I'd like to tell you a story about death and architecture.
Do të dëshiroja të ju tregoja një histori për vdekjen dhe arkitekturën.
A hundred years ago, we tended to die of infectious diseases like pneumonia, that, if they took hold, would take us away quite quickly. We tended to die at home, in our own beds, looked after by family, although that was the default option because a lot of people lacked access to medical care.
Njëqind vjet më parë, ne rrezikonim të vdisnim nga sëmundje ngjitëse si pneumonia, e cila, nëse na mbante për gjatë mund të na merrte shumë shpejt. Vdekja na gjente në shtëpi, në vetë shtratet tona, të mbikqyrur nga familjet, meqënëse kjo ishte zgjedhja e vetme, sepse shumë njerëz nuk kishin qasje në përkujdesin shëndetsor.
And then in the 20th century a lot of things changed. We developed new medicines like penicillin so we could treat those infectious diseases. New medical technologies like x-ray machines were invented. And because they were so big and expensive, we needed large, centralized buildings to keep them in, and they became our modern hospitals.
Ndërsa pastaj në shekullin e 20-të shume gjëra ndryshuan. Zhvilluam medikamente të reja si penicilinën ashtu që ne të mund t'i trajtonim këto sëmundje ngjitëse. Medikamente të reja sikurse teknologjia e rrezeve X u zbuluan Dhe duke qënë se se ato ishin kaq të mëdha dhe të shtrenjta, na duheshin ndërtesa të mëdha qëndrore, ku t'i mbanim ato, dhe kështu u krijuan spitale tona moderne.
After the Second World War, a lot of countries set up universal healthcare systems so that everyone who needed treatment could get it. The result was that lifespans extended from about 45 at the start of the century to almost double that today. The 20th century was this time of huge optimism about what science could offer, but with all of the focus on life, death was forgotten, even as our approach to death changed dramatically.
Pas Luftës se Dytë Botërore, shumë vende themeluan sisteme universale të kujdesit shëndetsor ashtu që kushdo mund të merrte trajtimin e nevojshëm. Rezultati ishte zgjatja e jetës së njeriut nga 45 në fillimin e shekullit deri ne dyfishin e saj këto ditë. Me zhvillimin e shkencës, shekulli i 20-të ishte një shekull mjaft shpresëdhënës, por me gjithë këtë vëmendje mbi jetën, vdekja u harrua, madje edhe qasja jonë ndaj vdekjes ndryshoi në mënyrë drastike.
Now, I'm an architect, and for the past year and a half I've been looking at these changes and at what they mean for architecture related to death and dying. We now tend to die of cancer and heart disease, and what that means is that many of us will have a long period of chronic illness at the end of our lives. During that period, we'll likely spend a lot of time in hospitals and hospices and care homes.
Unë jam arkitekte, dhe për një vit e gjysëm po kërkoj për këto ndryshime dhe kuptimin që ato kanë për arkitekturen në lidhje me vdekjen dhe të vdekurit Ne tani mund të vdesim nga kanceri apo semundje zemre, që do të thotë se shumë nga ne do të përballemi një periudhë të gjatë me sëmundje kronike në fund të jetës. Gjatë kësaj periudhe, me shumë mundësi, ne do të kalojmë mjaft kohë në spitale e azile.
Now, we've all been in a modern hospital. You know those fluorescent lights and the endless corridors and those rows of uncomfortable chairs. Hospital architecture has earned its bad reputation. But the surprising thing is, it wasn't always like this.
Ne të gjithë kemi qenë në spitale moderne. Ju i njihni ato drita floureshente në korridoret pafund të gjata dhe ata rreshta me karrige të parehatshme. Arkitektura e spitaleve ka fituar një nam të keq. Por çuditërisht nuk ka qenë gjithmonë kështu.
This is L'Ospedale degli Innocenti, built in 1419 by Brunelleschi, who was one of the most famous and influential architects of his time. And when I look at this building and then think about hospitals today, what amazes me is this building's ambition. It's just a really great building. It has these courtyards in the middle so that all of the rooms have daylight and fresh air, and the rooms are big and they have high ceilings, so they just feel more comfortable to be in. And it's also beautiful. Somehow, we've forgotten that that's even possible for a hospital.
Ky është L'Ospedale degli Innocenti, i ndërtuar në vitn 1419 nga Brunelleschi, që ishte një nga arkitektët më të famshëm dhe me më ndikim në atë kohe. Dhe kur shikoj këtë ndërtesë dhe mendoj për spitalet sot, çfarë më mahnit, është qëllimi i kësaj ndërtese. Është me të vërtetë një ndërtesë e mrekullueshme. Ka tri oborre në mes ashtu që të gjitha dhomat të jenë plot dritë dhe ajër të pastër, dhe dhomat janë të mëdha me tavane të larta, dhe të bëjnë të ndihesh më rehat kur je brenda. Dhe gjithashtu duket bukur. Ne e kemi harruar disi, që kjo është e mundur për një spital.
Now, if we want better buildings for dying, then we have to talk about it, but because we find the subject of death uncomfortable, we don't talk about it, and we don't question how we as a society approach death. One of the things that surprised me most in my research, though, is how changeable attitudes actually are. This is the first crematorium in the U.K., which was built in Woking in the 1870s. And when this was first built, there were protests in the local village. Cremation wasn't socially acceptable, and 99.8 percent of people got buried. And yet, only a hundred years later, three quarters of us get cremated. People are actually really open to changing things if they're given the chance to talk about them.
Tani, nëse duam ndërtesa më të mira për të vdekur, atëhere duhet të diskutojmë, por pasi ne nuk ndjehemi rehat të flasim për vdekjen ne nuk flasim rreth saj, dhe nuk e vëmë në pyetje se si ne si shoqëri i afrohemi vdekjes. Një nga gjërat që më befason më së shumti në kërkimet e mia, është se sa ndryshojnë në fakt qëndrimet. Ky është krematoriumi i parë në Mbretërinë e Bashkuar, që u ndërtua në Woking ne vitet 1870. Dhe kur u ndertua për herë të parë, në fshat kishte protesta. Djegia e trupit nuk pranohej nga shoqëria dhe 99.8% e njerëzve varroseshin. Edhe tani, vetëm 100 vjet më vonë, tre te katertat prej trupave tanë digjen. Njerëzit janë shumë të hapur për të pranuar këto ndryshime. nëse atyre u jepet mundësia të flasin për to.
So this conversation about death and architecture was what I wanted to start when I did my first exhibition on it in Venice in June, which was called "Death in Venice." It was designed to be quite playful so that people would literally engage with it. This is one of our exhibits, which is an interactive map of London that shows just how much of the real estate in the city is given over to death and dying, and as you wave your hand across the map, the name of that piece of real estate, the building or cemetery, is revealed. Another of our exhibits was a series of postcards that people could take away with them. And they showed people's homes and hospitals and cemeteries and mortuaries, and they tell the story of the different spaces that we pass through on either side of death. We wanted to show that where we die is a key part of how we die.
Pra kjo bisedë mbi vdekjen dhe arkitekturën ishte ajo se çfarë doja të filloja kur bëra ekspozitën time të parë mbi të në Venecie në Qershor, e cila u quajt ''Vdekja në Venecie.'' Ishte e projektuar ashtu që të ishte mjaft argëtuese ashtu që njerëzit vërtetë t'i kushtonin vëmendje. Kjo është një nga ekspozitat tona, e cila është një hartë interaktive e Londrës që tregon se sa shumë prej pasurive të patundshme në këtë qytet shfrytëzohen për vdekjen dhe te vdekurit. dhe kur ju lëvizni dorën nëpër hartë, shfaqet emri i asaj pasurie të patundshme, i ndërtesës ose varrezës, Një tjetër ekspozitë e jona ishte një seri kartolinash që njerëzit mund t'i merrnin me vete. Dhe ato tregonin shtëpi dhe spitale varreza dhe morgje, dhe secila prej tyre tregonte histori të hapësirave të ndryshme përmes së cilave do të kalojmë, në anën tjetër të vdekjes. Ne dëshironim t'i tregojmë se vendi ku ndërrojmë jetë është pjesa kryesore e mënyrës se si vdesim.
Now, the strangest thing was the way that visitors reacted to the exhibition, especially the audio-visual works. We had people dancing and running and jumping as they tried to activate the exhibits in different ways, and at a certain point they would kind of stop and remember that they were in an exhibition about death, and that maybe that's not how you're supposed to act. But actually, I would question whether there is one way that you're supposed to act around death, and if there's not, I'd ask you to think about what you think a good death is, and what you think that architecture that supports a good death might be like, and mightn't it be a little less like this and a little more like this?
Tani, gjëja më e çuditshme ishte mënyra se si vizitorët reaguan ndaj ekspozitës, veçanërisht ndaj efektit audio-visual. Kishte njerëz që kërcenin, vraponin apo hidheshin përpjetë duke u munduar të aktivizonin efektet në mënyra të ndryshme, dhe për një moment ata do të ndalnin dhe do të kujtoheshin se ekspozita kishte të bënte me vdekjen, dhe ndoshta kjo nuk ishte mënyra se si supozohet të sillemi. Por në të vërtetë, unë do ta vija në pyetje nëse ekziston një mënyrë se si duhet të sillemi rreth vdekjes, dhe nëse kjo nuk është, do të doja që ju të mendoni si do ishte një vdekje e mirë, dhe të mendoni se si mund të ishte arkitektura që e bën një vdekje të mire dhe a nuk do të ishte më pak si kjo dhe pak më shumë si kjo?
Thank you.
Ju faleminderit.
(Applause)
(Duartrokitje)