وا خەیاڵبکە لە پڕۆگرامێکی پیشبڕکێ دایت دەتوانیت لە نێوان دوو خەڵات هەڵبژاردن بکەی ئەڵماسێک یان بوتڵە ئاوێک. هەڵبژاردنێکی ئاسانە. ڕوونە کە ئەڵماسەکە بههای زیاترە. ئێستا خەیاڵ بکە کە هەمان هەڵبژاردنت دەدرێتێ، ئەم جارە لە پڕۆگرامێکی پێشبڕکێ دا نیت، بەڵکو دوای چەند ڕۆژێک سوڕانەوە لە بیاباندا لە تینویەتیدا وشک بوویتەوە. ئایا جیاوازانە هەڵدەبژێریت؟ بۆچی ؟ ئایە هێشتا ئەڵماسەکە بههادار نیە؟ ئەوە دژیەکی بەهاکانی پێدەوترێت کە لەلایەن ئادەم سمیسی پێشەوای ئابووریەوە باسکراوە. ئەو پێمان دەڵێت کە پێناسەکردنی بەهاکان وەک ئەوەی کە دیارە سادە نیە. لە پڕۆگرامەکەدا تۆ دەربارەی بەهای ئاڵوگۆڕیان بە دراو بیرتدەکردوە، کە دواتر دەتوانی دەستت بکەوێت، بەڵام لە حاڵەتێکی لەناکاوی وەک سیناریۆی بیابانەکە، ئەوەی کە گرنگترە لە بەهاکەیان ئەوەیە کە لە دۆخی ئێستادا کامیان سوود بەخشترن. لەبەرئەوەی تەنها دەتوانین یەکێکیان هەڵبژێرین. پێویستە بەهای ئەو هەلەش لەبەرچاو بگرین، یان بە وێڵکردنی بژاردەکەی تر چی لەدەست دەدەین. لە کۆتاییدا، گرنگ نیە لە فرۆشتنی ئەڵماسەکە چەندت دەست دەکەوێت گەر هەرگیز نەتوانی لە بیابانهکە دەربازبیت. زۆربەی ئابوریزانە مۆدێرنەکان کار بە دژیەکی بەهاکان دەکەن بە هەوڵدان بە یەکگرتنەوەی ئەم ڕهچاوکردنانە لە ژێر چەمکی سوود، چۆن شتێک ویست و ئارەزوی کەسێک تێر دەکات. سوود دەتواندرێت بۆ هەرشتێک له پێداویستیی بنچینەی خۆراک جێبەجێبکرێت بۆ چێژی گوێگرتن لە گۆرانی دڵخوازت، و بە سروشتی به پێی کەس و باردودۆخەکان دەگۆڕێت. بازاڕی ئابوری ڕێگایەکی ئاسانمان نیشاندەدات بۆ مامەڵەکردن لەگەڵ قازانج دا. بە سادەیی، قازانجی شتێک بۆ تۆ پەیوەستە بەوەی کە ئامادەی چەندی پێبدەیت. ئێستا، خەیاڵی ئەوە بکەوە کە لە بیابانەکەدایت، تەنها ئەمجارە، پێشنیاری بوتڵێک ئاو یان ئەڵماسێکت بۆ دەکرێت هەموو پێنج خولهكێک. وەک زۆربهی خەڵک، سەرەتا ئاوی پێویست بۆ تهواوی گەشتەکە هەڵدەبژێری، دواتر ئەوهندە ئەڵماس کە بتوانی هەڵیبگریت. ئەمە بە هۆی شتێک کە پێی دەوترێت پەراوێزی قازانج، و ئەوە واتای ئەوەیە کاتێک لە نێوان ئاو و ئەڵماسدا بریاردەدەی، بەراوردی قازانجی نێوان هەر بتڵێک ئاوی زیاتر دەکەیت لەگەڵ ههر ئەڵماسێک زیاتر. و ئەو شتە دەکەی هەر کاتێک ئەو پێشنیارهت پێدەدرێت. یەکەم بتڵی ئاو بەهای بۆتۆ لەهەر بڕێکی ئەڵماس زیاترە، بەڵام لە کۆتاییدا، تۆ بڕی پێویست ئاوت هەیە . دوای ماوەیەک، هەر بوتلێک ئاوی زیادە دەبێتە بارگرانی. ئەوە ئەو ساتەیە کە تۆ ئەڵماس بەسەر ئاودا هەڵدەبژێریت. ئەوە تەنها بۆ پێویستیەکانی وەک ئاو نیە. لە زۆربەی شتەکاندا، تا زیاتر دەستت بکەوێت، هەر بڕێکی زیاتر بێچێژتر و بێسوود تر دەبێت. ئەوە یاسای کەمبوونەوەی پهراوێزی قازانجە . لەوانهیە بە خۆشحاڵیەوە دوو یان سێ قاپ لە خواردنە دڵخوازەکەت بکڕیت، بەڵام چوارەمیان لەوانهیە تووشی هێڵنجت بکات، و سەدەهەمینیان دهگەنێت تەنانەت پێش ئەوەی پێی بگهیت. یان دهتوانی پارە بدەیت بۆ بینینی هەمان فیلم جار لە دوای جار تا لێی بێزاردەبیت یاخود هەمو پارەکانت سەرف کردبێت. بەهەر ڕێگایەک، لەکۆتاییدا دەگەیتە خاڵێک کە پهراوێزی قازانج بۆ کڕینی بلیتێکی تری فیلم دەبێتە سفر. بیرۆکەی قازانج تەنها بەسەر کڕینی شتەکاندا پەیڕەو ناکرێت بەڵکو لە هەموو بڕیاردانێک. ڕێگایەکی ژیرانە بۆئەوەی قازانج بگاته ئهوپهڕی و لە دابەزین دووربێت دەگۆڕێت بە پێی ئەو ڕێگایەی کە کات و سەرچاوەکانمانی تێدا خهرج دەکەین، دوایی پێویستیە بنچینەیەکانمان. بڕیاردەدەین کە لە هەڵبژاردنەکانمان سوود وەربگرین بۆ ئەوەی سوود بەخش یان چێژ بەخشبن. بەدڵنیایەوە، گەیشتن بە زۆرترین قازانج لە ژیانی راستەقینەماندا شتێکی ترە. بەڵام ئەوە یارمهتیمان دەدا کە بیرمان بێت بنچینەی بەهاکان خۆمانین، پێویستیەکان کە هاوبەشیاندەکەین ئەو شتانەی چێژیان لێدەبینین، و ئەو هەڵبژاردنانەی هەڵیاندەبژێرین.
Imagine you're on a game show, and you can choose between two prizes: a diamond or a bottle of water. It's an easy choice. The diamonds are clearly more valuable. Now imagine being given the same choice again, only this time, you're not on a game show, but dehydrated in the desert after wandering for days. Do you choose differently? Why? Aren't diamonds still more valuable? This is the paradox of value, famously described by pioneering economist Adam Smith. And what it tells us is that defining value is not as simple as it seems. On the game show, you were thinking about each item's exchange value, what you could obtain for them at a later time, but in an emergency, like the desert scenario, what matters far more is their use value, how helpful they are in your current situation. And because we only get to choose one of the options, we also have to consider its opportunity cost, or what we lose by giving up the other choice. After all, it doesn't matter how much you could get from selling the diamond if you never make it out of the desert. Most modern economists deal with the paradox of value by attempting to unify these considerations under the concept of utility, how well something satisfies a person's wants or needs. Utility can apply to anything from the basic need for food to the pleasure of hearing a favorite song, and will naturally vary for different people and circumstances. A market economy provides us with an easy way to track utility. Put simply, the utility something has to you is reflected by how much you'd be willing to pay for it. Now, imagine yourself back in the desert, only this time, you get offered a new diamond or a fresh bottle of water every five minutes. If you're like most people, you'll first choose enough water to last the trip, and then as many diamonds as you can carry. This is because of something called marginal utility, and it means that when you choose between diamonds and water, you compare utility obtained from every additional bottle of water to every additional diamond. And you do this each time an offer is made. The first bottle of water is worth more to you than any amount of diamonds, but eventually, you have all the water you need. After a while, every additional bottle becomes a burden. That's when you begin to choose diamonds over water. And it's not just necessities like water. When it comes to most things, the more of it you acquire, the less useful or enjoyable every additional bit becomes. This is the law of diminishing marginal utility. You might gladly buy two or three helpings of your favorite food, but the fourth would make you nauseated, and the hundredth would spoil before you could even get to it. Or you could pay to see the same movie over and over until you got bored of it or spent all of your money. Either way, you'd eventually reach a point where the marginal utility for buying another movie ticket became zero. Utility applies not just to buying things, but to all our decisions. And the intuitive way to maximize it and avoid diminishing returns is to vary the way we spend our time and resources. After our basic needs are met, we'd theoretically decide to invest in choices only to the point they're useful or enjoyable. Of course, how effectively any of us manage to maximize utility in real life is another matter. But it helps to remember that the ultimate source of value comes from us, the needs we share, the things we enjoy, and the choices we make.