What's one thing that every person in this room is going to become? Older. And most of us are scared stiff at the prospect. How does that word make you feel? I used to feel the same way. What was I most worried about? Ending up drooling in some grim institutional hallway. And then I learned that only four percent of older Americans are living in nursing homes, and the percentage is dropping. What else was I worried about? Dementia. Turns out that most of us can think just fine to the end. Dementia rates are dropping, too. The real epidemic is anxiety over memory loss.
Kokiais mes visi, esantys šiame kambaryje, tapsime ateityje? Senesniais. Dauguma mūsų itin baiminasi šios perspektyvos. Kaip šis žodis verčia jus jaustis? Ir aš jausdavausi taip pat. Dėl ko labiausiai baimindavausi? Kad nusibaigsiu apsiseilėjusi kokios nūrios institucijos prieškambaryje. Tuomet sužinojau, kad tik keturi procentai pagyvenusių amerikiečių gyvena slaugos namuose, ir šie procentai vis mažėja. Dėl ko dar nerimaudavau? Dėl demencijos. Tačiau pasirodo, kad dauguma mūsų išlaiko guvų protą iki pat pabaigos. Sergančiųjų demencija taip pat mažėja. Tikroji epidemija yra pats nerimas dėl atminties praradimo.
(Laughter)
(Juokas.)
I also figured that old people were depressed because they were old and they were going to die soon.
Aš taip pat maniau, kad seni žmonės serga depresija, dėl to, kad yra seni ir greitai mirs.
(Laughter)
(Juokas.)
It turns out that the longer people live, the less they fear dying, and that people are happiest at the beginnings and the end of their lives. It's called the U-curve of happiness, and it's been borne out by dozens of studies around the world. You don't have to be a Buddhist or a billionaire. The curve is a function of the way aging itself affects the brain.
Pasirodo, kad kuo ilgiau žmonės gyvena, tuo mažiau jie bijo mirties, ir kad žmonės yra laimingiausi savo gyvenimo pradžioje ir pabaigoje. Tai – „U“ formos laimės kreivė, patvirtinta dešimtimis studijų visame pasaulyje. Jums nereikia būti budistais ar milijonieriais. Ši kreivė atspindi, kaip pats senėjimas paveikia mūsų smegenis.
So I started feeling a lot better about getting older, and I started obsessing about why so few people know these things. The reason is ageism: discrimination and stereotyping on the basis of age. We experience it anytime someone assumes we're too old for something, instead of finding out who we are and what we're capable of, or too young. Ageism cuts both ways. All -isms are socially constructed ideas -- racism, sexism, homophobia -- and that means we make them up, and they can change over time. All these prejudices pit us against each other to maintain the status quo, like auto workers in the US competing against auto workers in Mexico instead of organizing for better wages.
Tad aš ėmiau jaustis kur kas ramiau dėl senatvės ir pradėjau įnirtingai domėtis, kodėl tiek nedaug žmonių žino apie tai. Priežastis – pagyvenusių žmonių diskriminacija (angl. „ageism“) ir su amžiumi susiję stereotipai. Mes patiriame tai kas kartą, kai kas nors nusprendžia, jog esame kažkam per seni, vietoj to, kad išsiaiškintų, kas esame ir kiek pajėgiame, arba kad esame per jauni. Diskriminacija dėl amžiaus paveikia abu skalės galus. Visi -izmai yra socialiai sukonstruotos idėjos – rasizmas, seksizmas, homofobija – o tai reiškia, kad juos mes sugalvojame patys, ir su laiku jie gali kisti. Visi šie išankstiniai nuostatai nukreipia mus vienas prieš kitą, kad išlaikytume esamą padėtį, kaip kad JAV automobilių gamyklos darbuotojai, konkuruojantys su automobilių gamyklos darbuotojais Meksikoje,
(Applause)
vietoj to, kad susivienytų siekdami geresnio atlyginimo.
(Plojimai.)
We know it's not OK to allocate resources by race or by sex. Why should it be OK to weigh the needs of the young against the old? All prejudice relies on "othering" -- seeing a group of people as other than ourselves: other race, other religion, other nationality. The strange thing about ageism: that other is us. Ageism feeds on denial -- our reluctance to acknowledge that we are going to become that older person. It's denial when we try to pass for younger or when we believe in anti-aging products, or when we feel like our bodies are betraying us, simply because they are changing. Why on earth do we stop celebrating the ability to adapt and grow as we move through life? Why should aging well mean struggling to look and move like younger versions of ourselves? It's embarrassing to be called out as older until we quit being embarrassed about it, and it's not healthy to go through life dreading our futures. The sooner we get off this hamster wheel of age denial, the better off we are.
Visi žinome, kad nėra teisinga paskirstyti išteklius, remiantis rase ar lytimi. Tai kodėl turėtų būti teisinga spręsti apie jaunimo poreikius, remiantis senimu? Visos išankstinės nuostatos prasideda išskiriant grupę žmonių, kaip „kitus“, kitokius nei mes patys, kitos rasės, kitos religijos, kitos tautybės. Keistas dalykas pagyvenusių žmonių diskriminacijoje – tie „kiti“ esame mes patys. Ši diskriminacija kyla iš neigimo ir mūsų nenoro pripažinti, kad mes visi tapsime tais pagyvenusiais žmonėmis. Neigiame tai, kai mėginame apsimesti jaunesniais, kai tikime priemonėmis nuo senėjimo, arba kai galvojame, jog mūsų kūnai mus išduoda, tik todėl, kad jie keičiasi. Kodėl, po galais, mes nustojame švęsti gebėjimą prisitaikyti ir augti mums einant per gyvenimą? Kodėl senėjimas turėtų reikšti stengimąsi atrodyti ir judėti taip pat, kaip mūsų pačių jaunesnės versijos? Gėda būti pavadintam pagyvenusiu, tačiau tik iki tol, kol nustosime dėl to gėdytis. Nėra sveika eiti per gyvenimą baiminantis dėl savo ateities. Kuo greičiau išlipsime iš šio amžiaus neigimo žiurkėno ratelio, tuo geriau bus mums patiems.
Stereotypes are always a mistake, of course, but especially when it comes to age, because the longer we live, the more different from one another we become. Right? Think about it. And yet, we tend to think of everyone in a retirement home as the same age: old --
Stereotipai, žinoma, visada yra klaida, tačiau ypač kai jie yra apie amžių, nes kuo ilgiau gyvename, tuo skirtingesniais vienas nuo kito tampame. Teisingai? Pagalvokite apie tai. Ir vis tiek esame linkę galvoti, kad kiekvienas senelių namuose yra to paties amžiaus – senas,
(Laughter)
(Juokas.)
when they can span four decades. Can you imagine thinking that way about a group of people between the ages of 20 and 60?
nors jų amžius gali skirtis ir keturiais dešimtmečiais. Ar galite įsivaizduoti, jei galvotume taip pat apie grupę žmonių, esančių tarp 20-ies ir 60-ies metų?
When you get to a party, do you head for people your own age? Have you ever grumbled about entitled millennials? Have you ever rejected a haircut or a relationship or an outing because it's not age-appropriate? For adults, there's no such thing. All these behaviors are ageist. We all do them, and we can't challenge bias unless we're aware of it. Nobody's born ageist, but it starts at early childhood, around the same time attitudes towards race and gender start to form, because negative messages about late life bombard us from the media and popular culture at every turn. Right? Wrinkles are ugly. Old people are pathetic. It's sad to be old.
Kai ateinate į vakarėlį, ar einate tiesiai prie savo bendraamžių? Ar kada nors bambėjote apie tūkstantmečio kartą? Ar kada nors atsisakėte šukuosenos, santykių ar išvykos, nes tai netiko jūsų amžiui? Nėra tokio dalyko suaugusiems. Visas šis elgesys yra diskriminacinis. Mes visi taip elgiamės, ir negalime pakeisti savo šališkumo, kol sąmoningai jo nesuvokiame. Niekas negimsta diskriminuodamas, tačiau tai prasideda ankstyvoje vaikystėje, tuo pat metu, kai ima formuotis požiūris į rasę ir lytį, nes negatyvios idėjos apie vėlesnį gyvenimą atakuoja mus per mediją ir populiariąją kultūrą kiekviename žingsnyje. Teisingai? „Raukšlės yra negražios.“ „Seni žmonės – apgailėtini.“ „Liūdna būti senu.“
Look at Hollywood. A survey of recent Best Picture nominations found that only 12 percent of speaking or named characters were age 60 and up, and many of them were portrayed as impaired. Older people can be the most ageist of all, because we've had a lifetime to internalize these messages and we've never thought to challenge them. I had to acknowledge it and stop colluding. "Senior moment" quips, for example: I stopped making them when it dawned on me that when I lost the car keys in high school, I didn't call it a "junior moment."
Pažiūrėkite į Holivudą. Paskutinė geriausio filmo nominacijų apžvalga parodė, kad tik 12% kalbančių ir vardus turinčių veikėjų buvo 60-ies ir daugiau metų ir dauguma jų buvo vaizduojami sergantys. Pagyvenę žmonės gali būti labiausiai diskrimuojantys iš visų, nes mes turėjome visą gyvenimą šias žinutes internalizuoti ir niekados nepagalvojome jomis suabejoti. Aš privalėjau tai pripažinti ir nustoti tam pritarti. Pavyzdžiui, „Senatvės“ sąmojams. Aš nustojau juos vartoti, kai susimąsčiau, kad kai vidurinėje mokykloje nerasdavau mašinos raktelių, nevadindavau to „jaunatve“.
(Laughter)
(Juokas.)
I stopped blaming my sore knee on being 64. My other knee doesn't hurt, and it's just as old.
Nustojau dėl skaudančio kelio kaltinti buvimą 64-erių. Kito mano kelio neskauda, o jis toks pat senas.
(Laughter)
(Juokas.)
(Applause)
(Plojimai.)
We are all worried about some aspect of getting older, whether running out of money, getting sick, ending up alone, and those fears are legitimate and real. But what never dawns on most of us is that the experience of reaching old age can be better or worse depending on the culture in which it takes place. It is not having a vagina that makes life harder for women. It's sexism.
Mes visi nerimaujame dėl kažkurio senėjimo aspekto, ar tai būtų pinigų trūkumas, ligos, ar vienišumas, visos šios baimės yra tikros ir teisėtos. Tačiau dauguma mūsų niekuomet nesusivokia, kad senėjimo patirtis gali būti geresnė ar blogesnė, priklausomai nuo kultūros, kurioje senstama. Ne vaginos turėjimas apsunkina moterų gyvenimą, bet seksizmas.
(Applause)
(Plojimai.)
It's not loving a man that makes life harder for gay guys. It's homophobia. And it is not the passage of time that makes getting older so much harder than it has to be. It is ageism. When labels are hard to read or there's no handrail or we can't open the damn jar, we blame ourselves, our failure to age successfully, instead of the ageism that makes those natural transitions shameful and the discrimination that makes those barriers acceptable. You can't make money off satisfaction, but shame and fear create markets, and capitalism always needs new markets. Who says wrinkles are ugly? The multi-billion-dollar skin care industry. Who says perimenopause and low T and mild cognitive impairment are medical conditions? The trillion-dollar pharmaceutical industry.
Ne meilė vyrui apsunkina vyrų gėjų gyvenimą, bet homofobija. Ir ne praėjęs laikas apsunkina senėjimą kur kas daugiau, nei turėtų, bet pagyvenusių žmonių diskriminacija. Kai sunku perskaityti etiketes ar nėra turėklų, ar nepajėgiame atidaryti prakeikto stiklainio, kaltiname save, kad nepavyksta sėkmingai pasenti, vietoj to, kad kaltintume pagyvenusių žmonių diskriminaciją, kuri paverčia šiuos natūralius pokyčius gėdingais, o kliūtis – priimtinamomis. Pasitenkinimas neatša pinigų, tačiau baimė ir gėda kuria rinkas, o kapitalizmui visada reikia naujų rinkų. Kas sako, kad raukšlės negražios? Multimilijardinė odos produktų industrija. Kas sako, kad perimenopauzė, žemas testosterono kiekis ir lengvi kognityviniai sutrikimai yra sveikatos sutrikimai? Trilijono dolerių farmacijos pramonė.
(Cheers)
(Džiaugsmo šūksniai.)
The more clearly we see these forces at work, the easier it is to come up with alternative, more positive and more accurate narratives. Aging is not a problem to be fixed or a disease to be cured. It is a natural, powerful, lifelong process that unites us all.
Kuo aiškiau įžvelgiame šių jėgų įtaką, tuo lengviau galime kurti pozityvesnes alternatyvas ir tikslesnius naratyvus. Senėjimas nėra problema, kurią reikėtų išspręsti, ar liga, kurią reikėtų išgydyti. Tai natūralus, galingas, visą gyvenimą trunkantis procesas,
Changing the culture is a tall order, I know that, but culture is fluid.
suvienijantis mus visus.
Look at how much the position of women has changed in my lifetime or the incredible strides that the gay rights movement has made in just a few decades, right?
Žinau, pakeisti kultūrą – sudėtinga, tačiau kultūra yra kintanti. Pažiūrėkite, kaip stipriai pasikeitė moterų padėtis per mano gyvenimą, arba kiek homoseksualų teisių aktyvistai pasiekė tik per kelis dešimtmečius.
(Applause)
(Plojimai.)
Look at gender. We used to think of it as a binary, male or female, and now we understand it's a spectrum. It is high time to ditch the old-young binary, too. There is no line in the sand between old and young, after which it's all downhill. And the longer we wait to challenge that idea, the more damage it does to ourselves and our place in the world, like in the workforce, where age discrimination is rampant. In Silicon Valley, engineers are getting Botoxed and hair-plugged before key interviews -- and these are skilled white men in their 30s, so imagine the effects further down the food chain.
Pažiūrėkite į lytį. Buvome įpratę matyti ją dvilypę: vyras arba moteris, o dabar suvokiame jog tai – spektras. Laikas nustoti matyti ir amžių kaip dvilypį: senas arba jaunas. Nėra ribos tarp seno ir jauno, už kurios viskas eina tik prastyn. Kuo ilgiau delsiame užginčyti šią idėją, tuo daugiau žalos ji daro mums ir mūsų vietai pasaulyje, pavyzdžiui, darbo rinkoje, kur egzistuoja siaubinga diskriminacija dėl amžiaus. Inžinieriai Silicio slėnyje leidžiasi botoksą ir prisiaugina plaukus artėjant svarbiems darbo pokalbiams. Ir tai – 30mečiai kvalifikuoti baltaodžiai vyrai, tad įsivaizduokite kokį poveikį tai daro likusiai mitybos grandinei.
(Laughter)
(Juokas).
The personal and economic consequences are devastating. Not one stereotype about older workers holds up under scrutiny. Companies aren't adaptable and creative because their employees are young; they're adaptable and creative despite it. Companies --
Asmeninės ir ekonominės pasekmės – destruktyvios. Nė vienas stereotipas apie pagyvenusio amžiaus darbuotojus neatitinka realybės. Įmonės nėra kūrybingos ir prisitaikančios dėka savo jaunų darbuotojų – jos kūrybingos ir prisitaikančios nepaisant jų. Įmonės...
(Laughter)
(Juokas.)
(Applause)
(Plojimai.)
We know that diverse companies aren't just better places to work; they work better. And just like race and sex, age is a criterion for diversity.
Visi žinom, kad įvairialypės įmonės nėra tik geresnės darbo vietos – jos geriau dirba. Taip pat kaip rasė ir lytis, amžius yra įvairialypiškumo kriterijus.
A growing body of fascinating research shows that attitudes towards aging affect how our minds and bodies function at the cellular level. When we talk to older people like this (Speaks more loudly) or call them "sweetie" or "young lady" -- it's called elderspeak -- they appear to instantly age, walking and talking less competently. People with more positive feelings towards aging walk faster, they do better on memory tests, they heal quicker, and they live longer. Even with brains full of plaques and tangles, some people stayed sharp to the end. What did they have in common? A sense of purpose. And what's the biggest obstacle to having a sense of purpose in late life? A culture that tells us that getting older means shuffling offstage. That's why the World Health Organization is developing a global anti-ageism initiative to extend not just life span but health span.
Augantis įspūdingų tyrimų kiekis parodo, kad mūsų požiūris į senėjimą veikia mūsų mintis ir kūno funkcijas ląstelių lygmenyje. Kai šitaip kalbame su pagyvenusiais žmonėmis (Kalba garsiau), ar vadiname juos „mielasis“ ir „jaunuolė“ – tai vadinama „elderspeak“ (angl. „elder“ – senyvas, „speak“ – kalba) – jie sensta akimirksniu, ima vaikščioti ir kalbėti mažiau pasitikėdami savimi. Žmonės, žiūrintys į senėjimą pozityviau vaikšto greičiau, pasiekia geresnių rezultatų atminties testuose, gyja greičiau ir gyvena ilgiau. Net su smegenimis, pilnomis amiloidų plokštelių ir neurofibrilių rezginių, kai kurie žmonės išlaiko guvų protą iki galo. Ką jie turi bendro? Paskirties jausmą. Kokia didžiausia kliūtis siekiant šio jausmo vėlesniame gyvenime? Kultūra, kuri mums sako, kad senėjimas reiškia pasitraukimą į užkulisius. Todėl Pasaulio sveikatos organizacija vysto globalią anti-senėjimo iniciatyvą, siekiant prailginti ne tik gyvenimo, bet ir sveikatos trukmę.
Women experience the double whammy of ageism and sexism, so we experience aging differently. There's a double standard at work here -- shocker --
Moterys susiduria su dvigubu pagyvenusių žmonių ir lyties diskriminacijos poveikiu, todėl patiria senėjimą kitaip. Darbe egzistuoja dvigubas standartas, netikėta,
(Laughter)
(Juokas.)
the notion that aging enhances men and devalues women. Women reinforce this double standard when we compete to stay young, another punishing and losing proposition. Does any woman in this room really believe that she is a lesser version -- less interesting, less fun in bed, less valuable -- than the woman she once was? This discrimination affects our health, our well-being and our income, and the effects add up over time. They are further compounded by race and by class, which is why, everywhere in the world, the poorest of the poor are old women of color.
kad senėjimas stiprina vyrus ir nuvertina moteris. Moterys netgi sustiprina šį dvigubą standartą, konkuruodamos išlikti jaunos – tai tik dar vienas pralaimėjimą skatinantis sprendimas. Ar bent viena moteris šiame kambaryje tikrai tiki, kad ji yra menkesnė, mažiau įdomi, prastesnė lovoje ir mažiau verta, nei ta moteris, kuria ji kažkada buvo? Tokia diskriminacija paveikia mūsų sveikatą, mūsų gerovę ir mūsų pajamas, ir šis poveikis per laiką susideda. Dar labiau susideda priklausomai nuo rasės ir klasės, ir būtent todėl, visur pasaulyje, neturtingiausios iš neturtingiausių yra senyvos tamsiaodės moterys.
What's the takeaway from that map? By 2050, one out of five of us, almost two billion people, will be age 60 and up. Longevity is a fundamental hallmark of human progress. All these older people represent a vast unprecedented and untapped market. And yet, capitalism and urbanization have propelled age bias into every corner of the globe, from Switzerland, where elders fare the best, to Afghanistan, which sits at the bottom of the Global AgeWatch Index. Half of the world's countries aren't mentioned on that list because we don't bother to collect data on millions of people because they're no longer young. Almost two-thirds of people over 60 around the world say they have trouble accessing healthcare. Almost three-quarters say their income doesn't cover basic services like food, water, electricity, and decent housing. Is this the world we want our children, who may well live to be a hundred, to inherit? Everyone -- all ages, all genders, all nationalities -- is old or future-old, and unless we put an end to it, ageism will oppress us all. And that makes it a perfect target for collective advocacy.
Kokia svarbiausia šio žemėlapio žinutė? Iki 2050-ųjų vienas iš penkių, beveik du milijardai žmonių, būsime 60-ies ir daugiau. Ilgaamžiškumas yra esminis žmogaus pažangos ženklas. Visi šie žmonės atstovauja didžiulę nematytą ir neišnaudotą rinką. Ir vis tiek kapitalizmas ir urbanizacija paskleidė šališkumą amžiaus atžvilgiu po visus pasaulio kampelius, nuo Šveicarijos, kur pagyvenusio amžiaus žmonės gyvena geriausiai, iki Afganistano, esančio „Global AgeWatch“ indekso apačioje. Pusė pasaulio šalių nėra paminėtos šiame sąraše, nes mums nerūpi surinkti duomenis apie milijonus žmonių, kadangi jie nebėra jauni. Beveik du trečdaliai pasaulio 60-mečių ir vyresnių žmonių prisipažįsta, kad patiria sunkumų siekdami sveikatos priežiūros paslaugų. Beveik 75% atskleidžia, kad jų pajamos nepadengia pagrindinių paslaugų, tokių kaip maistas, vanduo, elektra ir būstas. Ar norime, kad mūsų vaikai, kurie galimai gyvens iki šimto metų, paveldėtų tokį pasaulį? Kiekvienas – visų amžių, visų lyčių, visų tautybių – yra senas, ar bus senas ateityje, ir jei to nepakeisime, pagyvenusių žmonių disriminacija prislėgs mus visus. Ir būtent todėl tai yra puikus bendras tikslas.
Why add another -ism to the list when so many, racism in particular, call out for action? Here's the thing: we don't have to choose. When we make the world a better place to grow old in, we make it a better place in which to be from somewhere else, to have a disability, to be queer, to be non-rich, to be non-white. And when we show up at all ages for whatever cause matters most to us -- save the whales, save the democracy -- we not only make that effort more effective, we dismantle ageism in the process.
Kam papildyti sąrašą dar vienu -izmu (angl. „ageism“), kai tiek daug jų, o ypač rasizmas, kviečia imtis veiksmų? Tačiau, mums nereikia rinktis. Kai kuriame tokį pasaulį, kuriame gera senėti, kuriame jį geresnį ir visiems atvykėliams, turintiems negalią, lyties mažumoms, neturtingiems ir ne baltiesiems. Ir kai būdami visokio amžiaus susivienijame dėl priežasčių, kurios rūpi mums visiems – apsaugoti banginius, išsaugoti demokratiją – ne tik mūsų pastangos tampa efektyvesnės, procese mes naikiname amžiaus diskriminaciją.
Longevity is here to stay. A movement to end ageism is underway. I'm in it, and I hope you will join me.
Ilgaamžiškumas išliks. Judėjimas, siekiant sustabdyti pagyvenusių žmonių diskriminaciją – pakeliui. Aš esu jo dalis ir tikiuosi, kad prisijungsite ir jūs.
(Applause and cheers)
(Plojimai ir šūksniai.)
Thank you. Let's do it! Let's do it!
Ačiū. Padarykime tai! Padarykime tai!
(Applause)
(Plojimai.)