ئەمە هەنگاوێکی کارەکەمە، کە لەسەر بنچینەی هەندێک لە تێبینیەکان دروستکراوە دوو ساڵ پێش ئێستا کە لەبارەی پێویستی ڤاکسینە بۆ هڵگرتن.
This is a work in process, based on some comments that were made at TED two years ago about the need for the storage of vaccine.
(ڤیدۆکە): [ لەسەر ئەم هەسارەیە ۱٫٦ بلیۆن خەڵک هەیە کە کارەبایان نییە بۆ ساردکردن یان سوتەمەنی هەڵگیراو. کە ئەمەش کێشەکەیە و کار لە: بڵاوبونەوەی نەخۆشی، و کۆگاێک بۆ خواردن و دەرمان و شێوازی ژیان دەکات. بۆیە پلانەکە ئەوەیە ... کە سەلاجە بە تێچووی کەم و کارەبا، غاز، گاز، و نەوتی سپی بەکارنەهێنێت بەڵکو سود لە گەرمیوە وەردەگرێت بۆ کارکردن ئەمەش چیرۆکی ئەو سەلاجەیە کە بە وزەی گەرمی کاردەکات]
(Video): [On this planet 1.6 billion people don't have access to electricity refrigeration or stored fuels this is a problem it impacts: the spread of disease the storage of food and medicine and the quality of life. So here's the plan ... inexpensive refrigeration that doesn't use electricity, propane, gas, kerosene or consumables time for some thermodynamics And the story of the Intermittent Absorption Refrigerator]
ئادەم گ. : ۲۹ ساڵ پێش ئێستا، من مامۆستای گەرمیم هەبوو کە باسی لە چۆنیەتی هەڵمژینی وزە و توانای سارکردن دەکرد، ئەوەی کە لەمێشکمدا مایەوە، مەکینەی ساردکردن بوو: کە زۆر ناوەزە بوو، بەڵام نەتدەزانی چی لێبکەیت. کە لە ساڵی ۱٨٥٨ دا دروستکرا، لەلایەن فێردیناند کاری، بەڵام ئەو نەیتوانی هیچی لێ دروستبکات بەهۆی سادەیی ئامرازەکانی ئەوکاتە.
Adam Grosser: So 29 years ago, I had this thermo teacher who talked about absorption and refrigeration, one of those things that stuck in my head, a lot like the Stirling engine: it was cool, but you didn't know what to do with it. It was invented in 1858, by this guy Ferdinand Carré, but he couldn't actually build anything with it because of the tools at the time.
ئەو کەنەدیە گێلە پاول کرۆزلی ئەو شتەی خستە بازاڕ کە پێدەوترێت تۆپی-سەهۆڵی، لە ساڵی ۱۹۲٨ دا. کە بیرۆکەێکی چاک بوو، و ئەوەشتان پێدەڵێم کە بۆچی کاری نەکرد، و بەم شێوەیە کاردەکا. لێرەدا دوو بازنە هێیە کە لەێک جوداکراونەتەوە. و یەکێکیان شلەی چاڵاکی وەک ئاو، ئەمۆنیای تێدایە و ئەوەتریان ئامێری هەڵماندنە. تۆ لاێک گەرم دەکەیت، لایە گەرمەکە. ئەمۆنیاکە دەبێتە هەڵم و خەستدەبێتەوە لە لایەکەی تر. دواتر لێیدەگەڕێیت تا ساردبێتەوە، و کاتێک ئەمۆنیاکە دوبارە دبێتەهەڵم و لەگەڵ ئاوەکە تێکهەڵ دەبێت لە ناو لایە گەرمەکە، ئەوا کاریگەریێکی ساردی بەهێز دروستدەکات. ئەمەش بیرۆکەێکی چاک بوو، بەڵام کارینەکرد. چونکە تەقیەوە.
This crazy Canadian named Powel Crosley commercialized this thing called the IcyBall, in 1928. It was a really neat idea, and I'll get to why it didn't work, but here's how it works. There's two spheres and they're separated in distance. One has a working fluid, water and ammonia, and the other is a condenser. You heat up one side, the hot side. The ammonia evaporates and it recondenses in the other side. You let it cool to room temperature, and then, as the ammonia reevaporates and combines with the water back on the erstwhile hot side, it creates a powerful cooling effect. So it was a great idea that didn't work at all. They blew up.
(پێکەنین)
(Laughter)
چونکە تۆ ئەمۆنیا بەکادێنیت، کە پەستانێکی زۆر دروستدەکات، گەر بەهەڵە گەرمیان بکەیت: کە بۆ ٤۰۰ psi بەرز دەبێتەوە. ئەمۆنیاکە ژەهراویە، و بە گشت لاێک پەرتەدەکات. بەڵام ئەمە بیرکردنەوەێکی باش بوو.
Because you're using ammonia, you get hugely high pressures if you heated them wrong; it topped 400 psi. The ammonia was toxic, it sprayed everywhere. But it was kind of an interesting thought.
ئەوەی شایەنی باسە لە ۲۰۰٦ دا، ئەوەیە کە دەتوانی زۆرێک لە کاری هەڵسەنگاندن بکەیت. ئێمە بەشێکی تایبەت بە زانستی گەرمیمان بۆ دابینکرا لە زانکۆی ستانفۆڕدا، بەشداربوین لە هەڵسەنگاندنی جوڵەی شلەکان. ئێمە ئەوەمان سەلماند کە گەلێک لەپلانەکانی ئەمۆنیا ساردەکە هەڵەن. و ئەو بڕەی سەردیمان دۆزیەوە کە ژەهراوی نیە و بە ڕێژەێکی کەمی پەستانی هەڵمی کاردەکات. ئێمە تێمێکمان لە بەریتانیاوە هێنا، کە کەسانێکی شارەزان لە ساردکردندا، وادەرکەوت کە لە بەریتانیادا چارۆکەێکی تاگیکردنەوەیان دروستکرد، و سەلماندیان کە ئێمە دەتوانین پەستانی ناژەهراوی ساردی کەم دروست بکەین.
So the great thing about 2006, there's a lot of really great computational work you can do. So we got the whole thermodynamics department at Stanford involved -- a lot of computational fluid dynamics. We proved that most of the ammonia refrigeration tables are wrong. We found some nontoxic refrigerants that worked at very low vapor pressures. We brought in a team from the UK -- a lot of great refrigeration people, it turns out, in the UK -- and built a test rig, and proved that, in fact, we could make a low-pressure, nontoxic refrigerator.
کە بەم ڕێگایە کاردەکات. و دەیخەیتە سەر تەباخەکە. و گەلێک لە خەڵکانی جیهان خاوەن تەباخن، به دار یان پەینی ئاژەڵ کاردەکات. بۆ ۳۰ خولەک گەرم دەکرێت، و بۆ کاتژمێرێکیش ساردەکرێتەوە. و تۆ دەیخەیتە ناو دەفرێک و بۆماوەی ۲٤ کاتژمێر توانای ساردکردنی بۆ دروستدەبێت. بەم شێوەیە دەردەکەوێت. و ئەمەش نمونەی پێنجەمە کە تەواو نەبووە. کە کێشەکەی ٨ پاوەندە، و کە بەم شێوەیە کاردەکات. و تۆ نزیکەی سێ گاڵۆن دەخەیتە ناو دەفرێکی ۱٥ لتری، و تا پلەی بەستن ساردەبێت، کە سێ پلە لەسەروی پلەی بەستنە، بۆ ماوەی ۲٤ کاتژمێر لە ژینگەێکی ۳۰ پلەی سیلیزیدا. و تێچونی زۆر کەمە. و ئێمە دەتوانین بڕێکی گەورەی بۆ ۲٥ دۆلار دروستبکەین، و بڕێکی کەم بۆ ٤۰ دۆلار دروستبکەین. و پێمانوایە کە دەتوانین سەلاجەی لێ دروستبکەین بۆ پێویستی ڕۆژانە.
So this is the way it works. You put it on a cooking fire. Most people have cooking fires in the world, whether it's camel dung or wood. It heats up for about 30 minutes, cools for an hour. You put it into a container and it will refrigerate for 24 hours. It looks like this. This is the fifth prototype, it's not quite done. It weighs about eight pounds, and this is the way it works. You put it into a 15-liter vessel, about three gallons, and it'll cool it down to just above freezing -- three degrees above freezing -- for 24 hours in a 30 degree C environment. It's really cheap. We think we can build these in high volumes for about 25 dollars, in low volumes for about 40 dollars. And we think we can make refrigeration something that everybody can have.
سوپاس بۆ ئێوە.
Thank you.
(چەپڵە)
(Applause)