I was offered a position as associate professor of medicine and chief of scientific visualization at Yale University in the department of medicine. And my job was to write many of the algorithms and code for NASA to do virtual surgery in preparation for the astronauts going into deep-space flight, so they could be kept in robotic pods. One of the fascinating things about what we were working on is that we were seeing, using new scanning technologies, things that had never been seen before. Not only in disease management, but also things that allowed us to see things about the body that just made you marvel.
Më ofruan një pozicion si profesor i asocuar i mjekësisë dhe shef i vizualizimit shkencor në Universitetin e Yale-it në departamentin e mjekësisë. Dhe puna ime ishte të shkruaja një numër të madh algoritmesh dhe kodi për NASA-n për të bërë kirurgji virtuale në përgatitje për astronautët që do të shkonin në hapësirë, se si mund ti mbanin në lëvozhga robotike. Një nga gjërat interesante rreth asaj që ne po bënim qe që ne po shihnim, përdornim teknologjitë e reja të skanimit, mendoni të keni diçka që nuk e keni parë kurrë ndonjëherë -- jo vetëm në menaxhimin e sëmundjes, por edhe gjëra që na lejuan të shohim gjëra rreth trupit të njeriut, që thjesht na mahnitën.
I remember one of the first times we were looking at collagen. And your entire body, everything -- your hair, skin, bone, nails -- everything is made of collagen. And it's a kind of rope-like structure that twirls and swirls like this. And the only place that collagen changes its structure is in the cornea of your eye. In your eye, it becomes a grid formation, and therefore, it becomes transparent, as opposed to opaque. So perfectly organized a structure, it was hard not to attribute divinity to it. Because we kept on seeing this in different parts of the body.
Më kujtohet në një nga herët e para kemi vërejtur kolagjenin. I gjithë trupi juaj, çdo gjë -- flokët, lëkura, kockat, thonjtë -- çdo gjë është bërë me kolagjen. Kjo ëshë një lloj strukture si litar i përdredhur e i shtjellë kështu. Dhe i vetmi vend ku kollagjeni ndërron strukturën e tij është në kornean e syrit tënd. Në sytë tuaj, ai trasformohet në formë rrjeti, dhe kështu bëhet transparent dhe jo opak. Një strukturë e organizuar me aq përsosmëri, sa është e vështirë të mos t'i atribuohet ndonjë forme hyjnore. Sepse ne vazhduam ta shihnim atë shumë herë vazhdimisht në pjesë të ndryshme të trupit.
One of the opportunities I had was one person was working on a really interesting micromagnetic resonance imaging machine with the NIH. And what we were going to do was scan a new project on the development of the fetus from conception to birth using these new technologies. So I wrote the algorithms and code, and he built the hardware -- Paul Lauterbur -- then went onto win the Nobel Prize for inventing the MRI. I got the data. And I'm going to show you a sample of the piece, "From Conception to Birth."
Një nga mundësitë që kisha ishte një person që punonte për NIH (Instituti Kombëtar i Shëndetësisë) me një aparat shumë interesant të imazheve me anë resonacës magnetike. Dhe ajo që ishim duke bërë qe skanimi i një projekti të ri mbi zhvillimin e fetusit nga ngjiza deri në lindje dukë përdorur këto lloje teknollogjish të reja. Kështu unë shkruajta një algoritëm në kod, dhe ai ndërtoi aparatin -- Paul Lauterbur -- që ka marrë çmimin Nobel për shpikjen e Resonacëss Magnetike me Imazhe Unë kisha të dhënat. Tani do t'ju tregoj një fragment, "Nga ngjizja në lindje."
(Music)
(Muzikë)
[From Conception to Birth]
Tekst Video: "Nga ngjizja në lindje."
[Oocyte]
Ovociti
[Sperm]
Sperma
[Egg Inseminated]
Fertilizimi i vezës
[24 Hours: Baby's first division]
24 orë; ndarja e parë qelizore e foshnjës
[The fertilized ovum divides a few hours after fusion...]
Veza e fekonduar ndahet disa orë pas fuzionit ...
[And divides anew every 12 to 15 hours.]
Dhe ndahet përsëri çdo 12 deri në 15 orë.
[Early Embryo]
Embrioni i hershëm
[Yolk sack still feeding baby.]
Qesja e të verdhës së vezës vazhdon të ushqejë foshnjen.
[25 Days: Heart chamber developing.]
25 ditë: Zhvillimi i dhomëzave të zemrës
[32 Days: Arms & hands are developing]
32 ditë: Zhvillimi i krahëve dhe duarve
[36 Days: Beginning of the primitive vertebrae]
36 ditë: Paraqitja fillestare e vertebrave të shtyllës kurrizore
[These weeks are the period of the most rapid development of the fetus.]
Këto javë janë të periudhës së zhvillimit më të shpejtë të fetusit.
[If the fetus continues to grow at this speed for the entire 9 months, it would be 1.5 tons at birth.]
Nëse fetusi do të vazhdonte me këtë shpejtësi zhvillimin e tij për nëntë muaj në lindje do të kishte një madhësi prej një toni e gjysëm.
[45 Days]
45 ditë
[Embryo's heart is beating twice as fast as the mother's.]
Zemra rreh dy herë me shpejt se zemra e nënës.
[51 Days]
51 ditë
[Developing retina, nose and fingers]
52 ditë: Zhvillimi i retinës, hundës dhe gishtave
[The fetus' continual movement in the womb is necessary for muscular and skeletal growth.]
Lëvizja e vazhdueshme e fetusit në mitër është e nevojshme për rritjen muskulore dhe skeletore.
[12 Weeks: Indifferent penis]
12 javë: asnjë organ seksual --
[Girl or boy yet to be determined]
vajzë a djalë nuk përcaktohet ende
[8 Months]
8 muaj
[Delivery: The expulsion stage]
Lindja e fëmijës: në fazën e dëbimit nga mitra
[The moment of birth]
Momenti i lindjes
(Applause)
(Duartrokitje)
Alexander Tsiaras: Thank you. But as you can see, when you actually start working on this data, it's pretty spectacular. And as we kept on scanning more and more, working on this project, looking at these two simple cells that have this unbelievable machinery that will become the magic of you. And as we kept on working on this data, looking at small clusters of the body, these little pieces of tissue that were the trophoblasts coming off of the blastocyst, all of a sudden burrowing itself into the side of the uterus, saying, "I'm here to stay." Having conversation and communications with the estrogens, the progesterones, saying, "I'm here to stay, plant me," building this incredible trilinear fetus that becomes, within 44 days, something that you can recognize, and then at nine weeks is really kind of a little human being. The marvel of this information: How do we actually have this biological mechanism inside our body to actually see this information?
Alexander Tsiaras: Faleminderit. Por siç mund ta shihni, kur filloni të punoni me këto të dhëna, kjo është goxha spektakolare. Dhe ndërsa ne vazhdojmë me skanimet njëri pas tjetrit, duke punuar mbi këtë projekt, duke kërkuar në këto dy qeliza të thjeshta që kanë këtë lloj mekanizmi të pabesueshëm e cila si për magji bëhet një person. Dhe ndërsa vazhdonim punën mbi këto të dhëna, duke vërejtur copa të vogla të trupit, këto pjesë të vogla të indit të cilat ishin një trofoblast të krijuara nga një blastocist, të gjitha befas krijonin një strofull në anë të mitrës, duke thëne, "Unë jam këtu për të ndënjur." Papritmas, bisedojnë dhe komunikojnë me estrogjenët, progesteronët, duke thëne, "Unë jam këtu për të ndënjur, me mbillni," ndërtojnë këtë fetus të pabesueshëm trilinear kjo ndodh, brenda 44 ditësh, diçka që ju mund të kuptoni dhe pas nëntë javësh është një specie e të qënit të vogël njerëzor. Mrekullia e këtij informacioni: Si është e mundur që ne të kemi këtë mekanizëm biologjik në brëndësi të trupit tonë për të parë këtë informacion?
I'm going to show you something pretty unique. Here's a human heart at 25 days. It's just basically two strands. And like this magnificent origami, cells are developing at one million cells per second at four weeks, as it's just folding on itself. Within five weeks, you start to see the early atrium and the early ventricles. Six weeks, these folds are now beginning with the papilla on the inside of the heart actually being able to pull down each one of those valves in your heart until you get a mature heart -- and then basically the development of the entire human body. The magic of the mechanisms inside each genetic structure saying exactly where that nerve cell should go -- the complexity of these, the mathematical models of how these things are indeed done are beyond human comprehension.
Tani do të tregoj diçka shumë e rrallë. Kjo është zemra e njeriut në 25 javë. Në thelb ka dy elemente. Dhe ngjan me një origami shumë të bukur, qelizat po zhvillohen me një ritëm prej 1 milion qeliza për sekondë deri në 4 javë, që thjesht paloset në vet vete. Në më pak se pesë javë, ju filloni të shihni barkushen e hershme dhe ventrikulën e hershme. Gjashtë javë, këto palosje tani fillojnë me papillat brenda zemrës e cila është në gjendje për të tërhequr poshtë secilën nga këto valvula në zemrën tuaj derisa ju të keni një zemër të rritur -- dhe në përgjithësi zhvillimin e gjithë trupit të njeriut. Magjia e mekanizmit të çdo strukture gjenetike thotë pikërisht aty ku çdo qelizë nervore ka për të shkuar -- kompleksiteti i këtyre modeleve matematikore se si këto gjëra janë bërë me të vërtetë shkojnë përtej të kuptuarit njerëzor.
Even though I am a mathematician, I look at this with marvel of how do these instruction sets not make these mistakes as they build what is us? It's a mystery, it's magic, it's divinity. Then you start to take a look at adult life. Take a look at this little tuft of capillaries. It's just a tiny sub-substructure, microscopic. But basically by the time you're nine months and you're given birth, you have almost 60,000 miles of vessels inside your body. And only one mile is visible. 59,999 miles that are basically bringing nutrients and taking waste away. The complexity of building that within a single system is, again, beyond any comprehension or any existing mathematics today.
Edhe pse unë jam një matematikan, e shoh këtë gjë me çudi: se si ky grup udhëzimesh nuk përmban gabime dhe ndërton atë që jemi ne? Është një mister, është e magjishme, është hyjnore. Pastaj ju shikoni në jetën e rritur. Hidhni një sy në këtë tufë të vogël kapilarësh. Kjo është një nën-nënstrukturë e vogël , mikroskopike. Por në thelb, kur ju jeni nëntë muajsh dhe vini në botë, ju keni pothuajse 96.000 kilometra enë gjaku brenda trupit tuaj. Dua të them, që vetëm rreth 1 km e gjysëm janë të dukshëm. Por 96000 km ofrojnë ushqim dhe shkarkojnë mbeturinat. Kompleksitetin e këtij ndërtimi në një sistem të vetëm është, përsëri, përtej të kuptuarit tonë apo çdo zgjidhjeje matematike sot ekzistuese.
And then instructions set, from the brain to every other part of the body -- look at the complexity of the folding. Where does this intelligence of knowing that a fold can actually hold more information, so as you actually watch the baby's brain grow. And this is one of the things we're doing. We're launching two new studies of scanning babies' brains from the moment they're born. Every six months until they're six years old, we're going to be doing about 250 children, watching exactly how the gyri and the sulci of the brains fold to see how this magnificent development actually turns into memories and the marvel that is us.
Kjo seri udhëzimesh nga truri tek çdo pjesë tjetër e trupit -- shikoni në kompleksitetin e paketave. Si ja bën kjo inteligjencë të dijë se një paketë mund të përmbajnë më shumë informacion duke shikuar rritjen e trurit një fëmijës -- kjo është ajo që ne jemi duke bërë tani. Në fakt ne jemi duke nisur dy studime të reja në skanimin e trurit të foshnjave në lindje. Çdo gjashtë muaj deri sa të arrijnë në moshën 6 vjeçare -- ne do të bëjmë atë në gati 250 fëmijë -- duke shikuar saktësisht si formohen cirkonvolucionet dhe palosjet e trurit për të parë se si ky zhvillim i mrekullueshëm transformohet në kujtesë dhe mbrekullinë që ne jemi.
And it's not just our own existence, but how does the woman's body understand to have genetic structure that not only builds her own, but then has the understanding that allows her to become a walking immunological, cardiovascular system that basically is a mobile system that can actually nurture, treat this child with a kind of marvel that is beyond, again, our comprehension -- the magic that is existence, that is us?
Kjo nuk është vetëm ekzistenca jonë, por si e bën trupin e gruas të kuptojë të ketë një strukturë gjenetike që nuk është ndërtuar vetëm për të por ka njohurinë që e lejon të bëhet një sistem imunologjikal, kardiovaskular në ecje e cila në thelb është një sistem në lëvizje që mund të ushqejnë dhe trajtojnë këtë fëmijë në mënyrë të mrekullueshme është, përsëri, përtej të kuptuarit tonë -- magjia e ekzistencës, që ne jemi.
Thank you.
Faleminderit
(Applause)
(Duartrokitje)