Now, I want to start with a question: When was the last time you were called "childish"? For kids like me, being called childish can be a frequent occurrence. Every time we make irrational demands, exhibit irresponsible behavior, or display any other signs of being normal American citizens, we are called childish. Which really bothers me. After all, take a look at these events: Imperialism and colonization, world wars, George W. Bush. Ask yourself, who's responsible? Adults.
Endi, men savol bilan boshlamoqchiman: Qachon oxirgi marta sizni bola deb atashgan? Menga o'hshagan bolalar uchun, bola deb atalish odatiy holat. Har safar, bizlar aqlsiz talablar talab qilamiz, ma'suliyatsiz hulq namoyon qilamiz, yoki odatiy Amerika fuqarosi bo'lganligimiz uchun boshqa har hil ishoralarni namoyon qilamiz, bizni bolalarcha harakat qiladi deb atashadi, bu esa meni juda ham asabiylashtiradi. Hullas, mana bu voqealarga e'tibor bering: Imperializm va mustamlakachilik, jahon urushlari, Jorj W. Bush. O'zingizdan so'rang: Kim javobgar? O'smirlar.
Now, what have kids done? Well, Anne Frank touched millions with her powerful account of the Holocaust. Ruby Bridges helped to end segregation in the United States. And, most recently, Charlie Simpson helped to raise 120,000 pounds for Haiti, on his little bike. So as you can see evidenced by such examples, age has absolutely nothing to do with it. The traits the word "childish" addresses are seen so often in adults, that we should abolish this age-discriminatory word, when it comes to criticizing behavior associated with irresponsibility and irrational thinking.
Ho'sh, yosh bolalar nima ishlar bajardi? Anna Frank genotsid haqidagi o'zining ta'sirchan ma'lumotlari bilan millionlab insonlarning qalbiga yetib borgan, Ruby Bridjs Amerika Qo'shma Shtatlaridagi insonlarni ajratishni tugatishga yordam berdi, va juda yaqin paytlarda, Charlie Simpson kichkina velosipedida Gaiti uchun 120,000 funt to'plashga yordam berdi. Shunday qilib, shu voqealardan ko'rib turganingizdek, bunday ishlarni bajarish uchun yoshning hech ham ahamiyati yo'q. Bolalarcha degan so'z anglatadigan hususiyatlar ko'pincha o'smirlarda ko'rinadi. Shu sababli biz yoshga qarab insonlarni ajratadigan so'zlarni ishlatmasligimiz kerak. Ayniqsa, ma'suliyatsizlik va aqlsiz fikrlashga aloqador hulqni tanqid qilishda yosh bo'yicha insonlarni ajratmasligimiz kerak.
(Applause)
(Qarsaklar)
Thank you.
Rahmat sizlarga.
Then again, who's to say that certain types of irrational thinking aren't exactly what the world needs? Maybe you've had grand plans before, but stopped yourself, thinking, "That's impossible," or "That costs too much," or "That won't benefit me." For better or worse, we kids aren't hampered as much when it comes to thinking about reasons why not to do things. Kids can be full of inspiring aspirations and hopeful thinking, like my wish that no one went hungry, or that everything were free, a kind of utopia. How many of you still dream like that, and believe in the possibilities? Sometimes a knowledge of history and the past failures of Utopian ideals can be a burden, because you know that if everything were free, then the food stocks would become depleted and scarce and lead to chaos. On the other hand, we kids still dream about perfection. And that's a good thing, because in order to make anything a reality, you have to dream about it first.
Yana, aqlsiz fikrlashning aniq bir turlari ayni dunyoga kerak emas deb kim ayta oladi? Balki, avvallari sizning yuksak rejalaringiz bo'lgandir, lekin shunday o'ylab, o'zingizni to'xtatgandirsiz: Buning iloji yo'q yoki bu juda qimmatga tushadi, yoki buning menga foydasi yo'q. Yahshilikkami yoki yomonmi, biz yosh bolalar biror ishlarni nima uchun bajarmaslik kerak deb o'ylshga kelganda, unchalik ko'p qiynalib o'ylamaymiz. Bolalar jo'shqin orzularga va umidga to'la fikrlarga boy bo'ladi. Masalan, mening hech kim och qolmasligi haqidagi istagim, yoki hamma narsa utopia kabi tekin bo'lshini o'ylaganim kabi. Sizlarning orangizda qancha odamlar hali ham shunday orzu qiladilar va imkoniyatlarga ishonadilar? Ba'zan, bilim tarixi va utopia ideallarining o'tgan omadsizliklari o'rtiqcha yuk bo'lishi mumkin, chunki bilasizki, agar hamma narsa tekin bo'lsa ovqat zahiralari tugab qolardi va bu yetishmovchilik va tartibsizlikka olib kelardi. Boshqa bir tomondan, biz yosh bolalar hali ham komillik haqida orzu qilamiz. Bu yahshi hislat, chunki biror narsani amalga oshirish uchun, avval, siz u haqida orzu qilishingiz kerak.
In many ways, our audacity to imagine helps push the boundaries of possibility. For instance, the Museum of Glass in Tacoma, Washington, my home state -- yoohoo, Washington!
Ko'p jihatdan, bizning fikrlashga bo'lgan jasurligimiz imkoniyatlarning chegaralarini engishga yordam beradi. Masalan, Tacoma, Washingtondagi Oyna Muzeyida mani tug'ilib o'sgan shtatim - Washingtonda-
(Applause)
(Qarsaklar)
has a program called Kids Design Glass, and kids draw their own ideas for glass art. The resident artist said they got some of their best ideas from the program, because kids don't think about the limitations of how hard it can be to blow glass into certain shapes, they just think of good ideas. Now, when you think of glass, you might think of colorful Chihuly designs, or maybe Italian vases, but kids challenge glass artists to go beyond that, into the realm of brokenhearted snakes and bacon boys, who you can see has meat vision.
Bolalar Oyna Dizayni degan dastur bor va bolalar oyna san'ati uchun o'zlarining fikrlarini bildiradilar. Endi, mahalliy san'atkor aytishicha ular shu dastur orqali ba'zi juda yahshi g'oyalarni oldilar. Chunki bolalar oynani mahsus shaklga keltirish qanday qiyinligi haqidagi qiyinchiliklarni o'ylamaydi. Ular yahshi g'oyalarni o'ylaydi. Ho'sh, siz oyna haqida o'ylaganingizda, siz rangba rang Chihuly dizaynlari yoki Italiya vazalari haqida o'ylarsiz. Lekin bolalar o'yna san'atkorlarini bundan ham yiroq bo'lgan parchalangan yurakli ilonlar hayolotiga va cho'chqa go'sht bolalar, ya'ni go'shtli nazar bilan qaraydigan bolalar olamiga kirib ijodkorlik qilishga undaydi.
(Laughter)
(Kulgi)
Now, our inherent wisdom doesn't have to be insider's knowledge. Kids already do a lot of learning from adults, and we have a lot to share. I think that adults should start learning from kids. Now, I do most of my speaking in front of an education crowd -- teachers and students, and I like this analogy: It shouldn't be a teacher at the head of the class, telling students, "Do this, do that." The students should teach their teachers. Learning between grown-ups and kids should be reciprocal. The reality, unfortunately, is a little different, and it has a lot to do with trust, or a lack of it.
Endi, bizning tug'ma aqlimiz ichki aql bo'lishi shart emas. Yosh bolalar o'smirlardan ko'p narsalarni o'rganadilar va bizning sizlarga aytadigan ko'p fikrlarimiz bor. Mani fikrimcha, o'smirlar yosh bolalardan o'rganishni boshlashlari kerak. Hozir man ko'pincha ta'lim sohasidagi insonlarning oldida, o'qituvchi va talabalarning oldida gapiraman va menga bu analogiya yoqadi. O'quvchi va talabalarga u ishni bajar, bu ishni bajar deb aytib turuvchi sinf rahbarligida faqatgina o'qituvchi bo'lishi kerak emas. O'quvchilar o'qituvchilariga o'rgatish kerak. O'smirlar va yosh bolalarning o'rtasidagi o'rganish o'zaro bo'lishi kerak. Afsuski, haqiqatda bu sal boshqacharoq va bu ishonch yoki ishonchning yo'qligiga juda ko'p bog'liqdir.
Now, if you don't trust someone, you place restrictions on them, right? If I doubt my older sister's ability to pay back the 10 percent interest I established on her last loan, I'm going to withhold her ability to get more money from me, until she pays it back.
Agar siz kimgadir ishonmasangiz, ularga nisbatan cheklashlar qo'yasiz. Tog'rimi? Agar men opamga bergan qarzimga qo'ygan 10 foiz qo'shimchasini opamning to'lay olish qobiliyatiga shubhalansam, opam menga qarzini to'laguncha, unga men ko'proq pul qarzga berishni to'xtatib turaman. (Kulgi)
(Laughter)
Aytgancha, bu haqiqiy voqea.
True story, by the way. Now, adults seem to have a prevalently restrictive attitude towards kids, from every "Don't do that, don't do this" in the school handbook, to restrictions on school Internet use. As history points out, regimes become oppressive when they're fearful about keeping control. And although adults may not be quite at the level of totalitarian regimes, kids have no or very little say in making the rules, when really, the attitude should be reciprocal, meaning that the adult population should learn and take into account the wishes of the younger population.
Hozirda, o'smirlar yosh bolalarga nisbatan juda keng tarqalgan cheklangan munosabatda bo'lishi tuyulmoqda. Ya'ni, maktab tartibi kitobidagi har bir "u ishni bajarma," "bu ishni bajarma" kabilardan boshlab, maktab internetidan foydalanishga qo'yilgan cheklashlar kabidir. Tarix ko'rsatishicha, hokimiyatlar boshqarishni saqlay olishlaridan qo'rqqanlarida tazyiq o'tkazuvchi bo'ladilar. O'smirlar juda ham totalitar tuzumdagi darajada bo'lmasalar ham, yosh bolalar qoidalarni tuzishda umuman yoki juda oz hissalarini qo'shadilar. Aslida, bu munosabat o'zaro bo'lishi kerak. Bu shuni anglatadiki, o'smirlar yoshlarning orzu va istaklarini o'rganish va
Now, what's even worse than restriction, is that adults often underestimate kids' abilities. We love challenges, but when expectations are low, trust me, we will sink to them. My own parents had anything but low expectations for me and my sister. Okay, so they didn't tell us to become doctors or lawyers or anything like that, but my dad did read to us about Aristotle and pioneer germ-fighters, when lots of other kids were hearing "The Wheels on the Bus Go Round and Round." Well, we heard that one too, but "Pioneer Germ Fighters" totally rules.
e'tiborga olishlari kerak. Cheklashlardan ham yomonrog'i o'smirlar yosh bolalarning qobiliyatlarini yetarlicha baholay olmaydilar. Biz muammo, qiyin vazifalarni sevamiz, lekin bizga bo'lgan ishonch kam bo'lganda, ishoning menga, biz shularga cho'kib ketamiz. Mening ota-onam opam va mening qobiliyatimga umuman ishonmasdi yoki juda kam ishonardi. Mayli, shunday qilib ular bizlarga shifokor, huquqshunos yoki shunga o'hshash kasb egasi bo'lishimizni aytmagan. Lekin, dadam bizga Arastu va mikroblarni eng avvalgi qiruvchilarni o'qib berardi. Ayni shu paytda, ko'plab boshqa bolalar "Avtobus g'ildiraklari aylana aylana yuradi" hikoyalarini eshitardi. Biz bu haqida ham eshitganmiz, lekin "mikroblarga qarshi eng avvalgi kurashuvchilar" butunlay zo'rdir.
(Laughter)
(Kulgi)
I loved to write from the age of four, and when I was six, my mom bought me my own laptop equipped with Microsoft Word. Thank you, Bill Gates, and thank you, Ma. I wrote over 300 short stories on that little laptop, and I wanted to get published. Instead of just scoffing at this heresy that a kid wanted to get published, or saying wait until you're older, my parents were really supportive. Many publishers were not quite so encouraging. One large children's publisher ironically said that they didn't work with children. Children's publisher not working with children? I don't know, you're kind of alienating a large client there.
Men to'rt yoshligimdan boshlab yozishni sevardim, olti yoshga to'lganimda, oyim menga Microsoft Word o'rnatilgan shahsiy kompyuter-laptop sotib olib berdi. Rahmat sizga Bill Gates va Rahmat Oyijon. Men shu kichkina laptop kompyuterda 300 dan ko'p qisqa hikoyalar yozdim, men ularni nashrga berishni ham xohladim. Bola nashriyotga berishni xohlagan bu afsonani mazah qilishning o'rniga katta bo'lguningcha kut, deb aytishningt o'rniga mening ota-onam juda ham bu fikrimni qo'llab quvvatlagan. Ko'p nashriyotchilar buni juda ham hush ko'rmagan. Bolalarning bitta katta nashriyot matbaasi kinoya bilan ular yosh bolalar bilan ishlamasligini aytdi. Bolalar nashriyot matbaasi bolalar bilan ishlamaydi? Bilmadim, siz katta haridorni begonalashtiryapsiz.
(Laughter)
(Kulgi)
One publisher, Action Publishing, was willing to take that leap and trust me, and to listen to what I had to say. They published my first book, "Flying Fingers," you see it here. And from there on, it's gone to speaking at hundreds of schools, keynoting to thousands of educators, and finally, today, speaking to you.
Bir nashriyotchi, badiiy syujet nashriyoti, menga ishonib va shu vazifani olishni xohladi, shu bilan birga men aytmoqchi bo'lgan gaplarni ham tinglashni xohladi. Ular mening birinchi kitobimni nashr qilishdi, "Uchar Barmoqlar," -- mana buni ko'rib turganingizdek, shu yerdan boshlab, bu kitob yuzlab maktablarda nutq so'zladi, minglab o'qituvchilarga bu g'oyani yetkazdi, nihoyatda, bugun bu kitob sizga gapiryapdi.
I appreciate your attention today, because to show that you truly care, you listen. But there's a problem with this rosy picture of kids being so much better than adults. Kids grow up and become adults just like you.
Bugun men sizning e'tiboringizga minnatdorchilik bildiraman. Chunki, haqiqatdan ham, siz diqqat bilan e'tibor beryapsiz, tinglayapsiz. Lekin, yosh bolalarning o'smirlardan ancha yahshi bo'lishidagi tasavvurda bir muammo bor. Yosh bolalar o'sadi va huddi sizlardek o'smir bo'ladi.
(Laughter)
(Kulgi)
Or just like you? Really? The goal is not to turn kids into your kind of adult, but rather, better adults than you have been, which may be a little challenging, considering your guys' credentials.
Yoki huddi sizga o'hshaydi, shundaymi? Maqsad bolalarni sizlarga o'hshagan o'smirlar qilib tayyorlash emas, balki sizlardan ham yahshiroq o'smirlar qilib tayyorlashdir. Bu sizlarning malakanglarni, qobiliyatinglarni hisobga olganda,
(Laughter)
biroz murakkab bo'lishi mumkin.
But the way progress happens, is because new generations and new eras grow and develop and become better than the previous ones. It's the reason we're not in the Dark Ages anymore. No matter your position or place in life, it is imperative to create opportunities for children, so that we can grow up to blow you away.
Ammo, rivojlanish sodir bo'lishining sababi shundaki, yangi avlod va yangi davrlar o'sadi, rivojlanadi va oldingilaridan yahshiroq bo'ladi. Shu sababli bizlar bundan buyon Qorong'i Asrlarda emasmiz. Hayotda egallagan o'rningizdan qati'y nazar, yosh bolalar uchun imkoniyatlar hozirlab berish juda zarurdir. Ana shunda bizlar sizlardan olg'a o'tish uchun ulg'ayamiz.
(Laughter)
(Kulgi)
Adults and fellow TEDsters, you need to listen and learn from kids, and trust us and expect more from us. You must lend an ear today, because we are the leaders of tomorrow, which means we're going to take care of you when you're old and senile. No, just kidding.
O'smirlar va TED faollari, sizlar yosh bolalarni tinglab, ulardan o'rganishinglar kerak. Shu bilan birga bizga ishonib, bizdan ko'proq narsalarni kutishinglar kerak. Bizni bugun tinglashinglar shart, chunki biz kelajakning rahbarlarimiz. Bu shuni anglatadiki, sizlar keksalikka yetganinglarda, bizlar sizlarga g'amho'rlik qilmoqchimiz. Yo'q, shunchaki hazillashyapman.
(Laughter)
Yo'q, haqiqatdan ham, biz bu dunyoni olg'a rivojlantiradigan
No, really, we are going to be the next generation, the ones who will bring this world forward. And in case you don't think that this really has meaning for you, remember that cloning is possible, and that involves going through childhood again, in which case you'll want to be heard, just like my generation. Now, the world needs opportunities for new leaders and new ideas. Kids need opportunities to lead and succeed. Are you ready to make the match? Because the world's problems shouldn't be the human family's heirloom.
kelajak avlod bo'lmoqchimiz. Agar siz bu gaplarni mazmunli deb o'ylamasangiz, esingizda bo'lsinki, klonlashtirish mumkin bo'lgan holatdir va bu bolalik davrida yana yashab o'tishdan iborat. Bunday holatda, huddi mening yoshimdagi avlod kabi fikringizni eshittirishni xohlab qolasiz. Hozirda, dunyo yangi rahbarlar va yangi g'oyalarga muhtojdir. Bolalarga rahbarlik imkoniytai va muvaffaqiyatga erishish imkoniyatlari zarurdir. Siz shu holatni hozir qilishga tayyormisiz? Chunki dunyo muammolari insonlarning oilaviy merosi bo'lishi kerak emas.
Thank you.
Rahmat sizlarga.
(Applause)
(Qarsaklar)
Thank you. Thank you.
Rahmat sizlarga. Rahmat sizlarga.