Phyllis Rodriguez: We are here today because of the fact that we have what most people consider an unusual friendship. And it is. And yet, it feels natural to us now.
Fillis Rodriguez: "Ne sot jemi këtu sepse ne kemi çfarë shumë njerëz do ta konsideronin miqësi të pazakontë. Dhe e tillë është. Megjithatë, kjo tani për ne është e natyrshme.
I first learned that my son had been in the World Trade Center on the morning of September 11th, 2001. We didn't know if he had perished yet until 36 hours later. At the time, we knew that it was political. We were afraid of what our country was going to do in the name of our son -- my husband, Orlando, and I and our family. And when I saw it -- and yet, through the shock, the terrible shock, and the terrible explosion in our lives, literally, we were not vengeful. And a couple of weeks later when Zacarias Moussaoui was indicted on six counts of conspiracy to commit terrorism, and the U.S. government called for a death penalty for him, if convicted, my husband and I spoke out in opposition to that, publicly. Through that and through human rights groups, we were brought together with several other victims' families.
Për herë të parë mësova se djali im kishte qenë në Qendrën Tregtare Botërore në mëngjesin e 11 shtatorit 2001. Ne akoma nuk e dinim nëse ai kishte vdekur deri 36 orë më vonë. Në atë kohë, ne e dinim se kjo ishte politike. Ne ishim të frikësuar se çfarë do të bënte shteti ynë në emër të djalit tonë -- burrit tim, Orlando, mua dhe familjes sonë. Dhe kur e pashë -- e shokuar, tmerrësisht e shokuar, edhe pas këtij shpërthimi të tmerrshëm në jetën tonë, ne nuk ishim hakmarrës. Dhe disa javë më vonë, kur Zakarias Moussaoui u padit me gjashtë akuza për konspiracion për kryerjen e aktit terrorist, dhe qeveria e SHBA bëri thirrje për denim me vdekje për të, nëse do të shpallej fajtor, burri im dhe unë publikisht. Përmes kësaj dhe grupeve për të drejtat e njeriut, ne u mbledhëm së bashku me familjet e viktimave të tjera.
When I saw Aicha in the media, coming over when her son was indicted, and I thought, "What a brave woman. Someday I want to meet that woman when I'm stronger." I was still in deep grief; I knew I didn't have the strength. I knew I would find her someday, or we would find each other. Because, when people heard that my son was a victim, I got immediate sympathy. But when people learned what her son was accused of, she didn't get that sympathy. But her suffering is equal to mine.
Kur e pashë Aishën në media, kur djali i saj u akuzua, mendova, "Sa grua e guximshme. Një ditë dua ta takoj atë grua, kur të jem më e fortë." Ende isha shumë e mërzitur, e dija se ende nuk isha e fortë ta bëja atë. E dija se do ta gjeja një ditë, ose do ta gjenim njëra-tjetrën. Sepse, kur njerzit dëgjonin se djali im ishte viktimë, më shprehnin ngushëllime. Por kur njerëzit dëgjonin se për çfarë ishte akuzuar djali i saj, asaj nuk i shprehnin ngushëllime. Por vuajtja e saj është e barabartë me timen.
So we met in November 2002, and Aicha will now tell you how that came about.
Ne u takuam në nëntor 2002. Dhe Aisha tani do t’ju tregojë se si ndodhi.
(Translator) Aicha el-Wafi: Good afternoon, ladies and gentlemen. I am the mother of Zacarias Moussaoui. And I asked the Organization of Human Rights to put me in touch with the parents of the victims. So they introduced me to five families. And I saw Phyllis, and I watched her. She was the only mother in the group. The others were brothers, sisters. And I saw in her eyes that she was a mother, just like me. I suffered a lot as a mother. I was married when I was 14. I lost a child when I was 15, a second child when I was 16. So the story with Zacarias was too much really. And I still suffer, because my son is like he's buried alive. I know she really cried for her son. But she knows where he is. My son, I don't know where he is. I don't know if he's alive. I don't know if he's tortured. I don't know what happened to him.
(Përkthyesja) Aisha el-Uafi: Mirëdita, zonja dhe zotërinj. Unë jam nëna e Zakarias Moussaoui. Unë kisha kërkuar nga Organizata për të Drejtat e Njeriut për të më vënë në kontakt me prindërit e viktimave. Kështu ata më njohën me pesë familje. E pashë Fillis, dhe po e shihja. Ajo ishte nëna e vetme në grup. Të tjerët ishin vëllezër, motra. Dhe pashë në sytë e saj se ajo ishte një nënë, ashtu sikur unë. Kam vuajtur shumë si nënë. Jam martuar kur isha 14 vjeçe. Humba një fëmijë kur isha 15, fëmijën tjetër kur unë isha 16. Dhe historia me Zakarian ishte shumë, me të vërtetë. Dhe unë ende vuaj, sepse djali im është sikur është varrosur për së gjalli. Unë e di se ajo me të vërtetë qau për djalin e saj. Por ajo e di se ku është ai. Biri im, unë nuk e di ku është. Nuk e di nëse ai është gjallë. Nuk e di nëse torturohet. Nuk e di se çfarë ka ndodhur me të.
So that's why I decided to tell my story, so that my suffering is something positive for other women. For all the women, all the mothers that give life, you can give back, you can change. It's up to us women, because we are women, because we love our children. We must be hand-in-hand and do something together. It's not against women, it's for us, for us women, for our children. I talk against violence, against terrorism. I go to schools to talk to young, Muslim girls so they don't accept to be married against their will very young. So if I can save one of the young girls, and avoid that they get married and suffer as much as I did, well this is something good. This is why I'm here in front of you.
Pra, kjo është arsyeja që unë vendosa të tregoj historinë time, në mënyrë që vuajtja ime të jetë diçka pozitive për gratë e tjera. Për të gjitha gratë, të gjitha nënat që japin jetë, ju mund të jepni, ju mund të ndryshoni. Varet nga ne femrat, sepse ne jemi femra, sepse i duam fëmijët tanë. Ne duhet të mbahemi dorë për dore dhe të veprojmë së bashku. Kjo nuk është kundër femrave, është për ne, për ne gratë, për fëmijët tanë. Unë flas kundër dhunës, kundër terrorizmit. Unë shkoj në shkolla dhe flas me vajzat e reja myslimane që ato të mos pranojnë të martohen kundër vullnetit të tyre shumë të reja. Nëse unë mund të shpëtoj një nga vajzat e reja, që të mos martohet dhe të vuajë sa unë, kjo është diçka e mirë. Kjo është arsyeja pse unë jam këtu para jush.
PR: I would like to say that I have learned so much from Aicha, starting with that day we had our very first meeting with other family members -- which was a very private meeting with security, because it was November 2002, and, frankly, we were afraid of the super-patriotism of that time in the country -- those of us family members. But we were all so nervous. "Why does she want to meet us?" And then she was nervous. "Why did we want to meet her?" What did we want from each other? Before we knew each others' names, or anything, we had embraced and wept. Then we sat in a circle with support, with help, from people experienced in this kind of reconciliation. And Aicha started, and she said, "I don't know if my son is guilty or innocent, but I want to tell you how sorry I am for what happened to your families. I know what it is to suffer, and I feel that if there is a crime, a person should be tried fairly and punished." But she reached out to us in that way, and it was, I'd like to say, it was an ice-breaker. And what happened then is we all told our stories, and we all connected as human beings. By the end of the afternoon -- it was about three hours after lunch -- we'd felt as if we'd known each other forever.
FR: Do doja të them se kam mësuar aq shumë nga Aisha, duke filluar nga ajo ditë kur u takuam për herë të parë me anëtarët e familjeve tjera -- që ishte një takim shumë privat me sigurim, sepse ishte nëntor 2002, dhe, sinqerisht, kishim frikë nga super-patriotizmi i asaj kohe në vend -- dhe anëtarëve të familjeve. Por të gjithë ishim aq nervoz. "Përse donte ajo të takohej me ne?" Dhe pastaj ajo ishte nervoze. "Përse ne donim ta takonim atë?" Çfarë donim nga njëri-tjetri? Para se ne të dinim emrat e njëri-tjetrit, apo diçka tjetër, ne u përqafuam dhe qamë. Pastaj ne u ulëm përreth në mbështetje dhe ndihmë nga njerëz me përvojë në këtë lloj pajtimi. Dhe Aisha filloi, dhe tha, "Unë nuk e di nëse djali im është fajtor apo i pafajshëm, por dua t’ju tregoj se sa keq më vjen për atë që ndodhi në familjet tuaja. Unë e di se çfarë do të thotë të vuash, dhe mendoj, se për një krim të kryer, një person duhet të gjykohet drejt dhe të dënohet." Kështu na u drejtua ajo. Dhe kjo, do të thoja, e theu akullin. Më pas ne të gjithë i treguam historitë tona, dhe u afruam me njëri-tjetrin. Deri në fund të pasdites -- rreth tre orë pas drekës -- ne ndjeheshim sikur ishim njohur tërë jetën.
Now what I learned from her, is a woman, not only who could be so generous under these present circumstances and what it was then, and what was being done to her son, but the life she's had. I never had met someone with such a hard life, from such a totally different culture and environment from my own. And I feel that we have a special connection, which I value very much. And I think it's all about being afraid of the other, but making that step and then realizing, "Hey, this wasn't so hard. Who else can I meet that I don't know, or that I'm so different from?"
Tani ajo çfarë kam mësuar prej saj, është një grua, jo vetëm për atë se mund të jetë aq bujare në këto rrethana aktuale dhe ato të së kaluarës, dhe çka po i bëhej djalit të saj, por jetën që ajo kishte pasur. Unë kurrë më parë nuk kisha takuar dikë me një jetë aq të vështirë, nga një kulturë dhe mjedis aq të ndryshëm nga i imi. Dhe mendoj se kemi një lidhje të veçantë, të cilën e vlerësoj shumë. Dhe mendoj, se e gjithë kjo ka të bëjë me të pasurit frikë nga tjetri, dhe pastaj ta bësh atë hap dhe pastaj ta kuptosh, “Hej, kjo nuk ishte aq e vështirë. Kë tjetër mund ta takoj që nuk e njoh, ose që ndryshon aq shumë nga unë?"
So, Aicha, do you have a couple of words for conclusion? Because our time is up.
Pra, Aisha, a ke për të thënë diçka për fund? Sepse koha jonë gati mbaroi.
(Laughter)
(Të qeshura)
(Translator) AW: I wanted to say that we have to try to know other people, the other. You have to be generous, and your hearts must be generous, your mind must be generous. You must be tolerant. You have to fight against violence. And I hope that someday we'll all live together in peace and respecting each other. This is what I wanted to say.
(Përkthyesja) AW: Do doja të thoja se ne duhet të përpiqemi të njohim njerëzit tjerë, tjetrin. Duhet të jeni shpirtgjerë, zemrat tuaja duhet të jenë bujare, mendjet tuaj duhet të jenë të lira Duhet të jetë tolerantë. Duhet të luftoni kundër dhunës. Dhe shpresoj që një ditë ne të gjithë do të jetojmë së bashku në paqe dhe duke respektuar njëri-tjetrin. Kjo është ajo që desha të them.
(Applause)
(Duartrokitje)