It was the largest contiguous land empire in history— stretching from Korea to Ukraine and from Siberia to southern China, and was forged on the open plains.
Największe imperium w historii świata rozciągało się od Korei po Ukrainę i od Syberii aż po południowe Chiny. Powstało na otwartych równinach kontynentu.
In the 12th century CE, before the Mongol Empire formed, the East Asian steppe was home to scattered groups of Mongol and Turkic pastoral nomads led by Khans. The people herded sheep, cattle, yaks and camels. They lived in felt tents and moved between summer and winter campsites. Nomadic women held significant authority, managing these migrations, many of the flocks and trade. Meanwhile, men specialized in mounted warfare.
W XII wieku, przed narodzinami imperium mongolskiego, wschodnio-azjatyckie stepy zamieszkiwały koczownicze plemiona Mongołów i Turków pod dowództwem Chanów. Ludzie zajmowali się hodowlą owiec, bydła, jaków i wielbłądów. Mieszkali w filcowych namiotach i mieli oddzielne osady na lato i zimę. Szczególną rolę odgrywały kobiety. Zarządzały zwierzętami, handlem i migracjami między osadami. Mężczyźni oddawali się sztuce wojennej,
These nomadic groups often fought each other. That was to change under Temujin, who was born into an aristocratic Mongol family. Despite losing his father at an early age and growing up in poverty, he quickly rose to power by forging strategic alliances with other leaders. Unlike those khans, Temujin promoted soldiers based on merit and distributed spoils evenly among them. His most brilliant move was to scatter the nomads he conquered among his own soldiers so they couldn't join together against him. These innovations made him unstoppable, and by 1206, he had united the people of the felt-walled tents and become Chinggis Khan.
bo plemiona koczownicze często ze sobą walczyły. Zmiany pojawiły się za czasów Temudżyna, mongolskiego arystokraty. Mimo utraty ojca w młodym wieku i dorastania w biedzie dzięki strategicznym przymierzom szybko doszedł do władzy. W odróżnieniu od innych chanów Temudżyn awansował wojowników na podstawie ich zasług, a łupy dzielił między nimi po równo. Najlepszą taktyką okazało się rozbijanie grup podbitych wojowników i umieszczanie wśród swoich, co przekreślało możliwość buntu. Dzięki tym działaniom nikt nie mógł go zatrzymać. Do 1206 roku Temudżyn zjednoczył koczownicze plemiona i został Czyngis-chanem.
The Mongols were shamanists, believing that the spirits of nature and their ancestors inhabited the world around them. Over all arched the Sky god Tenggeri. Chinggis Khan believed that Tenggeri wanted him to conquer the entire world in his name. With the nomads of the Mongolian plain united, this seemed within reach. Anyone who resisted the Mongols was resisting Tenggeri's will, and for this insubordination, had to die.
Mongołowie byli szamanami i wierzyli, że duchy przyrody i ich przodkowie mieszkają wśród nich. Nad nimi górował najwyższy bóg Tengri. Czyngis-chan wierzył, że Tengri chce, żeby w jego imieniu podbić świat. Po zjednoczeniu ludów ze stepów sukces wydawał się być w zasięgu ręki. Każdy, kto sprzeciwiał się Mongołom, sprzeciwiał się boskiej woli, a to karano śmiercią.
Under Chinggis Khan, the Mongols first subdued northern China and the eastern Islamic lands. After his death in 1227, the Divine Mandate passed to his family, or the Golden Lineage. In the 1230s, Chinggis Khan's sons and daughters conquered the Turks of Central Asia and the Russian princes, then destroyed two European armies in 1241. In the 1250s, the Mongols seized Islamic territory as far as Baghdad, while in the East their grasp reached southern China by 1279.
Za czasów Czyngis-chana Mongołowie podbili północne Chiny i część obszarów w Azji Zachodniej. Po jego śmierci w 1227 roku boskie prawo do władzy zostało przekazane rodzinie, Złotemu Rodowi. W latach 30. XIII wieku potomstwo Czyngis-chana pokonało Turków z Azji Środkowej oraz ruskich książąt, po czym unicestwiło dwie europejskie armie w 1241 roku. W latach 50. Mongołowie przejęli kontrolę nad terenami Azji Zachodniej aż po Bagdad, podczas gdy ich wpływy na wschodzie sięgnęły południowych Chin w 1279 roku.
Life within the Mongol Empire wasn't just war, pillage and destruction. Once the Mongols conquered a territory, they left its internal politics alone and used local administrators to govern for them. The Mongols let all religions flourish, as long as the leaders prayed for them. Although they routinely captured artisans, scholars and engineers, they appreciated what those specialists could do and forcibly settled them across Asia to continue their work. The most valuable produce in the Empire was gold brocade, which took silk from China, gold from Tibet and weavers from Baghdad. Gold brocade clothed the Mongol rulers, covered their horses and lined their tents. The Mongols particularly prized gunpowder technicians from China. With much of Eurasia politically unified, trade flourished along the Silk Road, helped by an extensive system of horse messengers and relay posts. Robust trade continued at sea, especially in blue-and-white porcelain, which combined white pottery from Mongol China with blue dye from Mongol Iran.
Życie w imperium mongolskim nie oznaczało tylko wojny, grabieży i zniszczenia. Po udanym ataku Mongołowie nie ingerowali w politykę wewnętrzną ludu i pozostawiali władzę w rękach lokalnych zarządców. Pozwalali rozwijać się religiom, jeśli czczono mongolskich przywódców. Choć regularnie łapali rzemieślników, uczonych i inżynierów, doceniali ich kunszt i talent, przymusowo przesiedlając ich do innych części Azji do pracy. Najbardziej wartościowym produktem w imperium był złoty brokat, jedwabna tkanina z Chin dzieła tkaczek z Bagdadu zdobiona złotem z Tybetu. Mongolscy przywódcy nosili brokat, okrywali nim konie i ozdabiali namioty. Mongołowie szczególnie wychwalali chińskich twórców prochu strzelniczego. Dzięki politycznemu zjednoczeniu Eurazji handel na Jedwabnym Szlaku kwitł wspomagany przez system stacji i konnych posłańców. Handel rozwijał się też na morzach, szczególnie za sprawą biało-niebieskiej porcelany, łączącej białą ceramikę z Chin z niebieskim barwnikiem z Iranu.
But this was not to last. Succession to the Great Khan didn't automatically go to the eldest son, but rather allowed brothers, uncles and cousins to vie for leadership with senior widows acting as regents for their sons. By the 1260s, Chinggis Khan's grandsons were in a full- blown civil war over inheritance and fragmented the realm into four separate empires. In China, Kublai Khan's Yuan Dynasty is remembered as a golden age of science and culture. In Iran, the Ilkhanate inaugurated the development of new monumental architecture and Persian miniature painting. In Central Asia, the Chagatai Khanate brought forth leaders like Timur and his descendant Babur, who founded the Mughal Empire in India. And in Eastern Europe, the Golden Horde ruled for years until a trading post named Muscovy grew into a major world power. Even though the Empire lasted only a short while, the Mongols left a legacy of world- domination that remains unmatched today.
Ale to nie trwało długo. Prawo do władzy nie było automatycznie dziedziczone przez najstarszego syna, tylko skłaniało braci, wujków i kuzynów do rywalizacji o przywództwo, a regentkami zostawały wdowy poprzedników. W latach 60. XIII wieku trwała już wojna domowa o władzę między wnukami Czyngis-chana, która doprowadziła do rozpadu imperium na cztery części. Panowanie dynastii Yuan w Chinach założonej przez Kubilaj-chana zapamiętano jako złotą erę kultury i nauki. W Iranie Ilchanidzi zapoczątkowali rozwój nowego stylu architektonicznego i perskiego malarstwa. Z Chanatu Czagatajskiego w Azji Środkowej wywodzą się przywódcy Timur i jego potomek Babur, twórca państwa Wielkich Mogołów w Indiach. W Europie Wschodniej władzę sprawowała Złota Orda do czasu przerodzenia się Wielkiego Księstwa Moskiewskiego w światową potęgę. Chociaż imperium istniało niedługo, nikomu nie udało się dorównać potędze Mongołów.