Shah Rukh Khan: Something goes wrong with the air that we take for granted. The ill effects are suffered by all, rich and poor, city people and village folks, those inland and those on the coast. Nobody is exempt. So how do we give our children the chance to grow up in a world where the air is clean? Our next speaker addresses this vital question. So join me in giving a wholehearted welcome to the public policy expert and author, the multifaceted Dr. Arunabha Ghosh.
شاروخ خان: کێشەیەک ھەیە لەو ھەوایەی. کە پێمان وایە بێ کێشەیە کەس ناتوانێت لە کاریگەرییە خراپەکانی ڕزگاری بێت، دەوڵەمەند، ھەژار، خەڵکی شار و خەڵکی گوند. ئەوانەی دوور لە دەریا. و سەر دەریاکان ھیچ کەس بەخشراو نییە. کەواتە لەم جیھانە چۆن چانسی گەشەکردن بە منداڵەکانمان بدەین هەوا لە کوێ پاکە؟ قسەکەری دواترمان وەڵامی ئەم پرسیارە گرنگە دەداتەوە. کەواتە بەشداربن لەگەڵم بۆ بەخێرھاتنێکی گەرمی بۆ شارەزای سیاسەتی گشتی و نووسەر، شارەزا لە چەند بوارێک د. ئەرونابھا گۆش.
(Music)
(مۆسیقا)
Arunabha Ghosh: Let me tell you a story from China. In 2014, China declared war on pollution. In November that year, there was an international summit there. Presidents and prime ministers from many countries arrived. So industries around Beijing were shut down, half the cars were taken off the road. That week, I took a photograph of the unusually blue sky in Beijing. A few days later, when the summit had ended, the factories were humming again, the sky had again turned light grey. So newspapers started urging the government to make the blue skies permanent. Then in early 2015, a private citizen produced a documentary on air pollution called "Under the Dome." Just within four days, it was viewed 300 million times, and millions more continued discussing it on social media. Eventually, the government acted, and by 2018, the bulk of the Chinese population had witnessed a decline in air pollution by 32 percent on average.
ئەرونابھا گۆش: ڕێگە بدەن چیرۆکێکتان لە چینەوە بۆ بگێڕمەوە لە ٢٠١٤، چین جەنگی دژی پیسبوون ڕاگەیاند. لە تشرینی دووەمی ئەو ساڵەدا، لووتکەیەکی جیهانی لەو وڵاتە بەسترا. سەرۆک و سەرۆک وەزیرانەکان لە چەندین وڵاتەوە گەیشتن. کەواتە پیشەسازییەکانی دەوروبەری بێیجینگ وەستێنران، نیوەی ئۆتۆمبێلەکانی ڕێگەکان قەدەغەکران. ئەو ھەفتەیە، وێنەیەکی ئاسمانە شینە نامۆیەکەی بێیجینگم چرکاند. چەند ڕۆژێک دواتر، کاتێک چاوپێکەوتنەکە کۆتای ھات کارگەکان دووبارە کەوتنەوە کار، ئاسمان دووبارە گۆڕا بۆ خۆڵەمێشی، ڕۆژنامەنووسەکان هانی حکمەتیان دا بۆ درووستکردنی ئاسمانێکی ھەمیشە شین. لە سەرەتایی ٢٠١٥، کەسێک فیلمێکی بەڵگەیی سەبارەت بە پیسبوونی ژینگە بەرهەم هێنا بەناوی "لەژێر گومەزەکە." تەنیا لەماوەی چوار ڕۆژدا، ٣٠٠ ملیۆن جار سەیر کرا، و ملیۆنێکی تر بەردەوام بوون لە مشتومڕکردن لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان. سەرەنجام، حکومەت کاری کرد، و لە ٢٠١٨، قەبارەی پیسبوونی هەوای چین بەرەو کەمبوونەوە چوو بەتێکڕای ٣٢ لە سەدا.
When will we demand clean air in India?
ئێمە کەی داوای ھەوای پاک لە ھیندستان دەکەین؟
I have a six-year-old daughter. Every morning, when I drop her to the school bus stop, I have to remind her not to take off her mask. That's the kind of world we live in. One day she pointed me to an advertisement for a face wash, which claimed that the polluting particles lodged deeply in our skin could be miraculously washed off. But what of the particles lodged in our lungs? When it's difficult to make out the difference between the lung of a smoker and the lung of a nonsmoker, we have a real problem, because I can run an air purifier at home, but can I lock up my daughter at home?
من کچێکی شەش ساڵانم ھەیە. ھەموو بەیانییەک، کە دەیگەیەنمە شوێنی وەستانی پاسی قوتابخانە، پێویستە بیری بخەمەوە کە ڕوپۆشەکەی لانەبات. ئەوە ئەو جیھانەیە کە ئێمە تیایدا دەژین. ڕۆژێک سەرنجی منی بۆ ڕێکلامێک ڕاکێشا، بۆ دەم و چاو شۆردن بوو، کە ڕایگەیاند پیسبوونی تەنۆلکەکان بە قوڵی لەسەر پێستمان نیشتووە دەتوانرێ سەرنج ڕاکێشانە پاک بکرێنەوە. بەڵام ئەی ئەو تەنۆلکانەی لە سییەکانماندا نیشتوون؟ لە کاتێکدا قورسە جیاوازی بکەین لەنێوان سی جگەرەکێشێک و سی جگەرەنەکێشێک، ئێمە کێشەیەکی ڕاستەقینەمان ھەیە، چونکە من دەتوانم پاککەرەوەیەکی هەوا لە ماڵەوە بەکار بهێنم، بەڵام دەتوانم کچەکەم لە ماڵەوە بەند بکەم؟
Air pollution is the great leveler. It affects us all, rich and poor, city dweller or village folk, those living inland or those living on the coast, and it's affecting our health, our economic growth, our quality of life. In 2017, more than 1.2 million deaths in India were attributable to air pollution. That's more than those deaths caused by HIV/AIDS, tuberculosis, malaria or diarrhea.
پیسبوونی ھەوا لە مەترسیدارترین ئاستیدایە کار لە ھەموومان دەکات، دەوڵەمەند و ھەژار، دانیشتووی شار یان خەڵکی گوند، ئەوانەی دوور لە دەریا و ئەوانەی لەسەر دەریاکان و کار لە تەندروستیمان دەکات، گەشەکردنی ئابوریمان، چۆنیەتی ژیانمان. لە ٢٠١٧، زیاتر لە ١.٢ ملیۆن مردن لە ھیندستان ھۆکارەکەی پیسبوونی ژینگە بووە. زیاترە لەو مردنانەی کە بەھۆی ڤایرۆسی ئایدز ڕوویانداوە، سیل، مەلاریا یان سکچون.
At the Council on Energy, Environment and Water, my colleagues find that today, one in two Indians is breathing air that does not meet our air quality standards. And the economic impact of this public health crisis is more than 80 billion dollars every year. At CEEW, my colleagues find that 80 percent of Indians can breathe clean air if we adopted stringent pollution controls.
لە ئەنجومەنی وزە، ژینگە و ئاو، ھاوکارەکانم ئەوەیان دۆزیوەتەوە کە ئەمڕۆ، لە دوو ھیندی یەکیان ھەوای پیس ھەڵدەمژێت و جۆری ھەوا لە ھیندستان ناگاتە ئاستی پێوانەی. و زیاد بوونی کاریگەری قەیرانی تەندروستی ھەموو ساڵێک زیاتر لە ٨٠ بیلیۆن دۆلارە. ھاوکارەکانم لە ئەنجومەنی وزە، ژینگە و ئاو، پێیان وایە کە ٨٠ لە سەدی ھیندییەکان دەتوانن ھەوای پاک ھەڵمژن ئەگەر ئێمە چاودێری توند بخەینە سەر پیس بوونی ژینگە.
So here is my vision for India. In 2027, when we are celebrating our 80th year of independence, can we ensure that, by then, 80 cities in India have reduced air pollution by 80 percent? Let's called this Mission 80-80-80, and this is possible, but the role of citizens is going to be critical. To combat air pollution, we have to create a democratic demand for clean air. We can make this happen.
ئەمە ڕوانینی منە بۆ ھیندستان. لە ٢٠٢٧، کاتێک ئاھەنگی ٨٠ھەمین ساڵی سەربەخۆی دەگێرین، دەتوانین دڵنیا بینەوە، تا ئەو کات، ٨٠ شاری ھیندستان پیسبوونی ژینگەیان کەم کردووەتەوە بە ڕێژەی سەدا ٨٠؟ با ناوی ئەم ئەرکە بنێین ٨٠-٨٠-٨٠، و ئەمە گونجاوە، بەڵام ڕۆڵی دانیشتوانی ئەم شارانە زۆر گرنگە. بۆ بەرنگار بوونەوەی پیس بوونی ھەوا، ئێمە پێویستە داواکارییەکی سەردەمانە بنیات بنێین بۆ پاککردنەوەی ھەوا، دەتوانین ئەمە بھێنینە دی.
First, we have to educate ourselves. Low-cost sensors give us real-time information about the air quality, but we still need information about how to interpret it and how to act. So we need to target information to schools and children, to resident welfare associations, to the elderly, who are more at risk. You know, when the temperature outside is 30 degrees versus 40 degrees, we know how to dress, we know what to do, what not to do. We need, similarly, information on what precautions to take when the air quality outside is poor, very poor, severe or hazardous.
یەکەم، پێویستە خۆمان پەروەردە بکەین. بەھۆی ھەستەوەرە کەم تێچووەکان، دەتوانین زانیاری تەواومان لەسەر ھەوا دەستبکەوێت، بەڵام ھێشتا پێویستمان بە زانیارییە دەربارەی ئەوەی چۆن لێکی بدەینەوە و چی بکەین. ئێمە پێویستە زانیاری بکەینە ئامانج بۆ قوتابخانەکان و منداڵان، بۆ بە یەکەوە بەستنی خۆشگوزەرانی دانیشتووان، بۆ بە تەمەنەکان، کە زیاتر لە مەترسیدان. دەزانن، کاتێک پلەی گەرمی ٣٠ پلە بەرامبەر ٤٠ پلەیە، دەزانین چۆن جل بپۆشین، دەزانین چی بکەین، چی نەکەین. پێویستمان بە زانیاری ھاوشێوەیە، تا بتوانین ئاگاداریی وەربگرین کاتێک جۆری ھەوا لە دەرەوە خراپ بێت، زۆر خراپ، توند یان پر مەترسییە.
Second, we need to become active monitors. Today, most Indian cities and much of rural India have no air quality monitoring at all. So we need to demand that air quality sensors are installed in every constituency. Today, in Parliament, who is going to stand up for us as the air quality warrior? When enforcement agencies land up at polluting sites or dust-spewing construction sites, their whack-a-mole approach doesn't always work, because as soon as their attention turns somewhere else, the offenders go back to business as usual. We citizens have to become the fire alarms. We have to demand emergency call-in numbers and specialized task forces that can respond in real time to pollution sites. So we need not just the authority but the enforcement strength to crack down.
دووەم، پێویستە ببین بە چاودێرێکێ چالاک. ئەمڕۆ، زۆرینەی دانیشتووانی شار و گوندەکانی ھیندستان ھیچ چاودێرێکی جۆری ھەوایان نییە. کەواتە پێویستە داوای چاودێریکی جۆری ھەوایی ئاوا بکەین بە سیستمێکی ڕێک دایان بمەزرێنین. ئەمڕۆ، لە پەرلەمان کێ بۆ ئێمە دەجەنگێت؟ وەک جەنگاوەرێکی جۆری ھەوا؟ کاتێک بریکارە زۆرەملێکان گەیشتنە شوێنی پیس کردنەکە یان شوێنی دروستکردنی تۆز پرژێنەکان، ڕێگەی چەکوش لێدانەکانیان ھەموو کاتێک کار ناکات، چونکە سەرنجیان خێرا بۆ شوێنێکی تر دەڕوات، تاوانبارەکان گەڕانەوە بۆ کارەکانیان وەک جاران. ئێمەی ھاوڵاتی پێویستە ببین بە زەنگی ئاگادارکردنەوە. پێویستە داوای ژمارەی فریاگوزاری سەرەتایی بکەین و ھێزی ئەرکی تایبەتمەند کە دەتوانن وەڵامی شوێنی پیسکردنەکان بدەنەوە لە کاتی گونجاو. کەواتە تەنها پێویستمان بە یاسا نییە بەڵکو ھێزی جێبەجێکاریش بۆ ڕاگرتنی زیادەڕۆیەکان.
Third, we have to be prepared to pay a price, whether it's for cars using BS6 fuel or for more expensive electricity from cleaner power plants. Last year, just before Diwali, I took a surprise inspection of polluting industries in an unauthorized industrial area just outside of Delhi, and I found polluting firecrackers were being sold. The Supreme Court had mandated only green firecrackers could be sold, but those were nowhere to be found. But the polluting ones were available. Why? Because we were ready to buy. As citizens, we have to reduce the demand for these polluting products or be prepared to pay more for cleaner products.
سێهەم، پێویستە ئامادە بین بۆ ئەوەی باجێک بدەین بۆ بەکارھێنانی سوتەمەنی BS6 سەیارەکان یان بۆ وزەی کارەبای گرانتر لە وێستگەکانی ھێزی پاککەرەوە. ساڵی پار، بەر لە دیوالی، پشکنینێکی لە ناکاوی ئەو پیشەسازییانەم کرد لە ناوچەیەکی پیشەسازی ڕێگەپێنەدراوی دەرەوەی دێلھی، بۆم دەرکەوت ئەو یارییە ئاگرینانەی ژینگە پیس دەکەن فرۆشراون. دادگای باڵا فەرمانی دابوو تەنها یاری ئاگرینە سەوزەکان بفرۆشرێن، بەڵام لە ھیچ شوێنێک نە دەدۆزرانەوە. بەڵام ژینگە پیسکەرەکان بەردەست بوون. بۆچی؟ چونکە ئێمە ئامادەبووین بیانکرین. وەک ھاوڵاتییەک، پێویستە خواست بۆ ئەو بەرھەمە ژینگەپیسکەرانە کەم بکەینەوە یان ئامادە بین بۆ پارەدان بە بەرھەمی پاککەرەوەی زیاتر.
Fourth step: let's build some empathy for our fellow citizens. How much does it take to keep a night guard warm rather than force them to burn rubbish to stay warm in winter? Or, let's take farmers. You know, it's very easy to blame them for burning the stubble of the rice paddy crop every winter, which causes air pollution. It's much harder to understand that it's the combination of our agricultural policy and our groundwater crisis that often leaves the farmer with no option but to burn the stubble. So we need to draw in the urban poor laborer or the rural poor farmer into our collective call for clean air. Farmers come and tell us that they want to adopt sustainable agriculture, but they need some help.
ھەنگاوی چوارەم، با کەمێک سۆز بۆ ھاوڵاتیانی خۆمان پێک بھێنین چەندی تێدەچێت تاوەکو پاسەوانێکی شەو گەرم بھێڵیەوە لە جیاتی ئەوەی ناچاریان بکەی بە سوتاندنی خاشاک تا بە گەرمی بمێننەوە لە زستاندا؟ یان، با جوتیارەکان وەرگرین. دەزانی، لۆمەکردنیان زۆر ئاسانە لەسەر سوتاندی پوش و پەڵاشی چەڵتوکی برنج، زستانان کە دەبێتە ھۆی پیس بوونی ھەوا. ئەوە قورس ترە بۆ تێگەشتن کە ئەمە سیاسەتی کشتوکاڵی ئێمەیە و قەیرانی ئاوی ژێر زەویمان کە ھیچ ھەڵبژاردنێک بە جوتیارەکان نادات سوتاندنی پوش و پەڵاشەکە نەبێت. بۆیە دەبێت کرێکارەکانی شار بۆ خۆمان ڕابکێشین یان جوتیارە ھەژارەکانی گوند بۆ یەک دەنگیمان بۆ ھەوای پاک. جوتیارەکان پێمان دەڵێن دەیانەوێت ڕێگەیەکی کشتوکاڵی بگرنەبەر کە بەرگە بگرێت، بەڵام پێویستیان بە ھاوکارییە.
And fifth, we have to change our lifestyles. Yes, public transport is often not available, but the choice to buy a cleaner, less polluting private vehicle is ours. The choice to segregate and recycle household waste is ours. You know, in Surat after the 1994 plague, citizens there take pride in keeping their city one of the cleanest in the country. Down south in Mysore, public-private partnerships and citizen-led eco clubs are coming together to reduce, segregate and recycle waste in a manner that landfills can be eliminated altogether. Now I'm not saying that officials have no responsibility here, but it is our collective apathy that takes the pressure off of our parliamentarians, the bureaucrats or the enforcement agencies.
و پێنجەم، پێویستە شێوازی ژیانمان بگۆرین. بەڵێ، ھۆکاری گواستنەوەی گشتی زۆر جار بەردەست نییە، بژاردەی کڕینی خاوێنکەرەوەیەک، ئۆتۆمبیلی دۆستی ژینگە بڕیاری ئێمەیە. بژاردەی جیاکردنەوە و بەکارھێنانەوەی خاشاکی ماڵان لە دەست خۆمان دایە. دەزانی، لە سورات دوای تاعونی ١٩٩٤، ھاوڵاتیان شانازی بە پاراستنی شارەکانیانەوە دەکەن پاکترینیان لە وڵاتەکە. خواروی باشوری مایسێرۆ، ھاوبەشە گشتی و تایبەتەکان یەکیان گرتووە، بۆ جیاکردنەوەی دووبارە بەکارھێنانەوەی خاشاک ئەو خاشاکانە دەتوانرێت ھەمووی بە یەکەوە لاببردرێت. من ناڵێم فەرمانبەرەکان ھیچ بەرپرسیاریەتییەکیان نییە، بەڵام ئەوە کەمتەرخەمی ئێمەیە فشار لەسەر ئەندام پەرلەمانەکانمان لادەبات، بیرۆکراتەکان یان دەزگا پەیوەندیدارەکانە.
Mission 80-80-80 will only begin when we demand it. We have to create a democratic demand for clean air, because citizens, you and me, can decide what kind of air we breathe.
ئەرکی ٨٠-٨٠-٨٠ تەنیا کاتێک دەبێت کە ئێمە داوای بکەین. پێویستە داواکارییەکی دیموکراتی دروست بکەین بۆ ھەوای پاک، لەبەر ئەوەی ھاوڵاتیان، ئێوە و من، دەتوانین بڕیار بدەین چ جۆرە ھەوایەک ھەڵدەمژین.
Thank you.
سوپاس بۆ ئێوە.
(Applause)
(چەپڵە)
SRK: Thank you so much. Tell me something: India, our country, do we have any advantages? Have we become aware of it earlier because of all the inputs from people like you?
س ر ک: زۆر سوپاس. شتێکم پێ بڵێ: ھیندستان، وڵاتی ئێمە، هیچمان لە دەست دێت؟ زوتر لەمە ئاگادار کراوینەوە لەبەر بەرھەمەکانی کەسانی وەک تۆ؟
AG: Our biggest strength: our people and our ability to make change without always necessarily relying only on the government. And that strength of civil society and civil demand for a civilized living condition is, I think, our biggest asset. Then, all of those and more will happen.
ئ گ: گەورەترین ھێزی ئێمە: خەڵکی ئێمە و توانای ئێمە بۆ دروستکردنی گۆڕانکاری بە بێ پشت بەستنی ھەمیشەی بە حکومەت. و ئەوە ھێزی سڤیل و داواکاری سڤیلە بۆ مەرجی ژیانێکی سڤیلی گەورەترین سەرمایەی ئێمەیە. دواتر، ھەموو ئەوە و زۆر زیاتر دێتە دی.
(Applause)
(چەپڵە)
SRK: Thank you, Dr. Ghosh. Bless you for coming here. And it's very enlightening. Thank you very much, and all the best with 80-80-80.
س ر ک: سوپاس، دکتۆر گۆش، خۆشحاڵ بووین بە ئامادە بوونت لێرە. گەشاینەوە. زۆر سوپاس، بە ھیوای باشترین لەگەڵ ٨٠-٨٠-٨٠
Dr. Ghosh, everyone. AG: Thank you.
دکتۆر گۆش، ھەمووان. ئ گ: سوپاس.
(Applause)