Φανταστείτε ότι είστε σε ένα τηλεπαιχνίδι και έχετε να επιλέξετε μεταξύ δύο δώρων: ενός διαμαντιού και ενός μπουκαλιού νερού. Είναι μια εύκολη επιλογή. Τα διαμάντια είναι σαφώς πιο πολύτιμα. Τώρα φανταστείτε ότι σας δίνεται ξανά αυτή η επιλογή, μόνο που τώρα δεν είστε σε τηλεπαιχνίδι, αλλά αφυδατωμένοι στην έρημο μετά από περιπλάνηση ημερών. Θα κάνετε διαφορετική επιλογή; Γιατί; Τα διαμάντια δεν εξακολουθούν να είναι πολυτιμότερα; Αυτό είναι το παράδοξο της αξίας, όπως έχει περιγραφεί περίφημα από τον πρωτοπόρο οικονομολόγο Άνταμ Σμιθ. Σύμφωνα με αυτό, ο καθορισμός της αξίας δεν είναι τόσο απλός όσο φαίνεται. Στο τηλεπαιχνίδι, σκεφτόσασταν την ανταλλακτική αξία των αντικειμένων, το τι θα μπορούσατε να αποκτήσετε από αυτά στο μέλλον, αλλά σε μια έκτακτη ανάγκη, όπως στην έρημο, αυτό που έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία είναι η χρηστική τους αξία, πόσο μπορούν να σε βοηθήσουν στην παρούσα κατάσταση. Επειδή μπορούμε να επιλέξουμε μόνο ένα από τα δύο, πρέπει επίσης να σκεφτούμε το κόστος ευκαιρίας, ή τι θα χάσουμε αν δεν επιλέξουμε το άλλο. Άλλωστε, δεν έχει σημασία πόσα θα βγάζατε από την πώληση του διαμαντιού, αν δεν καταφέρετε να βγείτε από την έρημο. Οι περισσότεροι οικονομολόγοι αντιμετωπίζουν αυτό το παράδοξο προσπαθώντας να ενώσουν αυτές τις σκέψεις υπό την έννοια της χρησιμότητας: πόσο καλά κάτι ικανοποιεί τις επιθυμίες και τις ανάγκες ενός ατόμου. Η χρησιμότητα έχει εφαρμογή στα πάντα, από τη βασική ανάγκη για τροφή μέχρι τη χαρά στο άκουσμα ενός αγαπημένου τραγουδιού και φυσικά διαφέρει για διαφορετικούς ανθρώπους και περιστάσεις.
Imagine you're on a game show, and you can choose between two prizes: a diamond or a bottle of water. It's an easy choice. The diamonds are clearly more valuable. Now imagine being given the same choice again, only this time, you're not on a game show, but dehydrated in the desert after wandering for days. Do you choose differently? Why? Aren't diamonds still more valuable? This is the paradox of value, famously described by pioneering economist Adam Smith. And what it tells us is that defining value is not as simple as it seems. On the game show, you were thinking about each item's exchange value, what you could obtain for them at a later time, but in an emergency, like the desert scenario, what matters far more is their use value, how helpful they are in your current situation. And because we only get to choose one of the options, we also have to consider its opportunity cost, or what we lose by giving up the other choice. After all, it doesn't matter how much you could get from selling the diamond if you never make it out of the desert. Most modern economists deal with the paradox of value by attempting to unify these considerations under the concept of utility, how well something satisfies a person's wants or needs. Utility can apply to anything from the basic need for food to the pleasure of hearing a favorite song, and will naturally vary for different people and circumstances.
Η οικονομία αγοράς μας διευκολύνει στο να εντοπίζουμε την χρησιμότητα. Με απλά λόγια, η χρησιμότητα ενός αντικειμένου για εσένα φαίνεται στο πόσο είμαστε διατεθειμένοι να πληρώσουμε για αυτό. Τώρα, φανταστείτε ότι είστε πίσω στην έρημο, μόνο που αυτή τη φορά, σας προσφέρεται ένα νέο διαμάντι ή ένα μπουκάλι νερό κάθε πέντε λεπτά. Όπως οι περισσότεροι, πρώτα θα επιλέξετε αρκετό νερό για να βγάλετε το ταξίδι και στη συνέχεια όσα διαμάντια μπορείτε να κουβαλήσετε. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της οριακής χρησιμότητας και σημαίνει ότι όταν επιλέγετε ανάμεσα σε διαμάντια και νερό, συγκρίνετε το όφελος που αποκτάτε από κάθε επιπλέον μπουκάλι νερό με αυτό από κάθε επιπλέον διαμάντι. Αυτό το κάνετε κάθε φορά που γίνεται μια προσφορά. Το πρώτο μπουκάλι νερό αξίζει περισσότερο από οποιαδήποτε ποσότητα διαμαντιών, αλλά στο τέλος, θα έχετε όλο το νερό που χρειάζεστε. Μετά από λίγο, κάθε επιπλέον μπουκάλι είναι παραπάνω φορτίο. Τότε είναι που αρχίζετε να επιλέγετε διαμάντια αντί για νερό. Δεν είναι μόνο είδη πρώτης ανάγκης, όπως το νερό. Γενικότερα με όλα τα αντικείμενα, όσο πιο πολλά αποκτάτε, τόσο λιγότερο χρήσιμο ή ευχάριστο γίνεται το κάθε τι επιπλέον. Αυτός είναι ο νόμος της φθίνουσας οριακής χρησιμότητας. Ευχαρίστως θα παίρνατε δύο ή τρεις μερίδες από το αγαπημένο σας φαγητό, αλλά η τέταρτη θα σας κάνει να ανακατευτείτε και η εκατοστή θα χαλάσει πριν καν φτάσετε σε αυτή. Ή μπορεί να πληρώσετε για την ίδια ταινία ξανά και ξανά μέχρι να τη βαρεθείτε ή μέχρι να ξοδέψετε τα χρήματά σας. Σε κάθε περίπτωση, θα φτάσετε στο σημείο όπου η οριακή χρησιμότητα της αγοράς ενός ακόμη εισιτηρίου θα φτάσει στο μηδέν. Η χρησιμότητα δεν ισχύει μόνο στην αγορά πραγμάτων, αλλά σ' όλες μας τις αποφάσεις. Ο έξυπνος τρόπος για να τη μεγιστοποιήσουμε και να αποφύγουμε φθίνουσες αποδόσεις, είναι να διαφοροποιούμε τον τρόπο που ξοδεύουμε χρόνο και χρήμα. Αφού ικανοποιηθούν οι βασικές μας ανάγκες, θεωρητικά αποφασίζουμε να επενδύσουμε σε επιλογές που είναι χρήσιμες ή ευχάριστες. Πόσο αποτελεσματικά ο καθένας από εμάς μεγιστοποιεί τη χρησιμότητα στην πραγματική ζωή, είναι άλλο θέμα. Βοηθάει, ωστόσο, να θυμόμαστε ότι μέγιστη πηγή αξίας έρχεται από εμάς: από τις ανάγκες που μοιραζόμαστε, τα πράγματα που απολαμβάνουμε και τις επιλογές που κάνουμε.
A market economy provides us with an easy way to track utility. Put simply, the utility something has to you is reflected by how much you'd be willing to pay for it. Now, imagine yourself back in the desert, only this time, you get offered a new diamond or a fresh bottle of water every five minutes. If you're like most people, you'll first choose enough water to last the trip, and then as many diamonds as you can carry. This is because of something called marginal utility, and it means that when you choose between diamonds and water, you compare utility obtained from every additional bottle of water to every additional diamond. And you do this each time an offer is made. The first bottle of water is worth more to you than any amount of diamonds, but eventually, you have all the water you need. After a while, every additional bottle becomes a burden. That's when you begin to choose diamonds over water. And it's not just necessities like water. When it comes to most things, the more of it you acquire, the less useful or enjoyable every additional bit becomes. This is the law of diminishing marginal utility. You might gladly buy two or three helpings of your favorite food, but the fourth would make you nauseated, and the hundredth would spoil before you could even get to it. Or you could pay to see the same movie over and over until you got bored of it or spent all of your money. Either way, you'd eventually reach a point where the marginal utility for buying another movie ticket became zero. Utility applies not just to buying things, but to all our decisions. And the intuitive way to maximize it and avoid diminishing returns is to vary the way we spend our time and resources. After our basic needs are met, we'd theoretically decide to invest in choices only to the point they're useful or enjoyable. Of course, how effectively any of us manage to maximize utility in real life is another matter. But it helps to remember that the ultimate source of value comes from us, the needs we share, the things we enjoy, and the choices we make.