There's a man out there, somewhere, who looks a little bit like the actor Idris Elba, or at least he did 20 years ago. I don't know anything else about him, except that he once saved my life by putting his own life in danger. This man ran across four lanes of freeway traffic in the middle of the night to bring me back to safety after a car accident that could have killed me. And the whole thing left me really shaken up, obviously, but it also left me with this kind of burning, gnawing need to understand why he did it, what forces within him caused him to make the choice that I owe my life to, to risk his own life to save the life of a stranger? In other words, what are the causes of his or anybody else's capacity for altruism?
،پیاوێكه له دهرهوه، له شوێنێك ،كهمێك له ئیدریس ئهلبای ئهكتهر دهچێت .یان با بڵێین ٢٠ ساڵ لهمهو پێش وابوو هیچ شتێكى تر نازانم سهبارهت بهو کەسە جگه لهوهى كه جارێك ژیانى منى ڕزگار كرد .ئەویش بە خستنە بەر مەترسی ژیانی خۆی ئهم پیاوه بەو نیوە شەوە به درێژى چوار سايدی ڕێگاىەکی خێرا ڕایكرد بۆ ئهوهى من ڕزگار بكات دوای ئەوەی ڕووداوێكى .ئوتومبێل خەریکبوو بمكوژێت ،ههموو ئەم شته بە ڕوونی، منى داچڵهكاند بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا پێویستییهكى زۆر گرنگى لهلا جێهێشتم .بۆ ئەوەی تێبگەم لەوەی بۆچی وای کرد چ هێزێك له ناخیدا وایلێكرد ئهو ههڵبژاردنه بكات ،کە من بە ژیانم قەرزاریم بۆ ئهوهى ژیانى خۆى بخاته مهترسییهوه تا ژیانى كهسێكی نهناسراو ڕزگار بكات؟ به واتایەکی تر، پاڵنهرهكانی ئهو یان ههر كهسێكى تر چییه بۆ خۆنهویستی؟
But first let me tell you what happened. That night, I was 19 years old and driving back to my home in Tacoma, Washington, down the Interstate 5 freeway, when a little dog darted out in front of my car. And I did exactly what you're not supposed to do, which is swerve to avoid it. And I discovered why you're not supposed to do that. I hit the dog anyways, and that sent the car into a fishtail, and then a spin across the freeway, until finally it wound up in the fast lane of the freeway faced backwards into oncoming traffic and then the engine died. And I was sure in that moment that I was about to die too, but I didn't because of the actions of that one brave man who must have made the decision within a fraction of a second of seeing my stranded car to pull over and run across four lanes of freeway traffic in the dark to save my life. And then after he got my car working again and got me back to safety and made sure I was going to be all right, he drove off again. He never even told me his name, and I'm pretty sure I forgot to say thank you.
.بهڵام با سهرهتا پێتان بڵێم چى ڕوویدا ئهو شهوه، ١٩ ساڵ بووم دهڕۆشتمهوه بۆ ماڵهكهم له تاكۆما، واشیتگتۆن ،بە ڕێگای خێرای پێنج سایدیدا لهپڕ سهگێكى بچكۆله دهرپهڕى .بۆ بهردهم ئوتومبێلهكهم منیش ڕێک ئەوەم کرد کە باش نییە بیکەیت ئەویش پێچ کردنەوە بوو تا .لێى دوور كهومهوه .بۆشم دەرکەوت کە بۆچی نابێت ئەوە بکەیت ،ههرچۆنێك بێت له سهگهكهم دا ،ئهوهش ئوتومبێلهكهى خاوكردهوه ،ئینجا ئوتومبێلەکە لەدەستی وەرگرتم و سوڕا هەتا لە کۆتاییدا لەسەر سایدی خێرای شەقامەکە وەستایەوە پشتی ئوتومبێلەکەش لە سایدەکە بوو کە ئوتومبێلی لێوە ئەهات .ئینجا مەکینەکە کووژایەوە لهو كاتهشدا دڵنیا بووم ،كه منیش لهوهدام كه بمرم بەڵام نەمردم بەهۆی هەڵوێستی پیاوێکی ئازاوە کە لەوانەیە ئەو بڕیارەی لە ماوەی کەمتر لە چرکەیەکدا دوای بینی دۆخی ئوتومبێلەکەم دابێت بۆ ئەوەی بوەستێت و بە ڕاکردن چوار ساید ببڕێت بەو تاریکییە .بۆ ڕزگارکردنی ژیانم دواتر دوای ئهوهى ئوتومبیلهكهى منى خستهوه كار منی گەیاندوە سەلامەتی و دڵنیا بووەوە لەوەی باش ئەبم .دووبارە بە ڕێی خۆیەوە ڕۆشتەوە ،تەنانەت ناوی خۆشی پێ نەوتم زۆر دڵنیاشم لەوەی بیرم چوو .پێی بڵێم زۆر سووپاس
So before I go any further, I really want to take a moment to stop and say thank you to that stranger.
،بۆیە پێش ئەوەی زیاتر بەردەوام بم ئەمەوێ ساتێک وەر بگرم بۆ ئەوەی بووەستم و بەو .کەسە نەناسراوە بڵێم سووپاس
(Applause)
(چەپڵەلێدان)
I tell you all of this because the events of that night changed the course of my life to some degree. I became a psychology researcher, and I've devoted my work to understanding the human capacity to care for others. Where does it come from, and how does it develop, and what are the extreme forms that it can take? These questions are really important to understanding basic aspects of human social nature. A lot of people, and this includes everybody from philosophers and economists to ordinary people believe that human nature is fundamentally selfish, that we're only ever really motivated by our own welfare. But if that's true, why do some people, like the stranger who rescued me, do selfless things, like helping other people at enormous risk and cost to themselves? Answering this question requires exploring the roots of extraordinary acts of altruism, and what might make people who engage in such acts different than other people. But until recently, very little work on this topic had been done.
هەموو ئەمەتان بۆیە پێ ئەڵێم چوونکە ڕووداوەکەی ئەو شەوە .تا ڕادەیەک ڕێڕەوی ژیانی منیان گۆڕێ ،بووم بە لێکۆڵەرێکی دەروون ناسی کارەکەشم تەرخان کرد بۆ تێگەشتن .لە توانای مرۆڤ بۆ گرنگیدان بە کەسانی تر ،لە کوێوە یەت ،و چۆن پەرە دەستێنێت شێوە لە ڕادەبەرەکانیش چین کە لەوانەیە وەریگرێت؟ ئەم پرسیارانە بەڕاستی گرنگن بۆ تێگەشتن لە لایەنە بنچینەییەکانی .سرووشتی کۆمەڵایەتی مرۆڤ ،زۆر کەسیش کە ئەمە هەمووان ئەگرێتەوە لە فەیلەسووفەکان و ئابووری ناسەکانەوە بۆ خەڵکی ئاسایی باوەڕیان وایە کە مرۆڤ ،بە شێوەیەکی سرووشتی خۆپەرستن کە تەنیا پاڵنەری ڕاستەقینە بۆ ئێمە .بەرژەوەندی خوودی خۆمانە ،بەڵام ئەگەر وابێت، بۆچی هەندێک خەڵک ،وەک ئەو کەسەی ڕزگاری کردم ،کاری خۆ نەویستانە ئەکەن وەک یارمەتیدانی خەڵکی تر لە بەرامبەر مەترسی و تێچوونێکی زۆردا بۆ خۆیان؟ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارە پێویستی بەوەیە بە ناو ڕەگەکانی کاری ،خۆنەویستی نائاساییدا بگەڕێین چی واش لەو کەسانە ئەکات کە ئەو جۆرە کارانە ئەکەن جیاواز بن لە کەسەکانی تر بەڵام هەتا ئەم دواییە، کاری زۆر کەم .کراوە لەسەر ئەم تەوەرە
The actions of the man who rescued me meet the most stringent definition of altruism, which is a voluntary, costly behavior motivated by the desire to help another individual. So it's a selfless act intended to benefit only the other. What could possibly explain an action like that? One answer is compassion, obviously, which is a key driver of altruism. But then the question becomes, why do some people seem to have more of it than others? And the answer may be that the brains of highly altruistic people are different in fundamental ways.
کردەوەی پیاوەکەی ڕزگاری کردم لەگەڵ بەهێزترین پێناسەی ،خۆنەویستیدا یەکدەگرێتەوە کە کارێکی بە ویستی خۆیی، زیان بەخۆگەیەنەر بە هۆی پاڵنەری خواستی ،یارمەتیدانی کەسێکی ترەوە دەبێت کەواتە کارێکی خۆنەویستانەیە .تەنیا ئامانج لێی بەرژەوەندی کەسەکەی ترە ئەبێ چی کارێکی لەو شێوەیە ڕوون بکاتەوە؟ ،ئاشکرایە، یەکێک لە وەڵامەکان هاوسۆزییە .کە پاڵنەری سەرەکی خۆنەویستییە ،بەڵام دوای ئەوە پرسیارەکە ئەبێت بەوەی بۆچی هەندێک کەس لەوە دەچێت زیاتریان هەبێت وەک لەوانەی تر؟ وەڵامەکەش ئەوەیە کە مێشکی کەسە زۆر خۆنەویستەکان لەوانەیە .لە چەندین لایەنی بنچینەییەوە جیاواز بن
But to figure out how, I actually started from the opposite end, with psychopaths. A common approach to understanding basic aspects of human nature, like the desire to help other people, is to study people in whom that desire is missing, and psychopaths are exactly such a group. Psychopathy is a developmental disorder with strongly genetic origins, and it results in a personality that's cold and uncaring and a tendency to engage in antisocial and sometimes very violent behavior. Once my colleagues and I at the National Institute of Mental Health conducted some of the first ever brain imaging research of psychopathic adolescents, and our findings, and the findings of other researchers now, have shown that people who are psychopathic pretty reliably exhibit three characteristics. First, although they're not generally insensitive to other people's emotions, they are insensitive to signs that other people are in distress. And in particular, they have difficulty recognizing fearful facial expressions like this one. And fearful expressions convey urgent need and emotional distress, and they usually elicit compassion and a desire to help in people who see them, so it makes sense that people who tend to lack compassion also tend to be insensitive to these cues.
،بەڵام بۆ زانینی ئەوەی چۆن ڕاستییەکەی لە پێچەوانەکەیەوە ،دەستم پێکرد .کەسە دەروون تێکچووەکان نزیک بوونەوەیەکی هاوبەش بۆ تێگەشتن ،لە لایەنە بنچینەییەکانی سرووشتی مرۆڤ ،وەک خواستی یارمەتی دانی خەڵکی تر لێکۆڵینەوەیە لەو خەڵکانەی ،کە ئەو خواستەیان تیا نییە کەسە دەروون تێکچووەکانیش .ئەو کۆمەڵە پێکدەهێنن دەروون تێکچوون کێشەیەکی پەرەسەندنە ،بناغەیەکی بۆماوەیی جینی بەهێزی هەیە دەشبێتە هۆی کەسایەتییەک کە سارد و بێ بایەخە خواستێکیش بۆ کاری دژە کۆمەڵایەتی و هەندێک .جاریش ڕەفتاری زۆر توند و تیژ هەر کە من و هەندێک لە هاوپیشەکانم لە پەیمانگای نەتەوەیی تەندروستیی دەروونی هەندێک لە یەکەمین پشکنینە تیشکییەکانی سەر مێشکمان ئەنجامدا ،لەسەر هەرزەکارە دەروون تێکچووەکان دۆزینەوەکانی ئێمە و دۆزینەوەکانی ،توێژەرەوەکانی تری ئێستاش نیشانیان داوە کە خەڵکەکانی دەروون شێواون .سێ تایبەتمەندی باوەڕپێکراوییان تێدایە یەکەم، هەرچەندە بەشێوەیەکی گشتی ،بێ هەست نیین بۆ هەستەکانی خەڵکی تر بێ هەستن بۆ نیشانەکانی .کە کەسەکانی تر لە ناخۆشیدان ،وە بەتایبتیش قوورسە بۆیان دەربڕینی دەموچاوی .ترساوی وەک ئەمە بناسنەوە دەربڕینی ترساویش پێویستی یەکسەری و ،ناخۆشی هەستی دەگەیەنێت زۆربەی جاریش هاوسۆزی و ویستی یارمەتی ئەبزوێنن ،لەو خەڵکانەدا کە ئەیانبینن بۆیە ڕێی تێئەچێت خەڵکەکای هاوسۆزییان کەمە دەچن بەلای ئەوەی بێهەست .بن بۆ ئەم ئاماژانە
The part of the brain that's the most important for recognizing fearful expressions is called the amygdala. There are very rare cases of people who lack amygdalas completely, and they're profoundly impaired in recognizing fearful expressions. And whereas healthy adults and children usually show big spikes in amygdala activity when they look at fearful expressions, psychopaths' amygdalas are underreactive to these expressions. Sometimes they don't react at all, which may be why they have trouble detecting these cues. Finally, psychopaths' amygdalas are smaller than average by about 18 or 20 percent.
بەشەکەی مێشک کە گرنگترینە بۆ ناسینەوەی دەربڕینی ترساوی .پێیدەوترێت ئەمیگداڵا چەند حاڵەتێکی زۆر دەگمەن هەیە ،لەوانەدا کە بە تەواوەتی ئیمگداڵایان نییە ئەوەش بە شێوەیەکی بەرچاو ناسینەوەی .دەربڕینی ترساویی لا پەکخستوون لە کاتێکدا منداڵان و کەسە پێگەشتووە تەندرووستەکان زۆربەی کات بەرزبوونەوەیەک هەیە لە چالاکییەکانی ئەمیگدالایاندا ،کاتێک سەیری دەربڕینە ترساوەکان دەکەن ئەمیگدالای کەسە دەروون شێواوەکان .کاردانەوەیان کەمە بۆ ئەم دەربڕینانە هەندێک جار هیچ ،کاردانەوەشیان نابێت کە لەوانەیە لەبەر ئەوە بێت کێشەیان هەبێت .لە دۆزینەوەی ئەم ئاماژانە لە کۆتاییدا، ئەمیگدالای دەروون شێواوەکان لە تێکڕا بچووکترن .بە نزیکەی ١٨ بۆ ٢٠ ڕێژەی سەدی
So all of these findings are reliable and robust, and they're very interesting. But remember that my main interest is not understanding why people don't care about others. It's understanding why they do. So the real question is, could extraordinary altruism, which is the opposite of psychopathy in terms of compassion and the desire to help other people, emerge from a brain that is also the opposite of psychopathy? A sort of antipsychopathic brain, better able to recognize other people's fear, an amygdala that's more reactive to this expression and maybe larger than average as well?
کەواتە هەموو ئەم دۆزینەوانە ،پشتی پێدەبەسترێت و بەهێزن .وە زۆر سەرنج ڕاکێشیشن بەڵام بیرتان بێت ئەوەی من گرنگی پێدەدەم ئەوە نییە تێبگەم بۆچی خەڵک .گرنگی بە یەکتر نادەن بەڵکو تێگەشتنە لەوەی .بۆچی گرنگی بە یەکتر ئەدەن ،بۆیە پرسیارە ڕاستەقینەکە ئەوەیە ،دەکرێت خۆنەویستی نائاسایی کە پێچەوانەی دەروون شێواوییە لە ڕووی هاوسۆزی و خواستی ،یارمەتیدانی خەڵکی ترەوە لە مێشکێکەوە دەرئەچێت کە هەر پێچەوانەی دەروون شێواوییە؟ ،جۆرێک لە مێشکی دژە دەروون شێواوی بە شێوەیەکی باشتر ،ترسی خەڵکی تر ئەناسێتەوە ئەمیگدالایەک کە کاردانەوەی زیاترە بۆ ئەم دەربڕینە وە لە ئەمیگدالایەکی تێکڕاش گەورەتر بێت؟
As my research has now shown, all three things are true. And we discovered this by testing a population of truly extraordinary altruists. These are people who have given one of their own kidneys to a complete stranger. So these are people who have volunteered to undergo major surgery so that one of their own healthy kidneys can be removed and transplanted into a very ill stranger that they've never met and may never meet. "Why would anybody do this?" is a very common question. And the answer may be that the brains of these extraordinary altruists have certain special characteristics. They are better at recognizing other people's fear. They're literally better at detecting when somebody else is in distress. This may be in part because their amygdala is more reactive to these expressions. And remember, this is the same part of the brain that we found was underreactive in people who are psychopathic. And finally, their amygdalas are larger than average as well, by about eight percent. So together, what these data suggest is the existence of something like a caring continuum in the world that's anchored at the one end by people who are highly psychopathic, and at the other by people who are very compassionate and driven to acts of extreme altruism.
،وەک ئێستا توێژینەوەکەی من دەریخستووە هەر سێ شتەکە ڕاستن ئەمەشمان بە تاقیکردنەوە لەسەر کەسانێک دۆزییەوە کە .بە شێوەیەکی نائاسایی خۆنەپەرستن ئەمانە کەسانێکن کە گوورچیلەیەکی خۆیان بەخشییوە .بە کەسێک کە هیچ نایناسن کەواتە ئەمانە کەسانێکن خۆبەخشانە چوونەتە بەردەم نەشتەرگەرییەکی گەورە بۆ ئەوەی یەکێک لە گوورچیلە ساغەکانی خۆیان دەر بکرێت ئینجا بخرێتە نەخۆشێکی نەناسراوەوە کە قەت نەیانبینییوە و .لەوانەیە قەتیش نەیانبینن "ئەبێ بۆچی کەسێک ئەمە بکات؟" .پرسیارێکە زۆر ئەکرێت وەڵامەکەش ئەوەیە لەوانەیە مێشکی ئەم کەسە خۆنەویستە نائاساییانە خاسییەتی دیاریکراوی .زۆر تایبەتی هەبێت .باشترن لە ناسینەوەی ترسی کەسانی تردا باشترن لە هەستپێکردنی کەسێکی تردا .کاتێک لە تەنگانەدا دەبێت ئەمە لەوانەیە بەشێکی بەهۆی ئەوەوە بێت .ئەمیگدالاکانیان کارلێکی زیاتر بێت بیریشتان بێت، ئەمە هەمان ئەو بەشەی مێشکە کە بۆمان دەرکەوت هیچ کارلێکی نییە لەو .کەسانەدا کە دەروون شێواون هەروەها، ئەمیگدالاکانیان لە ئەمیگدالای ئاساییش گەورەترن .بە ڕێژەی نزیکەی لە سەدا هەشت کەواتە، ئەوەی ئەم زانیارییانە پێکەوە دەری ئەخەن بوونی شتێکە وەک بەردەوامی پێدانێکی گرنگیپێدان لە جیهاندا کە لە کۆتاییەک لەنگەر گیراوە ،بەو کەسانەی دەروونیان زۆر شێواوە لە کۆتاییەکەی تریشی بەو کەسانەی زۆر هاوسۆزن پاڵنەریشییان هەیە بۆ کاری .خۆنەویستی نائاسایی
But I should add that what makes extraordinary altruists so different is not just that they're more compassionate than average. They are, but what's even more unusual about them is that they're compassionate and altruistic not just towards people who are in their own innermost circle of friends and family. Right? Because to have compassion for people that you love and identify with is not extraordinary. Truly extraordinary altruists' compassion extends way beyond that circle, even beyond their wider circle of acquaintances to people who are outside their social circle altogether, total strangers, just like the man who rescued me.
بەڵام پێویستە بڵێم ئەوەی خۆنەویستەکانی کردووە بە کەسانێکی زۆر جیاواز .ئەوە نییە لە کەسانی ئاسایی هاوسۆزتر بن ،هاوسۆزترن بەڵام ئەوەی نائاسایی ترە لە بارەیانەوە ئەوەیە کە هاوسۆز و خۆنەویستیشن نەک تەنیا بەرامبەر کەسەکانی لە بازنەی ناوەوەی هاوڕێکان و خێزانەکەی خۆیاندان. وا نییە؟ چوونکە هەبوونی هاوسۆزی بۆ ئەو کەسانەی کە خۆشت دەوێن .شتێکی نائاسایی نییە هاوسۆزی کەسە زۆر خۆنەویستەکان ،ئەو بازنەیەش تێدەپەڕێنێت تەنانەت فراوانتر لەو کەسانەش کە ئاشنان پێیان بۆ ئەو کەسانەی کە بە تەواوەتی لە دەرەوەی بازنەی کۆمەڵایەتی خۆیاندان ،بە تەواوەتی نەناسراون پێیان هەر وەک ئەو پیاوەی ڕزگاری کردم
And I've had the opportunity now to ask a lot of altruistic kidney donors how it is that they manage to generate such a wide circle of compassion that they were willing to give a complete stranger their kidney. And I found it's a really difficult question for them to answer.
منیش دەرفەتی ئەوەم هەبوو لە چەند بەخشەرێکی گوورچیلە بپرسم چۆن توانیان بازنەیەکی هێندە فراوانی هاوسۆزی درووست بکەن کە ئامادەن گورچیلەیەکی خۆیان بدەن .بە کەسێکی تەواو نەناسراو بۆشم دەرکەوت بەڕاستی پرسیارێکی .قورسە پێیان وەڵام بدرێتەوە
I say, "How is it that you're willing to do this thing when so many other people don't? You're one of fewer than 2,000 Americans who has ever given a kidney to a stranger. What is it that makes you so special?"
من ئەڵێم، "چۆن ئامادەیت شتێکی ئاواهی بکەیت لە کاتێکدا زۆر کەسی تر نایکات؟ تۆ یەکێکیت لەو کەمتر لە دوو هەزار ئەمریکییە کە تا ئێستا گورچیلەیەکیان .یاوە بە نەناسراوێک "چی وای کردووە تۆ تایبەت بیت؟
And what do they say?
لە وەڵامی ئەوەیا چی ئەڵێن؟
They say, "Nothing. There's nothing special about me. I'm just the same as everybody else."
.ئەڵێن، "هیچ شتێک هیچ شتێکی تایبەت نییە لە بارەی منەوە، " من هەر وەک هەموو کەسێکی ترم.
And I think that's actually a really telling answer, because it suggests that the circles of these altruists don't look like this, they look more like this. They have no center. These altruists literally don't think of themselves as being at the center of anything, as being better or more inherently important than anybody else. When I asked one altruist why donating her kidney made sense to her, she said, "Because it's not about me." Another said, "I'm not different. I'm not unique. Your study here is going to find out that I'm just the same as you."
ڕاستییەکەی ئەوەش وەڵامێکە ،هەموو شتێک ئەڵێت چونکە پێشنیاری ئەوە ئەکات کە بازنەکانی ،ئەم کەسە خۆنەویستانە لەمە ناچێت زیاتر لەمە ئەچێت هیچ ناوەڕاستێکیان نییە ئەم کەسە خۆنەویستانە بیر لە خۆیان ناکەنەوە ،وەک ئەوەی ناوەڕاستی شتێک بن لە کەس باشتر بن یان بە .بۆماوەیی گرنگتر بن لە کەسی تر کە لە خۆنەویستێکم پرسی بۆچی ،بەخشینی گورچیلە ڕێی تێئەچێت بەلایەوە، وتی ".چونکە ئەمە بۆ خۆم نییە" ،یەکێکی تریان وتی من جیاواز نیم، من تایبەت نیم" توێژینەوەکەت لێرەیا ئەوەی بۆ دەر ئەکەوێت ".کە من هەر وەک تۆم
I think the best description for this amazing lack of self-centeredness is humility, which is that quality that in the words of St. Augustine makes men as angels. And why is that? It's because if there's no center of your circle, there can be no inner rings or outer rings, nobody who is more or less worthy of your care and compassion than anybody else. And I think that this is what really distinguishes extraordinary altruists from the average person.
پێموابێت باشترین وەسف بۆ ئەم نەبوونە سەرسوڕهێنەرەی خۆ کردن بە چەقە ،بێ فیزییە تایبەتمەندییەکە کە بە قسەکانی سەنت ئۆگەستین .مرۆڤ وەک فریشتەکان نیشاندەدات ئەوە بۆ چی؟ لەبەر ئەوەی ئەگەر بازنەکەت ،هیچ ناوەڕاستێکی نەبێت ،ئەڵقەی ناوەوە یان ئەڵقەی دەرەوەت نابێت هیچ کەس کەمتر یان زیاتر گرنگی پێنادرێت و هاوسۆزی نابێت بۆی .وەک لە کەسێکی تر پێموابێت ئەمەش ئەو شتەیە کە خۆنەویستە نائاساییەکان جیا ئەکاتەوە .لە کەسی ئاسایی
But I also think that this is a view of the world that's attainable by many and maybe even most people. And I think this because at the societal level, expansions of altruism and compassion are already happening everywhere. The psychologist Steven Pinker and others have shown that all around the world people are becoming less and less accepting of suffering in ever-widening circles of others, which has led to declines of all kinds of cruelty and violence, from animal abuse to domestic violence to capital punishment. And it's led to increases in all kinds of altruism. A hundred years ago, people would have thought it was ludicrous how normal and ordinary it is for people to donate their blood and bone marrow to complete strangers today. Is it possible that a hundred years from now people will think that donating a kidney to a stranger is just as normal and ordinary as we think donating blood and bone marrow is today? Maybe.
بەڵام پێشموایە ئەمە تێڕوانینێکی جیهانە کە زۆربەی خەڵک دەتوانن پێی بگەن .تەنانەت لەوانەیە زۆرینەشی بتوانن پێموابێت ئەمە لەبەر ئەوەیە ،کە لەسەر ئاستێکی کۆمەڵی فراوانبوونەکانی خۆنەویستی و هاوسۆزی .لە هەموو لایەک ڕوودەدات ستیڤین پینکەری دەروون ناس و ئەوانەی تر نیشانیان داوە لە سەرانسەری جیهاندا خەڵک کەمتر و کەمتر دەتوانن قبوڵی ،ناڵاندنەکان بکەن لە بازنەیەکی فراوانبووی کەسانی تردا کە ئەمەش بووەتە هۆی کەمبوونەوەی هەموو ،جۆرەکانی دڕندەیی و توند و تیژی لە توند و تیژی بەرامبەر ئاژەڵان بۆ .توند و تیژی ناوماڵ و سزای لە سێدارەدان ئەوەش بووەتە زۆربوونی هەموو .جۆرەکانی خۆنەویستی سەد ساڵ لەمەوبەر، خەڵک وایان بیر ئەکردەوە چەنێک نابەجێ بێت کە خەڵکی ئێستا ئاساییە بەلایانەوە کە خوێنی خۆیان و مۆخی ئێسکی خۆیان ببەخشن .بە کەسانێک کە هیچ نایان ناسن ڕێی تێئەچێت سەد ساڵی تر خەڵک وا بیر بکەنەوە کە بەخشینی گوورچیلەیەک بە کەسێکی نەناسراو چەنێک ئاساییە هەر وەک چۆن ئێستا پێمان وایە بەخشینی خوێن و مۆخی ئێسک ئاساییە؟ .لەوانەیە
So what's at the root of all these amazing changes? In part it seems to be increases in wealth and standards of living. As societies become wealthier and better off, people seem to turn their focus of attention outward, and as a result, all kinds of altruism towards strangers increases, from volunteering to charitable donations and even altruistic kidney donations. But all of these changes also yield a strange and paradoxical result, which is that even as the world is becoming a better and more humane place, which it is, there's a very common perception that it's becoming worse and more cruel, which it's not. And I don't know exactly why this is, but I think it may be that we now just know so much more about the suffering of strangers in distant places, and so we now care a lot more about the suffering of those distant strangers. But what's clear is the kinds of changes we're seeing show that the roots of altruism and compassion are just as much a part of human nature as cruelty and violence, maybe even more so, and while some people do seem to be inherently more sensitive to the suffering of distant others, I really believe that the ability to remove oneself from the center of the circle and expand the circle of compassion outward to include even strangers is within reach for almost everyone.
کەواتە ڕەگی ئەم هەموو گۆڕانکارییە سەرسووڕهێنەرانە چییە؟ بەشێکی لەوە ئەچێت بەهۆی زیادبوونی سامان و ستانداردەکانی .ژیانەوە بووبێت کاتێک کۆمەڵگاکان ،دەوڵەمەند تر و باشتر ئەبن خەڵک پێ ئەچێت زیاتر ،سەرنجی خۆیان بییەن بە دەرەوە لە دەرئەنجامدا، هەموو جۆرەکانی خۆنەویستی ،بەرامبەر کەسە نەناسراوەکان زیاد دەکات لە کاری خۆبەخشییەوە بۆ بەخشینی پارە بۆ .خێرخوازی و تەنانەت بەخشینی گوورچیلە بەڵام هەموو ئەم گۆڕانکارییانە ،ئەنجامێکی سەیر و دژبەیەکی هەیە ئەویش ئەوەیە هەرچەندە جیهان خەریکە ،دەبێت بە شوێنێکی باشتر و مرۆڤدۆستانەتر ،کە لە ڕاستیدا وایە تێڕوانینێکی زۆر باو هەیە کە وادەزانرێت خراپتر دەبێت ،بێ بەزەێتیش زیاتر دەبێت .کە بەو شێوەیە نییە ،بە ڕوونیش نازانم ئەمە لەبەر چی وایە بەڵام پێموابێت لەوانەیە هی ئەوە بێت ئێستا زۆر زیاتر ئەزانین دەربارەی ناڵاندنی کەسەکانی نایان ناسین ،لە شوێنە دوورە دەستەکان لە خۆمان ئێستاش زۆر لە پێشتر زیاتر خەمخۆرین بۆ ناڵاندنی ئەو کەسە .نەناسراوە دوورەدەستانە بەڵام ئەوە ڕوونە هەموو جۆرەکانی گۆڕانکاری کە ئێستا ئەیبینین نیشانی ئەیات کە ڕەگەکانی خۆنەویستی و هاوسۆزی بەشێکن لە سرووشتی مرۆڤەکان هەر وەک ،دڕندەیی و توند و تیژی ،لەوانەیە بە ڕادەیەکی زیاتریش بێت وە لە کاتێکدا وا دەر دەکەوێت هەندێک خەڵک بە شێوەیەکی بۆماوەیی هەستیار تر بن ،بۆ ناڵاندنی کەسە دوورەدەستەکانی تر بەڕاستی پێموایە کە کەسێک توانای لابردنی خۆی لە ناوەڕاستی بازنەکە لەگەڵ فراوانکردنی بازنەکەی بۆ دەرەوە بۆ ئەوەی کەسە نەناسراوەکانیش بگرێتەوە .لە توانای هەموو کەسێکدایە
Thank you.
.سوپاس بۆ گوێگرتنتان
(Applause)
(چەپڵەلێدان)