وەرگێڕان : سەرهەند خالید
Did you know that every time musicians pick up their instruments, there are fireworks going off all over their brain? On the outside, they may look calm and focused, reading the music and making the precise and practiced movements required. But inside their brains, there's a party going on.
ئایا دەتزانی هەرجارێک مۆسیقاژەنەکان ئامێرەکانیان هەڵدەگرن، یاری ئەگرین بەنێو هەموو مێشکیاندا دێت و دەچێت؟ لە ڕووکاریاندا، لەوەیە ئارام و ورد دەرکەون، خوێندنەوەی مۆسیقاکە و لێدانی جوڵە وردە داواکراوەکان. بەڵام لە مێشکیاندا، بەزمێکی گەورە دەگوزەرێت.
How do we know this? Well, in the last few decades, neuroscientists have made enormous breakthroughs in understanding how our brains work by monitoring them in real time with instruments like fMRI and PET scanners. When people are hooked up to these machines, tasks, such as reading or doing math problems, each have corresponding areas of the brain where activity can be observed. But when researchers got the participants to listen to music, they saw fireworks. Multiple areas of their brains were lighting up at once, as they processed the sound, took it apart to understand elements like melody and rhythm, and then put it all back together into unified musical experience. And our brains do all this work in the split second between when we first hear the music and when our foot starts to tap along.
چۆن ئەمە دەزانین؟ باش، لەم چەند دەیەی پێشوودا. دەمارناسەکان چەند پێشکەوتنێکی گەورەیان بە خۆوە بینی لە تێگەشتنی چۆنیەتی ئیشکردنی مێشکمان بە چاودێری کردنی لە کاتەکەی خۆیدا بە ئامێرەکانی وەک FMRI و پشکنەرەکانی PET. ئەو دەمەی خەڵکی بەم ئامێرانە پشکنین دەکەن، کردەکانی، وەک خوێندنەوە یان شیکارکردنی پرسیاری بیرکاری. هەموویان دەگەڕێنەوە بۆ ئەو شوێنەیانەی مێشک کە چالاکییەکانی تێدا تێبینی دەکرێت. بەڵام کە پشکنینان بۆ ئەوانە کرد کە گوێیان لە مۆسیقا دەگرت، یاری ئاگرینیان بینی. چەند بەشێکی مێشک بە جارێک ڕووناک بوون، هەر کە قۆناغکاریان بۆ دەنگەکە کرد، جیاکردنەوەیان کرد بۆ تێگەشتنی پێکهاتەکان وەک میلۆدی و ڕیتم، دواتر بەستنەوەی هەموویان بەیەکەوە، بۆ یەک پارچەی مۆسیقی. و مێشکی هەموو ئەم ئیشە لە ماوەی چەندە لەتە چرکەیەک دەکات لە نێوان ئەو کاتەی بۆ یەکەمجار گوێمان لە مۆسیقاکە دەبێت لەگەڵ بە جوڵەهاتنی قاچمان.
But when scientists turned from observing the brains of music listeners to those of musicians, the little backyard fireworks became a jubilee. It turns out that while listening to music engages the brain in some pretty interesting activities, playing music is the brain's equivalent of a full-body workout. The neuroscientists saw multiple areas of the brain light up, simultaneously processing different information in intricate, interrelated, and astonishingly fast sequences.
بەڵام کە زاناکان لە لێکۆڵینەوە لە مێشکی گوێگری مۆسیقاوە بۆ مێشکی ئاواز ژەنەکان، یارییە ئاگرینە بچووکەکان دەبنە هەرایەکی گەورە. ئەوە دۆزرایەوە کە لە کاتی گوێگرتن لە مۆسیقا وا دەکات مێشک ببەستێتەوە بە کۆمەڵێک چالاکی چێژبەخشەوە، لیدانی مۆسیقا بۆ مێشک هاوشێوەی ڕاهێنانی هەموو جەستەیە. دەمارناسەکان چەند شوێنێکیی چالاک بووی مێشکیان بینی. پڕۆسەیەکی زانیارییە جیاوازەکانە هاوکاتە لە ئاڵۆزی، پێکەوە بەستن و ڕیزبەندیەکی خێرای سەرسامکەرانە.
But what is it about making music that sets the brain alight? The research is still fairly new, but neuroscientists have a pretty good idea. Playing a musical instrument engages practically every area of the brain at once, especially the visual, auditory, and motor cortices. As with any other workout, disciplined, structured practice in playing music strengthens those brain functions, allowing us to apply that strength to other activities.
بەڵام چی دەربارەی درووستکردنی مۆسیقایەک کە مێشک ڕووناک بکاتەوە؟ توێژینەوەکە هێشتا تا ڕادەیەک نوێیە، بەڵام دەمارناسەکان بیرۆیەکەی باشیان هەیە. لێدانی ئامێرێکی مۆسیقا هەموو شوێنە جیاوزەکانی مێشک بە یەکجار کارا دەکات، بەتایبەت، بینین، بیستن و کۆرتیس ڕێک وەک ڕاهێنانەکانی کە، ڕاهێنانە وورد و بنیاتنراوەکانی ژەنینی مۆسیقا مەودای ئەرکی ئەو بەشانەی مێشک فراوان دەکات، دەهێڵێت ئەو فراوانبوونە بدەینە چالاکیەکانی دیکە.
The most obvious difference between listening to music and playing it is that the latter requires fine motor skills, which are controlled in both hemispheres of the brain. It also combines the linguistic and mathematical precision, in which the left hemisphere is more involved, with the novel and creative content that the right excels in. For these reasons, playing music has been found to increase the volume and activity in the brain's corpus callosum, the bridge between the two hemispheres, allowing messages to get across the brain faster and through more diverse routes. This may allow musicians to solve problems more effectively and creatively, in both academic and social settings.
دیارترین جیاوازی نێوان گوێگرتن لە مۆسیقا و لێدانی مۆسیقا ئەوەیە کە توانستی دووەمی مێشکە جوڵە دەخاتە کار کە لە هەردوو نیوەگۆکەی مێشکەوە کۆنتڕۆڵکراوە. هەروەها دەبێتە ووردی زمانەوانی و بیرکاری، کە لە نیوەگۆی چەپدا زیاترجێبەجێ دەکرێن، لەگەڵ ئەم ئاسوودەییە نوێیە و داهێنەرانەیە کە چالاکتر و چالاکتر دەبێت. لەبەر ئەم هۆکارانە، ژەنینی مۆسیقا بووەتە هۆی زیادبوونی مەودا و چالاکی پۆڵکە، پردی نێوان هەردوو نیوەگۆکە، وا دەکات پەیامەکان لە مێشکدا خێراتر و بە ڕێی هەمەجۆرتر بگوازرێنەوە. ئەمە لەوەیە وا لە موزیکژەنەکان بکات کێشەکان زۆر کاریگەرتر و داهێنەرانەتر شیکار بکەن، لە ئەکادیمیا و ژینگەی کۆمەڵایەتیدا.
Because making music also involves crafting and understanding its emotional content and message, musicians often have higher levels of executive function, a category of interlinked tasks that includes planning, strategizing, and attention to detail and requires simultaneous analysis of both cognitive and emotional aspects. This ability also has an impact on how our memory systems work. And, indeed, musicians exhibit enhanced memory functions, creating, storing, and retrieving memories more quickly and efficiently. Studies have found that musicians appear to use their highly connected brains to give each memory multiple tags, such as a conceptual tag, an emotional tag, an audio tag, and a contextual tag, like a good Internet search engine.
بەهۆی ئەوەی دانانی مۆسیقا هونەر و تێگەشتن دەگرێتەخۆ پەیام و ئاسوودەییە بەسۆزیەکەی، میوزیکژەنەکان هەردەم ئاستێکی بەرزتری بەرێوبەرییان هەبووە، پێگەیەکی بەستراوە بە ئەرکی دیکەوە کە پلان دانان، ستراتیژیکردن، و سەرنج ڕاکێشان بۆ وردەکاری وا دەکات کە شیکردنەوەی لایەنە زانینخوازی و هەستییەکان هاوکاتی یەک بن. ئەم توانستەش کاریگەری لەسەر سیستەمی ئیشی یادەوەریمان هەیە. و لە ڕاستیدا، میوزیک ژەنەکان ئەرکەکانی یادوەرییان زیاد دەکەن، بە درووستکردن، هەڵگرتن، و بەبیرهاتنەوەیان خێراتر و کاراتر. توێژینەوەکان ئەوەیان دۆزیوەتەوە کە میوزیکژەنەکان بەوە کە مێشکی بەرزە بەستراویان بەکار دەهێنن پێدانی جۆرەها تاگ بە هەر یادەوەرییەک، وەک تاگە بیرییەکان، تاگە هەستییەکان، تاگە دەنگییەکان، تاگە کۆنتێکستتیەکان، وەکو ئامێرێکی گەڕانی باشی ئینتەرنێت.
How do we know that all these benefits are unique to music, as opposed to, say, sports or painting? Or could it be that people who go into music were already smarter to begin with? Neuroscientists have explored these issues, but so far, they have found that the artistic and aesthetic aspects of learning to play a musical instrument are different from any other activity studied, including other arts. And several randomized studies of participants, who showed the same levels of cognitive function and neural processing at the start, found that those who were exposed to a period of music learning showed enhancement in multiple brain areas, compared to the others.
چۆن دەزانین ئەم هەموو سوودە بێ وێنەن بۆ مۆسیقا، بۆچی ناکرێت بۆ وەرزش وا بڵێین، یان وێنەکێشان؟ یان دەکرێت پەیوەندی بەوەوە هەبێت کە ئەو خەڵکەی دەچنە ناو مۆسیقاوە زیرەکترن لەگەڵیدا؟ دەمارناسەکان لەم بابەتانەیان کۆڵیوەتەوە، بەڵام تا هەنووکە، ئەوەیان دۆزیوەتەوە کە لایەنە هونەری و جوانییەکانی فێربوونی ژەنینی ئامێرێکی مۆسیقا جیاوازن لە هەر چالاکییەکانی دیکەی لێکۆڵراوە، بە هونەرەکانی کەشەوە. وهەندێک لێکۆڵینەوە هەڕەمەکییەکان لە بەشداربووەکان، کە هەمان ئاستیان خستەڕوو لە کردە زانینخوازەکان و پڕۆسە دەمارییەکان لەسەرەتادا، ئەوەیان دۆزیەوە کە ئەوانەی بۆ ماوەیەک پەیوەستی فێربوونی مۆسیقا بوون نیشانەکان لە چەند بەشێکی مێشکیاندا بە دیار دەکەوت، بە بەراورد بەوانی دیکە.
This recent research about the mental benefits of playing music has advanced our understanding of mental function, revealing the inner rhythms and complex interplay that make up the amazing orchestra of our brain.
ئەم توێژنەوە نوێیە سەبارەت بە سوودە هزرییەکانی ژەنینی مۆسیقا تیگەشتنمانی سەبارەت بە کردە هزریەکان بەرەوپێش بردووە، ئاشکراکردنی ریتمی ناوەکی و پێکداچوونە ئاڵۆزەکان کە دەبنە هۆی درووستبوونی ئۆرکێسترا سەرسامەکەی مێشکمان.