefenen: het saneringsproject van de Fez-rivier. Mijn geboortestad Fez in Marokko
My hometown of Fez, Morocco, boasts one of the largest walled medieval cities in the world, called the medina, nestled in a river valley. The entire city is a UNESCO World Heritage Site. Since the 1950s, as the population of the medina grew, basic urban infrastructure such as green open spaces and sewage quickly changed and got highly stressed. One of the biggest casualties of the situation was the Fez River, which bisects the medina in its middle and has been considered for many centuries as the city's very soul. In fact, one can witness the presence of the river's extensive water network all throughout the city, in places such as private and public fountains.
is een van de grootste ommuurde middeleeuwse steden ter wereld, 'medina' geheten. De stad ligt in een riviervallei. De stad staat op de UNESCO- werelderfgoedlijst. Door de toename van de bevolking in de medina sinds de jaren 50 is de stedelijke infrastructuur, waaronder de groene open ruimtes en de riolering, snel veranderd en onder grote druk komen te staan. Een van de grootste slachtoffers hiervan is de Fez-rivier, die de medina in het midden in tweeën snijdt. Al eeuwenlang wordt de Fez-rivier beschouwd als de ware ziel van de stad. De rivier verraadt de aanwezigheid van zijn uitgebreide waternetwerk, dat de hele stad beslaat, op plaatsen waar particuliere en openbare fonteinen staan. Helaas heeft de vervuiling ervoor gezorgd
Unfortunately, because of the pollution of the river, it has been covered little by little by concrete slabs since 1952. This process of erasure was coupled with the destruction of many houses along the river banks to be able to make machineries enter the narrow pedestrian network of the medina. Those urban voids quickly became illegal parking or trash yards. Actually, the state of the river before entering the medina is pretty healthy. Then pollution takes its toll, mainly due to untreated sewage and chemical dumping from crafts such as tanning. At some point, I couldn't bear the desecration of the river, such an important part of my city, and I decided to take action, especially after I heard that the city received a grant to divert sewage water and to treat it.
dat de rivier sinds 1952 gaandeweg is bedekt met betonnen platen. Het wegvagen van de rivier is gepaard gegaan met de vernietiging van veel huizen langs de rivieroevers, waardoor het mogelijk werd dat voertuigen het netwerk van nauwe voetpaden in de medina konden binnenrijden. Al snel veranderden de lege plekken in de stad in illegale parkeer- of vuilstortplaatsen. Voordat hij de medina binnenstroomt, is de rivier eigenlijk best gezond. Maar dan eist de vervuiling haar tol, voornamelijk door onbehandeld rioolwater en het lozen van chemische stoffen van bij voorbeeld leerlooierijen. Ik kon de ontheiliging van de Fez niet langer verdragen. De Fez is een essentieel onderdeel van mijn stad. Ik besloot om actie te ondernemen. Vooral omdat ik had gehoord dat de stad subsidie had gekregen om het rioolwater om te leiden en te behandelen. Als gevolg van het schone water
With clean water, suddenly the uncovering of the river became possible, and with luck and actually a lot of pushing, my partner Takako Tajima and I were commissioned by the city to work with a team of engineers to uncover the river. However, we were sneaky, and we proposed more: to convert riverbanks into pedestrian pathways, and then to connect these pathways back to the city fabric, and finally to convert the urban voids along the riverbanks into public spaces that are lacking in the Medina of Fez. I will show you briefly now two of these public spaces.
werd het opeens mogelijk om de rivier bloot te leggen. Door geluk, en omdat we nogal wat druk hebben uitgeoefend, kregen mijn partner Takako Tajima en ik van de stad de opdracht om samen met een team ingenieurs de rivier bloot te leggen. Maar we waren brutaal en hadden nog meer plannen: het veranderen van de rivieroevers in openbare wandelpaden, het aansluiten van de paden op het stadsweefsel en tenslotte het omvormen van de lege plekken langs de oevers tot openbare ruimtes, waaraan het in de medina ontbreekt. Ik zal jullie nu kort twee van deze openbare ruimtes laten zien.
The first one is the Rcif Plaza, which sits actually right on top of the river, which you can see here in dotted lines. This plaza used to be a chaotic transportation hub that actually compromised the urban integrity of the medina, that has the largest pedestrian network in the world. And right beyond the historic bridge that you can see here, right next to the plaza, you can see that the river looked like a river of trash. Instead, what we proposed is to make the plaza entirely pedestrian, to cover it with recycled leather canopies, and to connect it to the banks of the river.
De eerste is de Rcif Plaza. Het plein is boven op de rivier gelegen, die je hier op de stippellijnen kunt zien. Vroeger was het plein een chaotisch centrum voor voertuigen. Het was een smet op de integriteit van de medina, die het grootste netwerk van voetpaden ter wereld heeft. Vlak achter de historische brug, die je hier kunt zien, vlak naast het plein, kun je zien dat de rivier er uitzag als één grote stroom van vuilnis. Wij deden het voorstel om van het plein een wandelgebied te maken, er gerecycleerde lederen overkappingen op te zetten, en het te verbinden met de rivieroevers.
The second site of intervention is also an urban void along the river banks, and it used to be an illegal parking, and we proposed to transform it into the first playground in the medina. The playground is constructed using recycled tires and also is coupled with a constructed wetland that not only cleans the water of the river but also retains it when floods occur.
De tweede plek waar we wilden ingrijpen, betrof een andere lege ruimte langs de rivieroevers. Het was vroeger een illegale parkeerplaats. We wilden die veranderen in de eerste speeltuin van de medina. Het speelterrein werd met gerecycleerde autobanden aangelegd en staat in verbinding met een kunstmatig wetland, dat het rivierwater niet alleen schoonhoudt, maar ook vasthoudt bij overstromingen.
As the project progressed and received several design awards, new stakeholders intervened and changed the project goals and design. The only way for us to be able to bring the main goals of the project ahead was for us to do something very unusual that usually architects don't do. It was for us to take our design ego and our sense of authorship and put it in the backseat and to focus mainly on being activists and on trying to coalesce all of the agendas of stakeholders and focus on the main goals of the project: that is, to uncover the river, treat its water, and provide public spaces for all. We were actually very lucky, and many of those goals happened or are in the process of happening. Like, you can see here in the Rcif Plaza. This is how it looked like about six years ago. This is how it looks like today. It's still under construction, but actually it is heavily used by the local population. And finally, this is how the Rcif Plaza will look like when the project is completed. This is the river, covered, used as a trash yard. Then after many years of work, the river with clean water, uncovered. And finally, you can see here the river when the project will be completed.
Naarmate het project vorderde en het ontwerp werd bekroond, bemoeiden zich er meer belanghebbenden mee. Ze veranderden de doelstellingen en het ontwerp van het project. Er was maar één manier waarop we de hoofddoelstellingen van het project konden realiseren, namelijk door iets ongebruikelijks te doen, iets wat architecten meestal niet doen. We moesten ons ego als ontwerpers en het idee dat wij de leiding hadden aan de kant zetten en ons concentreren op onze rol als activisten. We moesten de agenda's van alle belanghebbenden samenvoegen en ons op de hoofddoelen van het project concentreren: de rivier blootleggen, het rivierwater zuiveren en openbare ruimtes voor iedereen creëren. We hebben veel geluk gehad. Een heleboel doelen zijn gerealiseerd of worden nog gerealiseerd. Dit is een foto van het Rcif Plaza. Zo zag het er zes jaar geleden uit. En zo ziet het er tegenwoordig uit. Het is nog in aanbouw. Het wordt intensief gebruikt door de plaatselijke bevolking. En zo zal het Rcif Plaza er uitzien na voltooiing van het project. Zo zag de rivier eruit toen hij als vuilnisbelt werd gebruikt. Na vele jaren van hard werken is de rivier opengelegd en is het water schoon. Ten slotte zie je hier de rivier wanneer het project klaar zal zijn. Het saneringsroject van de Fez-rivier
So for sure, the Fez River Rehabilitation will keep on changing and adapting to the sociopolitical landscape of the city, but we strongly believe that by reimagining the role and the agency of the architect, we have set up the core idea of the project into motion; that is, to transform the river from sewage to public space for all, thereby making sure that the city of Fez will remain a living city for its inhabitants rather than a mummified heritage.
zal zich blijven aanpassen aan het socio-politieke landschap van de stad. Door de rol en de werkwijze van architecten anders in te vullen zijn we van start gegaan met het kernidee van het project: het transformeren van de rivier van open riool naar openbare ruimte. Waarbij we ervoor zullen zorgen dat de stad Fez voor alle inwoners een leefbare stad zal blijven in plaats van gemummificeerd erfgoed. Hartelijke dank.
Thank you very much.
(Applaus)
(Applause)